Een bijeenkomst over een nieuw asielzoekerscentrum van maximaal 192 asielzoekers in de Noord-Brabantse gemeente Best is woensdagavond vroegtijdig beëindigd, nadat daar protesten uitbraken. Dat heeft Omroep Brabant gemeld. Bij de bijeenkomst in een sporthal waren zo’n honderdvijftig mensen aanwezig, zij hadden zich van te voren aangemeld. Daarbuiten probeerden nog een extra groep actievoerders via verschillende ingangen de hal in te komen, deels ook met hulp van binnenuit. Uiteindelijk braken ze twee keer de voordeur van de sporthal open.
De betogers gooiden met eieren en staken vuurwerk af, wat buiten al voor een onrustige situatie zorgde. Toen de actievoerders door de deur waren gebroken, staken ze ook in de hal van het gebouw vuurwerk af. Een van de activisten stak volgens Omroep Brabant na afloop van de bijeenkomst een vuurwerkbom af en werd vervolgens gearresteerd.
De aanwezigen binnen waren door de gemeente in vier groepjes opgesplitst, wat tot onvrede zorgde. Bewoners van de gemeente onderbraken de burgemeester Rianne Donders regelmatig. Uiteindelijk werd de bijeenkomst geschorst met als doel om de deelnemers uitleg te geven.
Burgemeester Donders kwam echter terug met een andere boodschap: ze kon de veiligheid niet langer garanderen door de onrust buiten de zaal. Vervolgens brak ze de bijeenkomst af. Volgens Omroep Brabant werd die aankondiging met „cynisch gelach” ontvangen door aanwezigen die door politieagenten en boa’s begeleid werden om het gebouw te verlaten.
Het is niet de eerste keer dat in Brabant geprotesteerd wordt tegen de komst van een nieuw asielzoekerscentrum. In Berlicum bekogelden actievoerders eind maart het gemeentehuis met eieren en vuurwerk. Ook werd een stapel autobanden in brand gestoken op de plek waar het azc zou moeten komen.
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu is in de nacht van woensdag op donderdag aangekomen in Hongarije om te praten met de Hongaarse premier Viktor Orbán, dat melden internationale persbureaus.
Het bezoek is omstreden, omdat het Internationaal Strafhof (ICC) in november 2024 een arrestatiebevel heeft uitgevaardigd tegen de Israëlische premier op verdenking van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in de oorlog in Gaza. Als ICC-lidstaat is Hongarije verplicht om Netanyahu te arresteren wanneer hij voet op Hongaars grondgebied zet.
Een dag na de aankondiging van het arrestatiebevel zei premier Orbán al Netanyahu uit te nodigen voor een bezoek aan zijn land en de Israëlische premier hierbij niet te laten arresteren. Dinsdag schreef de Hongaarse journalist Szabolcs Panyi op Bluesky dat Hongarije zich gaat terugtrekken uit het International Strafhof (ICC). Als Hongarije zich terugtrekt, zou het de enige EU-lidstaat zijn die niet bij het ICC is aangesloten.
De Amerikaanse president Donald Trump heeft woensdag aangekondigd dat de VS 20 procent aan invoerheffingen gaan rekenen voor producten uit de Europese Unie. Voor producten uit China gaat 34 procent invoerheffingen gelden.
Dat blijkt uit een kartonnen bord met heffingen dat Trump liet zien tijdens zijn toespraak in de tuin van het Witte Huis. Daarop staan in een linker kolom de tarieven waarvan hij zegt dat landen ze de VS aanrekenen, en rechts de tarieven die de VS vanaf morgen invoeren.
„We delen de tarieven die op ons worden verhaald door twee”, zegt Trump. Hij noemt ze „wederkerige tarieven”. De 67 procent waarvan hij zegt dat China die rekent over producten uit de VS, deelt hij door twee: vanaf morgen geldt 34 procent aan invoerheffingen voor producten uit dat land. En zo ook de EU: volgens Trump gelden in de EU importheffingen van 39 procent voor Amerikaanse producten. Vanaf morgen, zegt hij, rekenen de VS tarieven van 20 procent voor Europese producten.
In februari waren de werkelijke tarieven van de EU op Amerikaanse producten niet 39, maar om en nabij 1 procent, schreef de Europese commissie.
‘Landen zullen boos worden’
Trumps lijst op het bord ging verder: India rekent volgens Trump invoertarieven van 52 procent op Amerikaanse producten, en krijgt invoerheffingen van 26 procent terug. Vietnam zou 90 procent rekenen, en krijgt invoertarieven van 46 procent. „Sommige landen zullen boos worden”, zegt Trump. „Ja, zeker, want we hebben deze landen nooit iets in rekening gebracht.”
Wanneer deze tarieven daadwerkelijk gaan gelden, is nog niet duidelijk. Trump zegt dat ze morgen ingaan, maar de Amerikaanse omroep CNN schrijft kort na de persconferentie op basis van bronnen dat ze pas op 9 april in zullen gaan. „Dat geeft landen met heffingen hoger dan 10 procent ruimte om te onderhandelen,” schrijft CNN.
