Category: Verder vandaag

Een virus dat langzaam maar zeker de moskee overneemt. Zo schetsen de schrijvers van een geheim moskeerapport de invloed van salafistische moslims. Over welke mensen alarm wordt geslagen, is ook duidelijk: ze staan met naam, en soms foto’s die doen denken aan een smoelenboek, in het rapport genoemd.

Zeker tien gemeenten lieten heimelijk onderzoek doen door een extern bureau naar lokale moslimgemeenschappen. En de resultaten bleven niet binnen de gemeenten. Inlichtingendienst AIVD heeft zeker twee gevoelige ‘moskeerapporten’ in handen gekregen, blijkt uit onderzoek van NRC en Bureau Spotlight. Er staan namen en beschrijvingen in van ruim vijftig moslims die een rol spelen in gebedshuizen in Ede en Veenendaal. Het betreffen bestuurders, imams, sprekers of organisatoren van activiteiten, die in de rapporten soms worden afgeschilderd als manipulatief, „geraffineerd” en „schadelijk”.

Een van de imams die in de onderzoeken voorkomt, zegt daar gevolgen van te hebben ondervonden: hij kreeg naar eigen zeggen de AIVD achter zich aan.

In meerdere gemeenten hebben moskeeën rechtszaken aangespannen tegen deze onderzoeken. Woensdag oordeelde de rechter dat het aannemelijk is dat de gemeente Delft met het onderzoek grondrechten schond, heimelijk opereerde en onrechtmatig handelde. Later dit jaar volgt een uitspraak over het handelen van de gemeente Veenendaal.

Dat de onderzoeken naar de geheime dienst zijn gestuurd, werd eerder verzwegen door de burgemeesters van Veenendaal en Ede die in raadsdebatten werden bevraagd over deling van het rapport. Gemeenten lieten het onderzoek uitvoeren door het particuliere bureau Nuance door Training & Advies (NTA), op aanraden van terrorismecoördinator NCTV, die ook voor de onderzoeken betaalde. Dit gebeurde onder leiding van toenmalig NCTV-baas Dick Schoof, de huidige premier.

Alarm

De aan de AIVD verstrekte rapporten uit 2017 en 2018 lezen als een groot alarmsignaal over de islamitische gemeenschappen in beide steden. Salafisten – die een ultraorthodoxe vorm van de islam belijden – zouden op manipulatieve wijze moskeeën proberen te „penetreren”. In het Edese rapport worden ze afgeschilderd als een virus waarvan de „schadelijke invloed” zich verspreidt onder de weerloze moskeebezoekers, zo is te zien op een illustratie:

De rapporten bevatten details over de gemeenschappen. Zo worden enkele bestuursleden van de Edese moskee Al Mouahidin verweten een eigen agenda – het verspreiden van de salafistische ideologie – na te streven. Een imam zou er mogelijk een „oneigenlijke financieringspraktijk” op na houden. Over twee anderen staat dat de relatie tussen hen „bekoeld” lijkt. Ook meldt het rapport dat bestuurders uit Ede zouden klikken bij de Marokkaanse autoriteiten over „het religieuze leven van Marokkanen”.

Voor de AIVD is het wel heel handig om sleutelfiguren uit het salafisme zo op een presenteerblaadje te krijgen aangereikt

In het Veenendaalse onderzoek citeert NTA jongeren die kritiek uiten op de imam van moskee Nasser die de Nederlandse taal niet zou beheersen en waarin ze „geen vertrouwen” hebben. Ook gaat het bijna twee pagina’s lang over een prediker die actief is binnen stichting Taubah en waarover zorgen bestaan, onder meer omdat diegene zich „terugtrekt uit het publieke domein”. Over een andere imam staat in het rapport dat hij in een Facebook-bericht zich solidair betuigde met een Saoedische prediker die in dat land is gearresteerd.

