Category: Verder vandaag

De fiscus heeft donderdag een forse tegenslag te verwerken gekregen in de manier waarop belasting wordt geheven op vermogen. De wijze waarop de Belastingdienst nu vermogens belast, is nog steeds discriminerend en in strijd met het eigendomsrecht zoals vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Belastingplichtigen die meer belasting hebben betaald dan op basis van het werkelijke rendement op hun vermogen redelijk was geweest, hebben recht op herstel.

Dat heeft de Hoge Raad donderdag bepaald in een vijftal zaken dat was aangespannen tegen de zogenoemde Herstelwet voor belastingheffing in Box 3. Concreet betekent dit dat de fiscus alle belastingplichtigen die minder rendement hebben gemaakt op hun beleggingen dan waar de fiscus vanuit ging, moet compenseren. Dat gaat de staat naar verwachting zo’n 4 miljard euro kosten.

Ook de zogenoemde Overbruggingswet, die vooruitlopend op een nieuw stelsel van inning in Box 3 is ingevoerd, is nog in strijd met het EVRM. Dat betekent dat de manier waarop nu belasting over vermogen wordt geheven ook niet klopt, wat wederom een tegenvaller van enkele miljarden voor de schatkist oplevert.

Goed nieuws voor beleggers

Voor vermogenden die hun geld beleggen, is de uitspraak goed nieuws. Zij zagen zich de afgelopen jaren geconfronteerd met een belastingaanslag die gebaseerd was op een hoger verondersteld rendement op hun vermogen dan ze daadwerkelijk hadden gehaald. Zij betaalden dus teveel belasting. Met de uitspraak van de Hoge Raad in de hand kunnen zij zich nu melden bij de fiscus om hun werkelijk behaalde rendement door te geven. Het verschil tussen het teveel betaalde en de uiteindelijke belastingaanslag krijgen zij terug.

Het ministerie van Financiën had al rekening gehouden met deze uitspraak, en heeft de afgelopen maanden hard gewerkt aan een formulier waarmee beleggers dat werkelijke rendement snel kunnen doorgeven aan de fiscus. Wanneer die formulieren online komen is nog niet duidelijk, ze moeten nog in overeenstemming gebracht worden met de uitspraak van de Hoge Raad. Het is aan beleggende vermogenden zelf om te bewijzen dat zij recht hebben op herstel.

De uitspraak geldt voor vermogenden die hun geld beleggen, en niet voor mensen met spaartegoeden. Die beleggers ondervinden volgens de Hoge Raad namelijk nadeel van het ‘forfaitaire rendement’ op hun beleggingen, omdat dat geen rekening houdt met de mate waarin zij risicovol beleggen. Een belegger die grote risico’s neemt kan zowel een veel hoger rendement halen dan het forfaitaire (gemiddelde) rendement, als een veel lager rendement. De onfortuinlijke beleggers worden hiermee dus in het gelijk gesteld en hebben recht op herstel.

Rechtsherstel

De uitspraak van de Hoge Raad heeft betrekking op de belastinginning zoals die sinds 2017 geldt. Toen werd de manier waarop vermogens werden belast veranderd en ging de fiscus uit van een zogenoemde dubbele fictie: niet alleen het rendement was forfaitair (fictief), ook de samenstelling van het vermogen was een veronderstelling, gebaseerd op de hoogte van het vermogen. Die manier van heffen werd al in december 2021 onderuit gehaald door de Hoge Raad, omdat het in strijd was met het discriminatieverbod en het recht op eigendom zoals vastgelegd in het EVRM. In dat zogenoemde Kerstarrest bepaalde de Hoge Raad dat de fiscus gedupeerden rechtsherstel moest bieden. Deze donderdag haalde de Hoge Raad dus ook een streep door de oplossing die de fiscus daarvoor had bedacht.

De Hoge Raad laat ook geen ruimte voor een bandbreedte voor het verschil tussen het werkelijke en het forfaitaire vermogen. Demissionair staatssecretaris Marnix van Rij (Financiën, CDA) had daarop gehoopt, omdat daarmee een groot deel van de herstelbetalingen zou komen te vervallen. De Hoge Raad houdt vast aan het principe dat er alleen belasting betaald hoeft te worden over rendementen die daadwerkelijk zijn behaald.

