Een aangekondigde samenwerking van de noodlijdende busfabrikant Ebusco met een Chinese batterijfabrikant wist beleggers vrijdag niet te overtuigen dat een stabiele toekomst nabij is. Daarvoor viel een aantal nieuwe financiële details, waaruit nog maar eens bleek hoezeer het Noord-Brabantse bedrijf vecht voor het voortbestaan, te zeer op.
Ebusco meldde dat het zelfs met een voorgenomen nieuwe aandelenuitgifte van 36 miljoen euro nog altijd een werkkapitaaltekort van 25 miljoen euro heeft. Daarbij is het bovendien nog lang niet zeker dat het de 36 miljoen euro ook daadwerkelijk bij elkaar krijgt. Het aandeel koerste vrijdagmiddag bijna 12 procent lager.
Ebusco zit in zware problemen. Onderdelentekorten hebben ertoe geleid dat het bedrijf al maandenlang nauwelijks bussen kan afbouwen. Pogingen om de productie te verplaatsen naar contractfabrikanten in China liepen ook erg stroef.
Annuleringen, boetes
Dit alles heeft geleid tot juridische conflicten met klanten, annuleringen van orders en boetes die het aan klanten moet betalen, waardoor de financiële positie penibel is geworden. Het bedrijf, waar enkele honderden mensen werken, heeft schulden van 33 miljoen euro die het maar moeilijk kan afbetalen. Daaronder zitten ook schulden bij de Belastingdienst. In de eerste helft van dit jaar leed het bedrijf een verlies van 65 miljoen euro.
Eind oktober vocht Ebusco, dat bekend is om haar lichtgewicht bussen, een juridisch conflict met vervoerder Qbuzz uit bij de rechter, waarbij het verloor. Qbuzz hoeft een bestelling van tientallen bussen niet af te nemen. Voor deze voertuigen moet Ebusco nu andere klanten vinden.
In een poging het bedrijf te redden stemden aandeelhouders op een vergadering eind oktober ermee in dat Ebusco voor 36 miljoen euro aan nieuwe aandelen mag gaan uitgeven. Dat betekent nog niet dat dit geld binnen is; aandeelhouders of nieuwe investeerders kunnen vanaf vrijdag intekenen op de nieuwe stukken.
Belang van Gotion
Vrijdag maakte Ebusco bekend dat in ieder geval oprichter Peter Bijvelds bereid is om opnieuw 5 miljoen euro in het bedrijf te steken. Ook een aantal andere partijen meldden zich, maar voor de 36 miljoen is nog meer nodig.
Ebusco maakte ondertussen ook bekend dat het een samenwerkingsovereenkomst heeft gesloten met de Chinese batterijpartij Gotion. Dat wil onder meer het speciale lichtgewicht-bussenconcept van Ebusco in Azië op de markt gaan brengen. Ook willen de partijen samen gaan werken bij de ontwikkeling van „maritieme” batterijen.
Lees ook
Aandelenuitgifte moet reddingsboei Ebusco worden
Opmerkelijk was echter vooral dat Gotion voornemens is een belang te nemen in Ebusco. Dit kan gebeuren ofwel door aandelen te kopen die bij de aanstaande uitgifte niet direct worden opgekocht, ofwel door een nieuwe uitgifte waar huidige aandeelhouders dan eerst mee moeten instemmen. Maar aan welk bedrag Gotion, dat deels in handen is van Volkswagen, denkt, is niet bekend.
Het werkkapitaaltekort hoopt Ebusco de komende tijd op te lossen door bussen van geannuleerde orders aan nieuwe klanten te slijten, en bovendien ook de voorraden van onderdelen af te bouwen. Mocht het niet lukken om met deze plannen beleggers over te halen om nieuwe aandelen te kopen en wordt de 36 miljoen niet gehaald, dan trekt Ebusco de aandelenuitgifte weer in.