Wat opvalt is dat enkele passages uit het Edese rapport werden overgenomen in het Veenendaalse. Beide onderzoeken stellen dat moskeebesturen door hun „lage opleidingsniveau” en „gebrek aan politieke sensitiviteit” niet de schadelijke gevolgen van het salafisme begrijpen.

Presenteerblaadje

De informatie uit de rapporten is „waardevol” voor de AIVD, zegt hoogleraar Beatrice de Graaf, die aan de Universiteit Utrecht de geschiedenis van veiligheid en terrorisme onderzoekt. „De dienst kan zelf niet zomaar moskeebezoekers of bestuurders in kaart gaan brengen”, zegt De Graaf. „Dat mogen ze alleen bij dreigingen voor de nationale veiligheid.”

Tegelijk is de AIVD wel degelijk geïnteresseerd in salafistische groepen, zegt De Graaf, omdat een deel van de beweging op gespannen voet staat met de democratie, bijvoorbeeld door het principieel afwijzen van stemmen. „Dan is het wel heel handig als je de sleutelfiguren uit die beweging op een presenteerblaadje krijgt aangereikt. Ook al komt het van een commercieel bureau waarvan de werkwijze blijkbaar niet duidelijk was.”

Imam I., die anoniem wil blijven uit angst voor reputatieschade, is een van de predikers die in het rapport wordt genoemd. Daarin wordt hij omschreven als een „salafistische prediker” die zijn „religieuze vorming te danken heeft” aan een radicale salafist uit Den Haag.

In de jaren na het onderzoek krijgt hij te maken met overheidsbemoeienis, zegt I. De basisschool van zijn kinderen wordt bezocht door AIVD-medewerkers, zo krijgt hij te horen van de schooldirecteur. „Ze vroegen de directeur of ik activiteiten op de school organiseerde en wat hij wist over mijn gedachtegoed.”

Voor I. is het een schok dat hij blijkbaar wordt onderzocht. „Ik voelde me enorm opgejaagd”, zegt hij. Na het schoolbezoek van de AIVD’ers hoort hij er niets meer over het onderzoek. De AIVD zegt desgevraagd „nooit mededelingen” te doen over „inlichtingen onderzoeken”.

Rechtszaak

Ook de gemeente Ede zou volgens I. naar aanleiding van het rapport maatregelen hebben getroffen: de lokale moskee kreeg te horen dat ze imam I. maar beter niet meer konden uitnodigen. „Terwijl de informatie uit het onderzoek niet is te controleren en niet eens hoeft te kloppen”, zegt I., die in het rapport dus wordt neergezet als leerling van een radicaal. „Daardoor lijkt het alsof ik zelf allerlei foute dingen zou roepen. Zonder dat dit onderbouwd wordt.” Ook kleinere details kloppen volgens I. niet. Zo wordt vermeld dat zijn broer secretaris was van een omstreden organisatie, terwijl dit een achterneef is met dezelfde achternaam.

Ede zegt in een reactie dat de gemeente „weleens” met het moskeebestuur „van gedachten gewisseld” heeft „over hoe om te gaan met sprekers”. Maar dit zou losstaan van het NTA-rapport, stelt de woordvoerder.

Wat opvalt is dat enkele passages uit het Edese rapport werden overgenomen in het Veenendaalse

„De impact van het delen van deze gevoelige informatie is groot”, zegt Elsa van de Loo, advocaat bij PILP, die de Veenendaalse stichting Taubah bijstaat in een rechtszaak tegen de gemeente. „Er heeft nooit hoor en wederhoor plaatsgevonden waardoor feitelijk onjuiste informatie nu verder verspreid wordt en door veiligheidsdiensten voor waar wordt aangenomen. Moskeebestuurders horen over terrorismelijsten en mensen die bij een reis naar het buitenland worden tegen- of vastgehouden. De angst dat dit hen ook overkomt, is groot.”

De gemeente Veenendaal wil niet ingaan op vragen. Ede ontkent het rapport met de AIVD te hebben gedeeld. „Wij kunnen dit nergens terugvinden”, laat de woordvoerder weten. „Noch in onze bestanden, noch in het geheugen van de betrokken ambtenaren. Wij gaan er dus van uit dat wij dat niet gedaan hebben.”

