Category: Verder vandaag

De Russische cybercrimineel Aleksandr Vinnik, in 2017 in Griekenland gearresteerd op verdenking van witwassen, komt vermoedelijk vrij als onderdeel van een gevangenenruil tussen Rusland en de Verenigde Staten. Dat melden Amerikaanse media ABC News en The New York Times woensdag.

Een dag eerder werd in Moskou de Amerikaanse docent Marc Fogel (63) vrijgelaten. Fogel werd in 2021 in Rusland gearresteerd op beschuldiging van drugssmokkel en werd veroordeeld tot een veertienjarige celstraf in een extra zwaar Russisch strafkamp. Fogel keerde dinsdagavond direct terug naar de VS, wat betreft Vinnik is nog onduidelijk wanneer hij in Rusland zal arriveren.

Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov bevestigde woensdagmiddag de vrijlating van „een Russisch staatsburger in de komende dagen”, maar zei dat diens naam pas bekend zal worden gemaakt na terugkeer op Russische bodem.

De laatste grote uitruil tussen beide landen vond vorig jaar zomer plaats, waarbij de Amerikaanse journalist Evan Gershkovich en verschillende Russische activisten werden geruild tegen Russische criminelen en spionnen. Het is niet uitgesloten dat nog meer vrijlatingen zullen volgen.

Deal met Amerikaanse OM

De 44-jarige Vinnik, afkomstig uit de Siberische stad Koergan, werd in 2017 op verzoek van de VS in Griekenland gearresteerd op verdenking van het witwassen van ten minste vier miljard dollar via de cryptobeurs BTC-e. Na drie jaar in een Griekse cel werd Vinnik in 2020 uitgeleverd aan Frankrijk, waar hij van fraude werd verdacht. Daar werd hij veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf wegens het ontwikkelen van malware.

Vinnik, die al in zijn Griekse cel in hongerstaking was gegaan, had zelf aangegeven naar Rusland te willen worden uitgeleverd. In augustus 2022 werd Vinnik teruggestuurd naar Griekenland en vervolgens uitgeleverd aan de Verenigde Staten, waar hem enkele tientallen jaren celstraf boven het hoofd hing.

In mei vorig jaar werd bekend dat Vinnik een deal had gesloten met het Amerikaanse Openbaar Ministerie en schuld had bekend aan het „samenzweren ten behoeve van witwassen”. Volgens zijn advocaat, Arkadi Boech, zou hij daardoor minder dan tien jaar cel krijgen. Vorige maand zei zijn moeder Vera Vinnik te hopen dat haar zoon door Trump zou worden vrijgelaten.

Delen

Mail de redactie

En de schrijver van het Boekenweekgeschenk 2025 is… Gerwin van der Werf.

Pardon? Wie? Niet meteen de naam waarvoor hele volksstammen naar de boekwinkel rennen – wat toch een beetje het idee is van het Boekenweekgeschenk.

De eerlijkheid gebiedt de Leidse muziekdocent, Trouw-boekrecensent én romanschrijver Gerwin van der Werf (1969) zelf ook om te zeggen dat hij zichzelf niet de geijkte schrijver van het Boekenweekgeschenk vindt. Nog wat ongemakkelijk stond hij woensdag tijdens de perspresentatie in de Amsterdamse schouwburg tegenover meer camera’s dan er ooit zijn kant op wezen. „Het was altijd mijn grote droom, maar dat die zou uitkomen had ik oprecht nooit in mijn hoofd gehaald. Om voor het Boekenweekgeschenk gevraagd te worden moet je toch een celebrity zijn, of een hype, dacht ik.”

Gewoon gevráágd is hij dan ook niet. Hij stuurde zijn novelle De krater in voor de schrijfwedstrijd, waarbij een negenkoppige jury vorig jaar 149 manuscripten geanonimiseerd beoordeelde. De stichting CPNB organiseerde de wedstrijd om de negentigste verjaardag van de Boekenweek te vieren – een eenmalige herhaling van een oud gebruik. Elf keer eerder werd het geschenk via een wedstrijd gekozen, voor het laatst in 1961.

Vanaf bladzijde één kan je zien: dit is trefzeker, dit is een auteur die weet wat hij doet

Alleen de tekst telde: wie de 149 novelles hadden geschreven, bleef geheim, ook voor de jury. Pas half november, ná het laatste juryoverleg, onthulde de Amstelveense notaris die met de geheimhouding belast was aan de jury en CPNB-directie welke auteursnaam hoorde bij de winnende novelle, tot die tijd bekend als ‘manuscript 124’.

