De ontmaskering van Feyenoord komt sneller dan verwacht

Wanneer het gezang steeds luider klinkt, vroeg op de avond in de Kuip in Rotterdam, lijkt er daadwerkelijk even hoop te zijn. Feyenoord tegen Bayer Leverkusen begint bijna, de Champions League-hymne is net gespeeld. De sfeer is uitstekend, als de zon langzaam wegzakt boven het stadion.

Stampende techno beats hebben onophoudelijk geklonken, in het kleine uur voorafgaand aan het eerste duel van Feyenoord in het belangrijkste Europese clubtoernooi. ‘Nobody said it was easy’, galmt door de oude Kuip, als de basisspelers van Feyenoord naar de kleedkamer lopen, flink aangemoedigd. Eenvoudig zal het niet worden.

De superioriteit van Leverkusen, afgelopen seizoen met overmacht landskampioen van Duitsland, wordt direct zichtbaar. Het verschil met Feyenoord, dat een rommelige transferzomer en competitiestart kende, is enorm. De nieuwe Feyenoord-rechtsback Jordan Lotomba verliest al binnen dertig seconden de bal, wanneer hij het middenveld probeert in te dribbelen. Na anderhalve minuut trapt centrale verdediger Gernot Trauner paniekerig de bal weg, als hij onder druk wordt gezet.

Zuid-Koreaanse debutant

„Bij momenten zijn we nog zoekende, wat logisch als je veel nieuwe spelers hebt”, zei aanvoerder Quinten Timber een dag eerder. Coach Brian Priske stelde dat zijn selectie voor 40 procent uit nieuwe spelers bestaat. „Het kost wat tijd om ons aan te passen aan hoe we willen trainen en spelen.”

De Zuid-Koreaanse middenvelder Hwang In-beom is een van de vele spelers die ingepast moet worden. Deze zomer is hij voor zo’n zeven miljoen euro gekocht van Rode Ster Belgrado, donderdagavond maakt hij zijn debuut. Hij brengt „ervaring, kwaliteit, loopvermogen”, zegt Priske voor het duel op tv. Hij laat zich direct gelden, neemt de eerste hoekschop na drie minuten – scherp indraaiend.

Het is een voetnoot bij de ontmaskering van Feyenoord, sneller dan verwacht, na drie succesvolle jaren onder coach Arne Slot, die naar Liverpool FC vertrok. Feyenoord oogt uiterst onwennig, raakt regelmatig verdwaald in de opbouw. Automatismen zijn nog moeilijk te ontdekken, na drie maanden onder Priske.

Door het ontbreken van een duidelijke structuur, wordt het gebrek aan handelingssnelheid goed zichtbaar. Zoals bij een balaanname van Timber, in een beloftevolle situatie, wat leidt tot balverlies. Of een bal breed van spits Santiago Giménez na twintig minuten, zomaar richting een Duitse tegenstander. Een gebrek aan afstemming is kort voor rust ook te zien als Ramiz Zerrouki en Lotomba beiden richting een hoge bal springen.

Mogelijkheden uit open spel creëert Feyenoord nauwelijks, op een paar aardige afstandsschotten van Hwang en Timber na. Daar staat het verfijnde, verzorgde combinatievoetbal van Leverkusen onder coach Xabi Alonso tegenover. Dat speelt met de ruimte, door slimme diepteloopjes en positiewisselingen, met aanvallers Florian Wirtz en Martin Terrier die soms van kant wisselen. De aanvalspatronen zijn perfect ingeslepen, regelmatig wordt Feyenoorder Hwang handig naar de zijkant gelokt door Leverkusen, waardoor er in de as ruimte vrijkomt

Bal eenvoudig ingeleverd

Is het de spanning? Na amper vijf minuten komt middenvelder Zerrouki, vorige zomer een van de topaankopen, aan de bal op eigen helft. Nu is het zoeken, een overtal proberen te creëren. Zerrouki wordt niet onder grote druk gezet, toch levert hij de bal eenvoudig in bij Robert Andrich. Wirtz profiteert, met een bekeken schot in de hoek, buiten bereik van doelman Timon Wellenreuther: 0-1. Zerrouki lijkt zijn fout kort erop goed te maken, maar zijn gelijkmaker uit een hoekschop wordt afgekeurd omdat hij buitenspel staat.

Leverkusen speelt met Feyenoord, in een voor de thuisclub dramatische eerste helft. De sterke spits Victor Boniface zet na een halfuur een aanval op, geeft een merkwaardig balletje – met links, waar hij eerst met rechts leek te gaan passen – op de opkomende rechtsback Jeremie Frimpong. Die levert een uitstekende voorzet af op Alejandro Grimaldo, die 0-2 maakt. De gebalde vuisten bij Xabi Alonso.

Feyenoord oogt aangeslagen, stuurloos. Aanvallend machteloos én kwetsbaar in de omschakeling. Als een aanval wordt afgeslagen, breekt Leverkusen snel uit, via een schitterende pass van Martin Terrier op opnieuw Frimpong. Feyenoord geeft veel te veel ruimte weg. Wirtz sprint vanaf de middenlijn, Hwang kan hem niet bijhouden, rechtsback Lotomba probeert het niet eens meer. Frimpong vindt zoekt Wirtz, die het fraai afmaakt met rechts: 0-3.

Een enkele Feyenoord-supporter applaudisseert cynisch, bij 0-4 kort voor rust. Een kopbal van verdediger Edmond Tapsoba rolt via de binnenkant van de voet van Wellenreuther onhandig binnen – het (eigen) doelpunt komt op naam van de doelman. Wilde armgebaren zijn te zien, een luid fluitconcert klinkt als Feyenoord naar de kleedkamer gaat voor de rust.

De tweede helft lijkt Leverkusen niet meer voluit te spelen, waarmee een grotere afstraffing voor Feyenoord wordt voorkomen. Even wordt er nog gejuicht, maar een doelpunt van invaller Ayase Ueda halverwege de tweede helft wordt afgekeurd vanwege buitenspel.

De gevoelige conclusie na de eerste van acht speelrondes in de Champions League is dat Feyenoord aanzienlijk tekort komt voor dit niveau. Dat geeft te denken voor de confrontaties met topclubs Manchester City en Bayern München, later deze Champions League.

