China stimuleert zijn economie, maar doet dat wel heel voorzichtig

Posted on October 18, 2024 by admin

‘Vroeger stonden mensen hier in de rij”, vertelt Wang Heng, medewerker van Din Tai Fung. Maar eind deze maand sluit de Taiwanese restaurantketen zijn veertien vestigingen in en om Beijing.

Nu staat Wang bij de ingang van het restaurant om lunchgasten vriendelijk te begroeten. Via een oortje geeft hij aan de bediening door wie eraan komt. Druk is het niet. „Het aantal bezoekers is nooit meer teruggekeerd naar het niveau van voor corona.”

De 50-jarige Wang werkt al tien jaar bij de keten, bekend om zijn uitstekende service en zorgvuldig gevouwen soepdumplings, elk met achttien tot twintig plooien. Volgende maand is hij waarschijnlijk werkloos. „Klanten vinden het ook jammer”, vertelt hij berustend. „Laatst moest zelfs iemand huilen.”

Dat China’s economie hapert, is dit jaar ook in het straatbeeld van Beijing goed zichtbaar geworden. Winkels en restaurants die de moeilijke jaren met coronarestricties overleefden, sluiten alsnog hun deuren. Afgelopen halfjaar lag de winst in de hoofdstedelijke horeca 89 procent lager dan een jaar eerder.

De Chinese economie is nooit goed hersteld van de coronacrisis. Ze wordt geplaagd door laag vertrouwen en een vastgoedmarkt die in crisis verkeert. Die markt, belangrijk onderdeel van de economie, kampt met gekelderde vraag en geldgebrek bij projectontwikkelaars. Door al die problemen kampt het land inmiddels met een hardnekkige deflatie.

In de afgelopen weken heeft de Chinese overheid opvallende stappen gezet om het vertrouwen te herstellen. Het hele jaar aarzelde ze om extra steun aan te kondigen, uit angst nieuwe bubbels in de economie te creëren. Maar op 24 september, een week nadat de Amerikaanse Fed de rente had verlaagd, maakte de centrale bank van China bekend datzelfde te doen. Het maakte een golf aan liquiditeiten vrij; een triljoen yuan (129 miljard euro) overspoelde China’s financiële markten.

Een paar dagen later kwamen China’s hoogste leiders onverwacht bijeen om de economie te bespreken. Ze zeiden dat er meer gedaan moest worden om „nieuwe situaties en problemen” aan te pakken en om de groeidoelen voor dit jaar te behalen. Erg concreet over maatregelen waren ze niet, maar de extra steun waar veel economen al het hele jaar naar uitkeken, leek nabij.

Voor China’s financiële markten was dit voldoende. De beurs in Shanghai steeg in een week tijd met 20 procent, sneller dan ooit, en dat na jaren van vooral dalende aandelenkoersen. Voor China’s meer dan tweehonderd miljoen particuliere beleggers was de rally goed nieuws. Veel meer dan op westerse beurzen spelen particulieren in China een rol op de aandelenmarkt. Ze zijn er goed voor zo’n 60 procent van het handelsvolume. Ter vergelijking: in Nederland is dat ongeveer 25 procent.

Voetgangerbrug in Shanghai met de beurskoersen.Foto Hugo Hu/Getty Images

Spaargeld

Voor de 27-jarige Cao Xinyue was de beursrally in Shanghai spannend. Sinds ze vorig jaar voor het eerst aandelen kocht – ze stak er zo’n 20 procent van haar spaargeld in – was er niet veel positiefs mee gebeurd. „De markt was slecht, dus ik had geen hoge verwachtingen.” Nu schoten haar aandelen in halfgeleiders omhoog.

Veel heeft ze er overigens niet aan gehad. De laatste twee weken is de markt wat teruggelopen. „Ik werd hebberig en heb te lang gewacht met verkopen – dus winst heb ik niet gemaakt”, lacht Cao. „Maar ik heb nu wel meer vertrouwen in de markt en blijf het als kleine belegger proberen.”

Stapsgewijs zijn diverse ministeries deze maand met details over steunmaatregelen gekomen. De focus ligt daarbij op ondersteuning van de financiële markten en de huizenmarkt. Zo gaat de hypotheekrente omlaag, en wil de overheid dat banken 4 triljoen yuan (517 miljard euro) lenen aan de vastgoedsector om vertraagde en stilgevallen projecten af te maken.