Gerwin van der Werf dus. „Iemand van wie ik nog niets had gelezen”, was de eerste gedachte van CPNB-directeur Eveline Aendekerk. Idem voor de juryvoorzitter, presentator Rik van de Westelaken: „En dat vond ik geweldig: om een auteur te ontdekken met een groot talent, van wie ik heel blij ben dat nu heel veel mensen het gaan leren kennen.”

Al is Van der Werf ook weer geen totale onbekende in het literaire circuit. Zijn eerste literaire faam verwierf hij door in 2010 de Turing Gedichtenwedstrijd te winnen, met – saillant detail – ook toen al een geanonimiseerde inzending. Sindsdien publiceerde hij negen boeken, waarvan zeven romans. Twee werden genomineerd voor het Beste Boek voor Jongeren: Strovuur (2020) en De droomfabriek (2022), al waren ze niet specifiek voor jongeren geschreven of uitgegeven. Zijn roman Een onbarmhartig pad (2018) haalde de longlist van de Libris Literatuur Prijs en werd vertaald in het Engels, Duits en Arabisch. Over De droomfabriek schreef NRC dat de roman „op meerdere niveaus te lezen” was, en: „In alle gevallen lees je een gaaf boek.”

Dat geldt ook voor De krater, het verhaal over een roadtrip van drie jongeren, zegt CPNB-directeur Eveline Aendekerk, die de novelle eerder omschreef als „geschikt voor jong en oud”. Aendekerk: „Het is echt een avontuur, maar ook heel gelaagd. Als ervaren lezer kom je aan je trekken, maar als je een onervaren lezer bent en er maar één laag uithaalt, blijft het ook volledig overeind.”

Dode vaders

Was dat ook waarnaar de jury zocht: een verhaal dat zoveel mogelijk lezers zou aanspreken? „Nee, onze opdracht was: vind het beste verhaal”, vertelt Rik van de Westelaken. „En daar kun je lange gesprekken over hebben, over wat goed is en wat minder – wat we met negen juryleden met verschillende achtergronden dan ook hebben gedaan.”

„Ik denk dat ik vooral lette op stijl en stem, en daarin was dit meteen raak”, vertelt Hanna Bervoets, oud-Boekenweekgeschenkauteur en jurylid. „Vanaf bladzijde één kon je zien: dit is trefzeker, dit is een auteur die weet wat hij doet. En puntgaaf.” Boektokker Noah de Campos Neto, ook jurylid: „Tussen de vijftig manuscripten die we allemaal te lezen kregen, was het voor mij bij dit boek alsof er ineens een fel lampje ging branden. Het sprak me meteen aan, en ik wist ook dat dit een breed publiek van jonge, hedendaagse lezers zou kunnen aanspreken.”

Jurylid Lidewijde Paris, criticus en oud-uitgever: „We lazen veel verhalen over een overleden vader, moeder, vrouw – en hier zit ook een overleden vader in, maar niet te nadrukkelijk.” Liesbeth Rasker, schrijver, podcastmaker en ook jurylid: „Op het laatst kwam er nog het argument bij dat dit ook een mooi geschenk was voor een grote groep mensen. Maar toen waren we al eensgezind over de kwaliteit.”

Glimlachen

De krater verenigde de jury op slag, en bij herlezing beklijfde dat gevoel. Rik van de Westelaken: „We hebben het nog netjes met een puntentelling afgerond, maar dit manuscript stak er met kop en schouders bovenuit. Of je nu analytisch keek naar hoe het in elkaar zit, of meegevoerd wilde worden. Het is grappig, vlot, sprankelend, echt een plezierige leeservaring. Een boek waar je om kunt glimlachen: wat ook welkom is, nu het buiten zo’n zware tijd is.”

Waar heb je de schrijver dan nog voor nodig? Gerwin van der Werf gaat evengoed volgende maand, tijdens de Boekenweek, gewoon op tournee langs talloze boekhandels. „Ik verheug me er heel erg op om met lezers over dit verhaal te praten, maar of dat voor een stampvolle zaal is of een klein clubje, dat maakt me echt niet uit. Ik doe er niet echt toe, het boek heeft gewonnen en daar gaat het om.”