Onrechtmatig

In vrijgegeven e-mails uit 2019 bespreken gemeenteambtenaren echter dat de rapporten met de dienst gedeeld moesten worden, in voorbereiding op een overleg. De AIVD bevestigt dat het de rapporten heeft ontvangen. Ook het ministerie van Sociale Zaken, betrokken bij het overleg, zegt dat Ede en Veenendaal de rapporten zelf hebben opgestuurd naar de inlichtingendienst. De opsteller van de rapporten, bureau NTA, zegt van niets te weten en wil niet op verdere vragen ingaan.

Delen

Mail de redactie

Of de Canadese dierenactivist Paul Watson (74) blij is dat hij afgelopen zomer gearresteerd werd en vijf maanden in de Groenlandse gevangenis moest doorbrengen? „I’m not únhappy about it”, zegt Watson met een twinkeling in zijn ogen. Natuurlijk, het was vervelend dat hij geen vrijheid had. Dat hij zijn vrouw en drie kinderen maar tien minuten per week kon bellen. „Maar het gevangenispersoneel was aardig en de instelling modern. En het beste: het raam. Geen tralies, uitzicht op de bergen en een fjord. Ik kon vanuit mijn cel walvissen zien.”

En vooral was Watsons tijd in de Deense gevangenis een publicitaire goudmijn: „Ik ben beroemder dan ooit.” Na zijn arrestatie – op Japans verzoek – deden Watsons ngo’s Sea Shepherd Origins en The Captain Paul Watson Foundation er alles aan om zijn zaak onder de aandacht te krijgen. Honderdduizenden mensen ondertekenden petities die om zijn vrijlating vroegen. Bekende namen spraken zich uit: van etholoog Jane Goodall tot filmsterren Brigitte Bardot en Pierce Brosnan. Achter de schermen zou de Franse president Emmanuel Macron druk hebben gezet op de Deense premier Mette Frederiksen om Watson vrij te krijgen.

Met succes: half december maakte Denemarken bekend dat Watson niet uitgeleverd zou worden aan Japan en kwam hij vrij. Hij keerde terug naar Frankrijk, waar hij al jaren woont, en ontvangt NRC enkele weken later op een woonboot in Parijs. De ruimte ruikt naar olie, touw en haardvuur en is gevuld met boeken, nautische kaarten en foto’s en tekeningen van walvissen. Op een tafel liggen stapels brieven die Watson in gevangenschap ontving: 4.655 in totaal. „Deze mensen spraken zich niet uit vanwege mijn individu”, zegt Watson. „Ik ben het gezicht van een zaak: de bescherming van de oceanen, van walvissen. Dáár zijn de mensen gepassioneerd over.”

De in een Canadees vissersdorpje opgegroeide marinier voert sinds de jaren zeventig op controversiële en mediagenieke wijze actie voor de bescherming van de oceaan, tegen walvisvaarders en andere bedreigingen voor zeedieren. Eerst voor Greenpeace, daarna voor Sea Shepherd.

Zijn methodes zijn omstreden: hij ramt walvisvaarders, brengt schepen tot zinken, smeerde eens verf op zeehondjes zodat hun vacht niets meer waard was voor stropers. Altijd met een camera in de buurt, soms geflankeerd door een beroemdheid. Bekend is zijn bombastische tv-serie Whale Wars (2008-2015), waarin hij op zee de confrontatie aanging met walvisvaarders. Verscheidene keren werd Watson opgepakt en zat hij vast – ook in Nederland, in 1997. Nooit werd hij veroordeeld.

Hoe en waarom werd u gearresteerd in Groenland?