Er klinkt nog een lauw applausje, even na half negen in de Kuip. Na drie mooie jaren, is Feyenoord terug op aarde.


Nieuwe Europese Commissie: vier vrouwen in kernteam Von der Leyen, zware posten voor Frankrijk en Italië

Evenveel mannen als vrouwen. Een goede verdeling tussen de Europese politieke partijen. De grote landen tevreden stellen met een interessante post. Een goede mix van ervaren Eurocommissarissen en nieuwe mensen. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft de afgelopen weken een ingewikkelde klus moeten klaren om de portefeuilles van de 27 leden van de nieuwe Europese Commissie goed te verdelen. Nederland, zo bleek dinsdagochtend, moet het doen met een middelgrote post die Wopke Hoekstra krijgt: Klimaat & Schone Groei.

De vorming van de nieuwe commissie ging niet zonder slag of stoot. „Het waren intense weken van onderhandelingen met de lidstaten”, zei Von der Leyen dinsdagmorgen. De presentatie stond een week geleden al gepland in Brussel, maar Von der Leyen kreeg de puzzel niet op tijd rond. Twee weken geleden waren alle kandidaten door de lidstaten voorgedragen, maar Von der Leyen was niet tevreden. Ze zette Slovenië en Roemenië onder druk om niet met een man maar met een vrouw te komen. Deze landen kwamen over de brug, maar de Sloveense oppositie vertraagde het proces vervolgens door een snelle parlementaire goedkeuring te traineren. Een gelijke verdeling tussen mannen en vrouwen is ook niet gelukt: de nieuwe ploeg van Von der Leyen bestaat uit elf vrouwen en zestien mannen. „Dat is 40 procent. Er is nog veel werk te doen”, zei Von der Leyen.

En een dag voor de presentatie, deze dinsdagmorgen in Straatsburg, nam de ervaren Franse Eurocommissaris Thierry Breton per direct ontslag omdat Von der Leyen erbij Frankrijk op zou hebben aangedrongen met een andere kandidaat te komen. Terwijl veel Brusselse volgers dachten dat Breton opnieuw tot het kernteam van Von der Leyen zou toetreden en uitvoerend vicevoorzitter zou worden. Al was het ook geen geheim dat Von der Leyen intern dikwijls botste met Breton.

Wie komen op de belangrijke posities?

Het kernteam

Twee van de in totaal zeven belangrijke posities in de Commissie waren al bekend, die van commissievoorzitter Von der Leyen zelf en die van de Estse ex-premier Kaja Kallas. Zij wordt de nieuwe EU-buitenlandchef. Von der Leyen zei met enige trots dat ze vier vrouwen in haar kernteam heeft.

De andere belangrijke posities van uitvoerende vicevoorzitters gaan naar Spanje, Italië, Frankrijk, Finland en Roemenië.

De vervanger van Breton die Frankrijk naar voren schoof, wordt een van de belangrijkste vicevoorzitters. Stéphane Séjourné, demissionair minister van Buitenlandse Zaken, gaat het economische cluster aansturen met Welvaart en Industriële Strategie als zijn formele portefeuille.

Stéphane Séjourné was in Frankrijk minister van Buitenlandse en Europese Zaken en wordt Eurocommissaris voor Welvaart en Industriële Strategie.
Foto Dimitar Dilkoff/AFP

De economie innoveren en de Europese concurrrentiekracht vergroten worden de speerpunten van de Commissie, met het rapport dat Mario Draghi vorige week presenteerde als belangrijkste input. Von der Leyen: „De hele commissie gaat zich inzetten voor concurrentie. We hebben de rigide kachelpijpen gesloopt.”

Séjourné geldt als een vertrouweling van de Franse president Macron. Von der Leyen beloonde Frankrijk, nadat Breton was teruggetrokken, met een van de zwaarste posten voor de komende jaren.

De meest politiek gevoelige benoeming bij de vicevoorzitters is die van de Italiaan Rafaello Fitto. Hij krijgt Cohesie en Hervormingen. Fitto wordt onder meer verantwoordelijk voor het coronaherstelfonds van in totaal 750 miljard euro. De besteding van dat geld verloopt nog moeizaam, meldde de Europese Rekenkamer onlangs. Dat een vertrouweling van de Italiaanse premier Giorgia Meloni een vicevoorzitterschap krijgt, zorgt vooral bij de de Europese sociaaldemocraten voor wrevel. Von der Leyen zocht voor haar herbenoeming vooral steun bij de liberalen en sociaaldemocraten. De radicaal-rechtse fractie van Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), met daarin Meloni’s Fratelli d’Italia liet ze links liggen. Meloni steunde haar daarom niet.

Raffaele Fitto was in Italië minister van Europese Zaken en wordt Eurocommissaris voor Cohesie en Hervormingen.
Foto Fabio Frustaci/EPA

Von der Leyen haalt nu met de benoeming van Fitto de banden weer aan. Maar dat het Europees Parlement, onder aanvoering van de sociaaldemocraten, zich hiertegen gaat verzetten lijkt wel zeker.

De Spaanse socialiste Teresa Ribera wordt in het kernteam verantwoordelijk voor Schone, Rechtvaardige en Concurrerende Transitie. Zij wordt hiermee ook verantwoordelijk voor Mededinging, de portefeuille waar de Deense Margrethe Verstager de afgelopen jaren veel indruk maakte met haar strijd tegen machtsmisbruik door de grote Amerikaanse techbedrijven.

Teresa Ribera was in Spanje minister van de Ecologische Transitie en de Demografische Uitdaging en wordt Eurocommissaris voor de Schone, Rechtvaardige en Competitieve Transitie.
Foto JJ. Guillen/EPA

Dat de Finse Europarlementariër Henna Virkkunen en de Roemeense minister Roxana Minzatu belangrijke posten krijgen is een verrassing. De Finse wordt verantwoordelijk voor Technische Soevereiniteit, Veiligheid en Democratie. Minzatu krijgt Mensen, Vaardigheden en Paraatheid. Roemenië lijkt hiermee beloond te zijn voor het feit dat ze kandidaat Victor Negrescu terugtrokken voor een vrouwelijke kandidaat.

