Column | Naar een nieuw, of ander Midden-Oosten?

Posted on by admin

Staat er een nieuw Midden-Oosten voor de deur? Een Midden-Oosten met een ander gezicht? Een groot Midden-Oosten – en dan bedoel ik niet dat er een paar landen uit de buurt aan worden vastgeplakt maar groot als in een groots verleden. Ik parafraseer uitspraken van de Israëlische premier Netanyahu.Zijn oorlog met president Trump tegen Iran vormt, zolang het staakt-het-vuren duurt, de afronding van Israëls opruiming onder zijn directe vijanden na de bloedige moordpartij door Hamas van 7 oktober 2023. Netanyahu en Trump noemen de zogeheten twaalfdaagse oorlog een overwinning: het omstreden Iraanse nucleaire programma is vernietigd en daarmee is de volgens Netanyahu „existentiële bedreiging” voor Israël van de zijde van de ayatollahs verdwenen. Andere bronnen zien minder schade aan het Iraanse nucleaire programma en voorzien dus een nieuwe oorlog als die uitkomst Israël niet zint. Wat ongetwijfeld het geval zal zijn. Maar dat is straks.

Netanyahu’s nieuwe, grote Midden-Oosten is gebouwd op een in zijn woorden „dramatische uitbreiding” van Israëls normalisering met Midden-Oosterse landen na de ‘Abraham-akkoorden’ met de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Marokko en Soedan (voorzover dat nog meedoet). Trumps duizend-dingen-onderhandelaar, Steven Witkoff, suggereerde vorige week dat er ontwikkelingen aan de gang zijn op Abrahams terrein. In een vraaggesprek met CNBC voorspelde hij „grote aankondigingen over landen die in de Abraham-akkoorden komen”.

Grote aankondigingen! En daarvoor staat Syrië op de nominatie. Nota bene het land van de „jihadist met stropdas”, Ahmed al-Sharaa, die de Israëlische leiders dusdanig wantrouwden dat ze bij Trump lobbyden om Syrië zwak en verdeeld te houden. Maar Trump ontmoette hem in Saoedi-Arabië, vond hem een kekke gozer, en trok zomaar alle Amerikaanse sancties in die wederopstanding van Syrië onmogelijk maakten. In ruil daarvoor moest Sharaa wel Abraham omarmen, wat hij, onder de juiste voorwaarden, bereid was te doen.

Volgens Amerikaanse, Israëlische en Syrische zegslieden zijn directe contacten aan de gang, die volgens een bron al vóór einde 2025 tot resultaat kunnen leiden. Daar geloof ik niks van: eerst de terugtrekking van het Israëlische leger uit het zuiden van Syrië, en dan als letterlijk pièce de résistance de toekomst van het door Israël in 1967 bezette en in 1981 geannexeerde deel van de Golan. Dat gaat Israël nooit teruggeven. Maar het is wel zo dat Sharaa geen kik gaf terwijl de Israëlische luchtmacht twaalf dagen lang zijn luchtruim schond onderweg naar aanvallen op Iran. Ja, Iran was de vriend van Sharaas vijand Assad maar dergelijke overvliegrechten voor Israël gaan wel vér.

Intussen gaat de Israëlische vernietigingsoorlog in Gaza harder dan onverminderd door. En zonder einde van de oorlog komen er geen verdere normaliseringen, ook niet met Syrië en zeker niet met Saoedi-Arabië, de hoofdprijs. Trump heeft er met Netanyahu over gebeld. „MAKE THE DEAL IN GAZA. GET THE HOSTAGES BACK!!!”, blafte hij zondag op zijn Truth Social account. Twee dagen eerder had hij voorspeld dat er binnen een week een akkoord zou kunnen worden bereikt.

Volgens een versie van een Trumpplan dat de ronde doet, zou Hamas de resterende vijftig levende en dode gijzelaars overdragen; vervolgens zouden zijn leiders in ballingschap gaan en vier Arabische landen samen het bestuur over de Gazastrook op zich nemen. Om de wederopbouw te vergemakkelijken zou elke Gazaan die dat wil, kunnen vertrekken (toch weer die Rivièra?). En de vervolging van Netanyahu wegens corruptie , „een Grote Held die zoveel voor de staat heeft gedaan”, moet van Trump metéén worden gestaakt.

Het is me niet duidelijk of dat bij het Trumpplan hoort. Maar ik lees ook dat Netanyahu helemaal geen einde aan de oorlog wil, alleen een nieuw staakt-het-vuren. En geen enkel gebaar naar de Palestijnen. Er is volgens mij nog lang geen nieuw Midden-Oosten, laat staan anders of groots.

Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert. Ze schrijft om de week een column.

Related Posts

Opinie | Gaza

Voor de verjaardagen van mijn kleinkinderen doe ik elk jaar een donatie aan Stichting Jarige Job. Een feestje voor een ander kind, dat idee. Dit jaar wordt Tess zeven, en mag ze voor het eerst meebeslissen naar welk goed doel het geld gaat. „Kinderen met kanker”, zegt ze resoluut. Omdat ze de oorlog in Gaza op het Jeugdjournaal volgt en zich zorgen maakt over de kinderen daar, stel ik dat als alternatief voor. Ze kijkt me aan: „Nee oma, daar komen toch bijna geen hulpgoederen meer binnen.”

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]


Column | Wie was Mary Zeldenrust?

In Amsterdam Oud-West kwam ik Mary Zeldenrust tegen, althans haar gezicht, zoals ik me dat nog goed herinnerde. Met een brede glimlach keek ze me aan vanaf het omslag van een boek met de titel Gesprekken met Mary Zeldenrust. Het bleek in 1984 uitgekomen en lag nu gratis in een doos met afgedankte boeken.

