Category: Vandaag

Met de bestendige vredesakkoorden wil het nog niet zo vlotten. De heffingendeals houden voorlopig ook niet over. Maar basale transacties van geld, vastgoed, energie, wapens en vleierij met een vleugje omkoping, daarin handelt Donald Trump het liefst.

Het eerste echte buitenlandse bezoek van zijn tweede presidentschap, de begrafenis van paus Franciscus niet meegeteld, gaat naar zijn comfort zone: de bouwgrond en het klatergoud van de Golfstaten, waar niemand hardop kritisch op hem is en waar veel geld valt te verdienen. Dinsdag landt Trump in Saoedi-Arabië, om vervolgens door te vliegen naar Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE).

In zijn eerste termijn was Saoedi-Arabië ook Trumps eerste bestemming, maar dit keer is de trip nog beladener. Niet alleen door de Israëlische vernietiging van Gaza, de recente Amerikaanse aanvallen op de Houthi’s in Jemen en hooggespannen onderhandelingen over het inperken van het Iraanse atoomprogramma. Het Midden-Oosten is ook de plek waar de familie Trump sinds 2017 het meest flagrant de eigen zakken vult. Onmiddellijk na Trump-I liep schoonzoon Jared Kushner hier al binnen. Nu halen zonen Don jr. en Eric er miljarden op voor vastgoed-, golf- en cryptoprojecten waar ook hun vader direct van profiteert. Zij laten zich niet hinderen door een eigen ethische gedragscode over zakendoen met buitenlandse machthebbers.

Sinds Trump de verkiezingen won werden de ontwikkeling van een nieuw Trump-hotel en -residentie in Dubai, een Trump-toren en een nog onbekend vastgoedproject in Riyadh en een golf- en villaoord in Qatar aangekondigd. Begin deze maand werd bekend dat een staatsgeleid investeringsfonds uit Abu Dhabi 2 miljard dollar (1,8 miljard euro) investeert via de digitale munt die de Trump-zoons hebben opgezet met Zach Witkoff, de zoon van de Amerikaanse Midden-Oostengezant Steve Witkoff. Nieuwszender ABC meldde zaterdag dat de koninklijke familie van Qatar een super-de-luxe privéjet ter waarde van 400 miljoen cadeau doet aan Trump als nieuwe Air Force One.

Investeringen

De commerciële verlangens van de familie worden sneller vervuld dan de economische belangen van de Verenigde Staten waarvoor de president deze week afreist. Het bezoek zelf was al een transactie. „Ik ga als jullie 1 biljoen [duizend miljard] dollar betalen aan Amerikaanse bedrijven” binnen vier jaar, was Trumps eis om Riyadh weer als eerste aan te doen. De meeste Amerikaanse presidenten bezoeken eerst een buurland als Canada of Mexico.

Het geld zou wapenfabrikanten, kunstmatige intelligentie, de aluminiumindustrie en mogelijk samenwerking voor kernenergie ten goede moeten komen. Amerikaanse hulp bij het opzetten van een civiel nucleair programma staat al jarenlang op het wensenlijstje van Saoedi-Arabië. De regering-Biden wilde daar alleen over praten als onderdeel van een grote deal, waarbij Saoedi-Arabië de banden met Israël zou normaliseren. Trump lijkt die voorwaarde nu los te laten.

De Emiraten hebben toegezegd de komende tien jaar 1,4 biljoen dollar in de VS te investeren. Dat is bijna driemaal het bruto binnenlands product van het land. Beloftes van miljardeninvesteringen door Golflanden typeerden ook Trumps reis in 2017, maar waar die investeringen precies uit bestonden bleef vaag. Van de beloofde 110 miljard dollar aan Saoedische wapenaankopen die Trump toen aankondigde, is tot op heden 30 miljard daadwerkelijk verzilverd, volgens het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Door de mega-uitgaven van Riyadh – waaronder het uit de grond stampen van een gloednieuwe futuristische metropool met bijhorend skidorp – kampt Saoedi-Arabië op dit moment met een liquiditeitstekort. Hierdoor lijkt het nakomen van de recentste toezegging nog ingewikkelder.

Droge olieputten

Voor de drie Golfstaten is het bezoek van Trump een kans om te laten zien dat ze meetellen in de wereld. Saoedi-Arabië werpt zich onder kroonprins en de facto leider Mohammed bin Salman (MbS) steeds meer op als leider van de regio. Het koninkrijk mocht begin dit jaar gesprekken tussen de VS en Rusland over de oorlog in Oekraïne faciliteren. Dat MbS in 2018 de journalist en dissident Jamal Khashoggi op het consulaat in Turkije in stukken liet zagen, is daarvoor allang geen bezwaar meer.