„We waren onderweg naar de Noord-Atlantische Oceaan om een Japanse walvisvaarder te onderscheppen en meerden aan in Nuuk [de hoofdstad van Groenland, red.] om te tanken. Onze paspoorten waren nog niet gecontroleerd of er kwamen twaalf politieagenten aan boord die me ruw oppakten. Ik vond het een beetje overdreven, maar ze arresteerden me op basis van de red notice [een door Interpol uitgevaardigde internationale signalering van een verdachte of voortvluchtige, red.] van Japan. Dat land beschouwt me als een gevaarlijke ecoterrorist, dus ze dachten dat ik héél gevaarlijk was.”

Japan wil Watson vervolgen omdat hij in 2010 een medeactivist zou hebben gecommandeerd om een Japans walvisschip te enteren en een projectiel gevuld met boterzuur tegen de bemanning te gebruiken, van wie er één wonden zou hebben opgelopen. Watson ontkent dat hij die opdracht heeft gegeven; de ‘boterzuurbom’ zou bovendien een onschadelijke stinkbom zijn geweest.

U zegt dat uw arrestatie politiek gemotiveerd was. Hoe weet u dat en welke motivaties hebben Japan en Denemarken?

„Ik weet dat het politiek is omdat er over mijn zaak wordt gepraat in de hoogste Japanse regeringskringen. Omdat de Japanse minister van Buitenlandse Zaken na mijn vrijlating Denemarken heeft beschuldigd van verraad. En die hele red notice is absurd: die signaleringen zijn bedoeld voor zware misdrijven, niet voor zaken als trespassing (het zonder toestemming betreden van een terrein). Dat is een overtreding waar andere milieuactivisten boetes van een paar honderd euro voor krijgen.”

„Japan probeert mij achter de tralies te krijgen omdat ik aan het licht breng dat het illegaal op walvissen jaagt.” Hoewel er sinds 1989 een wereldwijd moratorium op walvisjacht geldt, gaat Japan door met walvissen bejagen. „En ook Denemarken stel ik in een slecht daglicht, omdat ik pilot whale hunt bestrijdt.” Deze jaarlijkse jacht op dolfijnachtige walvissen bij de Faeröer – een autonoom gebied binnen het Koninkrijk Denemarken – is omstreden, maar niet verboden, omdat het een traditionele jachtsoort betreft.

Waarom lieten de Denen u uiteindelijk vrij, denkt u?

„Ik denk dat ze beseften dat het slecht op hen zou afstralen als ze mij zouden uitleveren aan Japan en ik daar achter de tralies zou wegkwijnen. En ze wisten dat ik naar het Deense hooggerechtshof en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zou stappen als ze me zouden proberen uit te leveren, dus dat zou een erg lang proces zijn geworden.”

In een verklaring van de Deense minister van Justitie staat dat Watson niet werd uitgeleverd „na een uitgebreide screening van zijn zaak”. Hierbij zou de „aard” van de strafbare feiten hebben meegespeeld, net als het feit dat ze ruim veertien jaar oud zijn. Ook kon Japan niet beloven dat het voorarrest in Nuuk van een eventuele celstraf in Japan afgetrokken zou worden.

Welke rol speelde Frankrijk?

„Macron heeft de Deense premier gebeld, tal van Franse pro-Deoadvocaten hebben aan mijn zaak gewerkt en Lamya Essemlali [de voorzitter van Sea Shepherd France, red.] heeft er onvermoeibaar voor gezorgd dat mijn zaak aandacht kreeg. Inmiddels ben ik benoemd tot ereburger van Bordeaux, Marseille en Parijs, en ik krijg politiek asiel.” Watson toont een officiële brief die toont dat zijn asielaanvraag in behandeling is genomen. „In mijn thuisland Canada ben ik al veertien jaar niet geweest, omdat premier Trudeau heeft gezegd dat hij me zou uitleveren aan Japan. Canada is boos op mij omdat ik me verzet tegen het doden van zeehonden en tegen zalmkwekerijen.”

Hoe verklaart u dat u in Frankrijk zo veel steun krijgt?