De verwachting is dat er deze maand ook meer geld komt voor lokale overheden, die kampen met hoge schulden. Door de vastgoedcrisis zijn hun inkomsten uit belastingen en grondverkoop de laatste jaren hard gedaald, waardoor ze zelfs moeite hebben hun ambtenaren te betalen. De omvang van die steun, waarvoor de centrale overheid haar begroting moet aanpassen, is nog niet bekend.

Lage prijzen

De maatregelen tonen in ieder geval dat China’s leiders nu echt iets willen doen aan het lage vertrouwen in de economie bij bevolking en bedrijven. Het hele jaar al staat de groei onder druk, en volgens verschillende indicatoren kent het land al lange tijd deflatie. De zogenoemde bbp-deflator, een brede indicator van prijsveranderingen, staat al anderhalf jaar negatief. Dat is de langste periode van deflatie sinds 1999.

„Het duurde lang voordat de autoriteiten het erkenden”, bevestigt Louis Kuijs, hoofdeconoom voor Azië bij financieel analist S&P Global Holdings, „maar er is zorgwekkend veel neerwaartse druk op de prijzen in China”.

Terwijl veel landen, waaronder Nederland, de afgelopen jaren te maken hadden met hoge inflatie, drijven lage consumptie en prijzenslagen in onder meer de autosector het algemene prijsniveau in China juist omlaag. Als prijzen langdurig laag blijven, werkt dat, zoals de Chinese econoom Ren Zeping het onlangs verwoordde op sociale media, als een „chronische ziekte”, met negatief effect op andere delen van de economie. Bedrijven maken minder winst, burgers zien hun vermogen dalen en stellen aankopen uit omdat ze denken dat alles nog goedkoper wordt. „De gehele dynamiek in de samenleving wordt erdoor aangetast.”

Ook nu het probleem erkend wordt, blijven Chinese beleidsmakers voorzichtig met het aanpakken ervan. Ze zeggen de economie vooral te willen „stabiliseren” met „doelgerichte” maatregelen en benadrukken dat er ook veel goed gaat met de economie. China kan het doel van 5 procent groei dit jaar best halen.

Wat beleidsmakers niet willen, is extra infrastructuur of andere publieke projecten financieren, zoals eerder wel gebeurde als de economie het moeilijk had. „Er is angst om nieuwe bubbels te creëren”, stelt Lynn Song, hoofdeconoom voor China bij ING. Hij verwijst naar de wereldwijde financiële crisis van 2008, waarna China flink investeerde in infrastructuur en vastgoed. Daardoor was het een van de weinige landen die een ernstige recessie kon vermijden. In 2010 groeide het Chinese bbp met 10 procent. Nederland haalde dat jaar 1,7 procent, na een historische krimp van 4 procent in 2009.

Maar in China kregen die investeringen later een slechte reputatie, omdat ze ook leidden tot verspilling en corruptie bij lokale overheden. Riskante investeringen hadden bovendien schulden tot gevolg die nog altijd voor problemen zorgen. Daardoor is Beijing nog steeds terughoudend, ondanks alle externe druk uit samenleving en bedrijfsleven om meer uit te geven. Song: „De landelijke overheid wil nog steeds niet dat tekorten en overheidsschulden te veel omhoog gaan. Want ze wil niet nog een keer meemaken dat er te veel geld gaat naar foute projecten, geld dat gewoon verkwanseld is.”

‘Viermaal geen’

Maar die voorzichtigheid heeft ook effect op de samenleving. Het lage vertrouwen in de economie raakt het consumptiepatroon van de burgerij. Terwijl de wat betere restaurants, zoals Din Tai Fung, in problemen komen, groeien goedkope fastfood-restaurants juist sterk doordat mensen minder te besteden hebben.

Voor grote uitgaven geldt dit misschien nog wel in sterkere mate. Cao, die zichzelf gelukkig prijst met een baan in de financiële sector, ziet hoeveel leeftijdgenoten werkloos zijn of door te lage lonen levensplannen wijzigen. Volgens de officiële cijfers bereikte de jeugdwerkloosheid in China in augustus een nieuw record: 18,8 procent. „In deze economie zie je dat we neigen naar wat ze online ‘viermaal geen’ noemen: geen hypotheek, geen auto, geen huwelijk, geen kinderen. We hebben niet veel uit te geven, en als je al op vakantie gaat, doe je dat zo goedkoop mogelijk.”

Stabiele huizenprijzen

Om het vertrouwen echt te herstellen, is meer nodig dan de recente opleving op de aandelenmarkten, aldus ING-econoom Song. Hij acht stabilisering van de huizenprijzen nodig. Die dalen nu, en dat komt hard aan, want twee derde van het vermogen van Chinese huishoudens zit in vastgoed. Ook zouden experts graag meer overheidssteun voor Chinese huishoudens zien. De maatregelen op dat vlak vielen tot nu toe tegen.

