Chinese chatbots moeten op hun woorden passen. ‘Zegt je model dingen die je in China mag zeggen?’

Posted on by admin

De sfeer zit er goed in op de World AI Conferentie, China’s grootste evenement op het gebied van artificiële intelligentie. Buiten is het 38 graden in de Shanghaise zomer; binnen in de grote expositiehallen bewegen duizenden mensen – ondernemers, veel tech bros, maar ook gezinnen op een dagje uit – zich langs de kleurrijke paviljoens van China’s grote techbedrijven die hier op uitnodiging van de overheid hun innovaties op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) tentoonstellen.

De beurs geeft een inkijkje in wat er populair is op het gebied van AI-toepassingen in China. Naast koffiezettende robots en virtual reality-brillen, richten veel producten zich op onderwijs en het kantoorleven. Neem de ‘vergaderoordopjes’, waardoor een chatbot met je meeluistert tijdens een overleg, om er daarna gelijk een geschreven samenvatting van te maken. Handig in een werkcultuur waarin je baas op elk tijdstip van de dag een extra vergadering kan uitroepen. Met ceo’s op podia in donkere zalen en ‘road shows’ waar start-ups hun idee pitchen aan investeerders, lijkt het een typische techbeurs.

Maar nationalisme is er ook. In een centraal gelegen paviljoen kun je in het oud-Chinees chatten met bots die zijn gemaakt op basis van het werk van twee beroemde Chinese wiskundigen: Liu Hui en Zu Chongzhi, die in de derde en vijfde eeuw de rekenmethode voor het getal pi verbeterden. Programmeur Zhu Yu legt uit waarom haar bedrijf de bots ontwikkelde: „Bij AI denk je al snel aan Amerika, maar als je verder terugkijkt droeg ook het werk van deze Chinese denkers bij aan de ontwikkeling van moderne technologie.”

Concurrentie met de VS

Veel Chinese AI-bedrijven vergelijken hun producten met ChatGPT, de bekende chatbot van het Amerikaanse OpenAI. Ook zij ontwikkelden honderden nieuwe large language models, de generatieve AI-modellen getraind op grote hoeveelheden tekst waar de steeds betere chatbots op gebaseerd zijn. Volgens Xu Li, ceo van het Chinese SenseTime, is zijn nieuwe model, dat op de conferentie wordt gelanceerd, op veel punten al beter dan wat Open AI te bieden heeft.

„We zitten al op het niveau van ChatGPT 3.5, geef ons een tijdje!” roept ook een man in een geruit bloesje voor hij vertrekt naar zijn volgende afspraak. Meer informatie over zichzelf en zijn bedrijf wil hij niet geven, uit angst dat ‘Amerika erachter komt’.

Het is, naast al het AI-optimisme, dé onderliggende zorg op de conferentie. Hoe om te gaan met de groeiende concurrentie met de Verenigde Staten op het gebied van AI-ontwikkeling. Sinds door de VS exportrestricties op de meest geavanceerde chips werden ingesteld, kunnen ze niet meer aan Chinese bedrijven worden verkocht. Dat dit een flinke impact zal hebben op de ontwikkeling van AI in het land wordt steeds duidelijker, maar wie de race gaat winnen is dat nog niet.

Kinderen proberen een educatieve AI-toepassing uit op de beurs in Shanghai, die naast techondernemers ook gezinnen trekt.
Foto Andy Wong/AP

Eigen hardware

„Daarom ben ik hier, om te kijken naar de nieuwe trends, en om te leren over hoe de industrie reageert op deze uitdaging”, vertelt Chen Shangwei, die werkt voor het Chinese elektriciteitsnetwerk. In zijn baan, waarin hij kunstmatige intelligentie inzet om nieuwe energiebronnen beter te kunnen integreren in het stroomnet, brengen de Amerikaanse restricties vooral meer werk met zich mee. Amerikaanse onderdelen moeten nu massaal vervangen worden door Chinese chips. „Het is een hele aanpassing.”

De gedwongen overschakeling naar Chinese chips leidt tot een impuls voor China’s hardwareindustrie, die nu in verhoogd tempo probeert betere GPU’s te maken, de snelle chips met de grote rekenkracht die nodig zijn voor AI-toepassingen. Vanwege de exportrestricties, die sinds een eerste serie in oktober 2022 meermaals werden aangescherpt, zet China flink in op het ontwikkelen van eigen hardware. Dat is te zien aan het grote aantal Chinese chipbedrijven op de conferentie. Volgens cijfers van onderzoeksbedrijf Preqin stak China vorig jaar 22,2 miljard dollar (20,5 miljard euro) aan investeringskapitaal in de halfgeleidersector, meer dan een verdubbeling van het jaar ervoor.