Trump verwees naar 2 april, de dag waarop hij wereldwijd invoerheffingen oplegt, als “Bevrijdingsdag”: de bevrijding van de VS van in zijn ogen oneerlijke handelstekorten met andere landen. De leider van de Democratische Partij in het Huis van Afgevaardigden, Hakeem Jeffries, leverde woensdag nog vóór Trumps speech al kritiek: „Dit is geen Bevrijdingsdag, dit is een recessiedag.”
Lees ook
Heffingendag is aangebroken: wie kan welke maatregel verwachten?
Liveblog Amerikaanse politiek
Trump: 20 procent invoerheffingen voor EU, 34 procent voor China
Een Amerikaanse federale rechter heeft woensdag de corruptiezaak tegen de New Yorkse burgemeester Eric Adams geseponeerd. Dat melden internationale persbureaus. Bij de uitspraak uitte de rechter felle kritiek op het Amerikaanse ministerie van Justitie, dat de aanklacht tegen de burgemeester had ingetrokken. Volgens het ministerie weerhield de zaak burgemeester Adams, lid van de Democratische Partij, ervan uitvoering te geven aan plannen van de regering-Trump voor de uitzetting van illegale migranten.
„Alles hieraan riekt naar een deal: het afdoen van de aanklacht in ruil voor concessies op het immigratiebeleid”, schreef de rechter in het oordeel. De rechter heeft bepaald dat zijn oordeel onomkeerbaar is, waarmee hij ingaat tegen een verzoek van de Trump-regering. Volgens de rechter zou anders „onvermijdelijk de perceptie ontstaan dat de vrijheid van de burgemeester afhangt van zijn uitvoering van het immigratiebeleid”.
Adams stond terecht voor vijf aanklachten, waaronder omkoping en het aannemen van illegale buitenlandse campagnedonaties. Volgens The New York Times laat het seponeren van de zaak tegen Adams de verregaande invloed van de regering-Trump op het Amerikaanse juridische systeem zien. In november vinden in New York burgemeestersverkiezingen plaats. Het is nog niet duidelijk wie er namens de Democraten kandidaat zal staan.
Liveblog Amerikaanse politiek
VS trekken visum in van oud-president Costa Rica, winnaar Nobelprijs voor de Vrede, na kritiek op Trump
De Amerikaanse webgigant Amazon heeft een bod uitgebracht op de Chinese sociale media-app TikTok. Dat meldt de Amerikaanse krant The New York Times woensdag op basis van drie ingewijden. Het bod werd volgens de krant gedaan in een brief aan vicepresident JD Vance en minister van Handel Howard Lutnick.
Volgens de bronnen van The New York Times nemen „meerdere partijen” betrokken bij de gesprekken omtrent de verkoop van TikTok het bod van Amazon niet serieus.
Het bod komt op een gevoelig moment. Het eigenaarschap van TikTok is een heet hangijzer in de Amerikaanse politiek: zowel de Democraten als de Republikeinen vrezen dat het Chinese platform een gevaar voor de nationale veiligheid kan vormen. Vorig jaar namen de partijen gezamenlijk een wet aan die eigenaar Chinese ByteDance dwong om TikTok van de hand te doen aan een Amerikaanse koper. Tot die tijd zou TikTok uit de lucht gehouden worden in de VS, waar de app 170 miljoen gebruikers heeft.
President Donald Trump draaide de ban die Biden in januari op TikTok invoerde terug. In de afgelopen maanden maakte hij er een punt van om het platform, ondanks veiligheidszorgen, online te houden. Hij stelde de handhaving van de ban uit tot komende zaterdag en heeft aangegeven deze week duidelijkheid geven over de toekomst van het Chinese bedrijf in de VS.
TikTok zelf heeft meerdere keren benadrukt dat het niet te koop is. Dat zou onder andere te maken hebben Chinese overheid, die een overname zou blokkeren.
Kort nadat het bod van Amazon naar buiten kwam, werd ook bekend dat Tim Stokely, de oprichter van het exclusieve-contentplatform OnlyFans, geïnteresseerd is in het kopen van TikTok. Samen met de HBAR foundation, een stichting die onder andere met crypto-investeringen opkomende ondernemers financiert, heeft Stokely een bod uitgebracht, schrijft persbureau Reuters. Ook AppLovin, een Amerikaans mobieletechnologiebedrijf, zou een bod uitgebracht hebben.
Een verloskundige en een andere medewerker van een abortuskliniek in Texas zijn maandag gearresteerd omdat ze abortussen zouden hebben uitgevoerd, schrijven Amerikaanse media. Het is de eerste keer sinds de invoering van een zeer strenge wet tegen abortussen in Texas dat iemand is opgepakt voor verdenking op het uitvoeren van een abortus.
Ken Paxton, de procureur-generaal van Texas, zei in een verklaring dat de verloskundige drie klinieken zou hebben in verschillende steden rond Houston. Samen met een medewerker werd de verloskundige gearresteerd voor het „illegaal uitvoeren van een abortus en het beoefenen van geneeskunde zonder vergunning”. Volgens de Texaanse wet kan de verloskundige veroordeeld worden tot twintig jaar cel.
