De deelname van Nederland aan het Eurovisie Songfestival volgend jaar is nog niet zeker, laat de AVROTROS donderdag in een verklaring weten. Na de diskwalificatie van Joost Klein heeft de omroep nog niet besloten of Nederland weer meedoet. „Tot het moment dat AVROTROS vertrouwen heeft dat structurele aanpassingen genomen worden om de artiesten en hun muzikale boodschap weer centraal te stellen, houden we deelname aan het Songfestival in beraad.”
„De afgelopen weken is er veel gebeurd achter de schermen”, schrijft de omroep. Klein werd gediskwalificeerd na een „incident” met een cameravrouw. De AVROTROS staat er nog steeds bij dat Kleins diskwalificatie „onnodig” en „disproportioneel” was, en vraagt om begrip dat ze niet verder in details kunnen treden omdat het onderzoek van de European Broadcasting Union (EBU) nog loopt. AVROTROS werkt daaraan mee, maar „is ook van mening dat er een breder, diepgravend en echt onafhankelijk onderzoek nodig is om structurele problemen te adresseren”, door een onafhankelijk onderzoeksbureau.
Ook stelt de omroep dat de rol en het mandaat van de Reference Group (het comité van deelnemende landen), de klachtenprocedure en de toegenomen druk op artiesten tijdens het songfestival onder de loep genomen moeten worden. Tijdens en na het songfestival uitten verschillende deelnemers, waaronder die van Ierland en van Noorwegen, klachten over de keuzes van de EBU rond de aanpak van het festival en de consequenties van de Israëlische deelname.
Lees ook Het strakke keurslijf van het Eurovisie Songfestival zat Joost Klein zichtbaar dwars
De vraag die hij gaat proberen te beantwoorden, zegt Ruard Ganzevoort, is: „Waar ligt de balans tussen academische vrijheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid?” Ganzevoort gaat de Commissie gevoelige samenwerkingsverbanden van de Erasmus Universiteit Rotterdam leiden, die onder meer de institutionele banden van de universiteit met Israël zal bestuderen.
Ook andere universiteiten bestuderen hun banden met Israëlische onderwijsinstellingen, maar praten daar niet graag over. In reactie op een verzoek van NRC om daarover te spreken, zeggen verschillende universiteiten: „Ja, interessant, maar nu nog niet.” De bestuurders hebben het te druk, de ethische commissies moeten nog worden aangesteld, of ze willen betrokken onderzoekers niet ongerust maken met gespeculeer.
Stellen we dezelfde vragen bij samenwerkingen met Amerikaanse universiteiten bijvoorbeeld?
Ook tegen protesterende studenten zeggen ze geen nee en geen ja. Actievoerende studenten van diverse universiteiten eisen dat die hun banden met Israëlische universiteiten onmiddellijk verbreken. Bij sommige demonstraties ging het er heftig aan toe: gebouwen werden bezet, muren beklad, spullen vernield, demonstranten opgepakt.
Universiteitsbesturen willen de banden met Israëlische instellingen niet zomaar verbreken. Eerst bestuderen, denken, wegen, praten. En dan beslissen.
Vertragingstechnieken verpakt in mooie praatjes, zeggen de demonstranten. Maar dat is zeker niet het geval, zegt Ganzevoort van de Erasmus universiteit. Hij is decaan van het Institute for Social Studies van die universiteit en was tot vorig jaar senator voor GroenLinks. „Ik snap dat er mensen zijn die zeggen: je moet er direct een punt achter zetten. Maar vanuit de verantwoordelijkheid die je als bestuur hebt, is dat te kort door de bocht. Je moet ook weten wat de negatieve consequenties zijn van het verbreken van die banden. En je moet consistent zijn in je redeneringen. Stellen we dezelfde vragen bij samenwerkingen met Amerikaanse universiteiten bijvoorbeeld?”
Lees ook Een allegaartje van actiegroepen en ‘toolkits’ uit de VS: zo kwam het studentenprotest in Amsterdam tot stand
Ethisch kader
Ganzevoort is een paar maanden geleden al begonnen met het bedenken van een basis voor de ethische regels. De behoefte daaraan ontstond onder andere door vragen rondom andere samenwerkingsverbanden van de universiteit, zoals die met de fossiele industrie. De commissie gaat de regels uitwerken en daarna allereerst advies uitbrengen over de Israëlische samenwerkingsverbanden. Iedere samenwerking moet afzonderlijk worden afgewogen.
De Erasmus Universiteit heeft intern een lijst gedeeld van haar samenwerkingen met Israëlische universiteiten, maar wil die – met het oog op de veiligheid van de betrokken wetenschappers – niet publiek maken. Sommige andere universiteiten hebben hun banden wel geopenbaard. Volgens die lijstjes doen ze geen onderzoeken die direct bijdragen aan de militaire acties van Israël. Vaak gaat het om studentenuitwisselingen en een beperkt aantal onderzoeksprojecten waarbij ook veel andere landen betrokken zijn. De Universiteit van Amsterdam heeft bijvoorbeeld onderzoeken lopen over 6G-netwerken, de ‘digitale volwassenheid’ van kinderen en mensenrechten. De Universiteit Utrecht werkt met Israëlische universiteiten vooral samen op het gebied van geneeskunde.