Ebusco is in 2012 opgericht door voormalig rallycoureur Bijvelds. Hij gaf tot deze zomer ook leiding aan het bedrijf, waarna de raad van commissarissen hem verving door de Duitser Christian Schreyer. Schreyer gaf eerder onder meer leiding aan een vrachtafdeling van Deutsche Bahn.
Opnieuw wordt de Nederlandse Staat dinsdag voor de rechter gedaagd in een grote rechtszaak over stikstof. Milieu-organisatie Greenpeace eist dat de overheid de komende jaren in totaal ruim 80 procent van de kwetsbare natuur beschermt tegen stikstofschade. Op straffe van een dwangsom van 100.000 euro per dag, zolang de Staat in gebreke blijft.
„De natuur staat er verschrikkelijk slecht voor: oude eikenbossen, en veen- en heidegebieden dreigen onherstelbaar beschadigd te worden”, zegt Greenpeace-directeur Andy Palmen. „We hebben alle wegen wel bewandeld: van dialoog, en brieven, tot een spandoekactie op het dak van de Tweede Kamer.”
De advocaat van Greenpeace vergelijkt het met de Urgenda-klimaatzaak, waarin de Hoge Raad de Staat in 2019 opdroeg de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Dit zou de eerste civiele zaak van een milieu-organisatie zijn om natuur te beschermen tegen stikstof.
Lees ook
De snippers natuur waar het nieuwe kabinet over spreekt zijn eigenlijk parels
Ambtenaren hebben gewaarschuwd voor grote sociaal-maatschappelijke en financiële gevolgen, indien Greenpeace wint, berichtte RTL Nieuws. Het ministerie van LVVN wil zelf niet reageren zolang de zaak onder de rechter is.
‘Onhaalbaar plannetje’
Bouwend Nederland vreest niet direct een bouwstop, maar „een risico” is dat overheden terughoudend worden met vergunningverlening omdat ze de uitspraak lastig kunnen overzien, zegt een woordvoerder van de brancheclub. Boerenorganisatie LTO herhaalt dat Greenpeace boeren, woningbouw en natuurherstel niet helpt met „een volstrekt onhaalbaar plannetje”.
„Je wilt niet dat een samenleving ‘op slot’ gaat”, reageert Palmen. „Maar de woningnood komt niet alleen door stikstof, er is jarenlang veel te weinig gebouwd. Stikstof is wel een heel pijnlijk probleem voor boeren. Dat komt omdat de politiek decennialang heeft weggekeken: onverantwoord. Dan moet je niet wijzen naar Greenpeace.”
Het gaat om een bodemprocedure die Greenpeace al heeft aangespannen in juli 2023, onder het kabinet Rutte-IV. De milieu-organisatie eist dat de Staat de Europese Vogel- (1979) en Habitatrichtlijn (1992) naleeft, voor bescherming van vogels, dieren en planten.
Greenpeace heeft hiervoor een lijst met ‘rode’ en ‘oranje’ natuurtypen laten opstellen, gebaseerd op onderzoek van het bureau B-Ware en de Taakgroep Ecologische Onderbouwing, ingesteld door de overheid. De rode typen, zoals hoge zandgronden, zure vennen en veenmosrietlanden, staan het meest onder druk. De stikstofneerslag in die rode typen zou volgens Greenpeace in 2025 onder de schadelijke KDW-grens (Kritische Depositie Waarde) moeten zijn gebracht, de oranje typen in 2030: dat is samen zo’n 80 procent van de kwetsbare natuur.
Stikstofkaartje
Het is vergelijkbaar met de stikstofdoelen achter het geschrapte ‘stikstofkaartje’ uit 2022 van oud-minister Christianne van der Wal (VVD), zegt Greenpeace. Maar de eisen van de milieuorganisatie gaan wel verder dan de wettelijke eisen – die eigenlijk al onhaalbaar worden geacht. Volgens de wet moet de stikstofneerslag in 40 procent van de kwetsbare natuur in 2025 op gezond niveau zitten, 50 procent in 2030 en 74 procent in 2035.
„We hebben gekeken naar: wat is juridisch verplicht, en wat is ecologisch nódig”, zegt Palmen.