De Herstelwet en de Overbruggingswet blijven wel van kracht voor mensen die alleen spaartegoeden hebben. Daar wordt inmiddels belasting geheven over een gemiddelde spaarrente, die de werkelijke spaarrente zo goed benadert dat van een nadeel geen sprake is, oordeelde de Hoge Raad.

Delen

Mail de redactie

Het aantal sociaal advocaten, die een vergoeding via rechtsbijstand ontvingen, is afgelopen vijf jaar met 13 procent afgenomen. Bijna 900 sociaal advocaten hebben zich over die periode uitgeschreven. Dat maakte het Kenniscentrum Rechtsbijstand van de Raad voor Rechtsbijstand donderdag bekend. Volgens het centrum dreigt er een tekort aan advocaten voor kwetsbare groepen.

Mensen maken gebruik van een sociaal advocaat wanneer zij zelf geen geld hebben voor een advocaat. Denk aan conflicten met de Belastingdienst, verhuurders, het UWV, jeugdzorg, de IND, maar ook bijvoorbeeld in geval van echtscheidingen. Jaarlijks trekt de overheid zo’n 400 miljoen euro uit voor de ondersteuning van sociale advocatuur, waar jaarlijks ruim 350.000 keer gebruik van wordt gemaakt.

In 2021 werd er in de begroting eenmalig 154 miljoen euro vrijgemaakt voor de sociale advocatuur, maar volgens betrokken advocaten kwam die maatregel „te laat”. Meer sociaal advocaten stoppen dan dat ze beginnen, volgens het kenniscentrum. Sinds begin dit jaar zijn er al meer dan honderd meer uitschrijvingen dan inschrijvingen. Meer dan de helft daarvan zijn jonge advocaten, van de 20 tot 35 jaar. Daarnaast verwacht het kenniscentrum dat de komende jaren naar bijna 2.500 sociaal advocaten met pensioen gaan.

Lees ook
Jonge advocaten vertrekken uit de sociale advocatuur om financiële redenen, de ‘harde kern’ blijft over

Delen

Mail de redactie

De nachtelijke spoedzorg voor huisdieren in Den Haag is in gevaar doordat investeerder Evidensia heeft aangekondigd haar dierenziekenhuis in de stad voorlopig ’s nachts te sluiten. Evidensia kampt met een gebrek aan dierenartsen voor de nachtopvang, schrijft het in een brief aan lokale zelfstandige dierenartsen die NRC heeft ingezien. De nachtsluiting van het Haagse dierenziekenhuis duurt in elk geval tot eind september.

Ook de dierenambulance kan hierdoor de nachtelijke spoedzorg in Den Haag niet meer garanderen. Ambulancepersoneel moet door de sluiting uitwijken naar de twee zelfstandige dierenartsenpraktijken in de regio die nog wel nachtdiensten draaien. Volgens betrokkenen is de kans groot dat die praktijken de vraag niet aankunnen.

De dierenambulances zullen dan moeten uitwijken naar dierenziekenhuizen van Evidensia in Amsterdam of Barendrecht, tientallen kilometers verderop. „Dat betekent langere rijtijden en maar hopen dat we ergens nog terechtkunnen”, zegt Linette Eveleens van de Stichting Dierenhospitaal en Ambulancedienst ’s-Gravenhage.

Ook voor andere dieren in nood is het de komende maanden de vraag of hun baasjes na elf uur ’s avonds nog ergens terechtkunnen. De opvanglocatie van Anicura in Rijswijk, een concurrent van Evidensia, heeft zich bereid getoond „bij uitzondering” zieke dieren op te vangen waarvan het baasje geen eigen vervoer heeft, schrijft Evidensia in de brief.

Monopolie

Het Britse bedrijf IVC Evidensia is de afgelopen jaren via overnames van klinieken uitgegroeid tot een grote speler op de markt van dierenzorg in Nederland. Onder de paraplu van dochteronderneming Evidensia Nederland vallen inmiddels meer dan driehonderd dierenartspraktijken, spoedziekenhuizen en dierencrematoria.