De Technische Universiteit Delft heeft officieel aangekondigd haar banden níét te openbaren, omdat het bestuur zich „zorgen [maakt] over de sociale veiligheid van betrokken wetenschappers en studenten”. Afgelopen november bleek uit onderzoek van de organisatie Stop Wapenhandel dat de TU Delft samenwerkte met verschillende grote Israëlische wapenbedrijven.
In België heeft de Universiteit Gent alle banden met Israëlische universiteiten en onderzoeksinstellingen verbroken. Ook daar waren pro-Palestijnse protesten. De mensenrechtencommissie van de universiteit oordeelde vervolgens dat alle lopende samenwerkingen problematisch waren.
Moreel kompas
Banden geopenbaard of niet, veel universiteiten hebben wel stappen genomen om de protesterende studenten tegemoet te komen. Op de Universiteit Utrecht worden de banden per faculteit bestudeerd aan de hand van al bestaande afspraken over samenwerkingen. De universiteiten van Amsterdam, Leiden, Maastricht, Nijmegen en Tilburg gaan net als Rotterdam werken met ethische commissies. In sommige gevallen werd al vóór de studentenprotesten gewerkt aan ethische regels voor samenwerkingen, zoals op de Erasmus Universiteit en Universiteit Maastricht. „We [voelen] de priemende wijzer van ons moreel kompas”, schrijft die laatste in een verklaring.
Onderweg naar het advies loop je tegen allerlei vragen aan, vertelt Ganzevoort. Neem bijvoorbeeld studentenuitwisselingen. Daarbij hoeft een Nederlandse universiteit als het goed is niet te vrezen voor ‘dual-use’, het gebruik van onderzoekskennis voor militaire doeleinden. „Maar als je doel is om politieke druk te zetten op de Israëlische overheid, dan is het stopzetten van die uitwisselingen misschien wél nodig.”
Dan rijst weer de vraag of een universiteit zich wel met politiek moet bezighouden. „Daar zijn universiteiten heel terughoudend in en de commissie ook.” Nederlandse universiteiten hebben kort na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne wel gelijk alle banden met Rusland doorgesneden. Dat was volgens Ganzevoort een ander geval, omdat de Nederlandse overheid sancties had ingesteld tegen Rusland.
Leden van de mobiele eenheid verdrijven demonstranten voor de ingang van de Universiteit van Amsterdam op de Roeterseilandcampus.Foto Bram Petraeus
Obstakels
Er zijn nog meer dilemma’s te bedenken. Stel, zegt Ganzevoort, je doet onderzoek naar een zeldzame ziekte, samen met een Israëlische universiteit. Dat zet je stop om de mensen in Gaza te steunen. „Hoe weeg je dat tegen elkaar af? En heb je alternatieven? Kan het onderzoek bijvoorbeeld doorgaan met een andere onderzoekspartner?”
De commissie kijkt niet alleen naar het onderzoek, maar ook naar de instelling, zegt Ganzevoort. „Is daar bijvoorbeeld plaats voor kritische geluiden?” Maar ook als die ruimte ontbreekt, is de keuze om de banden te verbreken niet makkelijk. „Want misschien leidt de samenwerking met Nederland ertoe dat er toch een beetje interne kritiek mogelijk is.”
Dan zijn er nog praktische obstakels. Veel projecten worden gedaan in consortia waar veel landen in zitten. „Kun je dat hele consortium stopzetten? Is het juridisch mogelijk om er één partner, bijvoorbeeld uit Israël, uit te zetten?”
Het zijn geen beslissingen die eenvoudig zijn genomen, terwijl de studentenprotesten de druk opvoeren. Hoe snel het gaat, kan Ganzevoort nog niet zeggen. „Ik zou willen dat ik ijzer met handen kon breken. De commissie wordt deze week geïnstalleerd en dan gaan we zo snel mogelijk aan de slag.”
Lees ook Bombardement van een prof en de bezetting van een kernreactor: studentenprotesten zijn eeuwenoud
‘Whitehaven! Als ik straks GB News zeg, roepen jullie The People’s Channel, goed?” Braaf knikkende hoofden. „Welkom bij GB News”, zegt Nigel Farage een paar minuten later vrolijk tegen de camera, zijn armen gespreid. Het publiek voluit: „The People’s Channel!”
Aan de westkust van Engeland, in Whitehaven, Cumbria, zijn op deze avond in het voorjaar veel fans van Nigel Farage naar de live uitzending van twee praatprogramma’s van televisiezender GB News gekomen. Een wat ouder, blank publiek, in meerderheid man, vormt een rij om het buurtcentrum binnen te komen. In de hal roepen redacteuren de namen om van kijkers die zich vooraf hebben aangemeld: willen ze inderdaad een vraag stellen?