Delen

Mail de redactie

Maar liefst 187 Nederlanders hebben oogletsel opgelopen door exploderend vuurwerk tijdens de jaarwisseling van 2024 naar 2025. Het gaat om het hoogste aantal in tien jaar tijd. Dat blijkt uit een inventarisatie van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG), dat het nieuws maandag bekend heeft gemaakt.

Een derde van de gewonden zal blijvende gevolgen ervaren door de letselschade, stellen de oogartsen. Zo werden vijftien mensen aan een oog blind en moesten zes ogen operatief worden verwijderd. De cijfers kunnen nog oplopen, omdat de langetermijneffecten bij sommige patiënten nog niet vast te stellen zijn.

Ruim de helft van de slachtoffers geeft zelf aan gewond te zijn geraakt door legaal vuurwerk. Bij ‘slechts’ 8 procent van de slachtoffers zouden verwondingen zijn veroorzaakt door vuurwerk dat in Nederland verboden is, blijkt uit de voorlopige cijfers. Menig slachtoffer, 40 procent, stak de lont niet zelf aan.

‘Wolf in schaapskleren’

Op basis van de cijfers stellen oogartsen dat ook het legale consumentenvuurwerk „extreem onveilig” is en „zo spoedig mogelijk definitief verboden dient te worden”. Legaal vuurwerk zou een „wolf in schaapskleren” zijn. Hoewel dit vuurwerk veilig lijkt, is dat het volgens de oogartsen niet.

Experts en burgemeesters van grote steden roepen het kabinet op tot een landelijk vuurwerkverbod, omdat gemeentelijke verboden niet zouden werken. Maar de coalitiepartijen PVV, NSC, BBB en VVD willen geen verbod, liet premier Dick Schoof al voor oudjaar weten.

Vorige maand werd bekend dat Nederlanders in aanloop naar de jaarwisseling een recordbedrag van zeker 118 miljoen euro hebben uitgegeven aan vuurwerk.

Het genootschap van oogartsen houdt de cijfers al zeventien jaar bij. Tijdens de jaarwisseling van 2014 naar 2015 was de situatie nog zorgelijker. Zeker 210 patiënten werden destijds behandeld door een oogarts.

Delen

Mail de redactie

De Raad voor de rechtspraak heeft minister van Migratie en Asiel Marjolein Faber (PVV) maandag opnieuw dringend opgeroepen om twee omstreden asielwetsvoorstellen nu niet in te voeren. In twee maandag openbaar gemaakte adviezen vraagt de Raad Faber om eerst de invoering van het Europese asiel- en migratiepact af te wachten.

De adviezen gaan over Fabers voorstel voor de asielnoodmaatregelenwet, en het voorstel voor een zogeheten tweestatussenstelsel. In dat laatste voorstel wordt onderscheid gemaakt tussen vluchtelingen die persoonlijk gevaar lopen (bijvoorbeeld door hun geaardheid), en vluchtelingen die gevaar lopen door oorlog. Het kabinet stemde in december in met de voorstellen.

De Raad waarschuwt dat als de wetsvoorstellen gelijktijdig worden ingevoerd, de druk op de asielketen niet af-, maar juist toeneemt. Vooral bij de rechtspraak zelf zal de werkdruk stijgen, schrijft de Raad. Ook heeft de Raad twijfels over de uitvoerbaarheid van beide plannen.

De adviezen zijn een uitbreiding van het advies „op hoofdlijnen” dat de Raad voor de rechtspraak in december al publiceerde . Omdat de Raad toen slechts een week de tijd had, waren er geen experts bij rechtbanken geraadpleegd, terwijl dat bij dergelijke adviezen wel verplicht is. Dat is nu wel gebeurd, maar heeft er niet toe geleid dat het advies in grote lijnen is veranderd.

Nieuw is wel dat de Raad nadrukkelijk verwijst naar de het Europese asiel- en migratiepact. Deze ingrijpende hervorming van het migratiebeleid van de EU wordt volgend jaar van kracht. De Raad wijst erop dat dit ook Nederland zal „dwingen tot herziening van het nationale asielsysteem”. Volgens de Raad is het beter als Faber eerst alle maatregelen uit dit migratiepact uitvoert, voordat ze daar zelf nieuwe wetsvoorstellen aan toevoegt.