Post Wopke Hoekstra

Na het vertrek van Greendeal-commissaris Frans Timmermans in 2023, kreeg zijn opvolger Wopke Hoekstra een minder zware portefeuille. Ook in de nieuwe ploeg krijgt Hoekstra minder verantwoordelijkheid dan Timmermans had. Hoekstra krijgt de portefeuille Klimaat, Net Zero en Schone Groei. Hij gaat zich bezig houden met het uitvoeren van de Europese vergroenings- en klimaatagenda – net nu die in Brussel en in veel hoofdsteden onder druk staat.

Wopke Hoekstra was Eurocommissaris voor Klimaatactie en wordt Eurocommissaris voor Klimaat, Net Zero en Schone Groei.
Foto Olivier Hoslet/EPA

Nederland maakte deze keer geen aanspraak op een toppositie, had premier Dick Schoof zich in augustus al laten ontvallen. Even leek Hoekstra door te schuiven naar een post vlak onder het kernteam: Hoekstra werd vorige week nog genoemd als de nieuwe Eurocommissaris voor Handel, een prestigieuze post, totdat de Tsjechische regering in het weekend bekendmaakte dat een Tsjech die rol zou krijgen. Dat zou de reden zijn dat Hoekstra klimaat zou gaan doen, klonk vervolgens. Dinsdag bleek dat beide landen ernaast grijpen: de Slowaak Maros Sefcovic krijgt Handel en Economische Veiligheid. Dat Nederland geen zware economische post heeft bemachtigd is een tegenvaller. Ook omdat de komende periode de economie meer een speerpunt lijkt te worden dan klimaat.

Nieuwe post Defensie en Ruimte

Er was in de aanloop naar de Europese verkiezingen al vrij snel consensus in Brussel dat er een speciale commissaris voor Defensie moet komen. Deze moet de defensie-industrie ondersteunen. Toen de vraag naar wapens en munitie na de grootschalige Russische invasie omhoogschoot, kon Europa daar niet aan voldoen. Zo lukte het bijvoorbeeld niet om binnen een jaar 1 miljoen 155 mm granaten te leveren voor Oekraïne.

De Europese defensiesector is de afgelopen decennia gekrompen. Bovendien is het van oudsher een versplinterde sector omdat landen sterk hechtten aan een eigen industrie. Die industriële structuur in combinatie met een versplinterd aankoopbeleid – elke krijgsmacht koopt zijn eigen materieel dat ook nog eens aangepast moet worden aan nationale wensen – leidde ertoe dat in Europa verhoudingsgewijs veel wordt uitgegeven voor weinig vuurkracht. Er wordt al tien jaar over gesproken dat meer samenwerking en een gezamenlijk aankoopbeleid tot een doelmatigere besteding van defensiebudgetten kan leiden.

Met de oorlog in Oekraïne en de wens om als Europa zelfstandiger te worden schoof de defensie-industrie weer naar het middelpunt van het politieke debat en werd doelmatigheid urgenter. Er ligt dus een forse taak voor de nieuwe commissaris. Het is voor de EU onontgonnen terrein en de Unie heeft op dit gebied weinig bevoegdheden. Bovendien hebben de lidstaten hun nationale militaire en industriële belangen niet meteen overboord gezet. De vraag is dus hoever Andrius Kubilius, voormalig premier van Litouwen en lid van het Europees Parlement voor de christendemocraten, kan komen.

Andrius Kubilius, voormalig premier van Litouwen, wordt Eurocommissaris voor Defensie en Ruimte.
Foto Petra Malukas/AFP

Met de presentatie van deze dinsdag is Von der Leyen-II er nog niet. Nu begint het finest hour van Europees Parlement. De commissarissen worden in de komende weken in hoorzittingen ondervraagd. In het verleden zijn in dat proces kandidaten gesneuveld, anderen gingen in een eerste bijeenkomst pijnlijk onderuit en moesten hun huiswerk overdoen. Het is een van de weinige momenten waarop het Europees Parlement zijn tanden kan laten zien en het is een kans voor parlementariërs om zich politiek te profileren. Het is de bedoeling dat de commissie op 1 november aan het werk kan, vlak voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Inmiddels is onzeker of dat haalbaar is en wordt rekening gehouden met 1 december.


Laatste woorden bemanning verongelukte Titan: ‘Alles goed hier’

Een van de laatste boodschappen van de bemanning van de vorig jaar geïmplodeerde mini-onderzeeër Titan was „alles goed hier”. Dat maakte de Amerikaanse kustwacht maandag bekend op de eerste dag van openbare hoorzittingen over het ongeluk. In de communicatie tussen de vijf inzittenden van de Titan en het moederschip Polar Prince werd niet gesproken over een noodsituatie.

De Titan verongelukte op 18 juni vorig jaar tijdens een afdaling naar het wrak van de Titanic. Het contact ging verloren toen de onderzeeër op 3.346 meter diepte was, na een uitwisseling van tekstberichten over de diepte en het gewicht tijdens de duik, en kort na de melding dat alles goed ging.

Toen er geen communicatie meer mogelijk was, werd een grootscheepse zoekactie gestart. Na vier dagen werden de wrakstukken van de Titan gevonden op de bodem van de oceaan voor de kust van Canada.

Openbare verhoren

Een onderzoekscommissie van de Amerikaanse kustwacht begon maandag met twee weken van openbare verhoren van deskundigen en betrokkenen. Het doel is de exacte oorzaak van de implosie te achterhalen en zo dergelijke ongelukken in de toekomst te voorkomen.

Lees ook

Kritiek op Titanic-toeristen zwelt aan

Hulpschepen tijdens de zoekoperatie naar het vermiste onderzeevaartuig Titan,  gezien vanuit een Amerikaanse satelliet, donderdag.

Op de eerste dag van de verhoren kwam onder meer voormalig hoofdingenieur Tony Nissen van OceanGate, het bedrijf achter de Titan, aan het woord. Hij vertelde dat hij zich tijdens de bouw van het vaartuig opgejaagd voelde om de onderzeeër zo snel mogelijk af te krijgen. Toen hem werd gevraagd of er druk was om de Titan het water in te krijgen, was zijn antwoord „100 procent”. Hij werd in 2019 ontslagen door CEO Stockton Rush van OceanGate.

Rush was zelf een van de inzittenden tijdens de fatale duik van de Titan vorig jaar. Ook de Britse avonturier Hamish Harding, de Fransman Henri Nargeolet, de Brits-Pakistaanse zakenman Shahzada Dawood en zijn 19-jarige zoon Suleman kwamen om het leven.