Eén van de nieuwtjes die dag is dat de regering 1 miljoen pond (1,17 miljoen euro) uittrekt voor een oorlogsmonument voor moslims die voor het Verenigd Koninkrijk hebben meegevochten tijdens de twee Wereldoorlogen. Daar vindt Whitehaven wel iets van. „Boehhh.” Een vrouw uit het publiek zegt tijdens de uitzending tegen presentator Michelle Dewberry: „Ik ben er woedend over. Dat geld zou naar onze oorlogsveteranen moeten gaan. Of maak monumenten voor ónze mensen.” Britse moslims horen daar blijkbaar niet bij.
GB News, The People’s Channel. Sinds juni 2021 zendt GB News nieuws en talkshows uit op de Britse televisie en van begin af aan is de zender omstreden. De Britse mediatoezichthouder Ofcom heeft meermaals vastgesteld dat GB News de wettelijke regels rond onpartijdigheid heeft geschonden. Ofcom heeft ook aangekondigd extra goed op te letten tijdens de huidige verkiezingscampagne voor het Lagerhuis – dit zijn de eerste landelijke verkiezingen sinds GB News in de lucht is.
Gepaste onpartijdigheid
GB News ziet zichzelf als ontregelaar van het Britse mediabestel, zegt hoogleraar communicatie Steven Barnett van de Universiteit van Westminster. „Ze zijn uit op controverse. Deze campagne kunnen we zeker één of twee incidenten verwachten waarbij ze de grenzen zullen opzoeken, misschien overschrijden, gewoon om een explosie aan publiciteit te krijgen.” GB News biedt vooral een platform aan nationalistisch, radicaal-rechts gedachtegoed, dus aan de rechterflank van de Conservatieven en aan Reform UK, de opvolger van de anti-Europese partij UKIP waar Nigel Farage sinds begin deze week als kandidaat voor het Lagerhuis en als partijleider terugkeerde.
In het VK is bijna de hele geschreven pers partijdig en de kranten zullen zich in aanloop naar de verkiezingen op 4 juli uitspreken voor één van de partijen, bijna altijd de Conservatieven of Labour. Voor televisiezenders geldt dat niet. Die worden geacht zich „gepast onpartijdig” op te stellen, zo staat het in de Ofcom-richtlijnen, en de kijker met hun berichtgeving vooral gelegenheid te geven zelf een mening te vormen.
Televisiezenders in het Verenigd Koninkrijk worden geacht zich „gepast onpartijdig” op te stellen
Juist vanwege die voorgeschreven onpartijdigheid trok de club presentatoren bij GB News de afgelopen jaren veel aandacht. Een handvol Conservatieve Lagerhuisleden heeft er een eigen programma: Jacob Rees-Mogg, Esther McVey, Philip Davies en Lee Anderson, al stapte die laatste onlangs over naar Reform. Hun salarissen bij GB News liggen hoger dan de vergoedingen die ze voor hun werk als volksvertegenwoordiger krijgen.
Als gevolg komen programma’s bij GB News er soms op neer dat partijgenoten on air naar elkaars mening vragen. Zo kregen McVey en Davies een berisping van Ofcom vanwege een knuffelinterview – een „love-in interview”, schreef The Guardian – dat ze hielden met minister van Financiën Jeremy Hunt. Tijdens het programma kwamen te weinig andere meningen dan die van de drie Conservatieve politici aan bod, vond Ofcom. Ook een vraag-antwoordsessie tussen premier en partijleider van de Conservatieven Rishi Sunak en kiezers vond de toezichthouder niet in orde. Het publiek kreeg geen gelegenheid om door te vragen en de presentator was ook niet kritisch genoeg.
Nu de verkiezingscampagne officieel is begonnen, hebben de kandidaat-Lagerhuisleden hun presentatiewerk tijdelijk neergelegd – ook Nigel Farage deed dat. Maar daar trekt GB News zich weinig van aan, zegt hoogleraar Barnett: „Ze kunnen natuurlijk anderen laten presenteren en de politici als gast uitnodigen.” Afgelopen maandag bewees Farage dit punt meteen. Hij had ’s middags zijn partijleiderschap voor Reform aangekondigd en zat een paar uur later bij GB News aan tafel, als enige gast. Bij een later programma schoof ook Richard Tice aan, de leider van Reform voordat Farage had besloten terug te keren. Allebei kregen ze uitgebreid de kans hun campagneplannen toe te lichten.
‘BBC is saai en zuur’
Voor de live uitzendingen in Whitehaven heeft lokaal raadslid Graham Roberts speciaal zijn sokken met de Britse vlag onder zijn pak aangetrokken. Hij vindt GB News en Nigel Farage „fantastisch en verfrissend” en kijkt elke dag. „Het is lef hebben om met zo’n zender te beginnen.” Roberts vindt GB News helemaal niet partijdig, dat denkt hij juist van publieke omroep BBC. „De BBC functioneert als verlengstuk van de regering en dat is verkeerd. We hebben een zender als GB News nodig om de boel op te schudden.”