Omdat de bodemprocedure lang duurt, heeft Greenpeace afgelopen zomer al een kort geding over stikstof aangespannen, en verloren. De voorzieningenrechter noemde de zorgen van Greenpeace toen „begrijpelijk”, maar kon niet goed vaststellen „in welke „concrete leefgebieden” de Staat onmiddellijk tot actie moest overgaan.
„Dit zal zeker een discussie worden”, zegt directeur Palmen over de zitting van dinsdag. Maar de inhoudelijke behandeling van een bodemprocedure gaat veel verder dan bij een kort geding, en daar heeft hij vertrouwen in, zegt hij.
Afglijden
Wat als het loopt zoals met de stikstofuitspraak van de Hoge Raad in 2019, waarin het PAS-beleid van de overheid onderuit werd gehaald? Vijf jaar later is er nog niet veel vooruitgang geboekt, en het kabinet-Schoof wil het stikstofbeleid helemaal omgooien. Palmen: „Ik weiger te accepteren dat we leven in een maatschappij waarin de overheid uitspraken van rechters niet naleeft. Dan zijn we aan het afglijden.”
Lees ook
Hoe komt Nederland uit de stikstofcrisis?
Mocht Greenpeace winnen, dan verwacht Palmen dat de Staat in hoger beroep en in cassatie gaat tot aan de Hoge Raad – wat járen kan duren. Wel kan de rechtbank bepalen dat de Staat direct meer moet doen tegen stikstof.
Milieugroep MOB, bekend van haar stikstofzaken, steunt de procedure van Greenpeace, zegt voorzitter Johan Vollenbroek. MOB-raadsman Valentijn Wösten noemt het op persoonlijke titel wel een „riskante weg”. MOB spant via het bestuursrecht stikstofzaken aan tegen vergunningen, waarbij de bewijslast ligt bij de overheid die de vergunningen heeft toegekend, legt hij uit. Bij een civielrechtelijke zaak zoals deze is het aan Greenpeace om te bewijzen dat de Staat onrechtmatig handelt. „In feite vecht je het héle stikstofbeleid aan, dat is nogal wat. Het Rijk zal een leger aan ambtenaren en juristen inzetten om te laten zien welke inspanningen er zijn om stikstof tegen te gaan.”
Stikstofexpert Wim de Vries noemt het „een onmogelijke eis” om in een paar jaar 80 procent van de kwetsbare natuur te beschermen tegen stikstofneerslag. „Je kunt de Staat wel houden aan de wettelijke eis tot vermindering van de uitstoot met 50 procent. Dat kan door eisen te stellen aan de stikstofuitstoot per bedrijf, zoals politiek en bestuur ook willen. Zo’n nieuw systeem invoeren kost wel tijd, het is zaak dat er haast mee wordt gemaakt.”
Het vorige kabinet wilde een Transitiefonds van 25 miljard euro om onder meer stikstof terug te dringen, maar dat is van tafel, zegt Palmen. „Den Haag is teruggeschrokken van de boerenprotesten, van de electorale gevolgen. En dit nieuwe kabinet heeft de handen eigenlijk van stikstof afgetrokken. We moeten wel in actie komen voor de natuur.”
Dat het duel tussen Ajax en de Israëlische voetbalclub Maccabi uit Tel Aviv op 7 november in Amsterdam meer zou worden dan alleen een sportieve ontmoeting, stond van tevoren vast. Een geplande pro-Palestina-demonstratie, de herdenking van de Kristallnacht-pogrom – het nazi-geweld tegen het Joodse deel van de Duitse bevolking en hun bezittingen in 1938 – en de reputatie van de harde kern van beide clubs zijn een ontvlambaar mengsel. Week4Palestine, een internationale actiegroep, vraagt burgemeester Halsema maandag de wedstrijd te verbieden; onder de fans van Maccabi zouden (ex-)soldaten van het Israëlische leger zijn „die getraind zijn in (extreem) geweld”.