Meesterlijk netwerker met indrukwekkend adresboekje, die niet van het grote podium hield

Hij bewoog zich uitermate makkelijk in kringen met aanzien, kringen met macht, kringen met ideeën. Zo stond de afgelopen vrijdag op 85-jarige leeftijd overleden Victor Halberstadt bekend. Meester-netwerker.

Niet dat hij daar zelf veel over sprak. Interviews gaf hij namelijk nauwelijks. Het bezorgde hem een mysterieus, sfinxachtig imago. De econoom Halberstadt opereerde het liefst op de achtergrond. Daar kon hij nuttiger zijn. Behalve dan in het najaar van 1981, toen hij samen met collega-hoogleraar Cees de Galan werd aangezocht informateur te worden om de breuk in het nog niet eens echt begonnen kabinet-Van Agt/Den Uyl te lijmen.

Het informateursduo slaagde erin het moeizaam geformeerde kabinet volgens het principe ‘vreemde ogen dwingen’ weer op de rails te krijgen. Maar dat was niet voor lang. Negen maanden later was het alsnog gedaan met de coalitie van CDA, PvdA en D66. Het betekende de opmaat voor de bezuinigingskabinetten onder leiding van de nieuwe CDA-leider Ruud Lubbers.

Halberstadt, hoogleraar publieke financiën aan de Leidse Universiteit, volgde in zijn rol als kroonlid van de Sociaal-Economische Raad (SER) de verrichtingen vanaf de zijlijn. Intussen had hij wel zijn rechtstreekse contacten met Lubbers.

Emigrant

Erbij zijn, erbij blijven – dat was de modus operandi van de man die als Joods jongetje ondergedoken zat in Limburg. De bevrijding door de Amerikanen verklaart zijn uitgesproken liefde voor dat land. Als jonge emigrant vertrok Victor Halberstadt in de jaren vijftig naar New York om bij een handelshuis aan de slag te gaan. Daar leerde hij ook de financiële wereld kennen. Toen hij na enkele maanden werd opgeroepen voor de militaire dienst in zijn nieuwe land, en te verstaan kreeg dat van enig uitstel geen sprake kon zijn, besloot hij naar Nederland terug te keren. Halberstadt koos voor een studie economie en kreeg een baan bij de Universiteit van Amsterdam aan het Instituut voor Verkeers- en Vervoerseconomie. Later werd hij medewerker van hoogleraar openbare financiën Cornelis Goedhart. Vanaf 1972 was hij zelf hoogleraar in dezelfde discipline.

In de jaren zeventig was Halberstadt een vertrouweling van Joop den Uyl en een regelmatige gast bij de informele discussiebijeenkomsten die de toenmalig PvdA-leider bij zichzelf thuis in Buitenveldert organiseerde. Hij behoorde tot het gezelschap PvdA-economen met onder anderen Arnold Heertje, Dik Wolfson en Jan Pen die toen een rol speelden in het publieke debat met hun kritische observaties over de uitdijende overheidsfinanciën.

Halberstadt voelde zich het best thuis in het circuit van commissariaten en adviseurschappen

Indrukwekkend adresboekje

Van grote economische vergezichten is het bij Halberstadt nooit gekomen. „Je moet hem niet langs de lat van grote economen leggen. Indringende eigen gedachtes zijn niet zijn kracht, maar dat hoeft ook niet”, zei zijn vakgenoot Wolfson in 1999 in een portret van hem in NRC Handelsblad.

Eigenlijk voelde hij zich het best thuis in het circuit van commissariaten en adviseurschappen. Wat dat betreft kon Halberstadt een indrukwekkend cv laten zien. Hij was onder meer betrokken bij zakenbank Goldman Sachs, autoproducent DaimlerChrysler, KPN en ING, adviseur bij universiteiten in Singapore en Istanbul en had de namen van vele groten der aarde in zijn adresboekje staan: Henry Kissinger, George Soros, Helmut Schmidt. Maar ook die van prins Bernhard, Maup Caransa en de journalisten Joop van Tijn en Harry van Wijnen. Ook in de (Amsterdamse) culturele sector liet Halberstadt zich eind vorige eeuw gelden met bestuursfuncties bij onder andere het Concertgebouw en de Nationale Opera.

Mensen bij elkaar brengen deed hij vanaf 1980 decennialang als honorair secretaris-generaal van de prestigieuze Bilderbergconferenties, waar bedrijfsleven, politiek en wetenschap elkaar sinds de jaren vijftig ontmoeten achter gesloten deuren in een omgeving waar men vrijuit kan praten. Vandaar ook Halberstadts jaarlijkse aanwezigheid bij het World Economic Forum in Davos. Niet verwonderlijk dat Victor Halberstadt met deze staat van dienst uitgenodigd werd bij te dragen aan de inburgeringscursus van prinses Máxima. Ook met het Koninklijk Huis waren de banden opperbest.

Victor Halberstadt. Hij zat overal, en overal op zijn eigen manier. Zoals hij in 1999 in NRC Handelsblad zei: „Ik heb niet zo veel bij te dragen aan het publieke debat, geloof meer in gesprekken in besloten kring. Ik denk dat dat effectiever is.”


Meta verbiedt RT en andere Russische staatsmedia op al haar platformen

Meta, het moederbedrijf van Facebook, Instagram en Whatsapp, heeft een verbod aangekondigd op Russische staatsmedia op al haar platformen. Volgens Meta maken onder meer televisiezender RT en persbureau Rossia Segodnja zich schuldig aan illegale beïnvloedingsoperaties. Zo is in de nacht van maandag op dinsdag bekendgemaakt.

Meta had in de afgelopen jaren al wel advertenties van Russische staatsmedia verboden en het bereik van hun artikelen beperkt, maar een totaalverbod is een forse stap verder.

„Na zorgvuldige afwegingen hebben we besloten onze inspanningen tegen Russische staatsmedia uit te breiden”, schrijft Meta in een schriftelijke verklaring. „Rossia Segodnja, RT en gerelateerde media worden wereldwijd verboden op onze apps vanwege buitenlandse inmenging.” Meta geeft geen verdere details.

Lees ook

Nederlands datacentrum is opnieuw de spil in een Russische beïnvloedingscampagne

Het hoofdkantoor van de AIVD in Zoetermeer.