Civiele procedure
Paxton verwijst in de verklaring naar de zeer omstreden ‘Texas Human Life Protection Act’, die voorschrijft dat een abortus na zes weken zwangerschap verboden is. Wie na die zes weken helpt met een abortus kan worden aangeklaagd door een andere burger. Dat kan een verloskundige zijn, een zus, ouder, priester of de taxichauffeur die de vrouw naar de abortuskliniek bracht.
Volgens dit wetsvoorstel zijn burgers, en niet de overheid, verantwoordelijk voor handhaving van de abortuswet. Het aanspannen van een zaak tegen iemand die een zwangere vrouw hulp verleent is lucratief: er staat een vergoeding van zo’n 10.000 dollar (omgerekend zo’n 9.100 euro) tegenover.
Al in 2021 werd gewaarschuwd voor het misbruiken van het civiel recht om burgers tegen elkaar op te zetten. Door deze civiele rechtsgang wordt het voor vrouwen in Texas vrijwel onmogelijk om nog ondersteuning te krijgen bij een abortus.
Ook via de strafrechtelijke procedures wordt op de wet gehandhaafd. In december klaagde de procureur-generaal, Ken Paxton, een arts uit New York aan die abortuspillen zou hebben opgestuurd naar één inwoner van de grotendeels conservatieve staat Texas. De New Yorkse arts hangt nu een boete van 100.000 dollar (zo’n 90.000 euro) boven het hoofd.
Lees ook
Kunnen vrouwen niet online een abortuspil bestellen? En vijf andere vragen over de nieuwe abortuswet in Texas
Polen, Estland, Letland en Litouwen willen mijnen leggen in hun grensregio’s om zich te wapenen tegen eventuele Russische agressie. Daarom willen de vier Oost-Europese landen uit het Ottawa Verdrag van 1999, stappen dat het gebruik verbiedt van landmijnen die gericht zijn tegen personen.
Landmijnen gericht tegen personen worden net onder de grond begraven en exploderen zodra iemand erop gaat staan. Dit soort antipersoonsmijnen is controversieel omdat ze veel slachtoffers kunnen maken onder de burgerbevolking.
Opzegging van het Ottawa Verdrag moet worden goedgekeurd door de parlementen in de vier landen. Alle EU-landen hebben het verdrag in de loop van de jaren ondertekend. Onder meer Rusland, de Verenigde Staten, China, India en Pakistan tekenden het verdrag niet. Rusland gebruikt de mijnen op grote schaal in zijn oorlog tegen Oekraïne.
In een verklaring stellen de ministers van Defensie van de vier landen dat de „veiligheidssituatie in onze regio fundamenteel is verslechterd” sinds het verdrag ruim een kwart eeuw geleden werd geratificeerd. „Militaire dreigingen tegen NAVO-lidstaten die grenzen aan Rusland en Wit-Rusland zijn significant toegenomen”, schrijven de ministers.
Verband met Russische agressie
In hun verklaring leggen de vier landen een rechtstreeks verband tussen hun uittreding uit het Ottawa Verdrag en de Russische agressie tegen Oekraïne en andere Europese landen. „In het licht van deze instabiele veiligheidsomgeving, gekenmerkt door de Russische agressie en zijn voortdurende dreiging tegen de Euro-Atlantische gemeenschap, is het van essentieel belang alle maatregelen te evalueren die onze afschrikking en onze defensiecapaciteiten vergroten.”
Ook in Finland, dat een grens van zo’n 1.300 kilometer deelt met Rusland, wordt al sinds eind vorig jaar gesproken over opzegging van het verdrag. Finland tekende het Ottawa Verdrag in 2012.
Litouwen stapte begin deze maand al officieel uit het verdrag dat naast persoonsmijnen ook de verwerving, het gebruik en de productie van clustermunitie verbiedt. Ook die munitie is controversieel vanwege de potentiële gevaren voor burgers. Litouwen, dat grenzen deelt met zowel Wit-Rusland als de Russische exclave Kaliningrad, wijst erop dat deze munitie ook door Rusland wordt gebruikt, en volgens de regering in Vilnius zijn alle middelen nodig om een potentiële agressor af te schrikken.
Europese herbewapening
De recente stappen van Polen en de Baltische staten passen naadloos in een nieuw Europees beleid van massale herbewapening dat zich aftekent sinds de terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis, in januari. Onder zijn presidentschap maakten de Verenigde Staten de afgelopen weken een radicale ommezwaai, waarbij Trumps voorkeur eerder uit lijkt te gaan naar Moskou dan naar de traditionele Europese bondgenoten van de VS. De Europese NAVO-landen vertrouwen er niet meer op dat de VS militair te hulp zal schieten in een oorlog met Rusland, zoals Oekraïne de afgelopen weken ondervond.
Mensenrechtenorganisaties betreuren de voorgenomen stappen van Polen en de Baltische staten. Het Internationale Rode Kruis (ICRC) zegt „zeer bezorgd” te zijn over de Europese herbewapeningsplannen. „De gevolgen van deze mogelijke opzeggingen van conventies door bepaalde landen zouden zeer ernstig kunnen zijn voor veel burgers – op de zeer lange termijn en zelfs binnen de betrokken landen”, zei ICRC-woordvoerder Christian Cardon vorige week. „Juist nu zijn deze verdragen relevant, niet in tijden van vrede en stabiliteit.”
