Onze regering gaat bezuinigen op ziektepreventie. Geld dat bestemd was voor voedingsvoorlichting zal in plaats daarvan besteed worden aan geneesmiddelen. Dat klinkt onverstandig. Immers, de zorgkosten stijgen maar door terwijl preventie een hoop ziekten kan voorkomen. Als we mensen helpen om minder te roken, gezonder te eten en meer te bewegen, dan maakt dat de zorg toch goedkoper?
Helaas is het antwoord daarop: nee. Gezond gedrag levert extra levensjaren in gezondheid op, maar uiteindelijk gaat het mis. Het doet denken aan de oude mythe over de Griekse godin van de dageraad, Eos, en haar sterfelijke minnaar Tithonos. Eos wou deze beeldschone jongeman voor eeuwig in haar bed houden en maakte hem daarom onsterfelijk. Helaas vergat ze om hem de eeuwige jeugd erbij te geven. Na een leven vol erotische hoogstandjes eindigde Tithonos verschrompeld, verlamd en eenzaam in een kamertje, jaar in jaar uit jammerend om de dood, die niet kwam.
Door gezond te leven kunnen wij hart- en vaatziekten, diabetes, sommige soorten kanker en nog meer ziektes voorkomen. Dan blijven we langer gezond, we worden ouder en daardoor bereiken meer mensen de leeftijd waarop je alzheimer krijgt. Dat is een dure ziekte; een demente oudere in een verpleeghuis kost ieder jaar 100.000 euro. Een roker die op zijn zeventigste overlijdt aan longkanker komt nooit toe aan dat verpleeghuis en bespaart de zorg daarmee een hoop kosten. Een gemiddelde roker verbruikt tijdens zijn leven 220.000 euro aan zorgkosten, iemand met obesitas 250.000 euro en een slanke niet-roker 281.000 euro. Gezonde mensen zijn alles bij elkaar dus het duurst. Ook sporten maakt de zorg duurder, want ook dat vergroot de kans op het halen van de alzheimerleeftijd.
De mooiste jaren
Voor de baten en lasten van preventie moeten echter verder kijken dan alleen de zorgkosten. Gezonde mensen werken meer en betalen meer belasting. Gezonde pensionado’s doen gratis vrijwilligerswerk en mantelzorg. En de levensvreugde die die extra jaren opleveren, telt die niet? De gezonde jaren die ik sinds mijn zeventigste geniet zijn de mooiste van mijn leven. Dat mag toch wat kosten?
De minister van Volksgezondheid stelde twee jaar geleden een commissie in die dit soort vragen moest beantwoorden. Dat was de commissie-Polder; zo heette de voorzitter. Die commissie concludeerde dat zorggelden moeten worden besteed louter op basis van hoeveel gezondheidswinst iets oplevert. Daarbij mag het niet uitmaken of het geld gaat naar de behandeling van patiënten of naar de preventie van ziektes bij gezonde mensen. Je rekent uit wat per euro de meeste gezondheid oplevert en daar moet het geld naartoe gaan. In de zorg was zo’n afweging van kosten tegen gezondheidswinst al gebruikelijk. Om te bepalen of een geneesmiddel of operatie vergoed mocht worden berekent men de behandelkosten per gewonnen levensjaar, gecorrigeerd voor de kwaliteit van leven. Een jaar extra leven na een succesvolle borstamputatie telt bijvoorbeeld als elf gewonnen gezonde maanden. Geen twaalf, want leven met één borst wordt gezien als een verlies aan levenskwaliteit ter waarde van een maand per jaar.
In Nederland mag een geneesmiddel of behandeling maximaal 80.000 euro kosten voor elk gezonde jaar dat de patiënt ermee wint. Vandaar misschien dat een ziekenhuis gemiddeld 73.600 euro nodig heeft om een patiënt een gezond extra jaar te bezorgen. Vergeleken daarmee is preventie spotgoedkoop: hulpverlening bij stoppen met roken levert per geïnvesteerde euro honderd keer zoveel gezonde levensjaren op als behandeling van longkankerpatiënten. Programma’s tegen alcoholgebruik leveren een extra levensjaar voor minder dan duizend euro. Je kunt mensen zelfs betalen om te stoppen met roken of gezonder te eten; de kosten daarvan zijn bescheiden en het verkleint meteen gezondheidsverschillen, want arme mensen zijn gevoeliger voor financiële prikkels.
Lees ook
‘Ongezonde bedrijven zijn sneller dan de wetgever kan bijbenen’
Geneesmiddelen en operaties
De commissie-Polder vindt dus dat het verhinderen van ziektes bij gezonde mensen net zo veel mag kosten als het genezen van patiënten met geneesmiddelen en operaties. Ze noemen ook een bedrag: maximaal 50.000 euro per gewonnen gezond levensjaar. Daarmee kun je flink wat preventie financieren en een hoop mensen langer en gezonder laten leven. Alleen levert dat uiteindelijk geen geld op. De zorg wordt er juist duurder van, want als die extra levensjaren voorbij zijn gloort het verpleeghuis.
Hoe moet die preventie dan betaald worden? Je kunt bezuinigen op dure geneesmiddelen, maar dan komen artsen, patiënten en hun familieleden in opstand. De overheid zal dus naar andere wegen zoeken. Als de zorgkosten blijven rijzen als zelfrijzend bakmeel zal de verleiding toenemen om euthanasie voor demente bejaarden te vergemakkelijken. Daar gaan we nog menige discussie over voeren.
Preventie is in elk geval een goede geldbesteding. Zolang de regering het niet doet zult u uw gezondheidsbevordering zelf moeten financieren. Daar wordt u niet rijker van, maar het is een solide investering; er is weinig dat zoveel levensgeluk oplevert als gezond oud worden.
Reageren op dit artikel kan alleen met een abonnement.
Heeft u al een abonnement, log dan hieronder in.