Tot nu toe leidden Amerikaanse bedrijven de wereldwijde innovatie in computerhardware, terwijl Chinese innovatie vaker in de software en toepassingen zat, legt een 36-jarige medewerker van een hardwarestart-up uit. Vanwege de politieke gevoeligheid van het onderwerp kan hij alleen anoniem meewerken aan een interview. „Nu kunnen we niet meer bouwen op Amerikaanse innovatie maar moeten we zelf experimenteren. Dat brengt grotere risico’s met zich mee.”

In de praktijk blijft de afhankelijkheid van Amerikaanse producten groot. „De vraag is nu: hoe snel kunnen Chinese bedrijven gaan?”, legt de medewerker uit. Geregeld moet hij na een nieuwe Amerikaanse maatregel de ingenieurs in zijn bedrijf vertellen dat ze dingen anders moeten gaan doen. „We zijn er voortdurend mee bezig. Het maakt veel uit welke generatie technologie je kunt gebruiken. Bedrijven willen zelfvertrouwen uitstralen in hun publieke statements maar dit is zeker niets positiefs.”

Tot nu toe konden veel Chinese bedrijven de impact van de restricties beperken door voor de nieuwe regels ingingen grote hoeveelheden chips in te slaan, te kopen via tussenhandelaren, of andere trainingsmethoden te gebruiken die minder rekenkracht vragen.

De openingsspeech van premier Li Qiang, waarin hij spreekt over het belang van ‘een meer open mindset’ is voor veel bezoekers niet toegankelijk

Maar dat de impact de komende jaren groter wordt lijkt onvermijdelijk, nu het Amerikaanse beleid jegens China alleen maar lijkt te verscherpen. Ook financiering zal ingewikkelder worden. Nu buitenlands geld geen optie meer is en de Chinese economie kwakkelt, moet het geld steeds meer van de overheid komen, maar ook daar zitten vaak veel voorwaarden aan verbonden. „Veel van de bedrijven hier zullen het niet redden.”

De geopolitieke dimensie en de groeiende rol van de staat in AI-ontwikkeling zorgt ook voor meer geslotenheid op de conferentie. Veel informatiesessies over de nieuwste technologie zijn niet toegankelijk voor publiek. Alleen uitgenodigde vertegenwoordigers uit de industrie en de overheid zijn welkom. Ook de openingsspeech van premier Li Qiang, waarin hij spreekt over het belang van „een meer open mindset” op het gebied van AI en oproept tot „vrij verkeer van data en handel in materiaal”, is voor veel bezoekers, inclusief NRC, niet toegankelijk.

Chinese censuur

De exportrestricties zijn niet de enige uitdaging waar Chinese AI-bedrijven mee te maken hebben. Bedrijven die hun AI-modellen openstellen voor publiek gebruik moeten ook zorgen dat die voldoen aan de strenge eisen rond politieke censuur in het land. Dat is een technische uitdaging, door de onvoorspelbaarheid van AI-modellen, die op basis van trainingsdata antwoorden genereren op een manier die de makers ervan niet kunnen controleren.

Ook Westerse bedrijven trainen hun chatbots om te voorkomen dat die racisme en seksisme uitslaan, en het modereren van gevaarlijke of incorrecte informatie vormt een probleem voor de sector. Maar voor Chinese bedrijven staat er nog meer op het spel, legt techondernemer Xu Ye uit tijdens een presentatie: „In China gaat het bij AI-veiligheid over twee dingen. Is het slecht voor de mensheid, en zegt je model dingen die je in China mag zeggen?”

Xu geeft voorbeelden van overijverige AI-censuur („Als je de naam van een bepaalde leider verbiedt, kan je model geen enkel overheidsrapport meer verwerken”) maar laat ook zien hoe je een AI-model in meerdere vragen kunt ‘misleiden’ tot uitspraken die in China niet zijn toegestaan, zoals dat Taiwan een zelfstandig land is. Hij eindigt met een verkooppraatje voor zijn bedrijf, dat zich specialiseert in ‘veiligheidsoplossingen’ die met filters voor verboden woorden een speciaal getraind correctiemodel op het AI-antwoord loslaten. Volgens experts is deze aanpak, waarbij het ene AI-model het andere censureert, een opvallende Chinese innovatie.