Wel significant noemt Song de aankondiging dat huishoudens met lage inkomens straks een geldbedrag krijgen. Details zijn vaag, en waarschijnlijk gaat het niet om grote bedragen. En toch is het belangrijk, legt de econoom uit. „Lange tijd bestond weerstand tegen stimuleren van de vraag. Beleidsmakers dachten: als we infrastructuur bouwen, is dat voor de toekomst, terwijl huishoudens het geld uitgeven en dan is het weg.” Maar, ziet Song, nu China’s behoefte aan nog meer infrastructuur afneemt, „begint die mentaliteit langzaam te veranderen” en komt er meer oog voor stimulering van consumptie.

Perceptieverschil

De urgente toon die de overheid nu aanslaat als het gaat om het herstel van de economie, is nieuw. Onduidelijk blijft of de maatregelen iets aan de deflatie kunnen doen. „Ik weet niet zeker of het genoeg zal zijn om het plaatje echt te veranderen”, zegt Kuijs van S&P Global Holdings. Hij vermoedt dat de aangekondigde steun voor de huizenmarkt niet genoeg is om de problemen in die sector op te lossen. „En ook breder is nog niet genoeg extra steun toegezegd om de economie echt aan te wakkeren.”

Hij maakt zich zorgen over het verschil in perceptie tussen de relatief optimistische beleidsmakers en anderzijds de grote zorgen in de Chinese samenleving. Toegenomen censuur onder president Xi Jinping heeft de ruimte verminderd voor een open debat over China’s problemen, ook op economisch vlak. Al dat optimisme kan een politieke keuze zijn. Bereiken de negatieve geluiden uit de maatschappij China’s leiders wel?

Kuis wijst erop dat Beijing altijd wel goed zicht had op de staat van de economie. Maar als de geluiden uit de maatschappij niet meer goed doorkomen, „is dat een slecht teken”.

De staatsmedia blaken vooralsnog van vertrouwen. Natuurlijk, de Chinese economie staat voor uitdagingen, maar, zo citeert het Volksdagblad, spreekbuis van Xi’s partij, de president: „De positieve fundamentele condities van de Chinese economie voor de lange termijn zijn niet veranderd en zullen ook niet veranderen.”

Hoe Philip Morris de ‘sigaret van de toekomst’ uitrolt

admin
October 18, 2024
0

„De IQOS was helemaal nieuw voor ons, we hadden geen ervaring met zo’n raar apparaat”, zegt Lidwien, medewerkster van een tabaksspeciaalzaak in de Achterhoek.

Toen de winkel in 2022 opende, was de IQOS al zo’n vijf jaar op de Nederlandse markt. Het elektronische apparaat van tabaksgigant Philip Morris zou een ‘bewuster alternatief’ zijn voor de traditionele sigaret. Er wordt een tabakstick (een soort korte sigaret) in gestoken, waarna de tabak wordt verhit in plaats van verbrand. Zo komt wel nicotine vrij, maar volgens de fabrikant is de IQOS (geen afkorting van ‘I Quit Ordinary Smoking’, zoals vaak gedacht wordt, maar een merknaam) minder schadelijk dan de reguliere sigaret.

De IQOS is dus iets anders dan de inmiddels bekende en vooral door veel jongeren gebruikte vape, ook wel e-sigaret genoemd: die bevatten wel nicotine, maar geen tabak.

„We wisten nog niet hoe we de IQOS aan de man konden brengen”, vertelt Lidwien. Ze wil, net als andere winkelmedewerkers in dit verhaal, niet met haar volledige naam in de krant. Ze willen hun zakelijke relaties niet schaden. De namen zijn bij de redactie bekend. Philip Morris bood aan haar wegwijs te maken. Een vertegenwoordiger van het bedrijf kwam naast haar in de tabaksspeciaalzaak staan om uitleg te geven aan haar klanten. Met succes: haar IQOS-verkoop steeg.

Wel degelijk schadelijke stoffen

Gezondheidswetenschappers waarschuwen dat bij verhitting van tabak nog altijd kankerverwekkende en andere schadelijke stoffen vrijkomen, zij het in mindere mate dan bij traditioneel roken. Tegelijkertijd komen sommige stoffen in hogere concentraties voor bij verhitting, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit van California.