Net zoals andere Golfstaten probeert het land zich los te maken van zijn afhankelijkheid van olie-inkomsten, in voorbereiding op een tijd waarin de olieputten droog zullen staan. Zowel Saoedi-Arabië als de VAE zijn druk bezig een defensie- en technologiesector op te bouwen. In 2017 – jaren voordat het grote publiek kennismaakte met kunstmatige intelligentie via ChatGPT – kwamen de Emiraten al met een nationaal plan om in 2031 wereldleider te worden op het gebied van AI. Een obstakel daarbij is een wet die er kwam onder Biden, die export van chips aan banden legt. De Golfstaten hopen Trump ervan te overtuigen voor hen een uitzonderingspositie te scheppen.

De Golfstaten zullen tijdens Trumps bezoek openlijke onenigheid willen vermijden, zelfs over Gaza

Zakendoen is het voornaamste doel van Trumps reis, maar hij kan niet om de grote onrust en ontwikkelingen in de regio heen. Trump hoopt tijdens zijn regeertermijn de zogeheten Abraham-akkoorden uit te breiden. In 2020 gingen onder andere de Emiraten en Bahrein normale diplomatieke en handelsrelaties aan met Israël. Er lopen al lang gesprekken om Saoedi-Arabië daaraan toe te voegen, maar het land kan moeilijk op dit moment, temidden van toegenomen Israëlische agressie en gecreëerde hongersnood in Gaza, premier Benjamin Netanyahu omarmen.

Tegelijkertijd onderhandelen de VS met Iran over een nieuw atoomakkoord (volgens berichten vergelijkbaar met dat wat Barack Obama eerder sloot, maar wat Trump in zijn eerste termijn opblies). Ook Syrië zal een gesprekonderwerp zijn. De VS zouden de sancties tegen Syrië kunnen terugschroeven nu dictator Bashar al-Assad naar Moskou gevlucht is. Ook zouden ze Israël kunnen aansporen te stoppen het buurland te bombarderen. Syrië is belangrijk voor de stabiliteit van de regio, maar het is de vraag hoeveel diplomatiek kapitaal de Golfstaten hieraan willen besteden tijdens Trumps bezoek. Ze zullen openlijke onenigheid willen vermijden, zelfs over Gaza.

Zwaardendans

De Amerikaanse president laat met zijn eerste buitenlandse reis zien dat zijn belangen niet volledig synchroon lopen aan die van de bijna onaantastbare bondgenoot Israël. Ondanks verwoede lobbypogingen – en anders dan in 2017 – doet Trump dat land deze week niet aan.

Lees ook

Trump is met bijna beangstigende voortvarendheid bezig de rol van de VS in de wereld te wijzigen en hij is bereid daarin vér te gaan

Het is de laatste in een reeks teleurstellingen die Israël recentelijk te verwerken kreeg in zijn relatie met de VS. Het werd in april verrast door het nieuws dat de Amerikanen weer met Iran gaan praten. Netanyahu was juist naar Washington afgereisd om steun te winnen voor een aanval op Iraanse nucleaire installaties. Eerder werd bekend dat Amerikaanse diplomaten direct met Hamas hadden gesproken over de gijzelaars in Gaza, wederom zonder Israël te hebben geïnformeerd. Aan de vooravond van Trumps bezoek maakte Hamas bekend dat het de laatste Amerikaanse gijzelaar van 7 oktober 2023 zal vrijlaten.

De Israëliërs werden vorige week ook overvallen toen Trump een staakt-het-vuren aankondigde met de Houthi’s. De door Iran gesteunde rebellen hebben beloofd hun aanvallen op het internationale scheepsverkeer in de Rode Zee te staken, maar benadrukken dat ze raketten en drones op Israël zullen blijven afvuren.

Trump legt Netanyahu geen strobreed in de weg bij het onleefbaar maken van Gaza. Maar hij wil Israël niet bezoeken nu de Israëliërs hun militaire aanvallen verder uitbreiden. Voor de Amerikaanse president – die tijdens zijn campagne beloofde de oorlog in Gaza snel te beëindigen – lijkt er op dit moment niets te halen dat hij bij terugkeer als succes kan presenteren. De beloftes van de Golfstaten om forse investeringen in de VS aan te kondigen zijn een stuk aantrekkelijker vooruitzicht. Zelfs als Trump niet – zoals in 2017 – met een brede glimlach en een sabel in de hand kan meedeinen tijdens een traditionele zwaardendans.

Lees ook

Lees ook: Trump wil Boeing 747 aannemen van Qatar ter vervanging van Air Force One: ‘transparante transactie’ of ‘corruptie op klaarlichte dag’?

Delen

Mail de redactie

Na de onstuimige editie van vorig jaar, met de diskwalificatie van Joost Klein en heftige politieke protesten, wil het Eurovisie Songfestival dit jaar vooral een vrolijk popcultureel festijn zijn en landen bij elkaar brengen met een groots muzikaal spektakel. Maar gaat dat dit jaar lukken?

De 69ste editie speelt zich af in het land waar het in 1956 begon: Zwitserland. Toen was het allemaal nog een stuk kleinschaliger, tegenwoordig is het een internationaal mega-evenement met twee halve finales en een grote finale, ditmaal in de St. Jakobshalle in Bazel. Vorig jaar keken er volgens organisator de European Broadcast Union (EBU) 163 miljoen mensen via de televisie. En ook op sociale media volgen miljoenen mensen het evenement.