De politie zal groot inzetten met honderden agenten, onder wie ME-pelotons, bereden politie, hondengeleiders en arrestatieteams in burger. Bij het stadion komt een waterkanon. Over het aantal Israëlische fans circuleren aantallen van twee- tot vijfduizend. Dam, Wallen, Centraal Station en het gebied rond de Johan Cruijff ArenA werden tot veiligheidsrisicogebied uitegroepen.
Woensdag 6 november 2024
De onrust begint in het centrum van Amsterdam. Maccabi-supporters, herkenbaar aan de gele clubkleuren, scanderen op de roltrappen van de metro: „Het IDF zal winnen, fuck de Arabieren”. Op het Rokin wordt een Palestijnse vlag van een gevel getrokken. Maccabi-supporters gedragen zich agressief tegen taxichauffeurs daar. Een man springt in de gracht, of wordt erin geduwd. Activisten melden arrestaties en roepen op tot ‘supportdemonstraties’.
Donderdag 7 november 2024
13.00 uur Enkele honderden Maccabi-supporters verzamelen zich bij het monument op de Dam. Zij worden uitgedaagd door jonge mannen in zwarte kleding die vlakbij anti-Israëlische leuzen roepen. De politie houdt enkelen van hen aan „wegens het provoceren van supporters”.
15.55 uur Supporters steken Romeinse kaarsen af.
16.30 uur „Zolang we hier met elkaar staan kan niemand iets doen”, zegt Maccabi-supporter Omry (34) op de Dam. Hij werkt als videoproducer in Londen en is speciaal voor de wedstrijd naar Amsterdam gekomen. „Maar als we straks buiten de groep zijn, wissel ik mijn shirt om. Ik wil niet herkenbaar zijn.” Een ander: „It sucks, om je afkomst te moeten verbergen.”
17.00 uurFanwalk; de Israëlische fans lopen over het Damrak naar het station onder politiebegeleiding. Voor het stationsplein en eerder in zijstraten van de Dam wordt gevochten. Israëliers zingen bij de metro: „Het IDF zal winnen, fuck de Palestijnen”. Politiecommissaris Peter Holla zal later spreken van „vechtpartijen over en weer, hit & run-acties en zoekgedrag van tegenstanders” (waarbij iemand wordt achtervolgd en aangevallen).
17.45 uur Op het Jonas Daniël Meijerplein, naast het Waterlooplein, gaat de synagoge rustig uit, waar de Kristallnacht is herdacht. Politie is massaal aanwezig.
Voor de wedstrijd
Rond het stadion verzamelen zich eind van de middag groepjes jongens met een Noord-Afrikaans uiterlijk, die normaal nooit bij wedstrijden van Ajax zijn, bijna allemaal in het zwart gekleed.
18.45 uur Op het Anton de Komplein verzamelen zich zo’n honderd mensen om tegen de wedstrijd te demonstreren. Een jongen in zwarte kleding: „We zijn hier niet om te rellen. We komen gewoon kijken.” Anderen houden hun gezichten bedekt met palestinasjaals. Deze groep valt volgens de politie uiteen in kleinere groepjes die de confrontatie zoeken bij de Arena. Politie voert charges uit met ME en paarden. Ajax-fans die vanuit het Arena-gebied komen worden tegengehouden.
20.00 uur Een groepje jongens, gevlucht voor een charge, zegt hierheen te zijn gekomen om het „tegen de hypocrisie” op te nemen. „Waar was de politie gisteren toen [de Israëliërs] onze taxichauffeurs mishandelden?”
Tijdens de wedstrijd
21.00 uur Voor de wedstrijd is er „een moment van stilte voor de doden in Valencia” – het staat ook in het Hebreeuws op borden. Het stadion houdt zich keurig stil, op een klein deel van het uitvak na, dat dubbel zo groot is als gewoonlijk.