Toch zet Philip Morris vol in op de IQOS als de rookwaar van de toekomst. Het maakt de afgelopen jaren steeds meer werk van de IQOS-verkoop, zo blijkt uit gesprekken die The Investigative Desk – een collectief van gespecialiseerde onderzoeksjournalisten – voerde met twintig tabakswinkeliers. De vertegenwoordigers van het bedrijf zijn er vaak, zeggen de winkelmedewerkers die The Investigative Desk sprak. Bij sommige winkels vijf dagen per week, acht uur per dag. Bij andere een paar keer per maand. Een winkelmedewerker van een tabaksspeciaalzaak in Hilversum denkt dat het helpt. „We verkopen dagelijks zo’n vier à vijf IQOS-apparaten.”

Naast vermeende gezondheidsvoordelen van de IQOS benadrukt het bedrijf ook het prijsverschil met gewone sigaretten. „De tabaksticks zijn met 8 euro [per pakje] een stuk goedkoper dan een pakje peuken van inmiddels 12,50 euro, dat heeft de vertegenwoordiger me ook uitgelegd”, zegt een winkelier uit een Volendamse tabaksspeciaalzaak. „Het apparaat is even een investering, het kost tussen de 29 en 49 euro, maar daarna is het roken van IQOS-sigaretten stukken goedkoper.”

„Philip Morris timmert enorm aan de weg met de IQOS”, ziet een winkelier van een speciaalzaak in Den Bosch. „En het is de grootste tabaksproducent van allemaal, dus het zal ze vast en zeker lukken.” Philip Morris wil niet zeggen hoeveel vertegenwoordigers het inzet om winkeliers te ondersteunen bij de IQOS-verkoop.

Eerste financiële succes

Sigarettenverkoop is nog altijd een miljardenbusiness, maar het tij is langzaam aan het keren. Wereldwijd daalt het aantal rokers. Ook in Nederland: in 2014 rookte nog ruim een kwart van de volwassenen, in 2023 was dit minder dan een op de vijf. De overheid probeert op verschillende manieren roken te ontmoedigen. Zo stegen de accijns op sigaretten afgelopen april naar gemiddeld 11 euro per pakje en mogen supermarkten sinds juli geen tabak meer verkopen.

Afgelopen jaar zag tabaksfabrikant British American Tobacco, bekend van merken zoals Camel en Lucky Strike, zich genoodzaakt bijna 25 miljard pond, omgerekend 29 miljard euro, af te schrijven op zijn sigarettenmerken. Hun levensduur zou niet langer oneindig zijn, zo citeerde The New York Times de topman van het bedrijf. Met andere woorden: er zit een einddatum op sigaretten.

Tabaksbedrijven zoeken naar nieuwe bronnen van inkomsten, zoals e-sigaretten, verhitte tabak of andere nicotineproducten. Philip Morris, met zijn 83.000 medewerkers en 7,8 miljard dollar winst in 2023 de grootste internationale tabaksfabrikant, ziet zichzelf graag als voorloper in die zoektocht. Naar eigen zeggen bouwt het aan een „rookvrije wereld”. In 2023 waren sigaretten niettemin nog goed voor ruim 60 procent van de netto-omzet van het bedrijf, zo’n 22 miljard dollar.

De IQOS is het vlaggenschip waarmee Philip Morris zich toekomstbestendig hoopt te maken. Het eerste financiële succes is al behaald. In het vierde kwartaal van 2023 draaide Philip Morris voor het eerst meer omzet met de IQOS dan met zijn bekendste sigarettenmerk Marlboro.

Marlboro 2.0

September vorig jaar bracht de tabaksfabrikant investeerders en grote banken op de hoogte van zijn financiële situatie en toekomstplannen. De notulen van deze ‘investeerdersdag’ publiceerde het bedrijf op zijn website.

„We willen alle volwassenen die niet stoppen met roken over laten stappen op verhitte tabak”, zei Jacek Olczak, topman van Philip Morris, tijdens de presentatie vanuit het hoofdkantoor in het Zwitserse Lausanne. „Onze droom was ooit om Marlboro te ontwikkelen, en dat deden we. Dus nu kunnen we ook Marlboro twee punt nul ontwikkelen.”

Denk aan het potentieel van de IQOS. Er zijn meer dan 1 miljard rokers wereldwijd

Jacek Olczak
topman Philip Morris

Sinds de lancering van de IQOS in 2014 heeft het bedrijf 10 miljard dollar in productontwikkeling geïnvesteerd; inmiddels levert de IQOS jaarlijks 10 miljard dollar aan omzet op. „Denk aan het potentieel van de IQOS”, zei Olczak. „Er zijn meer dan 1 miljard rokers wereldwijd.”