Delen

Mail de redactie

Er is sprake van langdurig „wanbeheer” bij het bestuur van ArtEZ, een van de grootste conglomeraten van kunstopleidingen in Nederland met bijna 3.200 studenten. Dat is de conclusie van de Inspectie van het Onderwijs van OCW na onderzoek van een half jaar. Het onderzoek betrof de academies van architectuur, beeldende kunst, dans, theater, design en muziek in Arnhem, Zwolle en de AKI in Enschede. Met name de AKI in Enschede komt heel slecht naar voren.

In de onderzoeksconclusies, in handen van NRC, schrijft de Inspectie dat het college van bestuur en de raad van toezicht van ArtEZ jarenlang hebben „nagelaten om de kwaliteit en de voortgang van het onderwijs te borgen”. Er is geen sprake van „incidenten”, maar van „een patroon”, aldus de Inspectie.

ArtEZ voldoet verder niet aan de wettelijke vereisten van rechtsbescherming, medezeggenschap en examinering. Daarnaast ontbreekt het aan een cultuur van zorg en veiligheid voor studenten en docenten.

Onvoldoende transparant

Het huidige college van bestuur van ArtEZ, onder leiding van voorzitter Marjolijn Brussaard, is „onvoldoende open en transparant, niet goed aanspreekbaar, onvoldoende bekwaam en geschikt voor zijn taak, en onvoldoende reflectief”. Ook de raad van toezicht, tot maart 2023 onder voorzitterschap van ex-Paradiso-directeur Pierre Ballings en tegenwoordig onder voorzitterschap van Louise van Deth, krijgt kritiek. „De raad heeft wel zicht op de problemen, maar onderneemt in zijn rol als interne toezichthouder en werkgever van het college van bestuur niet genoeg actie om de naleving van de wet en de branchecode door het college van bestuur te waarborgen.”

Het onderzoek van de Inspectie begon in mei vorig jaar, een maand na een geruchtmakende uitzending over „de rotzooi” bij de AKI van het televisieprogramma BOOS van Tim Hofman. Jarenlang al klaagden studenten en docenten over de „muur van angst” en het slechte onderwijs bij met name AKI in Enschede. Studenten hadden soms wekenlang geen lessen en kregen geen studiepunten. Lessen voor een heel semester werden in vier dagen gepropt. Roosters werden niet of te laat ingevuld. Eindexamens voldeden niet aan wettelijke normen. Bestuur en directie hielden zich doof voor de klachten.

In totaal sprak de Onderwijsinspectie met vijftig betrokkenen uit alle lagen van ArtEZ. De bevindingen bij AKI en klachten over de governance binnen ArtEZ leidden ertoe dat het onderzoek in juni 2024 werd uitgebreid naar alle vestigingen van ArtEZ. De kwaliteit bij de overige opleidingen bleek op orde. De bestuurslaag van ArtEZ niet.

Ontslag

College van bestuur-voorzitter Marjolijn Brussaard diende begin deze maand haar ontslag in. Zij trad in 2015 aan als voorzitter van het college van bestuur en sprak in 2023 een derde termijn van vier jaar met de raad van toezicht af. In een nieuwsbericht op de website meldt ArtEZ dat Brussaard op 1 februari vertrekt. Brussaard in dat bericht: „Soms moet je de conclusie trekken dat het zowel voor ArtEZ als voor mijzelf beter is het stokje over te dragen.” De raad van toezicht dankt haar voor haar „grote inzet en de prestaties die ArtEZ, onder haar bestuur, heeft kunnen laten zien. Daar gaat ArtEZ zeker op voortbouwen.”

Brussaards opvolgers zijn Wilfried Claus en voorzitter Jan van der Boon. Zij vormen een tijdelijk college van bestuur dat „onder vervolgtoezicht” van de Inspectie staat. „Per direct” verwacht de Inspectie dat het nieuwe college van bestuur de wettelijke richtlijnen inzake medezeggenschap en examinering zal uitvoeren. Daarnaast draagt de Inspectie ArtEZ op de kwaliteit van het onderwijs en de zorg voor betrokkenen binnen de instellingen te herstellen. ArtEZ moet dit „actieplan” binnen drie maanden gereed hebben. De Inspectie zal vervolgens beoordelen of dit plan zal leiden tot de noodzakelijke verbeteringen.

ArtEZ ontstond in 2002 toen zes kunsthogescholen in Arnhem, Enschede en Zwolle fuseerden. Sindsdien zijn er twee bestuurscrises geweest.