De beslissing volgt op de sancties die de Amerikaanse overheid de hoofdredacteur en negen andere medewerkers van RT oplegde vanwege pogingen om de Amerikaanse presidentsverkiezingen te beïnvloeden.

In Europa werd RT al direct na de Russische inval in Oekraïne geblokkeerd.


Rapper Sean ‘Diddy’ Combs gearresteerd in New York

De Amerikaanse rapper Sean Combs, beter bekend onder zijn artiestennaam Diddy, is maandagavond gearresteerd in New York. Dat melden The New York Times en andere Amerikaanse media.

Combs is een bekendheid in de muziekwereld. Als artiest en producer werkte hij samen met onder meer Britney Spears, David Bowie en Mariah Carey. Daarnaast is hij eigenaar van de platenmaatschappij Bad Boy Records, waarmee hij muziek uitbracht van onder meer Faith Evans en The Notorious B.I.G.

In november vorig jaar kwam Combs onder vuur te liggen omdat zijn ex-vriendin Casandra Ventura hem had aangeklaagd wegens seksuele en fysieke mishandeling. Sindsdien werd hij nog vijf keer aangeklaagd voor seksueel misbruik, en drie keer voor seksueel wangedrag.

In maart deed justitie meerdere invallen bij panden van Combs. Nu is de rapper dus ook formeel in staat van beschuldiging gesteld. De aanklacht wordt waarschijnlijk pas dinsdagmiddag (Nederlandse tijd) openbaar gemaakt, maar één van Combs’ advocaten zegt tegenover The New York Times dat het volgens hem gaat om afpersing en mensenhandel.

Lees ook

R. Kelly opnieuw schuldig bevonden in misbruikzaak

R&b-zanger R. Kelly na een zitting in Chicago in 2019.


Amazon verplicht medewerkers fulltime naar kantoor te komen

Goedemorgen! Het is vandaag Prinsjesdag, dus de Troonrede en de gekke hoedjes zullen de nieuwscyclus vandaag grotendeels domineren. De Miljoenennota lekte afgelopen vrijdag al uit naar verschillende media waaronder NRC, dus daar zullen weinig verrassingen meer uit komen. De planbureaus reageerden alvast kritisch op de kabinetsplannen: te veel voor de korte termijn en te vaag.

Vanaf 13.15 uur vanmiddag spreekt koning Willem-Alexander de Troonrede uit. Dat doet hij net als de vorige twee jaar in verband met de renovatie van het Binnenhof niet in de Ridderzaal, maar in de Koninklijke Schouwburg. Vanaf half 4 biedt minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) de Miljoenennota aan aan de voorzitter van de Tweede Kamer.

Dit is wat ons verder opviel bij andere media:

  • Medewerkers van Amazon moeten vanaf volgend jaar weer vijf dagen per week naar kantoor komen, meldt de Financial Times. Volgens topman Andy Jassy is het door fysiek samen te zijn makkelijker om samen te werken, van elkaar te leren en om Amazons „cultuur te versterken”. In ruil daarvoor krijgen Amerikaanse werknemers wel weer hun eigen vaste bureau terug, in Europa blijven flexbureaus de norm. Ook andere werkgevers worstelen met werknemers die na corona vaker thuis willen werken dan ze lief is, maar Amazon stelt zich nu wel heel strikt op.
  • De aanbesteding van taxidiensten op Schiphol moet opnieuw, schrijft Het Parool. Dat leidt tot grote onrust onder taxibedrijven en taxichauffeurs, want de nieuwe concessie zou 1 december al ingaan. Volgens de luchthaven is er geheime informatie uitgelekt tijdens de procedure.
  • Meta sluit de accounts van Russische staatsmedia op Facebook, Instagram en WhatsApp. Dat meldt onder andere de NOS. Volgens Meta maken organisaties zoals RT zich schuldig aan online beïnvloeding. Gisteren schreef NRC nog dat het Kremlin direct betrokken is bij diverse desinformatiecampagnes in Europa.
  • De autolobby komt alvast met een reactie op de Miljoenennota: elektrische auto’s dreigen nog duurder te worden, zeggen ANWB en Bovag in Het Financieele Dagblad. Het kabinet wil namelijk slechts een gedeeltelijke gewichtscorrectie in de motorrijtuigenbelasting doorvoeren voor elektrische auto’s, die door hun accu’s zwaarder zijn dan vergelijkbare brandstofmodellen.
  • De problemen van huishoudens die jaarlijks geld tekortkomen om hun energierekening te betalen, de zogeheten energie-armoede, kunnen het beste opgelost worden door hun huizen te verduurzamen. Dat adviseert TNO in Trouw. Op die manier wordt het probleem daadwerkelijk opgelost en worden structurele steunfondsen overbodig.
  • TikTok stond gisteren voor de Amerikaanse rechtbank in een poging om een wet van tafel te krijgen die de app vanaf januari zou verbieden in de Verenigde Staten. Alleen als het Chinese moederbedrijf ByteDance de Amerikaanse versie van TikTok zou verkopen, zou de filmpjesapp beschikbaar blijven in de VS. Volgens TikTok is het onwettig dat de overheid zijn pijlen op een specifiek bedrijf zou richten, lezen we onder andere bij The New York Times.
Foto Smith Collection/Gado/Getty Images

Blinken naar Egypte voor onderhandelingen staakt-het-vuren

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken brengt dinsdag een bezoek aan Egypte om daar met Egyptische functionarissen een staakt-het-vuren tussen Israël en Gaza te bespreken. Dat meldt het ministerie in een persbericht. Blinken zal van 17 tot 19 september in Egypte verblijven en daar ook de vrijlating van de Israëlische gijzelaars bespreken.

Washington en Qatarese en Egyptische bemiddelaars proberen al maanden een akkoord te bereiken tussen Israël en Hamas. Een van de grootste obstakels is nu de eis van Israël om controle te houden over de grens tussen Gaza en Egypte. Netanyahu wil op die manier wapensmokkel naar Gaza voorkomen, maar Hamas weigert akkoord te gaan met deze eis.