22.10 uur Ajax-fans die zich tooien met Joden als geuzennaam kunnen het goed vinden met fans uit de Joodse staat. Amsterdam zet het lied ‘Waar komen Joden toch vandaan?’ De F-side zingt voor, het stadion antwoordt (‘Israël hier ver vandaan’) Bij ‘Israël’ klinkt luid applaus uit het uitvak en de Maccabi-fans blijven vrolijk – hoewel ze met 5-0 zullen verliezen – en scanderen zelfs Nederlandse teksten mee („Ajax-joden, superjoden”).
Na de wedstrijd
23.00 uur Het stadion loopt rustig leeg. Later ontstaan gevechten als Maccabi-supporters door de binnenstad lopen. Relschoppers vallen in groepen aan en mishandelen supporters. Hiervan duiken op sociale media later talloze filmpjes op. Vijf gewonden worden in een ziekenhuis behandeld. Enkele tientallen supporters met lichte verwondingen worden elders opgevangen. De politie verricht arrestaties maar kan niet overal tegelijk zijn.
Sommige activisten behoren tot studentengroepen die eerder ontwrichtende acties organiseerden. Een activist schrijft op Instagram dat „advocaten klaarstaan” om gearresteerden te helpen; het duidt op organisatie. Omroep RTL zal later vrijdag melden dat de oproep om Israëlische voetbalfans in Amsterdam aan te vallen donderdagmiddag „breed werd verspreid via Snapchat en Telegram. „Tussen 4 en 6 bij centraal moeten ze [Israëlische supporters] metro pakken, daar gaan 300 Israëliërs zijn zio’s [zionisten], wees daar strijders kom met hele groepen we laten zien dat we niet bang zijn.”
De politie verzamelt laat op de avond sommige Maccabi-supporters en brengt ze naar hun hotels. Volgens de politie keert de rust weer.
00.00 uur Maar bij een bewoner in de Paleisstraat met een Free Palestine-poster in het raam wordt hard tegen de voordeur geslagen „Ik was bang dat ze erdoorheen zouden beuken.” In de Spuistraat, om de hoek, gooien supporters ’s nachts nog zwaar vuurwerk.
De politiek wordt wakker
Vrijdag 8 november
4.15-5.00 uur Casper Veldkamp, minister van Buitenlandse Zaken, krijgt in Singapore, waar hij op werkbezoek is, telefoon van zijn Israëlische collega Gideon Saar. Die wil vliegtuigen sturen, Veldkamp zegt toe dat te faciliteren.
5.22 uur Itamar Ben-Gvir, de ultrarechtse Israëlische minister van Nationale Veiligheid zegt op X contact te hebben met Nederland.
5.51 uur Premier Netanyahu schrijft op X dat er sprake is van „a violent incident” tegen Israëlische burgers in Amsterdam. En kort erna dat hij met premier Schoof heeft gesproken en heeft geëist dat de Nederlandse regering actie onderneemt tegen de relschoppers.
Tussen 6.00 en 6.30 uur kort telefoongesprek tussen Schoof en Netanyahu. Schoof belooft dat Nederland alles zal doen om de veiligheid van de Israëliërs te garanderen en dat Nederland volledig zal meewerken aan evacuatievluchten.
6.03 uur PVV-leider Geert Wilders schrijft op X dat „a pogrom in the streets of #Amsterdam” heeft plaatsgehad. „Muslims with Palestinian flags hunting down Jews.”
7.23 uur De Israëlische president Isaac Herzog neemt Wilders’ term „ pogrom” op X over.
In de ochtend is er een conference call van Schoof, minister van Justitie Van Weel, burgemeester Halsema, Aalbersberg en hoofd NCTV-chef Aalbersberg. De Amsterdamse driehoek (burgemeester, OM en politie) meldt dat nog veel onduidelijk is.
9.00 uur Voetbalclub Maccabi maakt bekend dat supporters vanaf 14.00 uur gratis met in totaal drie Israëlische vliegtuigen – waarvan twee gewone lijnvluchten – kunnen terugvliegen.