Net zo enthousiast is de gepensioneerde Les Powd, die na afloop een pint bier aan de bar bestelt. Powd is lid van Reform en hij noemt GB News, Reform en Nigel Farage steeds in één adem. Met de Conservatieven is het „afgelopen”, denkt hij. En Labourleider Keir Starmer „kan nog niet eens een bar runnen, laat staan een land. Het is tijd voor een nieuwe partij, voor Reform”. Hij kijkt niet meer naar nieuws bij de BBC, zegt hij. „De BBC is saai, zuur en vooringenomen. Bij GB News is wat je ziet wat je krijgt. En er valt ook nog wat te lachen.”
Lees ook Slecht nieuws voor de Tories: Nigel Farage mengt zich in verkiezingsstrijd Verenigd Koninkrijk
Toch lijkt de impact die GB News heeft op de politieke bubbel in Londen, en dan vooral op de Conservatieve Partij, voorlopig groter dan hun rol in de rest van het land. De lineaire kijkcijfers van GB News zijn laag, met maandelijks ongeveer 3 miljoen kijkers. Ter vergelijking: naar alle BBC-zenders samen kijken maandelijks 50,8 miljoen Britten. Volgens Ofcom kijkt zo’n 6 procent van de lineaire televisiekijkers weleens naar GB News, en ligt dat percentage in sommige regio’s hoger. Online is het bereik ook groter. Volgens GB News zelf trekt hun site bijna 52 miljoen paginabezoeken per maand. De zender monteert – zoals de meeste media tegenwoordig doen – korte clipjes van hun uitzendingen en verspreidt die op sociale media.
Verliesgevend
Financieel gaat het intussen slecht. Op televisie zijn amper reclames te zien, dus worden tussendoor steeds dezelfde promoties voor eigen programma’s uitgezonden. Vorig jaar draaide GB News 42,4 miljoen pond (49,8 miljoen euro) verlies en enkele tientallen werknemers hebben moeten vertrekken. Het jaar ervoor draaide het bedrijf ook enkele tientallen miljoenen verlies.
Vanwege die financiële verliezen speculeren Britse media dat GB News binnenkort, mogelijk na de verkiezingen, stopt met televisie en een online platform wordt. Dan zijn ze ook meteen van de regels van toezichthouder Ofcom af, want die gelden alleen voor tv. Hoogleraar Steven Barnett gelooft niet dat zo’n overstap er snel van gaat komen: „GB News is een ideologisch project. Geld is geen probleem voor hun eigenaren.”
De zeer vermogende Britse zakenman en investeerder Paul Marshall is mede-eigenaar van GB News en hij zou er radicaal-rechtse ideeën op nahouden. Marshall doneerde 100.000 pond aan het Leave-kamp tijdens de verkiezingscampagne voor het Brexit-referendum en later 500.000 pond aan de Conservatieve Partij onder Boris Johnson. De andere grote investeerder is Legatum, een investeringsmaatschappij uit Dubai. Legatum heeft ook een denktank in Londen die aan de radicaal-rechtse kant van het politieke spectrum zit en doneert aan organisaties die lobbyen voor het ontkennen van klimaatverandering.
Desinformatie
Het verspreiden van desinformatie is GB News ook niet vreemd. Klimaatwebsite DeSmog keek in 2022 de uitzendingen erop na en vond uit dat tien van de 31 presentatoren tijdens hun programma’s afwijzende opmerkingen maakt over klimaatverandering of de gevolgen van menselijk handelen voor het klimaat betwijfelt. En in mei vorig jaar stelde Ofcom vast dat GB News niet genoeg weerwoord had geboden aan de Amerikaanse schrijfster Naomi Wolf, die op zender de vaccins voor het coronavirus als „massamoord” omschreef. Ja, schrijft Ofcom, de zender heeft een vrijheid van meningsuiting, maar de omroepcode stelt ook als duidelijke eis „dat bij potentieel schadelijke informatie de zender het publiek adequaat moet beschermen”.
In de uitzendingen van GB News komen zeker ook gasten van andere politieke partijen en bronnen met linkse perspectieven aan het woord – dat is één van de manieren om aan de regels voor „gepaste onpartijdigheid” te voldoen. Alleen bejegenen presentatoren die gasten vaak nét even anders. Het zit hem in kleine tussenzinnetjes.