Evidensia heeft in verschillende regio’s in feite een monopolie op de spoedzorg in de nacht, beschreef NRC eerder. De investeerder nam veel klinieken over, en overgebleven zelfstandige praktijken brachten vaak vrijwillig hun spoedzorg bij het dierenziekenhuis van Evidensia onder, om zo verlost te zijn van de slopende nachtdiensten.

Over die monopoliepositie bestaan in de sector al langer zorgen: Evidensia vraagt als enige aanbieder beduidend hogere prijzen voor de dienstverlening, en er bestaat risico dat de spoedzorg in de nacht helemaal wegvalt. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit kondigde vorig jaar een onderzoek aan naar de gevolgen van de vele overnames in de sector, de onderzoeksresultaten worden na de zomer verwacht.

Ook in Den Haag is Evidensia marktleider. Het kocht de afgelopen jaren meerdere klinieken van de Dierenartsen Kring Haaglanden op; klinieken die voorheen ook waren opgenomen in de avond- en nachtroosters. Voor het wegvallen van hun diensten

„draaien nu de vijftien overgebleven zelfstandige dierenartsenpraktijken in de regio op”, zegt dierenarts André Boersma van Dierenartsen Kring Haaglanden. De vijftien zelfstandige praktijken kunnen samen ’s nachts twee klinieken openhouden voor de spoedgevallen van hun eigen klanten.

„Iedere praktijk, en natuurlijk helemaal een groot investeringsconcern als Evidensia, moet zijn spoedregeling op orde hebben”, vindt Boersma. „Nu gaan klanten van Evidensia met een spoedgeval ’s nachts bellen met onze dierenartsen. Want wij hebben wel een sluitend rooster voor de nachtdienst. Maar wij hebben per praktijk geen tientallen werknemers tot onze beschikking en moeten de volgende dag ook gewoon weer werken. De lasten van de nachtdienst worden dus oncollegiaal doorgeschoven op onze spoeddienst.”

Onverwacht besluit

Het besluit van Evidensia om de nachtkliniek te sluiten kwam voor andere partijen in de sector onverwacht. „We zijn in korte tijd geconfronteerd met veel langdurig zieke collega’s”, schreef Evidensia begin deze maand aan de praktijken. „Helaas zijn we nu op een punt gekomen dat we het rooster niet meer rond krijgen.”

Voor de Haagse Dierenambulance kwam die mededeling uit de lucht vallen. Linette Eveleens: „Vooral in de zomermaanden kan het juist ’s nachts druk zijn. Het komt dan voor dat we zes of zeven keer uitrukken, vaak om aangereden dieren zoals katten.”

Boersma: „Het miljoenenconcern Evidensia, met meer dan 41.000 werknemers wereldwijd, krijgt de spoedopvang niet rond en zet ’s avonds het antwoordapparaat erop. Zo wordt de spoeddienst van de andere praktijken overbelast.”

De handelwijze van Evidensia heeft inmiddels tot vragen in de Tweede Kamer geleid. Evidensia „schendt de gedragscode voor dierenartsen dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor ononderbroken diergeneeskundige dienstverlening”, zegt Kamerlid Sandra Beckerman (SP). Kleinere praktijken zien hun werkdruk volgens haar toenemen. „Spoedhulp verdwijnt vaak of wordt veel duurder na overname door private-equitybedrijven als Evidensia.”

In een reactie zegt Evidensia de voorlopige sluiting van het dierenziekenhuis te betreuren. „We hadden dit ook graag anders gezien, maar wij kunnen geen ijzer met handen breken. Ook wij hebben te maken met een tekort aan personeel,” schrijft een woordvoerder, die bevestigt dat cliënten voorlopig worden doorverwezen naar dierenziekenhuizen in Barendrecht en Amsterdam. „We snappen natuurlijk dat dit ongemakkelijk is. Waar mogelijk ondersteunen wij met transport.”

Evidensia zegt met andere dierenartsen in de regio gezocht te hebben naar een betere oplossing. „Helaas is dat tot nu toe niet gelukt.”

Delen

Mail de redactie

De Slowaakse premier Robert Fico legt de schuld van de aanval op zijn leven bij de oppositie, die „politieke haat” tot „onbeheersbare proporties liet ontwikkelen”. In een speech die hij donderdag postte op Facebook sprak hij zich voor de eerste keer uit over de aanval. Op 15 mei werd hij van dichtbij neergeschoten, waarna hij in levensgevaar werd opgenomen in het ziekenhuis.