Lees ook
Amerikaanse antipersoonsmijnen moeten Oekraïne helpen bij het afremmen van de Russische opmars
In de Russische oorlog tegen Oekraïne werd de afgelopen maanden duidelijk dat antipersoonsmijnen de opmars van eenheden langs de frontlinies kan vertragen. In november vorig jaar leverde de Amerikaanse regering van president Joe Biden deze mijnen aan Oekraïne om de Russische opmars in de regio Donetsk te vertragen.
In de zomer van 2023 speelde een vergelijkbare discussie toen Washington clustermunitie ging leveren aan Oekraïne, granaten die tientallen kleinere bommen bevatten; deze munitie is zowel gericht tegen voertuigen als tegen troepenconcentraties. Het bezwaar van mensenrechtenorganisaties is dat de bommetjes niet altijd tot ontploffing komen, en daardoor nog jaren na de beëindiging van een oorlog een gevaar kunnen opleveren voor nietsvermoedende burgers.
Het regent in de Georgische hoofdstad Tbilisi en dat maakt van deze zaterdag een perfecte theaterdag. Maar het Vaso Abashidze New Theater ligt er stilletjes bij. „Wat wilt u? Het theater is gesloten”, zegt de bewaker nors. Hij wijst op een grote banner die aan de voorgevel van het statige, in Sovjet-modernistische stijl opgetrokken pand is opgehangen. Tussen de twee middelste Ionische zuilen in prijkt de beeltenis van een serieus ogende jongeman in een zwart leren jack. „Vrijheid voor de gevangenen van het systeem!”, staat eronder in krullend Georgisch schrift.
De man op de foto is de 28-jarige Andro Tsjitsjinadze, een in Georgië razend populaire acteur die bekend is van zijn rollen in theatervoorstellingen en filmproducties. Maar Tsjitsjinadze staat niet meer op de planken. Sinds begin december zit de acteur in de gevangenis. Opgepakt tijdens een van de antiregeringsdemonstraties, die al ruim vier maanden Georgië beheersen. Sinds regeringspartij Georgische Droom afgelopen najaar de overwinning claimde bij vervalste parlementsverkiezingen, eisen woedende Georgiërs het vertrek van de autocratische en pro-Russische regeringspartij.
Tsjitsjinadze stond vooraan in de protesten. „Ik sta hier met mijn vrienden voor de Europese toekomst van ons land. We moeten alles doen om deze regering tegen te houden en te laten zien dat we hun beleid niet accepteren”, verklaarde hij enkele uren voor zijn arrestatie tegen een journalist. De volgende ochtend stonden er een stuk of zestig politieagenten bij hem voor de deur, die hem meenamen en opsloten. Sindsdien zit hij, samen met komiek Onise Tschadadze en negen anderen, in voorarrest op beschuldiging van het ‘organiseren van of deelnemen aan geweld in groepsverband’. Ze kunnen negen jaar cel krijgen. Verzoeken van hun advocaten om vrijlating werden deze maand door de rechtbank afgewezen.
Creatief directeur David Dojasjvili van het Georgische theatergezelschap. „Russen zijn gewend aan terreur. Wij, Georgiërs, beseffen eigenlijk nu pas dat het hier bij ons dezelfde kant op dreigt te gaan en vragen ons af wat we moeten doen om dat te voorkomen.” Foto Eva Cukier
Woede
De aanklacht tegen hun collega wekt zorgen en woede onder de ruim 140 medewerkers van het Abashidze-theater. Zij besloten alle voorstellingen te staken tot Tsjiitsjinadze en de overige politieke gevangenen vrijkomen. Tijdens een protestbijeenkomst, half januari, presenteerden de acteurs een manifest waarin ze opkomen voor hun artistieke vrijheid en hun verzet uitspreken tegen de regering. „De Georgische cultuur zit in de gevangenis”, riep David Doiasjvili, creatief directeur van het theater, staand op een podium voor het gebouw. Daar kondigde hij een tournee aan langs Georgische steden om met burgers te spreken over de crisis in het land.
„Er is geen enkel bewijs voor de beschuldigingen”, zegt dezelfde Doiasjvili in zijn ruime kantoor boven in het in 2020 grondig gerenoveerde theater. Ondanks de staking zit hij midden in de repetities voor Shakespeare’s A Midsummernight Dream. Een deur verder zijn de stemmen van de acteurs te horen. Doiasjvili staat op om de deur te sluiten en steekt een sigaret op. „Het stuk wordt natuurlijk pas opgevoerd als de gevangenen vrij zijn”, zegt hij. Hij spreekt lovende woorden over de gevangen Tsjitsjinadze, die hij „echt een gouden jongen” noemt.