De overstap is inderdaad gaande. Het aantal IQOS-gebruikers groeide van 25 miljoen in 2022 naar 29 miljoen in 2023. Het apparaat is inmiddels in negentig landen te koop. In 2030 moeten Philip Morris’ ‘rookvrije producten’ meer dan twee derde van de totale inkomsten beslaan.

‘IQOS-friendly’

Net zoals Philip Morris van Marlboro een wereldwijd bekend merk maakte, wil het ook van de IQOS een ‘toonaangevend nicotinemerk’ maken. Het apparaat zou niet alleen een gezonder alternatief zijn voor roken, het moet ook als elegant en modieus gezien worden.

Hoe doet Philip Morris dat? Wat is de wereldwijde promotiestrategie achter de IQOS? Dat analyseerde Stanford Universiteit in een onderzoek naar de internationaal veranderende tabaksindustrie – waarin de focus langzaam verschuift van traditionele sigaretten naar vapes en verhitte tabak. Het verzamelde informatie over honderden IQOS-concerten, -festivals en -food fairs. In YouTube-video’s dansen dertigers op dakterrassen met een cocktail in de ene hand en een gouden IQOS in de andere. Met titels zoals Beats for Love dance music festival: four days of partying, probeert Philip Morris via online kanalen als Facebook en Instagram mensen naar feesten met IQOS-stands te trekken. Ook betaalt Philip Morris horecazaken in verschillende landen om „IQOS-friendly”-reclameborden aan de gevel te hangen en om ruimtes in te richten waarin sigaretten niet zijn toegestaan, maar IQOS-gebruik wel.

Dit soort reclamestunts is in Nederland niet toegestaan. Reclame voor tabaksproducten is verboden, maar het bedrijf heeft andere manieren gevonden om de IQOS in de smaak te laten vallen. Het IQOS-apparaat is in allerlei kleuren te krijgen, zoals marineblauw, zalmroze en goud, en IQOS-gebruikers kunnen namen, hartjes of klavertjes vier in hun apparaat laten graveren in tabaksspeciaalzaken.

Ook weet het bedrijf smaakjes voor de IQOS aan te bieden, terwijl smaakjes in vapes – die tabakloos zijn maar vaak wel nicotinehoudend – al sinds begin dit jaar verboden zijn. Philip Morris ontwikkelde IQOS-navullingen in menthol- en fruitsmaak die niet onder de huidige tabakswetgeving vallen, omdat ze in plaats van tabak cellulose bevatten – en nicotine, natuurlijk. Nieuwe regels die ook deze smaakjes moeten gaan verbieden, zijn in de maak, laat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport weten.

Kannibaliseren

Sommige Philip Morris-aandeelhouders maken zich zorgen over de nieuwe ‘rookvrije’ strategie, zo bleek tijdens de investeerdersdag. „Gaan we niet kannibaliseren op onze eigen Marlboro-rokers?” vroeg een van de aanwezige investeerders aan topman Jacek Olczak.

De eerste vijf jaar na de lancering van de IQOS in een land ziet het bedrijf inderdaad dat sommige Marlboro-rokers overstappen op het nieuwe product. Maar, zo zei Olczak, „daarna boren we net zoveel klanten van andere sigarettenproducenten aan.”

Hoe dan ook heeft het bedrijf voorlopig nog rokers nodig om de winst op peil te houden. Het bedrijf wil zijn Marlboro-klanten dan ook vasthouden terwijl het de IQOS-verkoop uitbouwt. Olczak: „Dat we rookvrij willen worden, betekent niet dat we onze concurrentiepositie te grabbel gooien. We zullen ons aandeel in de tabaksmarkt proberen te behouden en ons leiderschap met Marlboro in de sigarettenmarkt beschermen.”

‘Misleidend’

Daniel Kotz onderzoekt tabaksverslaving aan de Universiteit van Düsseldorf en vindt het misleidend dat Philip Morris spreekt van een transitie naar een rookvrije samenleving. „Richting beleidsmakers belooft het bedrijf: kijk, we hebben nu een product dat minder schadelijk is en daarmee helpen we het probleem rondom roken op te lossen. Maar in de praktijk zet Philip Morris in op de verkoop van zowel tabak als verhitte tabak.”

Met de ambitie om een „global leader in nicotine” te worden denkt Philip Morris vooral goed aan zichzelf, meent Kotz. „Mochten sigaretten ooit volledig in de ban worden gedaan, dan heeft Philip Morris de wereld in ieder geval verslaafd gemaakt aan zijn eigen nieuwe producten.”