Fico leidt de linkse partij SMER – sociálna demokracia, de opvolger van de communistische partij, die 42 van de 150 zetels bezit. Fico zit in zijn vierde termijn als premier. Afgelopen maanden hief hij de „te politiek activistische” publieke omroep op en ontkoppelde de rechtelijke corruptiebestrijding. Fico hekelt dat het kamp van de oppositie en „anti-overheidsmedia” de moordpoging bagatelliseren. Ook rekent hij het Europese lidstaten en de NAVO aan dat die hem als pro-Russisch bestempelen en de oppositie steunen. Fico noemde eerder, nadat hij weigerde mee te doen aan Europese sancties, de EU een „oorlogsmachine onder invloed van de VS.”

„Ik koester geen haat tegen de vreemde die me neerschoot.” Fico zegt dat hij niet van plan is de dader te vervolgen. „Uiteindelijk is het duidelijk dat hij slechts een boodschapper van boosaardigheid en politieke haat was.” De premier wordt medisch behandeld op afstand, en zegt dat als alles goed gaat hij in juni of juli weer aan het werk kan, wat hij een „klein wonder” noemt.

Lees ook
De populaire, populistische Fico werd steeds autoritairder

Delen

Mail de redactie

Maak MDMA voor de behandeling van posttraumatische stressstoornissen (PTSS) zo snel mogelijk beschikbaar, luidt het advies van de Staatscommissie MDMA aan de overheid donderdag. Dat meldt persbureau ANP. Wetenschappers uit de commissie oordelen dat de behandeling, die nu nog verboden is, „effectief en veilig” is. Een PTSS-behandeling met MDMA is bovendien niet in strijd met Europese wet- en regelgeving en internationale verdragen , aldus de staatscommissie.

De commissie oordeelt ook dat MDMA als ‘feestdrug’ veilig genoeg is om van de lijst met harddrugs gehaald te worden. De gevolgen van het middel voor de gezondheid zijn „niet ernstig”, aldus de commissie, en de ecstasypillen waarin MDMA zit zijn doorgaans „zeer zuiver”. Wel zit er gemiddeld te veel werkzame stof in de pillen, maar volgens de staatscommissie is het verslavingsrisico „minimaal”. Problemen treden vooral op in combinatie met andere drugs. MDMA van de lijst met harddrugs verwijderen raadt de commissie echter af. Dat zou criminaliteit in de hand werken. „Het debat wordt in zekere zin gekaapt door de criminaliteit”, aldus het rapport.

Het zal waarschijnlijk nog lang duren voordat de MDMA als PTSS-therapie daadwerkelijk kan worden toegepast. Het patent op de werkzame stof is al jaren geleden verlopen. Voor fabrikanten is het daarom niet aantrekkelijk om onderzoek te doen naar een nieuw medicijn, want eenmaal op de markt kunnen andere fabrikanten hetzelfde middel aanbieden.

Afgelopen dinsdag adviseerde het Amerikaanse medicijnagentschap FDA nog tégen het gebruik van MDMA in de behandeling van PTSS, vanwege tegenvallende studieresultaten. In een hoorzitting beschouweden slechts twee van de elf panelleden de behandeling als effectief. Slechts één deskundige vond dat de voordelen van de behandeling opwegen tegen de mogelijke risico’s. Daarom adviseert de staatscommissie de overheid om patiënten die deze therapie in een onderzoekssetting krijgen jarenlang te volgen voor meer betrouwbare resultaten.

Lees ook
Legalisering drugs is wensdenken

Delen

Mail de redactie

Premier van Slowakije Robert Fico (58) mag thuis verder herstellen van de aanslag op zijn leven twee weken geleden, zo meldden Slowaakse media donderdagavond. Hij lag vijftien dagen in het ziekenhuis waar hij twee operaties onderging om de schade van vier kogels zoveel als mogelijk te beperken. Na de moordaanslag verkeerde Fico urenlang in levensgevaar, maar nu is een fase van revalidatie aangebroken — een extreem tijdrovende fase, aldus het ziekenhuis waar de premier behandeld werd. Zijn huis in de Slowaakse hoofdstad Bratislava wordt extra goed beveiligd.