Robothanden trekken op de conferentie veel bekijks.
Foto Andy Wong/AP

Voor informatie over waar hun modellen en trainingsdata aan moeten voldoen, kunnen bedrijven in China een beroep doen op gedetailleerde overheidsinstructies. Die zijn onderdeel van een breder pakket AI-regulering, waarmee China wereldwijd een van de eersten was. Matt Sheehan, die China’s AI-beleid onderzoekt aan de Amerikaanse denktank Carnegie Endowment for International Peace, ziet dat de overheid de bedrijven niet wil overvragen, zeker nu de Chinese economie kwakkelt en de concurrentie met de VS toeneemt. „Maar het blijft een flinke last voor bedrijven, die er tijd en geld in moeten steken om voortdurend te bewijzen dat hun modellen de regels niet overtreden.”

Techondernemer Xu laat zien hoe je een AI-model kunt ‘misleiden’ tot uitspraken die in China niet zijn toegestaan, zoals dat Taiwan een zelfstandig land is

Sheehan ziet in China ook groeiende aandacht voor de existentiële gevaren die AI-ontwikkeling mogelijk met zich mee brengt. In het afgelopen jaar waren Chinese experts,zoals de bekende computerwetenschapper Andrew Yao, prominente stemmen in internationaal debat over de veiligheid van AI. Ze roepen op tot wereldwijde regulering, verplichte registratie van geavanceerde AI-systemen en andere veiligheidsmaatregelen. Sheehan: „Het is een opvallende trend, maar tegelijk een lastig dilemma: hoe ga je om met de veiligheidsrisico’s terwijl je ook alles probeert te doen om met de VS te concurreren op AI?”

Nieuwe algoritmes

Kunstmatige intelligentie heeft veel toepassingen, ook op militair gebied, maar voor de ruim vierduizend Chinese AI-bedrijven gaat het in eerste instantie om de wereldmarkt. Zijn daar straks duidelijke winnaars te zien, en zijn die dan Chinees of Amerikaans?

Sheehan ziet een mogelijke parallel met het mobiele internet. Daar hadden Amerikaanse bedrijven een grote voorsprong, maar lukte het Chinese bedrijven vervolgens door goed te kijken naar wat elders in de wereld lokaal aanslaat een wereldwijde hit als TikTok te produceren. „Als AI op het huidige traject doorgaat, waarbij de grootste modellen het best presteren en elk jaar groeien, dan wordt het moeilijk voor China om te concurreren. Maar als de volgende golf aan AI-ontwikkeling van nieuwe algoritmes komt of van andere innovaties die minder om rekenkracht draaien, dan heeft China een kans om voorop te lopen.”

Ook de andere bezoekers van de conferentie die NRC spreekt houden zich bezig met deze vraag. Hoe wordt de markt straks verdeeld? Ook als de innovaties doorzetten, zal de trend van wereldwijde ontkoppeling het moeilijker maken om productie op te schalen en wordt productontwikkeling duurder.

Zonder de Amerikaanse exportrestricties had de competitie „gezonder” aangevoeld, zegt de 36-jarige anonieme start-upmedewerker, die zich soms afvraagt waarom de strijd tussen beide landen zo hard moet: „Subsidies laten je harder rennen, maar met exportrestricties laat je iemand struikelen.”

Chen, de programmeur van China’s stroomnet, is wat positiever na de conferentie. Hij heeft inspiratie opgedaan, bijvoorbeeld van ondernemers die de afgelopen jaren uit Amerika terug naar China zijn gekomen. „Gek misschien, maar het voelt nog best optimistisch. We hebben in China moeilijkere tijden meegemaakt.”

Related Posts

Ik wilde die held op loafers zijn

  • admin
  • September 27, 2024
  • 0

Ik verstond niet wat ze zeiden. Vanaf het speelplein achter ons klonken stemmen, gealarmeerde stemmen. Maar het was een zaterdagmiddag, marktdag, overal was herrie. Een vriend en ik liepen over straat. We hadden elkaar maanden niet gezien, en waren net begonnen aan de haast administratieve update over ons leven, waar we zoal mee bezig waren, hoe het ervoor stond in de liefde. De stemmen werden luider. Een jongeman rende ons voorbij. Ik keek om. Het waren jongetjes, misschien tien jaar oud, ze wezen naar de jongeman die ons voorbijgerend was. Nu pas verstond ik wat de stemmen zeiden: ‘houd de dief’.

De dief was bijna bij de hoek. Ik probeerde zijn snelheid in te schatten; die viel me tegen. Ik weet niet waarom ik deed wat ik deed. Een echte beslissing was het niet. Maar ik zette het op een sprinten. Het moet er enigszins potsierlijk hebben uitgezien, deze man op loafers, zonnebril op. Wat had die vent te bewijzen, en aan wie in hemelsnaam?