„Frankrijk heeft een lange geschiedenis van oceaanbescherming en een lange kustlijn. Hierdoor is er meer bewustzijn over het belang van de oceaan dan elders. De Fransen zijn geen onderdanig volk en ze zijn bereid om controversiële methoden te gebruiken. The French don’t screw around.”

Vindt u zelf dat u een ecoterrorist bent?

„Ecoterrorisme bestaat niet. Wij demonstreren niet, maar doen interventies om illegale praktijken tegen te houden. Daarbij maken we materiaal kapot – ik noem dat aggressive non-violence. Het is altijd gericht tegen spullen, ik heb in mijn hele carrière nog nooit iemand verwond. In 1986 hebben we bijvoorbeeld de helft van de IJslandse walvisvaartvloot kapot gemaakt, er was drie miljoen dollar aan schade. Dat klinkt illegaal, hè? Ik ben later naar Reykjavik gevlogen en heb gezegd: arresteer me maar. Maar dat deden ze niet!”

U werd wel tot persona non grata verklaard en het land uitgezet.

„Zo is het vaker gegaan. Daarom ben ik nog nooit veroordeeld. Deze landen weten dat ze ook zichzelf zouden berechten als ze mij zouden berechten: hun illegale praktijken zouden in de schijnwerpers komen. En in de rechtszaal van de publieke opinie zouden ze verliezen. Als je het geweer kapot maakt van een jager die op het punt staat een olifant dood te schieten, zit je toch niet fout?”

Hoe meet u uw succes?

„Er is veel bereikt in de afgelopen vijftig jaar. We hebben ervoor gezorgd dat Australië, Spanje, Zuid-Afrika, Zuid-Korea, Peru en Chili zijn gestopt met de walvisjacht. Er worden geen babyzeehondjes meer vermoord. Het moratorium op commerciële walvisjacht kwam in 1986. Sinds 2019 wordt er niet meer op walvissen gejaagd in internationale wateren [dit gebeurde in de tussentijd nog wel, omdat Japan, Noorwegen en IJsland het moratorium verwierpen, red.]. En er zijn veel meer regels gekomen om het zeeleven te beschermen, hoewel de handhaving gebrekkig is.

„Ook is er in bredere zin meer bewustzijn over milieu- en klimaatproblematiek. In de jaren zeventig hadden we [met Greenpeace] een groot billboard met alleen de woorden: Ecology, look it up, get involved, want niemand wist wat dat betekende. Dus dingen zijn echt verbeterd.

„Maar goed, in dezelfde vijftig jaar zijn de walvispopulaties niet teruggekomen op het oude niveau en zijn talloze diersoorten uitgestorven. Tegelijk zijn we van 3 naar 8 miljard mensen gegaan, met wie we de wereld uitputten.

„Ik heb niet de illusie dat ik de wereld kan redden, wel hoop ik anderen te inspireren. In de jaren zeventig heb ik Alex Pacheco, een jonge collega die zich druk maakte over het lot van chimpansees in laboratoriums, aangemoedigd om daar werk van te maken. Hij richtte een paar jaar later [de invloedrijke Amerikaanse dierenrechtenorganisatie] PETA op. Hetzelfde deed ik bij Pia Klemp, een officier van Sea Shepherd die me eens zei dat ze migranten op de Middellandse Zee wilde helpen. Zij is in 2019 met Banksy een samenwerking aangegaan en heeft nu een boot waarmee ze mensen redt. Het is opmerkelijk hoeveel je kunt bereiken als je het gewoon doet.”

Maar tussen 2003 en 2023 zijn er ook 2.100 millieuactivisten gedood, in Engeland zijn klimaatactivisten veroordeeld voor enkel het plannen van protestacties, ook Macrons ministers spreken over ‘ecoterrorisme’.

„De wetten worden inderdaad repressiever. Dat betekent vooral dat we op zoek moeten naar nieuwe methoden. Ik ben ervan overtuigd dat je de wereld kunt veranderen met passie, moed en verbeeldingskracht.”