Een presentator zegt over een verandering van het klimaatbeleid van Labour dat ze „toch elke week een U-bocht maken”. Conservatief Jacob Rees-Mogg noemt een toespraak van een partijgenoot „heel belangrijk” en gaat daarna fel in debat met een Labour-spreker. Of afgelopen week tijdens de campagne, als in een verslag de voorstellen van meerdere partijen langskomen om immigratie te beperken: bij de plannen van de Conservatieve Partij en Reform levert de presentator geen extra commentaar. Bij Labour plakt ze er wel een zinnetje tussen: „Labour wil de netto immigratie ook naar beneden brengen… whatever that means”. Zie daar maar eens op te handhaven.
De politie heeft e-mails gevorderd waarin de vader van de vorige maand levenloos gevonden Ryan al Najjar (18) zou hebben bekend dat hij zijn dochter heeft vermoord, meldt de NOS. De politie vorderde het bronmateriaal bij De Telegraaf na overleg met het Openbaar Ministerie, nadat de krant justitie om een reactie had gevraagd op een artikel over de mails.
Volgens De Telegraaf ontving de krant twee berichten namens de vader met in het Arabisch „ik verzoek u om te publiceren dat ik degene ben die gedood heeft”, vanaf het adres van het koeriersbedrijf van de man. De Leeuwarder Courant ontving soortgelijke e-mails. Het achttienjarige slachtoffer werd op 22 mei voor het laatst gezien in haar woonplaats Joure, in Friesland. Dinsdag 28 mei werd haar lichaam in Lelystad gevonden. De politie stelde vast dat het een misdrijf betreft. Een 22-jarige man uit Joure en een 24-jarige man uit Leeuwarden zitten sinds maandag in voorarrest.
De twee mannen zijn volgens bronnen van De Telegraaf en de Leeuwarder Courant broers van het slachtoffer. Het OM heeft dat niet bevestigd. De zonen zouden volgens de afzender van de mails niks met de moord te maken hebben. De vader zou inmiddels naar Turkije zijn gevlucht. Het OM heeft nog niet gezegd of hij op basis van de gevorderde mails wordt vervolgd, en was niet direct bereikbaar voor commentaar.
<dmt-util-bar article="4855525" headline="OM vordert mails aan De Telegraaf met vermeende moordbekentenis” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2024/06/06/om-vordert-mails-aan-de-telegraaf-met-vermeende-moordbekentenis-a4855525″>
De Europese Centrale Bank (ECB) verlaagt voor het eerst in krap vier jaar tijd de rente. Dit blijkt uit een verklaring die het ECB-bestuur donderdag vrijgaf na een rentevergadering in Frankfurt.
Het belangrijkste rentetarief, de depositorente voor banken die geld stallen bij de ECB, gaat met een kwart procentpunt omlaag, van 4 procent naar 3,75 procent. Met de renteverlaging reageert de centrale bank van het eurogebied op de eigen, gunstigere inflatieprognoses.
De ECB streeft naar inflatie van 2 procent op de „middellange termijn”, een periode van zo’n twee jaar. Vorige maand kwam de inflatie uit op 2,6 procent. Dit was hoger dan de meeste economen hadden verwacht, maar de centrale bank gaat ervan uit dat de inflatie de komende maanden daalt richting de doelstelling. Meerdere ECB-bestuursleden, onder wie Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank, hadden de voorbije maanden op een renteverlaging gezinspeeld.
Het draaien aan de renteknop is het belangrijkste middel voor centrale banken om de inflatie te beïnvloeden. Hoe hoger de rente, hoe onaantrekkelijker het voor burgers en bedrijven wordt om geld te lenen. Dit remt de economische activiteit — en zo ook de prijsstijgingen.
De inflatie in de eurozone schoot omhoog in de nasleep van de pandemie en de Russische inval in Oekraïne. Ze bereikte een hoogtepunt van 10,6 procent op jaarbasis in oktober 2022. Om de geldontwaarding te bedwingen, verhoogde de centrale bank de rente fors, van minus 0,5 procent in juli 2022 tot het recordniveau van 4 procent in september 2023, een niveau dat gold tot deze donderdag.
Lees ook Klaas Knot (DNB) maakt zich op voor een renteverlaging: ‘Ik heb steeds meer vertrouwen dat de inflatie verder zal afnemen’
Schimmels worden steeds resistenter tegen geneesmiddelen, waardoor infecties moeilijker te behandelen zijn en vaker een dodelijke afloop hebben. De resistentie ontstaat met name wanneer de schimmels in het milieu worden blootgesteld aan schimmelbestrijders in de landbouw. Dat stelt de Gezondheidsraad in een donderdag gepubliceerd rapport.
Mensen ademen dagelijks de sporen van schimmels in, waarna ze vaak worden opgeruimd door het immuunsysteem. Maar bij mensen met een verzwakte afweer, doordat ze bijvoorbeeld ernstige griep hebben of een behandeling tegen kanker ondergaan, kunnen de sporen een invasieve infectie veroorzaken. In Nederland overkomt dat jaarlijks ongeveer drieduizend patiënten per jaar, die met name geïnfecteerd zijn met de schimmel Aspergillus fumigatus en waarbij de kans op overlijden groot is. Wereldwijd gaat het ieder jaar om 6,5 miljoen mensen, waarvan meer dan een derde door de schimmel overlijdt.