Delen

Mail de redactie

Feyenoord mag geen supporters meenemen naar het duel tegen de Franse club Lille OSC op woensdag. Dat blijkt uit een bericht van de Rotterdamse club op hun website. Daarin staat dat de lokale autoriteiten geen toestemming hebben gegeven voor de komst van de Rotterdamse fans. Feyenoord is in beraad over het besluit.

Volgens Feyenoord kwam het verbod na wekenlang overleg tussen „clubs en de Franse overheden”. „Feyenoord diende onder andere een uitgebreid plan in op welke wijze zo’n 2.000 uitsupporters de reis naar Lille goed en verantwoord zouden kunnen maken”, schrijft de club in het bericht. Ook zou Feyenoord de Union of European Football Associations (UEFA) hebben ingeschakeld om tot een sneller besluit te komen en „het meereizen van de supporters mogelijk te maken”.

Wanneer UEFA supporters in een risicobeoordeling adviseert niet af te reizen voor een wedstrijd „moeten de wedstrijdorganisator en de deelnemende verenigen of clubs hun uiterste best doen om te voorkomen dat supporters afreizen” – dat staat in de regels van de organisatie. Het is niet duidelijk of UEFA voor de wedstrijd tussen Feyenoord en Lille OSC zo’n risicobeoordeling heeft opgesteld. UEFA was niet onmiddellijk beschikbaar voor commentaar.

Het is niet de eerste keer dat Frankrijk supporters uit andere landen weert. Zo moest PSV in oktober al zonder uitsupporters tegen Paris Saint-Germain spelen, een wedstrijd die eindigde in 1-1. De wedstrijd van Feyenoord tegen Lille op woensdag 29 januari is het laatste duel van de competitiefase in de Champions League. De uitslag kan bepalend zijn voor Feyenoords eventuele vervolgen in de Champions League, afhankelijk van de wedstrijd die Feyenoord komende woensdag tegen de Duitse club Bayern München speelt.

Delen

Mail de redactie

Hij was er niet als politicus, maar als journalist. Dat zegt het Haagse gemeenteraadslid Massimo Etalle van Forum voor Democratie over zijn bezoek afgelopen zaterdag aan een lezing van de omstreden rechts-extremist Martin Sellner. Die Oostenrijker sprak op de nieuwjaarbijeenkomst van de ultrarechtse nationalistische organisatie Voorpost, die claimt zo’n duizend leden te hebben en strijdt voor de „bescherming van onze eigen etnische bevolkingsgroep”.

Martin Sellner is de leider van de internationale Identitaire Beweging, waar ook Voorpost toe behoort. Hij raakte afgelopen jaren meerdere malen in opspraak. De laatste keer begin vorig jaar in Duitsland. Op een bijeenkomst in Potsdam bleek Sellner plannen voor de ‘remigratie’ van miljoenen mensen uit Duitsland te hebben ontvouwd voor een publiek van onder meer politici van de radicaal-rechtse AfD. Dit leidde tot dagenlange protesten in Duitsland. Ruim een miljoen mensen demonstreerden tegen het rechts-extremisme.

Sellner publiceerde een boek over die remigratieplannen. Daarin stelt hij onder meer voor om mensen met een migratieachtergrond uit te zetten, ook staatsburgers, als ze onvoldoende ‘geassimileerd’ zouden zijn. Sellner schrijft „assimilatiedruk” te willen uitoefenen met een „patriottische dominante cultuur” en de „remigratiedruk” te willen opvoeren door „de-islamisering” te bevorderen.

Inreisverbod

In maart vorig jaar werd Sellner de toegang tot Duitsland ontzegd, maar twee maanden later verklaarde een rechtbank in Potsdam dat onrechtmatig. Het Verenigd Koninkrijk handhaaft sinds juni 2019 wel een inreisverbod voor de Oostenrijker. Hij zou een bedreiging vormen voor de openbare orde. De autoriteiten in Londen vreesden dat Sellner de lokale afdeling van de Identitaire Beweging zou trainen. Ook werd verwacht dat hij „publicitaire stunts” zou uithalen, waarbij „islamitische en migrantengemeenschappen” op de korrel zouden worden genomen.