Zijn er dingen die u in het verleden heeft gedaan die u nu niet meer zou doen?

„Ik zou meer risico’s nemen. Nog meer directe confrontaties. Altijd met een camera erbij, want die beschermt je.”

Beschermt uw bekendheid en de bekendheid van beroemdheden die u betrekt bij uw werk u ook?

„Ja, you don’t touch movie stars. En het leidt tot aandacht. Ik begrijp de mediacultuur heel goed: je moet seks, schandalen, geweld of bekendheden hebben. Daarom heb ik Brigitte Bardot eens meegenomen naar Newfoundland – de foto waarop zij knuffelt met een babyzeehond ging de wereld over. [De Amerikaanse Actrice] Bo Derek heb ik eens gevraagd als woordvoerder voor een campagne tegen wolvenjacht. Dat vond men dom, want wat weet Bo Derek nou van wolven? Maar als ik een wolvenbioloog had gevraagd, hadden we een lege ruimte gehad. Nu stonden we op voorpagina’s.”

In 2022 werd Watson uit Sea Shepherd Global gezet, omdat de directie zijn methodes en toon te radicaal vond. Hierop creëerde hij twee nieuwe ngo’s (Captain Watson Foundation en Sea Shepherd Origins). De Braziliaanse, Britse en Franse takken van het oude Sea Shepherd zijn daarbij aangesloten.

In hoeverre is hetzelfde gebeurd als in 1977, toen u uit Greenpeace werd gezet?

„Het is enerzijds heel anders, want bij Greenpeace werd ik weggestuurd omdat ik iets had gedaan wat zij als een geweldsdaad en diefstal zagen – ik had een babyzeehond afgepakt van een jager en in zee gegooid. Sea Shepherd heb ik vervolgens opgericht opdát ik mijn methodes van aggressive non-violence kon gebruiken. Maar de mensen die daarbij ooit mijn hulpjes aan dek waren zitten nu in het bestuur en hebben mij in de rug gestoken.

„De situaties zijn anderzijds ook vergelijkbaar, omdat beide organisaties groter en mainstream werden, er andere belangen bij kwamen kijken en men de kern van de strijd uit het oog verloor. Sea Shepherd Global wordt gesponsord door een verzekeringsmaatschappij, de Nederlandse Postcodeloterij en zelfs een Australisch vissersbedrijf dat deels in handen is van een Japans bedrijf dat vroeger in de walvisvaart zat! Dat wilde ik niet en mijn protest daarover maakte de sponsors oncomfortabel. Maar ik ben geen sell-out. Je hóéft je niet te laten corrumperen.”

Wat zijn uw volgende plannen?

„We gaan de Japanse red notice en Interpol uitdagen. Interpol wordt door landen als Japan misbruikt als wapen tegen activisten, klokkenluiders en dissidenten. We gaan dit op juridisch vlak aan de kaak stellen en politiek druk zetten. En uiteindelijk wil ik gewoon het hoofdkantoor in Lyon binnenlopen en zeggen: arresteer me maar.”

„Verder hebben we plannen om naar IJsland te gaan voor acties tegen IJslandse walvisvaarders en we houden de Kangei Maru in de gaten, een nieuw schip dat Japan heeft gebouwd voor walvisvaart. Japan doet alsof het schip alleen voor het vangen van walvissen langs de kust is, maar dat is onzin: het schip is daarvoor te groot. Het is duidelijk gebouwd om naar de Zuidelijke IJszee te gaan en daar op walvissen te gaan jagen. En dat is illegaal.”

<dmt-util-bar article="4882953" headline=" Radicale walvisredder Paul Watson ging van vijf maanden in de Deense cel naar onderscheidingen en politiek asiel in Frankrijk” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2025/02/13/radicale-walvisredder-paul-watson-ging-van-vijf-maanden-in-de-deense-cel-naar-onderscheidingen-en-politiek-asiel-in-frankrijk-a4882953″>


Delen

Mail de redactie