Pogroms & provocaties
Vanaf 8.00 uur zwellen de berichten op sociale media sterk aan. Er zijn twee narratieven: dat van de ‘pogrom’ enerzijds en anderzijds dat van Israëlische provocaties en anti-Israël-berichten. In de eerste categorie: het bericht dat „Dutch-born Hakim Ziyech”, aanvoerder van het Marokkaanse elftal de aanvallen „toejuicht”. Uit de andere groep onder meer het bericht dat „een knokploeg” een Oekraïner staande houdt die zijn paspoort moet laten zien om te bewijzen „dat hij geen Israëlier/Jood is. Dit zijn simpelweg nazistische praktijken in georganiseerd verband. Hier, in Nederland.”
Op Schiphol
7.00 uur Supporters wachten al vroeg bij de incheckbalie. Guy Elazar, die woensdag naar Amsterdam kwam, vertelt dat hij rond 1.00 uur ’s nachts met een vriend door de Leidsestraat in voetbalshirt naar zijn hotel liep. „Uit het niets kwamen drie jongens op me af”, zegt hij. „Eén sloeg me in het gezicht”. Hij wijst op zijn gezwollen slaap.
Een andere man vertelt dat hij die avond een restaurant in moest vluchten. ’s Ochtends voelde hij zich niet veilig om met een taxi naar Schiphol te komen. „We kregen hulp van Joden hier in Nederland”, zegt hij.
10.30 uur De Amsterdamse politie meldt 63 aanhoudingen.
11.34 uur President Herzog zocht contact met koning Willem-Alexander en schrijft dat hij „beslissende actie tegen geweld en antisemitisme verwacht. Herzog: „De koning veroordeelde het geweld en vergeleek het met het Nederlandse falen om de Joden tijdens de Holocaust te beschermen.” De Rijksvoorlichtingsdienst bevestigt deze samenvatting. De koning schrijft later op X dat „onze geschiedenis ons heeft geleerd hoe intimidatie van kwaad tot erger gaat, met gruwelijke gevolgen. Joden moeten zich veilig kunnen voelen in Nederland, overal en altijd.”
11.50 uur Zo’n vijftien Maccabi-supporters worden opgehaald met een bus bij hun hotel in het centrum om naar Schiphol gebracht te worden
12.00 uur Persconferentie van burgemeester Halsema begint.
12.29 uur Mairav Zonszein, analist bij de Crisis Group, een onafhankelijke ngo, noemt het „absurd” om het geweld in Amsterdam met pogroms te vergelijken.
12.30 uur Politiechef Peter Holla op zijn persconferentie: „Hoewel we maximaal voorbereid waren op geweld, ben ik geschokt door wat er afgelopen nacht is gebeurd. Vooral doordat we met een van de grootste inzetten die de Amsterdamse politie met landelijke bijstand in een jaar doet, het niet konden voorkomen.”
14.00 uur Yad Vashem, het Holocaust-herdenkingscentrum in Israël schrijft op X dat het „solidair is met de slachtoffers van de verschrikkelijke aanval op Joden [in Amsterdam], juist in de aanloop naar Kristallnacht”.
15.30 uur Een activist post vrijdag op Instagram: „Laten we niet wachten op een externe aanleiding om met dezelfde woede de straat op te gaan als gisteren […] we zijn hier niet om ons terug te trekken… Bring the war home.”
Het tempo in politiek Den Haag ligt de afgelopen maanden sowieso hoog, maar vrijdagmiddag ontaardden de politieke spanningen letterlijk in een race. Daarin nam PVV-leider Geert Wilders het op tegen zijn eigen kabinet. De prijs: diplomatiek aanzien, Haags overwicht en een fotomoment.
De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Gideon Saar kondigde vrijdagochtend aan dat hij naar Nederland zou komen, in reactie op het geweld met Israëlische voetbalsupporters in Amsterdam donderdagavond en -nacht.