Ook over de voorwaarden van vrijlating van de overgebleven gijzelaars worden de twee partijen het niet eens. Politiek leider van Hamas Yahya Sinwar zei maandag nog dat zijn beweging de strijd tegen Israël nog „lang” vol kan houden.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken.
Foto Shawn Thew/EPA

Onderzoek: tuchtrecht banken moet flink op de schop

Bijschaven, vervangen of afschaffen. Het Nederlandse tuchtrechtsysteem voor bankiers moet stevig op de schop, adviseren onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen, die in opdracht van de Stichting Tuchtrecht Banken (STB) onafhankelijk onderzoek deden naar het huidige systeem. Hoe het systeem de afgelopen negen jaar heeft gewerkt draagt namelijk onvoldoende bij aan het doel ervan: het terugwinnen van het vertrouwen van de samenleving in de bankensector dat door de kredietcrisis verloren ging.

Iedereen die werkt in de bankensector is sinds 2015 wettelijk verplicht een eed af te leggen waarin hij of zij belooft „integer en zorgvuldig” te werken, de belangen van de klant centraal te stellen en bij te dragen aan „het vertrouwen van de samenleving in de bank”.

Om ervoor te zorgen dat bankiers zich daaraan houden, is in dat jaar tegelijk een tuchtrechtsysteem ingericht. Bankiers die de eed overtreden kunnen een geldboete, een berisping of in het uiterste geval een beroepsverbod van maximaal drie jaar opgelegd krijgen door de Tuchtcommissie, die onderdeel is van de STB.

Nu vooral ‘rotte appels’

De onderzoekers uit Groningen baseren hun rapport op de 214 tuchtrechtuitspraken die er in de afgelopen negen jaar zijn gedaan, en op gesprekken met en enquêtes onder betrokkenen. Ze constateren dat het tuchtsysteem, mede doordat het gericht is op individuen, nu vooral werkt om de ‘rotte appels’ uit het systeem te weren: vaak al ontslagen medewerkers die door hun werkgever tuchtrechtelijk worden aangegeven om te voorkomen dat ze bij een andere bank zomaar weer aan de slag kunnen gaan. Het overgrote deel van de meldingen bij de STB kwam dan ook van de banken zelf.

Het zijn hierdoor ook vaak ‘duidelijke’ overtredingen van de eed die bij de Tuchtcommissie komen: anders was de werknemer immers niet ontslagen. De meest voorkomende overtreding is zonder zakelijk doel in de rekeninggegevens van een klant kijken: ‘rekeninggluren’. Eén grote zaak uit 2017 ging over het vervalsen van handtekeningen door een groep medewerkers bij ABN Amro.

Doordat uitspraken ontbreken in minder duidelijke zaken, heeft het tuchtrechtsysteem er niet toe geleid dat bankiers inmiddels beter weten wat wel en niet mag, concluderen de onderzoekers. En doordat de uitspraken altijd gaan over individuen en niet over de context waarin de overtreding is begaan, leren de bankorganisaties weinig van het systeem.

Bedrijfscultuur

Als voorbeeld halen de onderzoekers rekeninggluren aan. Om het tuchtrecht effectiever te laten zijn, zou het volgens hen in die zaken vaker moeten gaan „over de processen en context van het rekeninggluren, zoals de door leidinggevenden gecreëerde cultuur, hun begeleiding van medewerkers en de inrichting en werking van software die rekeninggluren moet voorkomen of vroegtijdig moet detecteren”.

De onderzoekers concluderen dat „ongewijzigde handhaving van het tuchtrecht niet gewenst is”. Zij stellen drie scenario’s voor aan de partijen die gaan over het tuchtrecht. Dat zijn naast de STB ook de koepelorganisatie Nederlandse Vereniging van Banken en het ministerie van Financiën – de bankierseed en een vorm van tuchtrecht zijn wettelijk vastgelegd.

Scenario één, het meest concrete, is ‘bijstelling’. Daarin stellen de onderzoekers voor een uniform meldingsbeleid in te voeren voor alle banken, omdat de onderlinge verschillen nu te groot zijn. De in het rapport anonieme ‘grootbank A’ is met 215 meldingen de ruime nummer één. Het gaat om ABN Amro, heeft de bank bevestigd. Nummer twee, ‘grootbank B’, heeft 83 meldingen gedaan. De onderzoekers concluderen hieruit dat de kans om met een tuchtrechtklacht geconfronteerd te worden veel groter is bij de ene bank dan bij de andere bank.

Andere aanbevelingen in het lichtste wijzigingsscenario zijn om de toezichthouders, De Nederlandsche Bank en Autoriteit Financiële Markten, toezicht te laten houden op het uniforme meldingsbeleid. Verder wordt voorgesteld om voortaan ook de bank, als werkgever, uit te nodigen voor hoorzittingen om de context van de overtreding voortaan te kunnen meenemen.

Toezicht kijkt al naar producten

Het tweede, veel minder concrete scenario gaat volgens de onderzoekers uit van „een grondige herziening van het tuchtrecht”, waarin dit meer dan nu het geval is een leermiddel wordt voor banken om de belangen van klanten op „een goede manier” te behartigen, „bijvoorbeeld door al te risicovolle producten te vermijden”.

Dat zou volgens de onderzoekers kunnen door het tuchtrecht alleen van toepassing te laten zijn op een beperkte groep bankiers, zoals mogelijk alleen de leidinggevenden binnen de bank. Of alleen op de banken als geheel, in plaats van op individuen.

Ook zou er een aparte instelling moeten komen die herhaaldelijk publiceert over wat wel en niet mag – al maakt dit advies ook deel uit van scenario 1.

De onderzoekers vragen zich wel af of een dergelijk, meer lerend tuchtrechtsysteem, zoals geschetst in scenario 2, wel zin heeft, omdat de toezichthouders in hun toezicht zich al sterk richten op gedrag en cultuur en op de vraag of bepaalde bancaire producten voldoende rekening houden met de belangen van de klanten. Het derde scenario van de onderzoekers lijkt een antwoord op die vraag te zijn: het hele systeem simpelweg afschaffen.

Lees ook

Vijf jaar bankentuchtrecht: wel het zwarte schaap, (nog) niet de baas

Vijf jaar bankentuchtrecht: wel het zwarte schaap, (nog) niet de baas

De STB laat in een reactie weten „positief te zijn over de kwaliteit van het rapport”. Een aantal aanbevelingen uit scenario 1 was al voor het rapport opgepakt, zoals het verkorten van de tijd tussen melding en uitspraak (vorig jaar bedroeg die meer dan vijfhonderd dagen).