Betere monitoring
De Gezondheidsraad waarschuwt ook voor oprukkende multiresistente schimmels uit het buitenland, zoals Candida auris en de huidschimmel Trichophyton indotineae. De raad pleit onder andere voor betere monitoring van ziekteverwekkende schimmels en het terugdringen van schimmelbestrijders in de landbouw.
Een invasieve schimmelinfectie ontstaat vaak in de longen en kan worden bestreden met maar drie soorten anti-schimmelmiddelen, zegt hoogleraar Ferry Hagen, die als medisch mycoloog de Gezondheidsraad voor het rapport adviseerde. „Van de drie klassen zijn de azolen vaak de eerste keuze”, zegt hij. De andere twee soorten moeten per infuus worden toegediend, geven nare bijwerkingen zoals schade aan de lever en nieren, en zijn duur.
Maar de azolen zijn juist de klasse waar gevaarlijke schimmels de afgelopen decennia in toenemende mate resistentie tegen hebben ontwikkeld. In een onderzoek naar Aspergillus fumigatus in Nederlandse ziekenhuizen, bleek dat een tiende van de patiënten een resistente variant bij zich droeg – precies op de klinische grens waarop wordt aangeraden om een andere behandeling te kiezen.
Nederland is daarmee het Europese land met de hoogste azoolresistentie bij deze schimmel. Individuele onderzoekers en de Gezondheidsraad wijten dit vooral aan het gebruik van azolen in de landbouw – ook daarin is Nederland in Europa koploper. Het middel wordt ingezet bij de teelt van bloemen, aardappelen en andere gewassen, maar ook toegevoegd aan houtverf, matrassen en cosmetica.
Azolen en andere fungiciden beschadigen de celwand van schimmels en belemmeren zo de groei. Maar bij veelvuldig gebruik ontstaat een selectie op mutaties in het dna die helpen het middel uit de schimmelcel te verwijderen, of een beschermende slijmlaag rondom de cel creëren, waardoor de effectiviteit ervan sterk afneemt.
Nieuw bestrijdingsmiddel
„Bij heel lage hoeveelheden azolen ontwikkelt Aspergillus al resistentie”, zegt Hagen. Door veelvuldig gebruik ten behoeve van gewasbescherming hoopt het zich langzaam op in het milieu. „Industriële composthopen, waar bijvoorbeeld grote hoeveelheden bloembolrestanten liggen, vormen ‘hotspots’ voor resistentieontwikkeling. Doordat de composthopen regelmatig omgewoeld moeten worden, komen de sporen van de resistente schimmels in de lucht.” Hoe ver de resistente sporen zich verspreiden is onbekend.
Hoewel onderzoekers nieuwe geneesmiddelen tegen schimmels ontwikkelen, dreigt ook hierbij het gevaar van resistentie. Hagen noemt het medicijn olorofim, dat azoolresistente schimmels kan stoppen en zich in de laatste onderzoeksfase bevindt. Het middel slaat goed aan, maar vorig jaar werd in de VS een nieuw bestrijdingsmiddel voor gewassen toegestaan dat vrijwel dezelfde moleculaire structuur en werking heeft. Laboratoriumonderzoek wijst uit dat schimmels door dit gebruik ook resistentie hiervoor ontwikkelen.
„We zijn hierdoor eigenlijk terug bij af”, zucht Hagen. Terwijl er jaarlijks enkele honderden kilo’s anti-schimmelmiddelen voor klinisch gebruik worden gemaakt, gebruikt de Nederlandse agrochemische industrie ruim 250 ton azolen. Om het resistentieprobleem aan te pakken, moeten de fabrikanten van agrarische en medische fungiciden met elkaar in gesprek, zegt hij. „We moeten afspreken welke middelen we voor patiënten en welke we voor de landbouw gebruiken.”
Algehele reductie
In het rapport pleit de Gezondheidsraad daarnaast voor een nieuw landelijk kennisplatform, een verbeterde surveillance van resistente schimmels, en een algehele reductie van fungiciden in de landbouw. Maar het gebruik van schimmelbestrijders zal de komende jaren vermoedelijk nauwelijks dalen. Het rapport noemt het voorstel van de Europese Commissie om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met de helft te reduceren, maar dat begin dit jaar door het Europees Parlement is afgewezen om tegemoet te komen aan boeren met zorgen over toenemende milieumaatregelen.
Ook Hagen verwacht dat het lastig wordt om effectieve internationale afspraken te maken. „In september houdt de Verenigde Naties een tweede groot overleg over het bestrijden van antimicrobiële resistentie, maar het gaat met name over resistente bacteriën”, zegt hij. „Helaas is er nog te weinig aandacht voor de toenemende problematiek van schimmelresistentie.”