De dief mocht het zich aanrekenen dat ik al snel op hem inliep; welke zichzelf respecterende rover wordt nou ingehaald door iemand op loafers? Hij sloeg af naar links, de marktstraat in. Ik volgde. Na zo’n tien meter was ik hem zo dicht genaderd dat ik hem kon vastgrijpen, wat ik deed, tamelijk voorzichtig, alsof ik hem attendeerde op iets wat hij verloren was.

De dief was jonger dan ik had gedacht, zijn haar was warrig, zijn ogen waren waterig, hij had een onverzorgd baardje, net te lang om voor hipster beard door te gaan. Niet het ondubbelzinnige kwaadaardige uiterlijk waar ik op had gehoopt, maar ik moest het ermee doen. Nog voordat ik iets had gezegd, zei hij dat hij onschuldig was. Maar aangezien ik hem nog nergens van had beschuldigd en hij met een tasje in zijn handen stond dat duidelijk niet van hem was, stond hij in juridische zin zwak. Ik wierp hem een blik vol mededogen toe à la: laten we ophouden met deze gênante onzin, en dacht dat de kous daarmee af was. Maar zodra mijn greep verslapte, schoot hij weer weg, de markt op. Nu was ik echt geïrriteerd.

Zodra mijn greep verslapte, schoot hij weer weg, de markt op

Ik sprong tussen fietsen door, rende tussen marktstalletjes door, ontweek kaas-proevende zaterdagmensen. Bij de falafelstal onderschepte ik de dief opnieuw, instinctief klemde ik zijn beide armen vast met mijn rechterarm, terwijl ik hem met mijn linkerarm in zijn nek vasthield, laten we het een houdgreep noemen.

Eigenlijk was dit het gedroomde einde van het verhaal. De dief was gevlucht, ik had gereageerd, ik had gewonnen, spoedig zou het applaus volgen. Ik kon het niet laten om mijn autobiografie hierin te laten meewegen. Enkele jaren geleden had ik een essay geschreven over mijn kleptomanie van destijds, dat had geleid tot de nodige ophef, woede, en zelfs bedreigingen. Dit was mijn redemption arc, mijn heldenverhaal, via het obstakel dat deze dief vertegenwoordigde, had ik mezelf verlost van mijn schuld. Strik eromheen, klaar. Maar zo simpel zou het niet gaan.

Oerfantasie

De tasjesdief is een bekend verhaal. Het is zo bekend dat ik nauwelijks kon geloven dat ik erin verzeild was geraakt. Het voelde bijna aan als een parodie – het rennen, het tasje, het ‘houd de dief’. Wie steelt er nou nog tasjes? Wie roept er nou nog ‘houd de dief’? In een tijd waarin diefstal vaak een abstract karakter heeft, een kwestie van nullen en enen, leek dit voorval onvoorstelbaar ouderwets. Om het haast ongeloofwaardige karakter van deze gebeurtenis nog verder aan te zetten, kwam daar het slachtoffer van de misdaad aangestiefeld: een oude vrouw. Met om zich heen, als was het een roedel, de vijf of zes jongens die ‘houd de dief’ hadden geroepen.

Het was niet zomaar een verhaal, dit. Het was een oerfantasie. Net zoals kinderen zichzelf en elkaar de vraag stellen wat zij gedaan zouden hebben in de oorlog, is er de vraag: wat zou jij doen als je een dief zag wegrennen? Het zijn ethische gedachtenexperimenten, bedoeld om af te tasten hoe je zou reageren onder stress. Welk deel van je persoonlijkheid zou komen bovendrijven op het moment suprême, het heldhaftige of het laffe? Via dit soort experimenten maken we onszelf de mores van de samenleving eigen, we integreren de van boven opgelegde ge- en verboden, terwijl we ondertussen flirten met de hoogst mogelijke status die er in die samenleving te vinden is, althans voor jongens en mannen: die van held. Van oudsher is heldendom altijd te behalen via beproevingen, beproevingen die je ware aard zouden onthullen. Je kunt het niet afdwingen, je kunt alleen adequaat reageren als je een kans geboden wordt. (Toen ik een vriend opbelde met het verhaal was zijn eerste reactie er dan ook een van jaloezie. Hij vroeg niet hoe het met me ging, of het gevaarlijk was geweest, hij informeerde niet naar het lot van de dief. Hij zei alleen: ‘Dat heb jij weer, het geluk dat je zoiets in de schoot geworpen krijgt.’)

Het tot staan brengen van een tasjesdief past binnen dat eeuwenoude genre van de held die opkomt voor de zwakkeren – binnen de moderne burgerlijke samenleving is bezit heilig, en het is via het veiligstellen van andermans bezit dat je kunt tonen dat je een belangrijke pijler bent van die samenleving. Iedereen herkent het narratief, en speelt zijn rol. Vandaar ook dat die jongens van het pleintje zich instinctief hadden verlaten op het ouwelijke, stijve taalgebruik dat bij het genre hoort: ‘houd de dief’, een zinsnede die ze vermoedelijk nog nooit hadden gebruikt, en niet snel weer zouden gebruiken.