Fico werd op 15 mei van dichtbij neergeschoten toen hij na een overleg enkele enthousiaste burgers begroette in het voormalige mijnstadje Handlová, op een paar uur rijden van Bratislava. De 71-jarige Juraj C. werd direct na de aanslag naar de grond gewerkt en aangehouden. Hij zou geen deel uitmaken van een grotere organisatie, maar wel politiek gemotiveerd zijn geweest. C. is aangeklaagd voor poging tot moord.

Juraj C. is volgens de Slowaakse politie fel tegenstander van Fico en zijn beleid. Hij wond zich op over de opheffing van een kantoor voor een speciale aanklager voor corruptie, de terughoudendheid jegens steun aan Oekraïne en de hervormingen bij de Slowaakse publieke omroep. Rechts-populistische Slowaakse politici hebben de politieke oppositie en journalisten de schuld gegeven van de aanslag. De leider van de ultranationalistische coalitiepartij SNS noemde journalisten „walgelijke klootzakken”.

Lees ook
In de stad waar de Slowaakse premier is neergeschoten heerst verslagenheid. ‘Ik was zo bang’

Delen

Mail de redactie

De repressie vanuit Moskou naar gezinnen toe die zich verzetten tegen de Russische oorlogspolitiek in Oekraïne neemt toe. Dat blijkt uit een vrijdag gepubliceerd rapport van mensenrechtenorganisatie Amnesty International. De mensenrechtenorganisatie beschrijft daarin hoe Russische autoriteiten minderjarigen gebruikt om druk uit te oefenen op hun families, door gezinnen te scheiden, te dreigen de ouderlijke rechten in te trekken en zelfs kinderen in instellingen te plaatsen.

Voor minderjarige Russen die het oneens zijn met het Russische oorlogsbeleid vormen de politie, de rechtbanken en scholen „een onmiddellijke bedreiging”, aldus Amnesty. Niet alleen zou Rusland steeds hardere maatregelen nemen tegen kritische kinderen en gezinnen, de onderzoekers spreken ook van „indoctrinatie” van kinderen op school. Rusland zou het onderwijssysteem en haar leraren inzetten als instrumenten van „vervolging en indoctrinatie” met kinderen en hun ouders als uiteindelijk doelwit. Amnesty omschrijft dit Russische beleid als een „kruistocht tegen afwijkende meningen over de oorlog”.

Lees ook
‘Om de oorlog vol te houden moet Poetin afwijkende meningen uitroeien’

Amnesty illustreert deze claims in het rapport met specifieke voorbeelden. Zo werd een Russisch gezin onderworpen aan intimidatie nadat de Moskouse politie een Whatsapp-profielfoto van een tienjarig meisje — waarop een Oekraïens vlaggetje werd afgebeeld — had ontdekt. Na een huiszoeking werd haar moeder bedreigd en gedwongen deel te nemen aan een ‘preventieprogramma’ voor ouders die „hun plichten niet naar behoren vervulden”. Het gezin — een alleenstaande moeder met twee dochters — vluchtte uiteindelijk het land uit.

Een ander twaalfjarig meisje werd afgelopen jaar bij haar vader weggehaald voor het maken van een tekening die kritische elementen op de Russische invasie bevatte. De school maakte daar melding van waarna ze tijdelijk in een weeshuis werd geplaatst en uiteindelijk bij andere leden van haar familie belandde.

Al snel na de inval in Oekraïne in februari 2022 voerden Russische autoriteiten „patriottische lessen” in op scholen, ook voor kinderen van 6 en 7 jaar. Amnesty-onderzoeker Oleg Kozlovsky ziet in deze ontwikkelingen een grote tegenstrijdigheid met de Russische retoriek rond gezinswaarden. „Ondanks al het gepraat in het Kremlin over de waarde van het gezin, wordt juist de band tussen kinderen en ouders schaamteloos uitgebuit om afwijkende meningen de kop in te drukken”.

