
Net als zijn geestverwant Poetin in Rusland een kwart eeuw geleden deed, legt president Trump nu een fundament onder de kleptocratische maffiastaat die hij voor de VS voor ogen heeft. Hoewel Trump sneller te werk gaat dan Poetin, heeft hun beider methodiek nu al zeven kenmerken gemeen. 1. Geef het ancien régime de schuld. Trump kan niet zonder Biden, zoals Poetin nog steeds waarschuwt voor Gorbatsjov en Jeltsin. Omdat die voorgangers via hun tentakels – Trump denkt aan Zelensky –de nieuwe macht saboteren, blijft waakzaamheid geboden. Bondgenoten kunnen verraders blijken. 2. Creëer constitutionele crises rond de scheiding der machten. Poetin had bij zijn aantreden in 2000 beloofd dat hij via ‘verticale macht’ zou gaan regeren. Aan het eind van zijn eerste termijn was de lokale democratie afgeschaft. In 2020 was Poetin klaar, mede dankzij opperrechter Zorkin, die al drie decennia met alle winden meewaait. Trump heeft sinds zijn beëdiging al 123 executive orders getekend. Het Hooggerechtshof sputterde weliswaar na een wederrechtelijke deportatie naar El Salvador, maar de minister van minister van Binnenlandse Veiligheid bespotte dat op haar beurt weer door zich pontificaal te laten filmen voor de tralies van het strafkamp daar. 3. Intimideer critici door ze af te persen. Trump begon meteen onwelgevallige mediabedrijven en advocatenkantoren te chanteren met broodroof als ze hun werk zouden blijven doen. Net als in Rusland gingen de meeste zakenlui door de knieën. Poetin had een jaar nodig om het eerste tv-programma uit de lucht te halen en drie jaar voordat hij de eerste tycoon (Chodorkovski) durfde te liquideren. 4. Herschrijf de geschiedenis. Twee maanden terug aan de macht droeg Trump het Smithsonian Institute per decreet op alleen nog Amerika’s „grootsheid” te etaleren. Poetin deed er zeven jaar over voordat zijn herziening van de geschiedeniscanon en rehabilitatie van Stalin contouren kregen. 5. Zet ambtenaren ertoe aan collega’s te verklikken. Ambtenaren op het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken hebben opdracht gekregen collega’s aan te geven die „anti-christelijke vooroordelen” hebben. Hier loopt Trump wat achter. In Rusland is verklikken schering en inslag. In het eerste oorlogsjaar 2022 deden 300.000 Russen aangifte tegen een medeburger. Recent werd een kinderarts veroordeeld tot 5,5 jaar cel nadat de moeder van een patiënte haar op politiek-patriottische gronden had verlinkt. 6. Bejubel het eigen bovenmenselijke arbeidsethos. Geen omwenteling zonder bovenmenselijk enthousiasme voor het plan. In de Sovjet-Unie werd dat gepersonifieerd door mijnwerker Stachanov, die in 1935 op een nacht liefst 127 ton steenkool zou hebben gedolven. In Washington is de beeldspraak moderner, maar vergelijkbaar. „Elk kabinetslid is een rockster”, zei Trumps woordvoerder Karoline Leavitt na een regeringsberaad waarin de ministers alle productiedoelen zeiden te hebben gehaald nog voordat ze bekend waren. 7. Iconiseer de Leider met een quasi-goddelijke genialiteit. Het slotakkoord van elke revolutie is een cultus waarin de leider in woord én beeld wordt geadoreerd als sportieve halfgod. De sociaal-realistische portretkunst van Vanessa Horabuena, die tijdens de inauguratie voor een uitzinnig publiek een vlammend portret van Trump schilderde, overtrof de hysterie van Aleksandr Gerasimov tijdens Stalin. Verschil is wel dat Poetin (alleskunner) doet alsof die parafernalia slechts de volkswil uitdrukken terwijl Trump (golfkampioen) minder schijnheilig is en zelf handeldrijft met de MAGA-cultus.
Rest één open einde in deze vergelijking. Zullen Amerikanen zich in meerderheid net zo schikken, al dan niet apathisch, als de meeste Russen afgelopen kwart eeuw? Of is de Amerikaanse civil society, een burgerlijk fundament dat Rusland node mist, sterker dan Trump?
Hubert Smeets is journalist en historicus. Hij schrijft om de week op deze plaats een column.