Illustratie Roos in ’t Veld

Dader en slachtoffer

Het leidmotief van de tasjesdief komt al meer dan een eeuw voor in films. In 1901 werd de Britse korte film Stop Thief! van James Williamson uitgebracht, waarin een zwerver vlees steelt bij een slager, en wordt opgepakt. Hoewel Stop Thief! slechts drie shots behelst, is het een van de eerste achtervolgingsfilms uit de geschiedenis. In het eerste shot steelt de dief het vlees, in het tweede wordt hij achtervolgd, en in het derde krijgt hij op zijn falie. Ikzelf ben opgegroeid met De Tasjesdief (1995), waarin een jonge Olivier Tuinier door een aantal etterbakken wordt gedwongen de straat op te gaan om damestasjes te gaan stelen – een complicering van het klassieke narratief, omdat de ‘dader’ tegelijk een duidelijk slachtoffer is. Een nog complexer variant is de film Ladri di biciclette (1948), van Vittorio de Sica. Daarin wordt Antonio’s fiets gestolen, waardoor hij niet naar zijn werk kan. Na een lange tocht langs vuilnismannen, lommerds, prostituees en waarzegsters komt hij tot de conclusie dat zijn fiets onvindbaar is. Hij besluit zelf een fiets te stelen, en wordt onmiddellijk gepakt – Antonio is dus dader en slachtoffer van hetzelfde vergrijp.

Voor mij was het vooralsnog duidelijk: ik zat niet in een complexe, gelaagde vertelling. Deze vent had een tasje gestolen van een bejaarde, en toen ik hem op galante wijze staande hield, was hij gevlucht. Maar het bleek om een andere vertelling te gaan dan ik had gedacht: de ontmaskering.

De omstanders hadden geen idee wat er aan de hand was. Zij zagen geen held, geen boef. Zij zagen twee malloten die hadden rondgerend, en de één had de ander nu in een houdgreep. Een paar mensen, ik zag het aan hun ogen, dachten dat ik zomaar iemand te grazen had genomen. Ik was de boef en deze man het slachtoffer.

Om de omstanders te kalmeren zei ik dat hij een tasje had gestolen, daar kwam het bewijs aangelopen: de vrouw en de jongens kwamen dichterbij. Achter hen: mijn vriend, die stoïcijns keek. Een man met een tas vol met groenten liep hoofdschuddend voorbij, alsof hij het allemaal maar aanstellerij vond. Een van de jongens kwam achterlangs geglipt, en hij gaf de dief een schop tegen zijn schenen, hij kromp ineen. Ik liet los met mijn rechterhand en joeg de knul weg. De dief mompelde in het Duits. Hij oogde gedesoriënteerd, en keek uit schaamte weg. Hij vroeg me om geld, wat me verwarde, dit was duidelijk niet de overeengekomen rolverdeling.

De eigenares van de tas stond nu tegenover ons, ze pakte haar tas terug uit zijn handen en sloeg hem er tweemaal mee. Daarna schold ze hem uit voor klootzak.

Nu duidelijk was dat er geen kans was op escalatie, begonnen de omstanders hun aandacht te verliezen. De jongens zeiden dat de bestolen vrouw de politie moest bellen. ‘Ja, hè?’ vroeg ze. De man van de falafelkar kwam erbij staan, met zijn telefoon. Hij drukte al. Maar ze aarzelde. ‘Wacht nog heel even’, zei ik. De man van de falafelkar was zichtbaar geërgerd: ‘Moet ik nou bellen of niet?’ Ik stelde haar voor om dat te heroverwegen. Deze dief was duidelijk aan lagerwal geraakt, hij voelde zich vernederd en ik zag niet in hoe een paar nachten in de cel de situatie zouden verbeteren. Misschien was het genoeg dat hij was geschrokken. Ze knikte begrijpend.

Ik liet de dief los en stelde voor een broodje te gaan halen, maar hij hoorde me niet, hij schoot meteen weg. De jongens liepen verder. De eigenares van de tas liep hoofdschuddend weg, ze bedankte me niet.

Ontmaskerd

‘Zo,’ zei mijn vriend. ‘Tevreden?’ We vervolgden onze wandeling. ‘Je denkt zeker dat ik een enorme lul ben, dat ik er niet achteraan ging?’

Dat had ik geen moment gedacht.