Op dat moment werd Sellner door de Oostenrijkse autoriteiten onderzocht vanwege banden met de extreem-rechtse terrorist Brenton Tarrant. In maart van dat jaar had Tarrant in Christchurch in Nieuw-Zeeland 51 mensen doodgeschoten in een moskee en een islamitisch centrum. Tarrant bleek 1.500 dollar aan Sellner te hebben gedoneerd. De Oostenrijker werd ervan verdacht een terroristische organisatie met Tarrant te hebben gevormd. Daarvoor is geen bewijs gevonden.

Ik ben gegaan om naar Sellners verhaal te luisteren en een afspraak te maken voor een interview

Massimo Etalle is naast gemeenteraadslid in Den Haag ook hoofdredacteur van het blad De Dissident van de FVD-jongeren. Etalle zegt de activist Sellner te willen interviewen en daarom diens lezing bij Voorpost te hebben bezocht. „Op een borrel hoorde ik dat Sellner naar Nederland zou komen. Ik ben gegaan om zijn verhaal te horen en een afspraak te maken voor een interview”, legt Etalle uit aan de telefoon.

De antifascistische onderzoeksgroep Kafka spotte Etalle op een foto van Voorpost. Daarop is te zien dat Etalle op een gereserveerde zitplaats naar het verhaal van Sellner luistert.

Het past binnen de strategie van de Identitaire Beweging om politici ertoe te bewegen hun remigratieplannen over te nemen. Acties van identitaire organisaties in Europa brengen meestal niet meer dan enkele honderden mensen op de been. Tegelijkertijd moet hun invloed op radicaal- en extreem-rechtse partijen niet worden onderschat. In het voorjaar wil Sellner bijvoorbeeld – samen met onder meer de voor racisme en verboden wapenbezit veroordeelde Vlaming Dries Van Langenhove – een Europese ‘remigratietop’ organiseren. Van Langenhove was lid van het Belgische parlement voor Vlaams Belang.

Trump

In een podcast over de aankomende remigratietop in mei, waarvan de locatie vooralsnog geheim wordt gehouden, gebruikt Van Langenhove de woorden ‘remigratie’ en ‘deportatie’ door elkaar. Ook stelt de Vlaming in de podcast dat er „niets extreems” is aan remigratie. Hij noemt het „een zachte benadering” en „de vriendelijke optie”.

Activisten zoals hij en Sellner vieren 2024 als het jaar waarin het woord ‘remigratie’ mainstream werd. De Oostenrijkse FPÖ, de AfD in Duitsland, FVD in Nederland en de Amerikaanse president Donald Trump spreken intussen regelmatig over het uitzetten van grote groepen mensen. De activisten van de Identitaire Beweging beogen op hun top in mei een ‘gouden standaard voor remigratie’ op te stellen, waarbij ze nadrukkelijk ook staatsburgers op het oog hebben. Etalle sluit niet uit dat vertegenwoordigers van FVD die top zullen bijwonen. „Misschien wel, dat ligt eraan hoe ze daar vorm aan geven”, aldus Etalle.

Delen

Mail de redactie

De Europese Commissie verdubbelt haar capaciteit om burgers beter te beschermen tegen techreuzen als Elon Musks X en Mark Zuckerbergs Meta. Het ‘DSA’-team (verwijzend naar de Digital Services Act), dat grote internetbedrijven controleert op onder meer illegale content en desinformatie, wordt uitgebreid van honderd naar tweehonderd werknemers. De Commissie is daarnaast bezig met speciale wetgeving die onderzoekers betere toegang tot data moet geven.

Ook werkt de EU aan verdere democratische bescherming, voortbouwend op een al bestaand democratie-actieplan en defensiepakket. Een nieuw Europees comité, dat samenwerkt met de Franse president Emmanuel Macron, moet hierbij de mogelijkheden in Brussel vergroten „om proactief dreigingen aan te pakken”, vertelde Henna Virkkunen, de Finse Eurocommissaris van techsoevereiniteit, veiligheid en democratie, bij de aftrap van een debat dinsdag van het Europees Parlement in Straatsburg over de digitale dienstenwet DSA.

Wat er in Roemenië is gebeurd, kan ook in Duitsland gebeuren

Eerder deze week voerde de Commissie de druk op X op door interne documenten op te vragen over het gebruik van zogeheten aanbevelingsalgoritmes. X wordt al sinds december 2023 door de Commissie onderzocht over de manier waarop het platform illegale content verspreidt en informatiemanipulatie al dan niet aanpakt. X wordt er onder Musks vleugels van verdacht extreemrechtse berichten en politici meer zichtbaarheid te geven dan andere politieke geluiden.