Grootaandeelhouder van voetbalclub Go Ahead Eagles Kees Vierhouten is overleden. De club zegt op de website het nieuws „geschokt en verbijsterd” te hebben ontvangen. Vierhouten is woensdagavond overleden aan een hartinfarct. De Deventenaar is 51 jaar geworden.
Vierhouten was sinds 2021 grootaandeelhouder van de club. Na de overname van de aandelen van Alex Kroes, inmiddels directeur bij Ajax, had hij 90 procent van de clubaandelen in handen. Voor die overname bezat hij al 30 procent. Naast grootaandeelhouder was Vierhouten hoofdsponsor van de Go Ahead Eagles. Zijn bedrijf Jumper, onderdeel van de Vierhouten Groep, nam in 2022 het hoofdsponsorschap over van wellnessketen Thermen Bussloo.
Tot slot was Vierhouten ook supporter: „Ik kom al sinds 2011 bij Go Ahead Eagles en ben een rasechte en fanatieke supporter geworden”, liet hij in een interview met de club weten.
Op de website wenst Go Ahead Eagles de nabestaanden van Vierhouten veel steun met het verlies. Op woensdag 12 juni kunnen supporters tussen 19.00 uur en 21.00 uur afscheid nemen op het Supportersplein.
Een conservatieve actiegroep in Zuid-Korea heeft opnieuw ballonnen met pamfletten en usb-sticks de grens met Noord-Korea overgestuurd. Oprichter Park Sang-hak zei donderdag dat het ging om ongeveer tien ballonnen met daarin tweehonderdduizend pamfletten, vijfduizend usb-stick met Zuid-Koreaanse films en muziek en tweeduizend biljetten van één dollar. Eenzelfde van Parks Fighters for Free North Korea (FFNK) leidde vorige week tot een felle tegenreactie van Pyongyang.
„Terwijl het Kim-regime ons bedelft onder afval, sturen wij ze cultuur en waarheid”, citeren Zuid-Koreaanse media de actiegroep. „Tenzij Kim zijn excuses maakt, blijven wij ballonnnen naar Noord-Korea sturen.”
Escalatie
Toen de FFNK vorige maand een twintigtal ballonnen oplieten, reageerde Pyongyang door gedurende enkele dagen in totaal zeker duizend ballonnen naar het zuiden te sturen. Daaraan hingen plastic zakken die naast propagandamateriaal onder meer oud papier, lege batterijen, vieze luiers, sigarettenpeuken en uitwerpselen bevatten. Zo konden de Zuid-Koreanen „zelf ervaren hoeveel werk het is om dat op te ruimen”, aldus staatspersbureau KCNA. Ook verstoorden ze de GPS-navigatie in het noordwestelijk kustgebied van Zuid-Korea, waardoor het scheepvaartverkeer werd gehinderd. In dezelfde week lanceerde Noord-Korea bovendien een militaire spionagesatelliet – die overigens na korte tijd ontplofte – en achttien korteafstandsraketten.
Lees ook Zuid-Korea hervat militaire activiteiten aan noordgrens na ‘provocaties’ van Pyongyang
De incidenten over en weer verhogen het risico op escalatie, zeker nu Zuid-Korea in een reactie op de Noord-Koreaanse „provocaties” zijn militaire activiteiten in het grensgebied heeft hervat, die volgens een afspraak uit 2018 waren opgeschort. Woensdag oefenden de Verenigde Staten en de Zuid-Koreaanse luchtmacht voor het eerst sinds 2017 gezamenlijk met een zware B-1B bommenwerper.
Noord-Korea kondigde zondag een voorlopig einde aan van zijn ballonnencampagne, maar waarschuwde die „in honderdvoud” te zullen hervatten als er opnieuw ballonnen uit het zuiden zouden komen. Het Zuid-Koreaanse leger zegt scherp te letten op een reactie uit het noorden op de actie van Park.
Vrije meningsuiting
Park is een Noord-Koreaan die in 1999 naar het zuiden wist te vluchten. Zijn actiegroep laat al jaren ballonnen op die de grens over drijven. Hij hoopt Noord-Koreanen zo te informeren over het ware gezicht van hun regime.
De ballonnen van de FFNK en vergelijkbare actiegroepen zijn Pyongyang een doorn in het oog. In 2020 liet het, met een ballonnenactie als directe aanleiding, het inter-Koreaanse verbindingskantoor in de Noord-Koreaanse stad Kaesong opblazen. Dat was enkele jaren eerder, ten tijde van kortstondige toenadering tussen beide Korea’s, gebouwd om overleg tussen ambtenaren uit beide landen te vergemakkelijken.
Ook de Zuid-Koreaanse regering zit met de ballonnencampagnes in haar maag, omdat die de moeizame betrekkingen met het noorden belemmeren en een gevaar zouden vormen voor bewoners van de grensstreek. Ze probeerde de acties eind 2020 zelfs te verbieden en stelde hoge boetes in het vooruitzicht voor overtredingen. Maar het Zuid-Koreaanse Constitutionele Hof oordeelde later dat het verbod een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting vormde.