Hij vroeg hoe ik had geweten dat de dief geen wapen bij zich droeg. Ik antwoordde dat het geen moment in me was opgekomen en herinnerde me die zin uit Nooit meer slapen van W.F. Hermans, dat een held iemand is die straffeloos onvoorzichtig is geweest.

‘Je stinkt’, zei mijn vriend.

Ik rook aan mijn handen. Hij had gelijk. Een diepe, vuile, zure lucht. De lucht van de dief, die kennelijk al even op straat had geleefd. Bij een cafeetje probeerde ik mezelf met citroendoekjes en wc-zeep enigszins te verschonen. Mensen keken me aan met een mengeling van nieuwsgierigheid en (vooral) afkeer.

De redemption had alleen in mijn hoofd bestaan

Ik had me vergist in het heldendom. Misschien was heldendom niet zozeer een ethische categorie, zoals ik had aangenomen, als wel een esthetische. Een held bestaat bij de gratie van gezien worden, dat hij als zodanig erkend wordt. Een middelbareschoolleraar kan decennialang veel goeds verrichten, maar wat heldendom betreft verliest hij het van iemand die een oude hond uit de gracht redt. Mijn applaus was uitgebleven. Het publiek had niet geweten waar te kijken. De redemption had alleen in mijn hoofd bestaan. Misschien was ik niet zozeer achter hem aangerend omdat hij een tasje bij zich had, maar omdat de jongens hadden gejoeld, omdat mijn vriend naast me liep – omdat ik wist dat er publiek zou zijn, mocht ik hem te pakken krijgen.

De eindscore van mijn ingreep: de dief liep vrij rond en mijn vriend zat tegenover iemand die een uur in de wind stonk. De held was ontmaskerd, niet de dief. Het was alsof de dief mij had gepakt, in plaats van ik hem. Het duurde dagen voordat ik niet meer stonk naar heldendom. Toen mijn psychiater, na me te hebben aangehoord, vroeg waarom ik de dief achterna was gegaan, antwoordde ik: omdat ik hoopte dat hij mij zou verlossen.


Stof die oude analoge camera maar weer af

  • admin
  • September 27, 2024
  • 0

Als docent Jonne op de Weegh even niet kijkt, schopt de 21-jarige Carina von Estorff haar schoenen uit. Voorzichtig stapt ze in de fontein van het Amsterdamse Wertheimpark. Ze schuifelt naar het midden en richt haar camera op het watergordijn, dat haar nu natspettert „Yes! Photographer in the wild, I like it!”, moedigt Op de Weegh haar aan.

„De foto’s van mijn opa en oma van vroeger vind ik veel mooier dan de digitale foto’s van nu”, vertelt medecursist Jolente De Keyser (21) als de groep even later naar het Waterlooplein loopt. Hoewel ze het spannend vindt, stapt De Keyser op een man af. Portretfotografie is haar doel vandaag. Natuurlijk mag ze een foto maken, zegt hij. „Met of zonder hoed?”

Von Estorff en De Keyser volgen de zomercursus analoge fotografie van cultureel studentencentrum CREA, gegeven door Op de Weegh. Von Estorff vond de analoge camera onlangs op de zolder van haar ouders. Het nostalgische karakter trekt haar aan, zegt ze, net als de concentratie die voor deze vorm van fotografie nodig is.

Vanwege die bewuste manier van fotograferen specialiseerde docent en fotograaf Op de Weegh zich jaren geleden in analoge fotografie. „Je moet goed observeren. Dat vereist aandacht en rust.” En het trage proces is een van de redenen waarom veel jongeren er fan van zijn, vermoedt Op de Weegh. „Met je telefoon kun je zoveel foto’s maken als je wil. Dat kan bij analoge fotografie niet. En het ontwikkelen kost tijd.”

Dat analoge fotografie in opmars is bij jonge mensen merkt eigenaar Thanh Hung Tran (50) van fotozaak Foto Mignon in de Amsterdamse Pijp. „Vooral de generatie die analoge fotografie nooit bewust heeft meegemaakt komt over de vloer. Beelden van analoge camera’s zijn korrelig en” – Tran maakt het gebaar van aanhalingstekens met zijn vingers – „‘imperfect’ beeld is weer mooi.”

<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="

Een deelnemer en docent Jonne op de Weegh van de CREA-cursus analoge fotografie, digitaal gefotografeerd.

Foto Simon Lenskens

” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="

Een deelnemer en docent Jonne op de Weegh van de CREA-cursus analoge fotografie, digitaal gefotografeerd.