Over de meer fundamentele beslissing over het systeem als geheel wordt „de komende maanden” verder gesproken. De STB komt begin 2025 met een uitgebreidere reactie die ze zal opstellen met de Nederlandse Vereniging van Banken.

De bankenkoepel laat in een reactie wel alvast weten het goed te vinden dat het functioneren van het tuchtrecht op deze manier aandacht krijgt. Het ministerie van Financiën sluit zich in zijn reactie daarbij aan. „De opvolging van de aanbevelingen behoeft een zorgvuldig proces”, aldus het ministerie. Het zegt in de afwikkeling daarvan te zullen samenwerken met STB en NVB.


‘Borssele blijft open’, schrijft het kabinet. Maar zo makkelijk gaat dat niet

Dichter bij de reactor kun je niet komen. Vanaf een geel platformpje op een meter of twintig afstand, kijk je uit over een metersdiep, helblauw bassin waarin gebruikte splijtstofstaven metalig staan te glinsteren in een rek dat is ondergedompeld in gedemineraliseerd water. Het is warm in het koepelvormige reactorgebouw van Nederlands enige kernenergiecentrale. Ventilatoren loeien van alle kanten.

De reactor zelf is verborgen achter een stalen binnenruimte. Hij is opvallend klein, slechts een meter of zeven in hoogte, vertelt natuurkundige en rondleider Andreas van Wijk, terwijl hij nog eens samenvat hoe een kerncentrale werkt. Daarbinnen worden de uraniumatomen gespleten en komt de energie vrij waarmee in een turbine buiten de ‘nucleaire zone’ elektriciteit wordt opgewekt. Van alle in Nederland gebruikte stroom komt 3 à 4 procent hier vandaan.

Om bij dit platformpje te komen, moeten bezoekers een traject afleggen vol geigertellers, camera’s en geelzwarte stralingspictogrammen aan de muren. Ze moeten hun telefoon inleveren, door een poort die hun stralingsniveau meet („no contamination”, zegt een computerstem als de meting voltooid is), zich hullen in brandwerende jas, helm en overschoenen, nog een keer hun straling laten meten en dan foto- en geluidsapparatuur laten controleren door experts in groene overalls. Daarna door een sluis met twee dikke stalen deuren de koepel in. Binnenin wordt de lucht op onderdruk gehouden voor het geval er ooit iets mis gaat. Dan kan de lucht beter naar binnen worden gezogen dan naar buiten.

Toenemende belangstelling

Van Wijk leidt met enthousiasme rond. De laatste tijd ontwaart hij een toenemende belangstelling voor kernenergie. Op deze donderdag komen er bijvoorbeeld 130 nieuwsgierigen langs om te kijken of ze op een van de tientallen vacatures willen solliciteren. Op een tafel staat een bordje bonbons met een kerncentrale-tekeningetje erop. Het management heeft die speciaal laten maken om de hernieuwde belangstelling voor kernenergie te vieren.

„Toen ik hier in 2011 kwam werken, was dat wel anders”, vertelt Van Wijk. „Dat was rond de kernramp in Fukushima.” Tegenwoordig staat kernenergie vooral in de aandacht wegens een positieve eigenschap: omdat het grotendeels emissievrij is, kan gebruik ervan helpen de klimaatdoelen te halen.

Of nieuwe werknemers een loopbaan lang in deze kerncentrale kunnen blijven, is op dit moment onderwerp van onderzoek. De centrale is sinds 1973 in werking en behoort tot de oudste van Europa. Volgens de Kernenergiewet wordt hij in 2033 uit bedrijf genomen en daarna ontmanteld. Nederland zou kernenergie afbouwen, dat stond al jaren vast. Maar het vorige kabinet koos ervoor om te onderzoeken of ‘Borssele’ toch langer kan openblijven.

De control room van kerncentrale Borssele.
Foto Merlin Daleman

‘Borssele blijft open’

Ook het nieuwe kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB wil dat. In het vrijdag gepubliceerde regeerakkoord wordt het geformuleerd alsof het al besloten is: „De kerncentrale in Borssele blijft open.” Maar zo werkt het in de praktijk niet. Alles wat met kernenergie te maken heeft is in internationaal opgestelde procedures gegoten, die vaak jaren in beslag nemen. Zo ook een besluit tot ‘bedrijfsduurverlenging’. Het onderzoek naar de vraag of het technisch gezien kan en of het financieel verstandig is, is zoals het er nu uitziet in 2027 afgerond. Van Wijk leidt het onderzoek naar de technische vereisten.

Nederland bevindt zich wat kernenergie betreft op een kruispunt. Na decennia waarin zorgen over de veiligheid en het onopgeloste afvalprobleem doorslaggevend waren, is het denken over de mogelijke rol van kernenergie in het Nederlandse energiesysteem opnieuw begonnen: het vorige kabinet wilde twee nieuwe kerncentrales bijbouwen, het nieuwe kabinet zelfs vier. En met die wensen komen ook de vragen over waar ze kunnen staan, wie ze gaat betalen en wat er met het afval moet gebeuren.

Het debat dat de komende jaren gevoerd moet worden zal bepalen hoeveel kerncentrales het land in de toekomst zal kennen. Op het eerste gezicht wordt het een getal tussen nul en vijf, maar het kunnen er ook meer worden. In het regeerakkoord kondigt het kabinet een onderzoeksprogramma aan naar de mogelijkheden voor kleine kerncentrales (small modular reactors), die bijvoorbeeld energie zouden kunnen leveren voor één specifiek industriegebied. De technologie hiervoor is nog in ontwikkeling.

Door alle verbeteringen zou de kans op een meltdown met gevolgen voor de omgeving inmiddels „duizend keer kleiner” zijn dan bij de ingebruikname

Terwijl het nieuwe ministerie van Klimaat en Groene Groei met internationale bouwers praat over de eerste twee nieuwe kerncentrales, wacht de Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ), die de centrale in Borssele beheert, gestaag de onderzoeken af die moeten uitwijzen of de bestaande centrale nog tientallen jaren mee kan.