Wie was Mary Zeldenrust, willen nu natuurlijk mijn jongere lezers, ademloos van nieuwsgierigheid, weten. Mary Zeldenrust-Noordanus (1928-1984) was een bekende Nederlander die regelmatig op tv verscheen, vooral in haar belangrijkste functie: voorzitter in de jaren zestig van de NVSH, de Nederlandse Vereniging Voor Seksuele Hervorming, die zich toelegde op hulpverlening en voorlichting over anticonceptie en seksualiteit. Ze stierf op 55-jarige leeftijd aan kanker.

Ik herinner me haar als een welbespraakte, bevlogen vrouw. Zo werd ze een boegbeeld in „de bevrijding van het geslachtsleven uit de hypocrisie van een burgerlijk-religieuze moraal”, zoals in het voorwoord wordt gesteld. Ze beschouwde zich niet als een volbloed feministe. „Het feminisme heeft enkele goeie dingen”, zei ze tegen Bibeb van Vrij Nederland, „maar als totaliteit kan ik het niet uitstaan”. Ze ergerde zich aan „die te grote heftigheid en te grote eenzijdigheid”.

Het boek bevat tal van uitgebreide interviews. Wat mij verbaasde was een macabere overeenkomst van de jaren zestig met de huidige tijd: ook Zeldenrust werd in haar functie van NVSH-voorzitter al ernstig bedreigd. „Als ik ergens gezegd had dat de pil aan minderjarigen verstrekt moest worden (…) werd ik onmiddellijk met de dood bedreigd. Met scheldkanonnades over de telefoon, met dreigbrieven.” Ze besloot daarom haar kinderen nooit alleen thuis te laten.

Toen ze zei dat de NVSH ook over homoseksualiteit moest nadenken, beet een Kamerlid haar toe dat daarmee de subsidie voor de consultatiebureaus niet zou doorgaan. Wat ze vooral bepleitte: meer vrijheid om strijd te kunnen voeren. „Vrijheid in jezelf, vrijheid om je kinderen te plannen, financiële vrijheid, om op andere fronten überhaupt een gevecht te kunnen aangaan.”

Ook in haar eigen privéleven zocht en vond ze die vrijheid, al wilde ze zich daarover in deze interviews niet uiten. Wel komt herhaaldelijk het feit ter sprake dat zij en haar echtgenoot Dick met een bevriend echtpaar, Jaap en An Muijlwijk, samenwoonden in Rotterdam.

„Jullie commune bestaat nu vijf jaar”, zegt Bibeb in 1975 tegen haar. Zeldenrust reageert geïrriteerd en wil het geen commune noemen: „We leven als één gezin, maar de kinderen en allebei de echtparen hebben een eigen kamer. Je moet je kunnen afzonderen.” Ze weidt uit over het praktische nut, niet over de intieme oorzaak.

Larissa Pans, die aan een in 2026 te verschijnen biografie van Mary Zeldenrust werkt, zei daarover in Biografieportaal: „Ze werd verliefd op een getrouwde vrouw die met haar man en twee kinderen bij hen introk. Ze hadden een open relatie, ook hun mannen konden er andere contacten op nahouden.”

Daarmee rijzen vragen over haar eigen seksuele geaardheid. Dat zij als ex-NVSH-voorzitter daarover wilde zwijgen, was uiteraard haar goed recht, maar het bewees ook dat de strijd voor meer seksuele vrijheid nog lang niet voltooid was.


Polen stelt controles in bij grens met Duitsland en Litouwen

Polen gaat vanaf maandag 7 juli „tijdelijk” grenscontroles uitvoeren aan zijn grenzen met Duitsland en Litouwen. Dat zei de Poolse premier Donald Tusk dinsdag bij een persconferentie .

Volgens Tusk is de maatregel een reactie op de grenscontroles die Duitsland aan de Poolse grens uitvoert. Bij die controles stuurt Duitsland asielzoekers terug naar Polen. Volgens Tusk zorgde dat voor „spanningen” in zijn land, en een gevoel van „ongelijkheid”.

Polen heeft naar eigen zeggen al langer te maken met een migratiecrisis. Aan de oostgrens zetten Rusland en Belarus volgens de regering-Tusk migrantenstromen in als wapen om de EU te destabiliseren. Bij een persconferentie op maandag zei Tusk dat Polen „een hoop tijd, geld, zweet en, helaas, bloed” heeft geïnvesteerd om de grens met Belarus „hermetisch” af te sluiten.

Geen uitzondering

Nationalistische oppositiepartijen in Polen beschuldigen de liberale regering van Tusk er evenwel van grote aantallen ongedocumenteerde migranten toe te laten. Extreemrechtse activisten voerden de afgelopen tijd zelfs op eigen houtje „controles” uit aan de grens met Duitsland.

Polen is met zijn grenscontroles geenszins een uitzondering in Europa. Het Schengen-verdrag, waar vrijwel alle EU-landen onder vallen, stelt in principe dat landen geen grenscontroles mogen uitvoeren. Maar tijdelijke grenscontroles zijn in het geval van een crisis wél toegestaan. Op 1 juli hadden 11 van de 29 Schengenlanden gebruik gemaakt van die uitzondering om grenscontroles in te voeren, schrijft nieuwssite Politico.

Volgens premier Tusk wil Polen zich graag aan de internationale wetten en verdragen houden, maar heeft het nu geen keus. „We hebben het Schengen-verdrag verdedigd, en zullen voorstanders blijven van een Europa zonder grenzen en zonder reisbeperkingen”, aldus Tusk. „Maar die wil moet er ook zijn bij onze buurlanden.”