Foto Simon Lenskens

” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/stof-die-oude-analoge-camera-maar-weer-af.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/09/23134250/data121307964-7f986c.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/stof-die-oude-analoge-camera-maar-weer-af-16.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/stof-die-oude-analoge-camera-maar-weer-af-14.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/stof-die-oude-analoge-camera-maar-weer-af-15.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/stof-die-oude-analoge-camera-maar-weer-af-16.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/09/stof-die-oude-analoge-camera-maar-weer-af-17.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/Eb66DXhx-ErBqI6h9ycpY9GCFpY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/09/23134250/data121307964-7f986c.jpg 1920w”>

Een deelnemer en docent Jonne op de Weegh van de CREA-cursus analoge fotografie, digitaal gefotografeerd.

Foto’s: Simon Lenskens

Leuke verrassing

„Sommige jongeren hebben een camera op de zolder van hun ouders of opa en oma gevonden”, zegt Rick Stegeman (30), medewerker van fotowinkel Foto Verweij in Nijmegen. „Wij hebben ons eigen filmlab altijd draaiende gehouden. Gelukkig maar, want de vraag is enorm.” Veel klanten kiezen ervoor om hun rolletjes na het ontwikkelen te laten inscannen. Dat betekent dat ze de resultaten digitaal ontvangen. „Zo kunnen ze het op Instagram delen.” Sommigen laten vervolgens een enkele foto afdrukken.

Tijdens de wandeling door Amsterdam wisselen de cursisten ervaringen uit. Af en toe raakt iemand achter om een foto te maken. Het oog van cursist Josephine Nap (25) valt op een vrouw op leeftijd en een jongere man, die arm in arm lopen. Het blijken een moeder en zoon te zijn, die een wandeling maken. „Dat ontroert me”, vertelt Nap. „Daarom vind ik het leuk om hen vast te leggen.” Nap fotografeert al langer met een analoge camera, vertelt ze. „Ik neem vaak een wegwerpcamera mee naar feestjes. Het is een leuke verrassing om na een tijdje de resultaten te zien. Deze zomer dacht ik: ik wil er beter in worden. Ik vind het leuk om de beelden op Instagram te delen; ik hou van de esthetiek.”

De grote paradox van nu, noemt Op de Weegh dat: jongeren die in aanraking komen met analoge fotografie via digitale media, en hun eigen analoge foto’s weer op hun socialemediakanalen delen. „ Maar jongeren zijn gewend om alles online te delen waar ze tijd en moeite in steken. Dat willen ze aan de wereld laten zien.”

Cursist Carina von Estorff tijdens de praktijkles in het Wertheimpark in Amsterdam.

Foto’s: Simon Lenskens

Een euro per foto

Een dure hobby is het wel. „Een filmrolletje kost al snel 15 euro”, stelt Rick Stegeman vast, vijf jaar geleden was dat volgens hem nog 7 euro. „Daar komt nog 15 euro voor het ontwikkelen bovenop. Dan heb je 36 foto’s voor 30 euro. Dat is bijna 1 euro per foto.”

De Nederlandse modefotograaf Ramona Deckers, die onder meer voor het magazine van NRC analoog fotografeert, ziet dat analoog ondanks de kosten ook onder professionals aan populariteit wint, „ook bij fotografen die voorheen alleen maar digitaal schoten”. Zelf gaat Deckers door de hoge kosten strikter te werk dan toen ze tien jaar geleden begon. „Voor een mode-artikel fotografeer ik maximaal één rolletje per look. Daarnaast neem ik steeds vaker mijn digitale camera mee, en doe ik het fifty-fifty.”

Het verschil, volgens haar: „Digitaal is haarscherp. Iedere porie, ieder haartje is zichtbaar. De sfeer van analoge fotografie is unieker en romantischer; de korrel fungeert als een soort filter.”

Die sfeer proberen sommige jongeren op een goedkopere manier na te bootsen. Ook digitale compactcamera’s uit de jaren nul – kleine digitale cameraatjes zonder verwisselbare lenzen – maken een comeback, ziet Thanh Hung Tran. „Dan komt er weer een jonge klant naar me toe met een filmpje van Instagram of TikTok. Deze camera wil ik ook, zegt hij dan.” Er zit gewoon een geheugenkaartje in, wat het fotograferen goedkoper maakt. „Je schiet er zo vijfhonderd foto’s mee.”