 „Onze nalevingsteams werken op volle toeren nu democratieën een steeds groter risico op inmenging lopen”, aldus Virkkunen, die een dag na de inauguratie van president Donald Trump – met de techbazen op de eerste rij – de publieke Brusselse stilte in het techdossier verbrak.

Want, zo klonk het in het Europarlement (met weerklank in veel lidstaten), waar was het Europese antwoord op de bravoure van de Amerikaanse techmonopolisten, toen Elon Musk zich eerder deze maand openlijk bemoeide met de politiek in het Verenigd Koninkrijk? En waar was de EU toen hij via een interview op X podium gaf aan Alice Weidel, voorvrouw van het rechts-radicale Alternative für Deutschland? „Die oorspronkelijke stilte is niet aanvaardbaar, de EU moet het voorbeeld van doortastendheid zijn”, zei de Spaanse, socialistische Europarlementariër Iratxe García Pérez in Straatsburg. Ze vervolgt, fanatiek: „Democratie is geen luxe die gekocht kan worden. Over waarheid onderhandel je niet.”

Europese waarden

Maar waar de DSA Europese waarden digitaal dient te verankeren, staan diezelfde waarden ook in Europa sterk onder druk, zo bleek uit het ruim drie uur durende techdebat.

„We zijn een angstig continent geworden, met bange machthebbers”, stelt de Franse Virginie Joron, Europarlementariër in de Fractie Patriotten voor Europa. Ze wees op Roemenië, de eerste EU-lidstaat waar verkiezingen ongeldig werden verklaard als gevolg van buitenlandse inmenging en desinformatie via TikTok. „Wat er in Roemenië is gebeurd, kan ook in Duitsland gebeuren.”

De Europarlementariërs zijn verdeeld. Velen wijzen op democratische uitholling en digitale manipulatie, waarbij woorden als ‘propagandaplatformen’, ‘autocratie’ en ‘totalitaire neigingen’ vallen. Maar op het conservatief-rechtse spectrum wordt er herhaaldelijk gesproken over ‘censuur’ door (een strengere) toepassing van de DSA.

Heeft u de Digital Services Act eigenlijk wel gelezen?

Zo stelt PVV’er Sebastian Kruis, nieuwkomer in het Europarlement, dat „censuur niet de oplossing is” om „de ondergang van links” te voorkomen. Hij wijst op de „jarenlange beïnvloeding door Bill Gates of zakenman George Soros”: „Nooit heeft iemand in deze zaal daar wat over gezegd, maar nu staat iedereen op zijn achterste benen, want Elon Musk is fout, net als Donald Trump en Geert Wilders fout zijn.”

Reinier van Lanschot van de fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie (namens Volt) steekt een blauwe vraagkaart op: „Heeft u de DSA eigenlijk wel gelezen?”

„Ik kan het niet vaak genoeg herhalen”, verzucht Eurocommissaris Virkkunnen. „De DSA voorziet niet in censuur op inhoud. Het is een mechanisme om illegale inhoud te verwijderen, die door andere EU-wetgeving wordt gedefinieerd.” De stelregel is simpel: „Wat offline niet kan, is ook online illegaal.”

Parlementariër Nicola Procaccini, Fratelli d’Italia-lid en vertrouweling van de Italiaanse premier Giorgia Meloni, herkent zich in de rechtse kritiek uit de hoek van onder anderen PVV- en Vlaams Belang-politici. De tijd van „verstikkende linkse controle” is over, zegt hij, erop wijzend hoe Twitter in 2021 – het pre-Musk tijdperk – president Trump van zijn platform weerde, terwijl de toenmalige vicepresident Kamala Harris kon blijven doortwitteren.

Over Europese oplossingen of alternatieven voor de Amerikaanse techdominantie wordt vrijwel niet gesproken, wat opmerkelijk is in een debat over de handhaving van bestaande wetgeving. Maar waar het vorige Europees Parlement in 2022 met een ruime meerderheid voor de DSA stemde, zien de conservatief-rechtse fracties dat ze het tij mee hebben en proberen ze het bestaansrecht van de digitale wetgeving opnieuw ter discussie te stellen.

Delen

Mail de redactie