Premier Dick Schoof was in Boedapest voor een informele EU-top, en zijn logische vervanger minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) was op werkbezoek in Singapore. PVV-leider Geert Wilders zag zijn kans schoon: anderhalf uur voordat Saar zou aankomen, meldde Wilders via persbureau ANP dat híj onderweg was naar Schiphol om de Israëlische minister op te halen, en zich daarmee te positioneren als staatsman. De aankondiging was het startschot voor de race.
Het is hoogst ongebruikelijk dat een Tweede Kamerlid een buitenlandse minister ontvangt. Gezien de spanningen in de coalitie en de precaire positie van de partijloze premier, was de aankondiging van Wilders een brutale greep naar de macht.
Maar uiteindelijk was het niet de PVV-leider die met Saar op de foto stond. VVD-minister David van Weel (VVD) kwam nipt als eerste over de finish: hij plaatste om 16.54 uur een foto met Saar bij een beveiligde aankomsthal van Schiphol. En Wilders plaatste zíjn foto met Saar ruim een half uur later, om 17.35 uur.
Hoe verzandde het kabinet in deze wedloop met Wilders?
Palestijnse vlaggen
In de nacht van donderdag op vrijdag vond in Amsterdam een reeks geweldsincidenten plaats. Supporters van de Israëlische club Maccabi Tel Aviv waren afgereisd naar Amsterdam voor een duel tegen Ajax. In de binnenstad haalden zij onder meer Palestijnse vlaggen van gebouwen en scandeerden zij anti-Palestijnse leuzen. ’s Nachts raakten zij slaags met pro-Palestijnse groepen. Mensen op straat werden gevraagd of ze Joods zijn en geslagen.
Diep in de nacht van donderdag op vrijdag werd premier Schoof, zelf aanwezig in Boedapest, digitaal op de hoogte gebracht van de situatie door zijn veiligheidskopstukken: de minister van Justitie Van Weel en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV) Pieter-Jaap Aalbersberg. Schoof belde daarna met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, die evacuatievluchten naar Nederland wilde sturen. Schoof beloofde aan de evacuaties mee te werken.
Maar terwijl de premier het Nederlandse veiligheidsapparaat in stelling bracht en de diplomatieke kanalen opende, begon Wilders zich te roeren op X. Om 6.00 uur ’s ochtends schreef hij in een bericht in het Engels dat in Amsterdam een „pogrom” had plaatsgevonden: „We zijn het Gaza van Europa. Moslims met Palestijnse vlaggen jagen op joden.”
Wilders zegt dat de autoriteiten „verantwoordelijk zullen worden gehouden voor hun falen in het veilig houden van Israëlische burgers”. Het was het openingssalvo van een politieke aanval op zijn eigen kabinet en coalitie die de rest van de ochtend en middag aanhield.
Eerst richtte de PVV-leider zich op Schoof. Die beschreef het geweld in Amsterdam om 7.00 uur ’s ochtends op X als een reeks „volstrekt onacceptabele antisemitische aanvallen op Israëliërs”.
Wilders stookte het vuur verder op. Op X kondigde hij aan een spoeddebat te willen met premier Schoof. Wilders was niet tevreden over diens reactie: „Het veroordelen van de jodenjacht in Amsterdam is niet genoeg. De daders moeten het land uit.” Wilders schreef ook dat „de groeiende jodenhaat” komt door „islamisering”.
Met die uitspraak brak Wilders zijn belofte van na de verkiezingen van november vorig jaar. Toen had hij aangekondigd om zijn anti-islamstandpunten „tijdelijk in de ijskast” te zetten om zichzelf salonfähig te maken als mogelijke coalitiepartner.
Israëlische minister
Ook in Israël werd de kwestie steeds hoger opgespeeld. Premier Netanyahu had ’s ochtends al laten weten dat hij „het huiveringwekkende incident met de grootste zorg aanzag”. Ook in de Israëlische media werd er uitvoerig over bericht, waarbij sommigen vergelijkingen trokken met de Reichskristallnacht in Hitlers Duitsland.
De Israëlische krant Times of Israël meldde dat de deze week aangetreden Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Saar en de voorzitter van de Knesset op weg waren naar Schiphol. Schoof was intussen nog in Boedapest en gaf aan niet van plan te zijn om versneld terug te keren naar Nederland.