Vriendelijk en bescheiden
De 53-jarige Doiasjvili is zelf een bekende in de Georgische theaterwereld en werkte samen met theaters in onder meer Italië en Duitsland en Oekraïne. Ooit begon hij als jonge acteur bij het beroemde Russische Mariinski Theater in Sint-Petersburg. Maar in het vijandige Rusland, dat in 2008 een korte oorlog voerde tegen Georgië en sindsdien twee provincies bezet houdt, komt hij al jaren niet meer. „Russen zijn gewend aan terreur. Wij, Georgiërs, beseffen eigenlijk nu pas dat het hier bij ons dezelfde kant op dreigt te gaan en vragen ons af wat we moeten doen om dat te voorkomen.”
De vriendelijke, bescheiden Dojasjvili neemt een prominente plaats in de pro-Europese, Georgische protestbeweging die ageert tegen de vele repressieve wetten die door de regering worden ingevoerd sinds de vervalste parlementsverkiezingen vorig najaar. Maar ook zijn eigen positie staat onder druk. Vorige maand maakte regeringspartij Georgische Droom bekend wetgeving te herzien die de artistieke vrijheid en onafhankelijkheid van Georgische theaters ernstig bedreigt. In de nieuwe wet verdwijnt de positie van artistiek directeur en krijgen theaters in het land nog maar één algemeen directeur, die onder verregaande controle komt van de regering.
Intimidatie
De voorgestelde wijzigingen ondervinden felle tegenstand. Zeker waar het staatstheaters betreft als het Vaso Abashidze New Theater, die hun inkomsten ontvangen van de overheid en daarmee extra kwetsbaar worden voor intimidatie. De vorig jaar door de regering aangenomen wet op ‘buitenlandse agenten’, die financiering van buiten criminaliseert, zorgt er bovendien voor dat buitenlandse toneelgroepen terughoudend worden in hun samenwerking met Georgische theaters.
Lees ook
Lees ook deze reportage over de protesten in Georgië: Georgische demonstranten vrezen ‘door Europa te worden vergeten’
De hervormingen zijn onderdeel van een waterval aan repressieve wetgeving om de publieke opinie in Georgië onder staatscontrole te brengen en critici te muilkorven. „Theater is altijd een invloedrijke plek geweest voor afwijkende meningen, protest en de vorming van de nationale identiteit”, schreef de online krant Georgia Today onlangs in een kritisch commentaar op de ontwikkelingen en roemde het Georgische theaters om hun drijvende kracht achter de onafhankelijkheidsbeweging in de late Sovjetjaren, toen Georgiërs massaal in opstand kwamen tegen het Sovjet-bewind.
Overdonderd
Ook Dojasjvili kan zich nog niet voorstellen dat de vrijheidslievende en in overgrote meerderheid pro-Europese Georgiërs het zover laten komen. Hij wijst op de demonstraties die nog iedere avond in het centrum van Tbilisi en andere steden worden gehouden, de studenten die zich uitspreken en de enorme steun onder Georgiërs voor de Oekraïense strijd tegen Rusland. „De regering wil de culturele sector het zwijgen opleggen. Nu voelen we ons daardoor overdonderd, maar wij zullen ons blijven verzetten in deze absurde strijd.”
Het pas vier jaar geleden geopende Abashidze New Theater heeft het verzet nieuw leven ingeblazen. Onder andere met de theatertournee, waarmee hij met zijn acteurs sinds enkele weken door Georgië reist en met burgers praat over hun problemen en angsten voor de toekomst. Hij vertelt over een voorstelling die ze op de planken brachten, getiteld ‘Ik sterf als mijn land’. „Het heeft als uitgangspunt dat ieder mens zijn land vertegenwoordigt en dat als één persoon wordt gedood, een stukje van het collectief uitdooft. Wat wij meemaken, lijkt op een stervensproces. Wij verliezen alleen geen mens, wij verliezen ons land.”
Een beetje zon, een beetje regen. Een voorbode van een winter die kan meevallen of juist van eentje die stiekem heel koud kan zijn. Het afgelopen jaarcijferseizoen was voor de grotere Nederlandse beursgenoteerde bedrijven als een gemiddelde herfst in Nederland. Met soms goede dagen, soms mindere, maar met weinig uitschieters.
Neem de grote Nederlandse banken. In 2023 boekten ze, door de hoge rentestanden, haast ongeziene resultaten, met winstpercentages tot 82 procent. Deze uitzonderlijke groei konden ze niet vasthouden, waardoor die resultaten minder overtuigend oogden, maar de winsten waren vorig jaar nog steeds aanzienlijk.
„Je kunt niet zeggen dat het fantastisch gaat, maar ook weer niet dat het er heel slecht uitziet”, zegt Niels Koerts, beleggingsanalist bij Stockwatch. „ING deed het wat minder na een topjaar, maar dat geldt ook voor een bedrijf als Shell. Een traditionele motor als ASML kent een jaar dat minder spectaculair was dan wat we van ze gewend zijn, maar dat desalniettemin solide was. Onder de streep zijn de resultaten van de Nederlandse AEX-bedrijven gewoon goed, maar wat minder spectaculair dan eerdere cijfers van ASML.”
Tegelijkertijd heerst er vrees voor wat komen gaat, gezien de geopolitieke spanningen en het onberekenbare economisch beleid van de VS. Alleen de Amerikaanse beurzen laten dat al zien, die maandag 10 maart flink in het rood doken. Of, zoals financieel directeur van de Rabobank Bas Brouwers het enkele weken terug omschreef: „Als ik naar de wereld om ons heen kijk en de aanhoudende escalaties, dan kan het bijna niet anders dan dat wij dat ook gaan voelen.”
