China bijt van zich af tijdens ongemakkelijk bezoek Hoekstra

Bezoek aan China Minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken liep op eieren bij zijn bezoek aan Beijing. Zijn Chinese ambtgenoot liet zien dat het land assertiever is geworden.

Minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken en zijn Chinese ambtgenoot Qin Gang (rechts) komen aan voor een persconferentie na hun ontmoeting, woensdag in Beijing.
Minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken en zijn Chinese ambtgenoot Qin Gang (rechts) komen aan voor een persconferentie na hun ontmoeting, woensdag in Beijing. Foto Thomas Peter / EPA

Het is stralend zonnig weer als de delegatie van minister Wopke Hoekstra (CDA, Buitenlandse Zaken) dinsdag aankomt bij Diaoyutai, het chique, parkachtige staatsgastenverblijf in het westen van Beijing. Daar zal hij spreken met zijn Chinese ambtgenoot Qin Gang. Diaoyutai heeft in al zijn schoonheid ook iets weg van een crematorium: de plechtige, verstilde sfeer, het overvloedige groen en de mannen en vrouwen in zwarte pakken met witte handschoentjes aan die er strak op toezien dat alles precies via protocol verloopt.

Lees ook: China heeft nog veel meer illegale politiebureaus in het buitenland

Na afloop van het gesprek tussen de beide ministers, dat ruim twee uur langer duurt dan gepland, is er een persconferentie. Die loopt verrassend on-protocollair, want minister Qin blijkt zich te ergeren aan de Nederlandse nadruk op Chinese inmenging en spionage in Nederland.

„Ik heb mijn zorgen uitgesproken over cyberoperaties die worden uitgevoerd vanaf Chinees grondgebied en over Chinese inmenging”, zegt Hoekstra op de persconferentie. Maar volgens Qin Gang ziet Hoekstra dat verkeerd. China is volgens hem juist zelf het grootste slachtoffer van hackers van buitenaf, dus zou het niet een veel beter idee zijn om juist samen te werken tegen dergelijke hackers?

Ik heb mijn zorgen uitgesproken over cyberoperaties die worden uitgevoerd vanaf Chinees grondgebied en over Chinese inmenging

Wopke Hoekstra minister van Buitenlandse Zaken

Qin krijgt er ook een vraag over. In de rapporten van de Nederlandse veiligheidsdiensten wordt China de grootste bedreiging genoemd van de economische veiligheid van Nederland. Wat vindt hij daarvan? De vraag irriteert hem. Eerst geeft hij zijn standaard antwoord, maar als de persconferentie ten einde lijkt, wil hij toch nog iets toevoegen: „De veiligheidsdiensten zitten in een zwarte doos”, zegt hij. „Van daaruit signaleren ze dat China gevaarlijk zou zijn.” Volgens Qin is dat nergens op gebaseerd. „Het wordt daarna door jullie als media steeds opnieuw uitvergroot. Maar wat heeft dat voor zin?”, vraagt hij. „Daar hebben we echt enorm veel bezwaar tegen.”

Assertiever

Het geeft aan hoeveel assertiever China de afgelopen jaren is geworden. Hoekstra loopt daarbij op eieren. Hij moet al zijn punten zien te maken zonder meteen de sfeer te verpesten. Hij is de eerste Nederlandse minister die na de coronacrisis weer in China op bezoek is: het land zat drie jaar vrijwel volledig dicht. Dat hij nu weer rechtstreeks met zijn ambtgenoot kan praten, presenteert hij bijna als een resultaat op zich.

Lees ook: Minister Hoekstra heeft veel te bespreken in China, vooral over ASML

Het gesprek met Qin ging over de oorlog in Oekraïne, over de Indo-Pacific en Taiwan over de levering van chipmachines door ASML aan China, over mensenrechten, over cybersecurity en over Chinese inmenging in Nederland, somt Hoekstra op. Daarvoor namen de beide bewindslieden ruim drie uur de tijd, veel langer dan het uurtje dat er voor stond gepland. „Het was een goed gesprek waarbij we ook op de moeilijke onderwerpen echt de diepte zijn ingegaan”, aldus Hoekstra.

Maar zijn ze elkaar op enig vlak ook echt genaderd? Daar kwam eigenlijk geen zicht op. Hoekstra vermeed zorgvuldig en consequent om ook maar iets los te laten over hoe Qin nu op al zijn punten had gereageerd. Hadden ze op enig dossier vooruitgang geboekt? Was Hoekstra zelf door de gesprekken van mening veranderd? Hij wilde er niets over kwijt. Liever herhaalde hij nog maar eens wat de Nederlandse standpunten over de hele reeks aan gespreksonderwerpen precies waren.

Minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken en zijn Chinese ambtgenoot Qin Gang woensdag tijdens een persconferentie na hun ontmoeting in Beijing.
Foto Thomas Peter / EPA

Zo heeft Hoekstra bij China benadrukt dat „het essentieel is dat de volledige soevereiniteit van Oekraïne erkend wordt”, en dat het dus weliswaar mooi en te waarderen is dat China een gezant naar Oekraïne en andere Europese landen stuurt voor bemiddeling, maar dat die bemiddeling wel moet geschieden op basis van het principe dat Rusland eerst al zijn troepen uit Oekraïne terugtrekt.

Over ASML kon Hoekstra nog niet veel zeggen, want de precieze uitwerking van wat de chipmaker nu wel of niet in China mag, is gewoon nog niet af.

Hoe kan China tegelijkertijd de grootste handelspartner van Nederland buiten de EU zijn, én de grootste bedreiging voor de Nederlandse economie? Dat is tegenstrijdig

Qin Gang Chinese minister van Buitenlandse Zaken

De Nederlandse handelsbelangen, die Hoekstra graag wil beschermen, staan op gespannen voet met de behoefte om Nederland tegelijkertijd te beschermen tegen ongewenste Chinese inmenging en spionage. Qin Gang sprong daar met plezier op in. „Hoe kan China tegelijkertijd de grootste handelspartner van Nederland buiten de EU zijn, én de grootste bedreiging voor de Nederlandse economie? Dat is tegenstrijdig”, zei hij.

Op de tweede dag van zijn bezoek had Hoekstra nog een ontmoeting met vicepresident Han Zheng, de man die eerder deze maand in Nederland was en daar door koning Willem-Alexander werd ontvangen. Maar de rol van vicepresident is in China eerder ceremonieel dan inhoudelijk. Het gesprek, waarvoor maar een ruim halfuur stond gepland, liep dan ook niet uit.

Handig was wel dat het bezoek plaatsvond in Zhongnanhai, waar de hoogste Chinese leiders wonen en werken. Dat ligt tegen de Verboden Stad aan, het vroegere keizerlijke paleis. Het maakte er in keizerlijke tijden zelfs deel van uit. Het maakte het makkelijk voor Hoekstra om tijdens zijn snelle bezoek toch nog even een klein toeristisch uitstapje te maken: hij bezocht de Verboden Stad na zijn gesprek met Han Zheng, en is woensdag weer uit China vertrokken.