Even later richtte Wilders zich op minister van Justitie van Weel. De minister noemde degenen die slaags raakten met de Israëlische supporters op X „barbaren op scooters [die] door onze hoofdstad op jacht [waren] naar Israëli’s en Joden”. Van Weel zei dat hij hen wilde laten „opsporen en straffen”.
Daarmee ging hij zijn boekje te buiten, want het Openbaar Ministerie gaat over vervolging, niet het kabinet. Maar Wilders maande Van Weel tot méér actie. Op X schreef hij: „Waarom stuur je dit tuig niet het land uit? Waar blijven de voorstellen om criminele moslims te kunnen denaturaliseren?”
Weer een antimoslimuitspraak, en daarmee een verdere schending van de ijskastbelofte. Bovendien zijn de voorstellen lijnrecht in strijd met de rechtsstaat en juridisch onmogelijk. En Wilders vervolgde: „Waarom is er geen extra ministerraad vandaag? Waar is de urgentie?”
Wilders deelde daarna een tweet van een Amerikaans-Israëlische journalist waarin zij meldt dat de Israëlische overheid van tevoren „duidelijke indicaties van georganiseerd geweld” tegen de Maccabi-supporters had gedeeld met Nederland. Het zou gaan om „concrete informatie”. Wilders schreef op X: „Is dit waar. Ik hoop het niet want dan hebben we een probleem.” Geadresseerd waren de premier en de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken, Judith Uitermark (NSC).
VVD-leider Yesilgöz, die eerder het geweld in Amsterdam in felle termen had afgekeurd, keerde zich tegen Wilders in een radio-interview met Sven Kockelmann. „Ik heb niets meer aan slogans en oneliners.” Ook zei ze dat Wilders, die eerder opriep om een ministerraad bij elkaar te laten komen, zich niet met de agenda van het kabinet moet bemoeien.
Toen Kockelmann aan haar vroeg wat ze vindt van het voorstel van Wilders om Halsema te laten aftreden, zuchtte ze. Ze heeft geen zin om „random quotes” van Wilders te bespreken. De PVV-leider bijt terug: „De VVD heeft tien jaar geregeerd en tien jaar weggekeken. Over de islam als bron van antisemitisme mochten we het niet hebben en criminelen het land uit knikkeren durfden ze niet. En nu hebben we een jodenjacht in Amsterdam. En mij nu de les lezen wat een lef van Yesilgoz.”
Provocatie
En dan, na een ochtend van oplopende spanningen en beledigingen, klinkt het startschot: Wilders kondigt aan dat hij Saar zal ophalen.
Deze laatste provocatie lijkt ook premier Schoof te ver te zijn gegaan. Hij verlaat haastig de Europese bijeenkomst in Boedapest, een paar minuten voordat die sowieso zou aflopen, en vertrok naar huis. Maar dan is het al te laat: een vlucht van Boedapest naar Amsterdam duurt ruim twee uur, waardoor Schoof niet meer op tijd op Schiphol kan zijn om Wilders de pas af te snijden en zelf de Israëlische delegatie te ontvangen. Minister van Justitie Van Weel is wél op tijd, en vangt Saar op. En Wilders wordt tweede.
Misschien is Wilders simpelweg te laat gekomen. Voor Schiphol stonden lange files. Of wellicht heeft Schoof Wilders verboden om Saar te ontvangen, of met opstappen gedreigd. Misschien heeft Wilders zelf besloten dat het onverstandig zou zijn om het gezag van zijn eigen kabinet zo onderuit te halen.
Hoe dan ook: dat de PVV-leider zich überhaupt opwierp om als regeringsleider en staatsman een buitenlandse minister te ontvangen, toont dat hij bereid is om het toch al wankele gezag van Schoof onderuit te halen. En dat premier Schoof, die te laat uit Boedapest vertrok, daar niet altijd op bedacht is.