Tegelijkertijd kent ook het gewone onderhoud aan de centrale speciale uitdagingen. Naarmate de installatie veroudert, wordt het moeilijker om aan de juiste onderdelen te komen. Obsolescence management, verouderingsbeheer, heet de kunst om oude installaties in goede conditie te houden. „Dit wordt een nieuwe tak van sport voor ons”, zegt EPZ-directeur Carlo Wolters. „Het is net als het onderhoud van een oude Volkswagen Kever. Zie maar eens aan de juiste spullen te komen.”

Ze vinden veel onderdelen in Duitsland, vertelt hij, die daar niet meer nodig zijn en over de juiste certificaten beschikken. Duitsland besloot na de ramp in Fukushima te stoppen met kernenergie. De laatste drie centrales zijn vorig jaar stilgelegd.

Carlo Wolters, directeur van de Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ).
Foto Merlin Daleman

Telefoons met krulsnoeren

De veroudering is overal zichtbaar in de Borsselse centrale. De grijswit gewolkte tegels op de vloer doen denken aan de jaren zeventig, her en der staan ouderwetse telefoons met krulsnoeren. In de controlekamer, een ruimte ter grootte van een redelijke gymzaal, hangt één heel groot digitaal paneel, waarop real time de waardes van de functies in de reactor leesbaar zijn. Daaronder is de muur gevuld met analoge metertjes en lampjes, aan de achterwand zie je hetzelfde.

Andreas van Wijk heeft „altijd gehoopt” dat de centrale langer open zou blijven en dat er nieuwe kerncentrales bijkomen. Wat hij zo mooi vindt aan kernenergie is dat je met zoiets kleins – onzichtbare atomen – een immense hoeveelheid energie kunt maken. Hij benadrukt dat de kerncentrale ondanks zijn ouderdom tot de veiligste 25 procent van de wereld behoort, als gevolg van veiligheidseisen die voortdurend worden opgeschroefd. Door al die verbeteringen zou de kans op een meltdown met gevolgen voor de omgeving inmiddels „duizend keer kleiner” zijn dan bij de ingebruikname. Zo is het gebouw inmiddels tot een hoogte van bijna 10 meter waterbestendig, om beter bestand te zijn tegen overstromingen.

In het bedrijfsduurverlengingsonderzoek speelt de vervangbaarheid van oude onderdelen ook een grote rol. „De grootste uitdaging”, vertelt Van Wijk, „zit in de vervanging van essentiële elektronica.” Die is nu nog analoog, bijvoorbeeld bij de aansturing van de reactor. „We onderzoeken of die vervangen moet worden door digitale systemen. Dat is meer van deze tijd, maar ook enorm kostbaar en ingrijpend. Daarnaast verhoog je er het risico op hacks mee. Op dit moment kun je niet met een usb-stick de controle over onze centrale overnemen. Dat willen we zo houden.” Vorig jaar nog besloot EPZ om een aantal oude panelen te vervangen voor soortgelijke analoge in plaats van digitale, vanwege de kosten.

Lees ook

Coalitie vreest dat de staat zelf moet opdraaien voor bouw nieuwe kerncentrales

De huidige kerncentrale in Borssele. Borssele was door het vorige kabinet aangewezen als voorkeurslocatie voor twee nieuwe centrales.

Als bedrijfsduurverlenging technisch kan, wil dat nog niet zeggen dat het ook gebeurt, zegt directeur Wolters. „Het moet ook financieel uit kunnen.” Al die ‘upgrades’ kunnen heel duur worden, zegt Wolters. Of de centrale dan nog rendabel kan worden, hangt af van de vraag of de toekomstige stroomprijzen hoog genoeg zijn. Wolters: „Dat is iets waar de aandeelhouders zich over moeten buigen.”

De centrale is voor 70 procent in handen van de provincie Zeeland en een aantal gemeenten in de regio. Zij willen daar vanaf omdat zij de financiële risico’s niet langer willen dragen. Daarbij denken ze bijvoorbeeld aan een ernstig defect waardoor de centrale voortijdig moet sluiten. Zij zijn nu in gesprek met de staat om te kijken of die de aandelen wil overnemen.

Al met al denkt Wolters dat EPZ in 2027 een vergunning voor de verlenging kan aanvragen, die dan in 2029 kan worden verstrekt. Daarna moeten EPZ en zijn aandeelhouders nog de definitieve investeringsbeslissing nemen. Het politieke besluit is voorzien voor medio 2025, maar of dat gaat lukken is vanwege alle onzekerheden nog afwachten, zegt Wolters.

Fundering voor tweede reactor

Zelfs nu het kabinet zo duidelijk kiest voor kernenergie, weet Wolters dat alles weer kan veranderen. Nederland is door de decennia heen labiel gebleken over het onderwerp. Het bewijs daarvan ligt buiten, onder het parkeerterrein. Daar ligt sinds de bouw in 1973 een fundering voor een tweede reactor, die er nooit is gekomen. In 2010 was er ook sprake van uitbreiding, maar die ging niet door omdat er geen marktpartijen gevonden werden die dat wilden bekostigen.

Wolters, die is opgeleid tot procestechnoloog, vindt dat er in Den Haag nog altijd een overkoepelende visie op kernenergie ontbreekt. Nederland moet volgens hem eerst goed nadenken over welke energiemix het wil hebben, en wat de plaats van kernenergie daarin is. „Daarvoor moet je bijvoorbeeld ook bepalen hoeveel zware industrie je in Nederland wilt houden.”

Maar al die onzekerheid deert hem niet echt, zegt hij. „Daar kunnen wij wel mee dealen. Door de jaren heen hebben wij al veel kabinetten voorbij zien komen, en veel politieke winden doorstaan.”

In een metersdiep, helblauw bassin staan gebruikte splijtstofstaven metalig te glinsteren in een rek dat is ondergedompeld in gedemineraliseerd water.
Foto Merlin Daleman

Over nieuwe kerncentrales benadrukt hij dat die keuze niet aan hem is: „Ons vak is het draaien van deze centrale. De rest, daar rollen we in als het zover is. Als de overheid twee nieuwe centrales bouwt, willen we daar wel graag bij betrokken zijn. We doen dit al vijftig jaar en we zijn er best goed in. Die kennis willen we breder inzetten.”

Over een eventuele verlenging van de bestaande kerncentrale is hij duidelijker: „Het zou mij onlogisch lijken om het stabielste deel van het Nederlandse elektriciteitsnetwerk niet te continueren.”