Lees ook
Na vijftig dagen als president slaat de ‘Trump bump’ razendsnel om in een ‘Trump slump’
De ontwikkelingen in de VS domineerden de gesprekken rond de jaarcijfers. Het is momenteel hét gespreksthema in de bestuurskamers: hoe ga je om met Amerikaanse onberekenbaarheid? Maar er zijn meer onderwerpen die meermaals terugkeerden bij de presentaties van de resultaten van beursgenoteerde bedrijven. Het cijferseizoen in vier trends.
1. Aandeelhouder profiteert van bedrijfswinsten
„I run a company, I don’t manage the stock exchange.” De eind vorig jaar overleden voormalige Heineken-topman Karel Vuursteen zei het begin deze eeuw duidelijk tegen Amerikaanse beleggers. Als ze snel meer waarde terug wilden krijgen voor hun investeringen, moesten ze niet bij hem zijn.
Dat het er tegenwoordig anders aan toegaat, bewees de huidige topman Dolf van den Brink enkele weken terug. Hij kondigde toen aan dat Heineken voor het eerst sinds 2015 weer eigen aandelen gaat inkopen. De kosten: 1,5 miljard euro.
Heineken is lang niet de enige. De Angelsaksische focus op snel gewin voor aandeelhouders is ook in Nederland aan een opmars bezig. In de VS en het Verenigd Koninkrijk zijn bedrijven er voornamelijk om aandeelhouders tevreden te stellen. Het geld dat ze verdienen vloeit dan veelal naar beleggers terug.
Het duidelijkst komt dat naar voren in het uitkeren van de winst in de vorm van dividend. Maar je ziet het ook aan de inkoopprogramma’s van eigen aandelen, waaraan bestuurders de laatste jaren een belangrijk deel van de winst besteden.
Grote bedrijven gaven honderden miljoenen euro’s extra uit aan reclame om hun A-merken te verkopen
Vaak weten bedrijven die op een berg geld zitten niet wat ze ermee moeten doen. Ze kunnen winsten investeren in nieuwe producten of diensten of in bijvoorbeeld overnames van concurrenten. „Soms is het moeilijk nieuwe groeiprojecten te vinden”, zegt Koerts. „Bijvoorbeeld als de markt in je sector verzadigd is en er geen directe overnamekandidaten of andere investeringsopties zijn. Het geld op de bankrekening laten staan geeft weinig rendement. Dan kun je wat terugdoen voor de beleggers door eigen aandelen in te kopen.”
Het gevolg is dat toekomstige winsten over minder aandelen hoeven te worden verdeeld. De winst per aandeel stijgt dan, en dat betekent meer waarde voor de aandeelhouder. „Wolters Kluwer [informatieleverancier en uitgeverij] doet dit al jaren. Op die manier stijgt de winst per aandeel steeds een stukje en kun je laten zien: we groeien”, stelt beleggingsanalist Nico Inberg van De Aandeelhouder.nl. „Bovendien gaat op deze manier de koers omhoog. De beurswaarde van het bedrijf stijgt, wat het ook beter beschermt tegen een vijandige overname.”
Dat het terugkopen van eigen aandelen populairder is geworden, blijkt uit cijfers van beleggersvereniging VEB. De afgelopen drie jaar werd er gemiddeld voor 37 miljard euro per jaar aan eigen stukken van de markt gehaald door AEX-bedrijven. De drie jaren voor de coronapandemie (2017-2019) was dat gemiddeld 16 miljard euro per jaar. Vorig jaar zat met 36 miljard euro net onder het driejarig gemiddelde, maar volgens de VEB „lijkt het erop dat er dit jaar flink meer zal worden ingekocht”.
Alleen al de afgelopen weken werd er voor 14 miljard euro aan inkoopvoornemens aangekondigd door AEX-bedrijven. Het bedrag is nog exclusief een programma van ASML dat loopt van 2022 tot eind 2025 en dat voorziet in de aankoop van 12 miljard euro aan eigen aandelen. Begin dit jaar was er echter pas 2 miljard euro van uitgegeven.
Ook techinvesteerder Prosus heeft een doorlopend inkoopprogramma, waarmee de afgelopen twee jaar gemiddeld 8,4 miljard euro per jaar gemoeid was. Ook zijn er nog drie kwartalen te gaan waarin bedrijven nieuwe opkoopprogramma’s kunnen presenteren.
Het grootste aangekondigde pakket is de afgelopen weken gepresenteerd door Shell: het wil dit jaar voor 3,5 miljard dollar (3,2 miljard euro) aan eigen aandelen inkopen. Het bedrijf profiteert al een paar jaar van de gestegen energieprijzen en geeft dat geld liever terug aan aandeelhouders dan dat het dit investeert in bijvoorbeeld vergroening. Het oliebedrijf heeft sinds 2022 al een vijfde van haar eigen aandelen teruggekocht.