Greenpeace heeft donderdag een kort geding in de rechtbank van Den Haag verloren waarmee het de staat sneller wilde dwingen de stikstofuitstoot terug te dringen. De rechter vond de zorgen van Greenpeace „begrijpelijk”, maar wees alle vorderingen af van de milieuorganisatie.
De Nederlandse overheid moet volgens Greenpeace een plan van aanpak maken om de stikstofneerslag in natuurgebieden terug te brengen onder de „kritische depositiewaarde”. Deze waarde bepaalt hoeveel stikstof in natuurgebieden kan neerslaan zonder significante schade. Naast een bodemprocedure die de organisatie in juli vorig jaar is begonnen, spande Greenpeace op 16 maart een kort geding aan. Daarmee hoopte de milieuorganisatie op snellere beschermmaatregelen voor stikstofgevoelige natuur als vermeld op een „Rode Lijst”.
De voorzieningenrechter ging ver mee in de argumenten van Greenpeace, maar concludeerde dat de vorderingen van de organisatie onvoldoende waren toegespitst op welke „concrete habitats” ze precies betrekking hadden. Voor Greenpeace is dit nog niet het einde van de gerechtelijke strijd. Een langere rechtszaak over maatregelen tegen stikstofuitstoot loopt nog.
Lees ook Greenpeace daagt staat voor de rechter om snelle stikstofreductie af te dwingen
Hongarije stelt voor het eerst publiekelijk voorwaarden aan steun voor de benoeming van Mark Rutte als nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Premier Viktor Orbán kan Ruttes kandidatuur pas steunen als hij bepaalde kritische uitlatingen over het land terugneemt. De andere eis van Orbán is dat Hongarije een uitzondering krijgt voor militaire acties buiten NAVO-grondgebied, zoals in Rusland. Dat vertelde hij woensdagavond in een interview met de Hongaarse nieuwssite Mandiner.
Jens Stoltenberg, de huidige NAVO-chef, zal naar de Hongaarse hoofdstad Boedapest gaan om daar te spreken over de grieven van Orbán richting Rutte. Dat zou volgens ingewijden een dezer dagen gebeuren. Orbán doet met het interview alvast een schot voor de boeg op Stoltenbergs bezoek.
Lees ook NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg gaat naar Boedapest om Rutte te helpen
In het interview is Orbán, zoals wel vaker richting Rutte, zeer fel. „Wat eer betreft is er voor Hongarije geen westerse politicus met een slechtere reputatie dan Rutte.” Daarmee doelde hij op uitspraken uit 2021 van Rutte, die stelde dat het land wat hem betreft „niets meer te zoeken in de EU” had vanwege aangenomen anti-lhbtiq-wetgeving.
Rutte had ook gezegd dat het „langetermijndoel” was om Hongarije „op dit punt op de knieën te krijgen”. Ook die uitspraak is tegen het zere been van Orbán. „De Duitse bezetters en Stalin zeiden ook dat een besluit tegen de Hongaarse wil in hen desnoods met geweld door de strot moet worden gedrukt.” De Hongaarse premier wil nu dat Rutte terugkomt op zijn kritieken en en Hongarije voortaan „met meer respect” behandelt.
Erdogan
Binnen de militaire alliantie is Hongarije de belangrijkste dwarsligger voor Ruttes benoeming, die al sinds oktober kandidaat is om Stoltenberg op te volgen. De huidige demissionair premier heeft nu 29 NAVO-lidstaten achter zich. Naast Hongarije is ook Roemenië tegen Rutte. De Roemenen scharen zich nog altijd achter hun eigen kandidaat, president Klaus Johannis. Verder heeft Johannis nauwelijks steun. Ook Slowakije is formeel nog tegen Rutte, maar uit zich daarin minder fel dan Hongarije.
Achter de schermen is al langer overleg tussen Hongarije en Nederland. Daarin zou Orbán Rutte al eerder om excuses hebben gevraagd, dat zou ook schriftelijk kunnen. Volgens betrokkenen was Rutte daar eerder niet toe bereid, wel wilde hij een privégesprek met zijn Hongaarse collega. Rutte zou zelf ook naar Boedapest willen reizen, zoals hij eerder deed om de Turkse president Recep Tayyip Erdogan te overtuigen. Erdogan sprak zijn steun voor Rutte een paar dagen na zijn bezoek uit.
Lees ook Op de veiligheidsconferentie in München wordt Rutte voortdurend gevraagd naar zijn NAVO-ambities. ‘Ik had m’n kop moeten houden’
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data116620651-ce0a7b.jpg|https://images.nrc.nl/JqT-NM-bPohT56M2lUO-NACRXc0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data116620651-ce0a7b.jpg|https://images.nrc.nl/mP--VsBCJHsWg1MQbQIADq1P7mc=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data116620651-ce0a7b.jpg)
