‘Snæfellsjökul fyrir forseta”, klonk het in april op IJsland. „Kjósum jökul.” Vrij vertaald: „Kies Snæfellsjökull als president. Laten we stemmen voor een gletsjer”. Natuurlijk, dacht ik toen ik over deze presidentskandidaat las. Als je dan als IJsland toch een president moet hebben is een gletsjer de meest logische kandidaat. Oud, gelijkmatig, en kenmerkend voor het land.
De Snæfellsjökull ligt op de westelijke punt van het schiereiland Snæfellsnes, ongeveer 120 kilometer van Reykjavik. Hij bedekt de 1.446 meter hoge stratovulkaan Snæfell (jökull betekent gletsjer), die in het jaar 1219 voor het laatst uitbarstte, en kan tweederde van het bewoonde gebied in IJsland overzien. De Snæfellsjökull speelt een belangrijke rol in de IJslandse mythologie. Volgens de oude saga’s werd hij in de negende eeuw beklommen door de trol Bárður, die er nog steeds schijnt te wonen. Ook in de rest van de wereld is hij beroemd, zo laat Jules Verne in Reis naar het middelpunt van de aarde zijn hoofdpersonen via deze gletsjer afdalen, de aarde in. Tegelijkertijd verdwijnt de gletsjer langzaam, net als veel andere gletsjers. In 2050 zal het grootste deel van het ijs gesmolten zijn en in 2100 is de Snæfellsjökull helemaal weg. Het presidentschap zou een laatste daad zijn.
De gletsjer heeft zichzelf niet verkiesbaar gesteld, dat heeft een groep mensen gedaan, onder aanvoering van de Canadees-IJslandse kunstenaar-onderzoeker a rawlings, ook wel Angela Snæfellsjökuls Rawlings genoemd. rawlings heeft al lang een speciale band met de gletsjer, en zag ineens voor zich dat deze gletsjer een goede presidentskandidaat zou zijn. Hen bracht een collectief samen van ongeveer veertig mensen, onder wie kunstenaars, wetenschappers en mensen die met de huldufólk kunnen praten (huldufólk zijn verborgen mensen, ook wel elfen genoemd). Naast IJslanders zijn er mensen uit Mexico, Mongolië en andere streken bij.
Ik sprak rawlings over het project en vroeg of ze de gletsjer toestemming voor het project hadden gevraagd, en zo ja hoe. Hen vertelde dat ze met een kleine groep naar de gletsjer toe waren gegaan. Ze hadden de huldufólk die er wonen geraadpleegd, vanuit de IJslandse en Mongoolse traditie. Er was ook iemand mee met een pendel en er waren mensen die luisterden, naar dieren en planten, en het ecosysteem als een geheel. Het collectief neemt verschillende soorten kennis serieus, en verschillende culturele tradities. In het Westen lijkt het absurd om met natuurlijke entiteiten in gesprek te gaan maar in andere samenlevingen bestaan daar manieren voor.
Luisteren naar de gletsjer, met alle zintuigen, als symbool voor beter luisteren naar de niet-menselijke wereld, staat centraal in de campagne. Door kunstprojecten en discussieavonden nodigt het Snæfellsjökul fyrir forseta-campagneteam de IJslandse bevolking uit om anders te kijken naar de levende wereld waar we deel van uitmaken.
Een gletsjer als president past bij IJsland omdat de natuur daar zo aanwezig is, en menselijke bevolking klein. Ons equivalent zou de Noordzee zijn, en de politieke vertegenwoordiging van de Noordzee wordt momenteel onderzocht door kunstenaars en wetenschappers van de ambassade van de Noordzee. De zee zou als opvolger van Mark Rutte een heel ander perspectief bieden op veiligheid dan de huidige menselijke kandidaat. Maar de democratische consensus daarvoor lijkt nog ver weg.
In IJsland heeft de gletsjer het overigens ook niet tot president geschopt: dat is vanaf 1 augustus zakenvrouw Halla Tómasdóttir, die zich in haar campagne richtte op sociale media, AI en toerisme. Maar het gletsjerteam is nog maar net begonnen. In 2029 krijgt de Snæfellsjökul weer een kans. Dan heeft de gletsjer nog iets meer dan twintig jaar om over het land te waken en de mensen te laten inzien wat er op het spel staat.
Eva Meijer is schrijver en filosoof. Ze schrijft om de week een column.