5 tips voor beginners

1
Begin niet met een wegwerpcamera, maar met een simpele analoge camera met autofocus.
2
Laat in de fotowinkel het rolletje erin doen en film dat voor thuis.
3
Bewaar je rolletjes in de koelkast, dan blijven ze langer goed. Haal er een dag voor je op pad gaat een al uit, zodat die op kamertemperatuur kan komen.
4
Kies het rolletje met de juiste ISO-waarde. Hoe zonniger, hoe lager het getal. Een rolletje van 100 gebruik je in de Nederlandse zomer, of op zonvakantie. 200 kan je gebruiken bij zon, maar ook bij bewolking. 400 gebruik je bij grijze lucht of in de schaduw, 800 binnen, en 1.600 voor nachtfotografie.
5
Je kan de rolletjes er tussentijds niet uithalen. Gebruik bij twijfel ISO-waarde 200: die kan je zowel in de zon als in de schaduw of binnen gebruiken – in dat laatste geval met flits.
Foto’s Carina von Estorff

CREA-cursist Carina von Estorff maakte deze foto met een Nikon F-801, met een rolletje van ISO-waarde 400.

Foto’s Josephine Nap

CREA-cursist Josephine Nap maakte dit portret met een Fuji DL-1000 Zoom (een ‘point-and-shoot-camera’, oftewel een analoge camera waarbij je zelf weinig aan de instellingen kunt doen en niet kunt inzoomen), met een rolletje van ISO-waarde 200.

Foto’s: Sabrina Zwetsloot

Sabrina Zwetsloot maakte deze foto met een Konica Z-up 120 vp (ook een ‘point-and-shootcamera’), en een rolletje van ISO-waarde 200.


Asielbotsing dreigt, Schoof wil met fractievoorzitters coalitie om tafel

  • admin
  • September 27, 2024
  • 0

Het lukt premier Dick Schoof niet om de verschillende standpunten over het uitroepen van een asielcrisis in zijn kabinet recht te trekken. Hij is erachter gekomen „dat je dit proces, dat zo gevoelig is, niet alleen in het kabinet kan doen”. Daarom wil hij vaker in overleg met de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB. Dat meldde hij vrijdag na afloop van de ministerraad. Hij wil bij politiek gevoelige beslissingen „enige zekerheid hebben hoe dat landt bij de diverse partijen”.

De coalitiepartijen PVV en NSC koersen af op een botsing over het thema asiel. Over één tot drie weken wil Schoof een asielcrisis uitroepen, waarmee PVV-minister Marjolen Faber (Asiel en Migratie) delen van de Vreemdelingenwet kan opschorten en daarmee de rechten van asielzoekers kan negeren.

Tijdelijk NSC-leider Nicolien van Vroonhoven heeft aangegeven dat haar partij de asielcrisis niet zal steunen zonder „dragende motivering” – volgens juridisch experts is dat niet mogelijk, Van Vroonhoven zelf heeft daar ook „een hard hoofd” in. PVV-leider Geert Wilders heeft aangegeven dat hij het niet zal accepteren als er geen asielcrisis wordt uitgeroepen.

Ministers Judith Uitermark (Binnenlandse Zaken, NSC) en Faber komen daardoor recht tegenover elkaar te staan: Uitermark moet namelijk beslissen of het crisisplan van Faber wel in lijn is met de Grondwet. Om een directe botsing in de ministerraad te voorkomen lijkt Schoof daarom direct met hun partijleiders te willen overleggen.

Overigens is asiel niet het enige thema waarover de coalitiepartijen in de clinch liggen. Landbouwminister Femke Wiersma (BBB) is woensdag tijdens een debat hard aangevallen door Kamerleden van PVV, VVD en NSC omdat zij een verbod op „stroomstootapparatuur” niet wilde invoeren. Uiteindelijk gaf ze toe aan de Kamer.

Minder frictie, minder Kamer

Coalitieoverleggen vonden tijdens het derde kabinet van voormalig premier Mark Rutte (VVD) geregeld plaats. De fractieleiders van coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie, de premier en de vicepremiers onderhandelden aan het begin van de week al over de onderwerpen die vrijdag in de ministerraad besproken zouden worden.

Daarmee voorkwamen deze vier partijen frictie en onzekerheid, maar het gevolg was tevens dat de oppositie tijdens debatten met voldongen feiten werd geconfronteerd omdat een Kamermeerderheid sowieso al was gevormd tijdens het overleg.

Onder meer na felle kritiek van Pieter Omtzigt, die later NSC zou oprichten, zijn de overleggen afgeschaft in Rutte IV. Daarmee zou de Kamer meer macht hebben en de oppositie meer ruimte krijgen om zelf ook inhoudelijk bij te dragen aan het landsbestuur.

Ook de nieuwe ‘extraparlementaire’ coalitie wilde geen coalitieberaad houden, over de onderlinge verschillen wilden de vier partijen juist open en bloot discussiëren in de Kamer. Dat bleek begin deze maand niet houdbaar: het coalitieberaad werd opnieuw ingevoerd.