Lees ook
Russische luchtmacht lanceert nieuwe aanvallen op Charkiv, zeker 3 doden en 23 gewonden

Delen

Mail de redactie

Het Openbaar Ministerie eist een onvoorwaardelijke taakstraf van tweehonderd uur tegen FVD-Kamerlid Gideon van Meijeren, voor twee gevallen van opruiing. Van Meijeren heeft zijn „verantwoordelijkheid verzaakt en aangespoord tot geweld tegen de overheid”, schrijft het OM in een persbericht over de zitting van dinsdag.

Het gaat om twee incidenten uit 2022. In juli gaf Van Meijeren een speech in het Gelderse Tuil, waarin hij zei dat boeren zich „met geweld mogen en moeten verzetten tegen een kwaadaardige en tirannieke overheid, wanneer die zou overgaan tot onteigening”, aldus het OM.

In november gaf de FVD’er een interview dat verscheen op YouTube, waarin hij zei te hopen op een „revolutionaire beweging” die naar het parlement zou trekken en zou blijven „totdat de regering weg is”. Dodelijke slachtoffers die daarbij zouden kunnen vallen, nam hij voor lief, schrijft het OM.

De officier van justitie heeft meegewogen dat Van Meijeren een groot bereik had, een groot gezag genoot bij zijn publiek en zijn uitspraken deed in een al onrustig maatschappelijk klimaat. Het OM wijst daarbij op de wegblokkades van boeren, brandende hooibalen op snelwegen en „huisbezoeken aan bewindslieden” – aan toenmalig minister van Financiën Sigrid Kaag en inmiddels demissionair minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal.

Delen

Mail de redactie

Nederlandse spaarders ontvangen veel te lage rentes, omdat de markt voor spaarrekeningen slecht functioneert. Er is maar een handjevol grote aanbieders, en het aantal consumenten dat overstapt naar een andere bank is gering, zo constateert toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) dinsdag. Daardoor voelen de machtigste partijen op de spaarmarkt amper de druk om met elkaar te concurreren via aantrekkelijke rentes.

Van overtreding van de wet is, voor zover de ACM overziet, geen sprake. De toezichthouder heeft na maanden onderzoek geen signalen gevonden dat grote Nederlandse banken verboden prijsafspraken maken om de rente kunstmatig laag te houden. Maar aan de conclusie verandert dat weinig: ook zonder „illegale gedragingen” vertoont de spaarmarkt veel tekenen van een kartel, constateren de onderzoekers in hun rapport.

Tot een jaar of tien geleden konden spaarders in Nederland kiezen uit meer dan veertig aanbieders van spaarrekeningen. Door overnames, faillissementen en samenvoeging van merken is dat sindsdien bijna gehalveerd. Binnen de spaarmarkt maken vier partijen de dienst uit: ABN Amro, ING, Rabobank en (in iets mindere mate) de Volksbank. Zij hebben samen zo’n 90 procent van alle Nederlandse spaartegoeden in beheer.

Enkele giganten

Dat maakt de markt een oligopolie, schrijft de ACM dinsdag in zijn onderzoeksrapport: een omgeving die wordt beheerst door enkele giganten. Het gevaar in zo’n situatie is dat banken misschien niet hardop afspraken maken die de consument benadelen, maar stilzwijgend hun aanbod op elkaar afstemmen, in hun gezamenlijke voordeel. „Dat betekent dat banken elkaars rentetarieven in de gaten houden en elkaar op de voet volgen in plaats van te concurreren”, aldus de toezichthouder.

In het Nederlandse bankwezen zien de onderzoekers daarvan duidelijke tekenen. Ze vergeleken de spaarrentes over een langere termijn en zagen hoe de vier grote aanbieders „min of meer parallel” hun rentes verlaagden en verhoogden, met nagenoeg dezelfde stapjes. Hun tarieven lagen op elk moment lager dan die van de kleinere, minder gangbare aanbieders.

Verzoek van Kaag

Het onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt komt voort uit een verzoek van toenmalig minister van Financiën Sigrid Kaag (D66), van vorig jaar oktober. Ze vroeg om dat onderzoek omdat ze zag hoe de beleidsrente bij de Europese Centrale Bank sinds de zomer van 2022 in rap tempo opliep, tot bijna 4 procent vorig najaar. Waar in andere landen grote aanbieders, al dan niet op aandringen van toezichthouders of overheden, hun rentepeil verhoogden, bleven de rentes bij de Nederlandse grootbanken echter steken, aldus Kaag.