Een belangrijke voorwaarde voor het terugkopen van aandelen is dat het bedrijf voldoende cash in huis heeft om de stukken te kopen. Wie krap bij kas zit maar toch doorzet, brengt zichzelf in moeilijkheden voor slechtere tijden.
Zo was bouwer BAM – wel beursgenoteerd, niet in de AEX – jarenlang voorzichtig vanwege de stagnerende huizenmarkt. Nu de bouw weer wat op gang is gekomen, wordt er voor 50 miljoen euro aan eigen stukken ingekocht – 20 miljoen euro meer dan vorig jaar. „Het is een grote stap”, erkende topman Ruud Joosten enkele weken geleden tegenover het FD. Maar volgens hem staat het bedrijf er goed voor en geven een dividendverhoging en de inkoop van eigen aandelen „het vertrouwen van het management in het bedrijf” weer.
2. Honderden miljoenen extra voor reclame om A-merken te verkopen
Extra reclamespotjes van Heineken, meer advertenties voor Dove, KitKat en Oreo, geldprijzen voor het beste Lipton-terras van Nederland: levensmiddelenbedrijven haalden vorig jaar alles uit de kast om de consument terug naar hun merkproducten te krijgen.
Dat heeft alles te maken met de hoge inflatie van de afgelopen jaren. De prijzen van A-merken stegen de afgelopen vier jaar met liefst 42 procent, concludeerde de Consumentenbond eind vorig jaar. Huismerken werden in die periode weliswaar ook 30 procent duurder, maar per jaar kan dat onder de streep vele euro’s schelen.
Lees ook
Premiumpils voor een premiumprijs: met meer marketing weet Heineken duurder bier te verkopen
En dus was er werk aan de winkel om de consument terug te winnen, beseften bedrijven in de levensmiddelenbranche. Zo gaf Unilever vorig jaar 900 miljoen euro meer uit aan reclame, de grootste verhoging in tien jaar tijd. Bij Heineken ging er 10 procent extra naar marketing – „twee keer zoveel als de omzetgroei”, benadrukte topman Van den Brink. Het Amerikaanse Procter & Gamble (bekend van onder meer Pampers) gaf 1,6 miljard dollar meer uit aan advertentiecampagnes. FrieslandCampina verhoogde het reclamebudget in een jaar tijd met bijna 100 miljoen euro naar 653 miljoen euro.
„Uiteindelijk moeten consumenten vragen om je merk. Nemen ze genoegen met het huismerk of willen ze per se een A-merk?”, zegt Inberg. „Douwe Egberts lukte het onlangs om de eindgebruiker bij de supermarkt die specifieke koffie te laten eisen. En dan heb je het als merk goed gedaan. Maar bij veel producten nemen consumenten genoegen met een goedkoper alternatief. Dan moet je de vraag naar jouw A-merk weer op gang zien te krijgen.”
Lees ook
Waar komen die hoge prijzen in de Nederlandse supermarkt vandaan?
3. Terughoudendheid over Trump
Hoewel het terugkijkend in de cijfers nog nauwelijks te zien is, ging het bij de presentatie van de jaarcijfers veel over wat er momenteel in de VS gebeurt. Amerikanen vrezen inmiddels voor een recessie en de belangrijkste beursindices in het land kelderden begin vorige week. Aankondigingen over nieuwe importtarieven hebben gevolgen voor exporterende Nederlandse bedrijven. Ze weten daardoor zelf ook niet helemaal waar ze aan toe zijn.
„Wat mij opviel, is dat heel veel topmannen heel erg voorzichtig zijn in hun vooruitzichten voor dit jaar”, zegt Inberg. „Bedrijven weten niet waar het heengaat met de wereld. Wel of geen tarieven, Elon Musk die rare dingen doet. Het is extreem onzeker allemaal en bestuursvoorzitters durven geen wilde uitspraken te doen.” Het meest treffende voorbeeld daarvan was Heineken-topman Van den Brink. Die zei over de ongewisse toekomst: „We hebben een groene fles, geen kristallen bol.”
Wat mij opviel was dat veel topmannen heel erg voorzichtig zijn in hun vooruitzichten voor dit jaar
De daadwerkelijke impact van het handelsbeleid is volgens ABN Amro-topman Robert Swaak op zijn vroegst in de tweede helft van dit jaar terug te zien in de cijfers. In de periode voor het ingaan van importheffingen wordt er vaak juist nog veel gehandeld in goederen. „Het is dus nog te vroeg om hier nu iets over te zeggen.”
Een van de weinige beursbedrijven die al iets merkt van gewijzigd Amerikaans beleid, is uitzendbureau Randstad. Dat is het eigen diversiteitsbeleid in wervingsprocedures voor banen in de VS aan het herzien. Trump kondigde eerder een verbod af op selectiemethodes die rekening houden met de diversiteit van het personeelsbestand van de overheid.
Bodemonderzoeker Fugro merkt dat bedrijven in de wachtstand staan nu de nieuwe Amerikaanse regering inzet op gasboringen en veel minder in windparken op zee. „Veel dingen die Trump heeft geroepen moeten nog uitgewerkt worden in beleid. Bedrijven wachten af wat daarin precies wordt opgeschreven. Dat heeft natuurlijk een effect op Fugro”, zei topman Mark Heine tegen persbureau ANP.