Het duurde bijna een halfjaar voordat in 2022 de eerste grote bank, Rabobank, de spaarrente verhoogde. Een klein jaar later zitten de grote vier met spaarrentes van 1,5 tot 1,7 procent nog altijd ver onder het ECB-niveau. Door dat gat boekten banken „aanzienlijke winsten”, schreef Kaag in haar verzoek. Publiekelijk leidde dat tot een debat over de vraag hoe wenselijk die ontwikkeling is: het doel van de renteverhogingen is juist dat consumenten meer sparen en minder uitgeven, wat de inflatie moet temperen.

Herstelwerk

Banken zelf zagen dat anders: in hun ogen waren ze vooral bezig met herstelwerk. Doordat de rente jarenlang juist heel laag was, stond de gezondheid van banken onder druk. Door de spaarrente niet meteen te verhogen konden ze die schade herstellen en een financieel stootkussen vormen voor toekomstige tegenslagen. Bovendien kregen ze de laatste tijd te maken met stijgende operationele kosten, onder meer omdat ze stevige maatregelen moeten treffen om witwassen tegen te gaan.

De toezichthouder gaat in zijn onderzoek in op die repliek. Volgens de onderzoekers kunnen sommige van de verklaringen die banken opvoeren een rol spelen in „het vertraagd of onvolledig doorgeven van de hogere beleidsrente”, maar onvoldoende om het hele verschil met de spaarrente te verklaren. De belangrijkste oorzaak, volgens de onderzoekers: gebrekkige concurrentie.

Overstappen te ingewikkeld

Oplossingen heeft de ACM ook, alleen de toezichthouder heeft niet de bevoegdheid die zelf door te voeren, licht bestuursvoorzitter Martijn Snoep toe. Een groot probleem is volgens hem dat consumenten amper van bank wisselen. Daardoor is er voor aanbieders weinig reden klanten te lokken met scherpe voorwaarden. „Een oplossing is om overstapdrempels te verlagen”, aldus Snoep. „Dat moet de wetgever doen.”

In het onderzoek merkte de consumententoezichthouder dat veel Nederlanders tevreden zijn over hun huidige bank, en hun bankzaken liefst bij een grote aanbieder doen. Niet dikwijls zijn ze nauwelijks bekend met andere aanbieders, of hebben ze weinig vertrouwen in kleine, buitenlandse aanbieders, omdat ze niet weten dat hun spaargeld (tot een bepaald niveau) ook daar veilig is in het geval van faillissementen. Wat ook meespeelt: ze vinden overstappen gewoon te ingewikkeld.

Elf voorgestelde maatregelen moeten die drempels verlagen, schrijven de onderzoekers. Zo zouden banken minstens eens per jaar aan klanten moeten uitleggen waarom ze tot een bepaald renteniveau zijn gekomen, en hoe dat tarief zich verhoudt tot de rentes van andere banken. Oprichting van onafhankelijke vergelijkingssites moet ook helpen consumenten bewust te maken van de voordelen van een overstap.

Betaalrekening

Verder bepleit de ACM dat banken voortaan verplicht een simpele overstapservice aanbieden en dat er een einde komt aan de „koppelverkoop van betaal- en spaarproducten”. Bij sommige aanbieders is sparen nu alleen mogelijk als klanten ook een betaalrekening openen, wat klanten ontmoedigt van aanbieder te veranderen, aldus de toezichthouder.

Of die veranderingen er komen, is afwachten. Het onderzoek van de ACM bevindt zich nog in de consultatiefase: partijen uit de branche mogen er nu op reageren. Pas na de zomer komt de minister met een formele reactie, laat een woordvoerder van Financiën desgevraagd weten. Wel is het ministerie „dankbaar” dat de ACM naast opmerkingen ook duidelijke adviezen geeft hoe de spaarmarkt beter kan.

De Nederlandse bankensector laat via koepelorganisatie NVB weten in gesprek te willen met toezichthouder en ministerie. De NVB staat naar eigen zeggen voor „een concurrerende en diverse bankensector. Daarbij horen zo min mogelijk drempels om over te stappen.”

Delen

Mail de redactie