4. Ervaring verlaat de bestuurskamer
Het was een vraag die elk jaar wel een keer te horen is op elke economieredactie: hoe lang zit Nancy McKinstry nou ook alweer bij Wolters Kluwer? Ongewoon lang bestuurde de Amerikaanse (66) het uitgeefconcern: 22 jaar. Maar dit jaar kwam dan toch de afscheidsmededeling: nu ze de pensioengerechtigde leeftijd nadert, vindt McKinstry het mooi geweest. Ze stopt begin volgend jaar.
Lees ook
Nancy McKinstry, de vrouw die Wolters Kluwer transformeerde, kondigt haar vertrek aan
McKinstry was niet de enige bestuursvoorzitter met jarenlange ervaring die bekendmaakte terug te gaan treden. Zo verruilt Peter Berdowski (68) na twintig jaar het topmanschap bij baggeraar Boskalis voor het voorzitterschap van de raad van commissarissen. Bij Jumbo – niet beursgenoteerd – gaf Ton van Veen aan na twintig jaar te vertrekken uit de top van het bedrijf. Herna Verhagen was dertien jaar lang topvrouw bij PostNL en zwaait eind maart af. Ook bij Signify (Eric Rondolat) en Unilever (Hein Schumacher) maken de bestuursvoorzitters hun termijn niet vol.
Toeval? Daar lijkt het wel op. „De redenen waarom ze vertrekken lopen nogal uiteen”, zegt analist Koerts. Zo waren de commissarissen bij Signify en Unilever niet tevreden over de prestaties van de hoogste man in het bedrijf. McKinstry en Berdowski zijn op leeftijd. „Dan is het niet gek dat ze wat anders gaan doen.”
Dat de aankondiging van McKinstry’s vertrek de beurskoers van Wolters Kluwer omlaag trok, en niet de jaarcijfers die „gewoon oké waren”, zegt volgens Koerts iets over 2024. „Al met al is het niet een jaar wat beleggers zich heel erg zullen herinneren om de resultaten.”
Ruim 42 procent van de Nederlandse bedrijven die in 2024 zzp’ers inhuurden, verwacht dat in 2025 minder te doen. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. De door de belastingdienst aangekondigde strengere controles op schijnzelfstandigheid speelt volgens de bedrijven een belangrijke rol bij die keuze.
Veel bedrijven gaan sinds dit jaar op een andere manier om met de inzet van zzp’ers. Aanleiding daarvoor is dat de fiscus vanaf 1 januari 2025 de wet tegen schijnzelfstandigheid moet handhaven. Daarbij wordt gecontroleerd of bedrijven zelfstandigen niet inhuren voor hetzelfde werk dat iemand met een vast dienstverband uitvoert.
Wettelijk was dat al verboden, maar doordat er nauwelijks werd gehandhaafd, nam het aantal ‘schijnzelfstandigen’ flink toe. Deze zzp’ers doen hun werk op een vergelijkbare manier als mensen in dienst, bijvoorbeeld in vaste roostertijden, met een laptop van de werkgever en onder een leidinggevende, maar bouwen bijvoorbeeld geen pensioen op of moeten zelf hun zorgverzekering regelen.
Landbouw en horeca
In sectoren als de horeca, zorg en media wordt vaak een beroep gedaan op zelfstandigen en naar verwachting komt daar verandering in. Zo zeggen werkgevers in de horeca en landbouw dat de strengere controle op schijnzelfstandigheid de belangrijkste reden is om minder zzp’ers in het huren in 2025. Hetzelfde geldt voor ondernemers in de beveiligings- en opsporingsdiensten en de radio- en televisieomroepen.
Ook in de bouw is dit de voornaamste reden en ligt het aantal bedrijven dat minder werk voor zzp’ers heeft het hoogst, ruim 6 op de 10 bedrijven. Een tekort aan gekwalificeerd personeel is voor 39 procent van de bedrijven de belangrijkste reden om wel zzp’ers in te blijven huren.
De handhaving bestaat nu nog alleen uit het opleggen van naheffingen. Boetes worden dit jaar nog niet uitgedeeld. Niet alleen werkgevers die medewerkers ten onrechte als zelfstandige laten werken waar de wet loondienst voorschrijft, lopen risico. Ook schijnzelfstandigen zelf kunnen bestraft worden: belastingvoordelen die ze hebben gekregen als zelfstandigen zouden ze moeten terugbetalen.
Lees ook
De zorg is afhankelijk van zzp’ers, maar nu mogen de meesten van hen er niet meer werken – NRC
<dmt-util-bar article="4885404" headline="Ruim 4 op de 10 bedrijven verwachten minder zzp’ers in te huren in 2025″ url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2025/03/06/ruim-4-op-de-10-bedrijven-verwachten-minder-zzpers-in-te-huren-in2025-a4885404″>
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129573724-282d03.jpg|https://images.nrc.nl/OPfvTzlQHcjnxpIPMqXNHJMu9wo=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129573724-282d03.jpg|https://images.nrc.nl/-EpdksmtIoNw4-p0zSKoWWg3q60=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129573724-282d03.jpg)