Intieme performance

De 21-jarige Nederlandse deelnemer Claude (spreek uit als het Engelse ‘cloud’) staat deze dinsdag in de eerste halve finale met zijn Frans-Engelstalige liedje ‘C’est La Vie’. Maandagmiddag kon de aanwezige pers, waaronder NRC, in Bazel tijdens de generale repetitie zijn Songfestival-optreden voor het eerst in zijn geheel zien. Tussen de vele doldwaze en hyperactieve acts, kiest Claude zeker aan het begin voor een minimale aanpak, net zoals het lied ook rustig begint.

De zanger zit dicht op de camera, die uiteindelijk om hem heen begint te draaien. Daarna voegen twee dansers en drie violisten zich bij de act. Ze staan samen in een kring, terwijl de camera om hem heen draait. De uitsmijter van het optreden is het moment dat Claude een jonge versie van zichzelf in de spiegel ziet, gespeeld door de jongen die ook in de clip van het nummer te zien was. Dat deel is vooraf opgenomen, omdat er geen jonge kinderen op het podium van het Songfestival mogen. Opvallend aan de regie is dat er gekozen is voor een lang shot, vrijwel zonder knip. Vanuit de zaal was de impact van de performance nog lastig in te schatten, Claude richt zich voor een belangrijk deel op de kijkers thuis. Dat er nog enige nervositeit in zijn stem merkbaar was, is wel duidelijk.

Bij de concurrentie in de halve finale zit ook de favoriet: de Zweedse inzending Kaj. Dat komische trio brengt een aanstekelijke ode aan de sauna, inclusief dansers met handdoekjes om. Ook tijdens de repetitie blijkt dit de act to beat.

Opgewekt en energie

De weg naar het Songfestival is een aaneenschakeling van pr-momenten, ook voor Claude: eerst de bekendmaking van de artiest, later de presentatie van het liedje, gevolgd door een ‘outfit-reveal’ (de kleur: bordeauxrood) en veel meer. Met de Nederlandse deelnemer van dit jaar lijkt vrijwel alles volgens het plan van omroep AVROTROS te verlopen. Iets waar ongetwijfeld behoefte aan was na het chaotische jaar met Joost Klein, die in Malmö werd gediskwalificeerd omdat hij na een repetitie een dreigende beweging naar een cameravrouw zou hebben gemaakt. Zij filmde Klein tegen diens uitdrukkelijke verzoek, meldde AVROTROS. Met zijn opgewekte en energieke houding moet de 21-jarige Claude Kiambe de pijn van vorig jaar doen vergeten. Hij draagt tijdens zijn publieke optredens met zichtbaar plezier bij aan de opgewekte stemming die de Songfestival-organisatie graag ziet.

Toch was er ook ditmaal een kleine kink in de kabel. ‘C’est La Vie’ lekte een dag voor de geplande officiële lancering online al uit. Dat was „gewoon klote”, vertelde de zanger tijdens de presentatie van het nummer en de bijbehorende videoclip een dag later, op 27 februari. Hij was zichtbaar emotioneel toen het nummer gespeeld werd in een bioscoopzaal vol met journalisten, artiesten en familie. „Op een gegeven moment dacht ik ook: dit is ook precies waar ik over zing. C’est la vie, die dingen gebeurden nou eenmaal. Je moet er het positieve uit kunnen halen. Er zijn ergere dingen.”

Het nummer is een eerbetoon aan zijn moeder, die ook aanwezig is in Bazel. Claude kwam op negenjarige leeftijd uit Congo naar Nederland, samen met zijn moeder, broers en zussen. In februari vertelde hij over zijn eerste Songfestival-herinnering. „Het was het jaar van Conchita Wurst. We stonden te kijken voor de tv en we dachten: wat is dit? Wat gaaf en wat cool dat het gewoon allemaal zo anders is.”

Claude bewoog daarna met ogenschijnlijk gemak langs de aanwezige camera’s om te vertellen over zijn Songfestival-avontuur. De verdere aanloop verliep daarna verder zonder zichtbare problemen. Het nummer werd goed ontvangen en bij de gokkantoren staat hij momenteel op een zevende plaats. De halve finale, waar hij als dertiende aan de beurt is, komt hij dus vrijwel zeker door, ondanks enige wankeling die in de repetitie nog te merken was.

Maar, zoals hij zelf zingt, het kan alle kanten op in het leven: „It goes up, it goes down.”

Aanpassingen, veiligheid en Israël

Of Nederland überhaupt mee zou doen aan het Songfestival, was nog een aantal maanden de vraag. AVROTROS was boos over de in veler ogen onterechte diskwalificatie van Joost Klein door de EBU. Ook andere landen waren ontevreden: er kwamen dertien klachten van vier deelnemende landen over een onveilige werksfeer op het festival. De EBU heeft daarom maatregelen genomen. Zo komt er achter de schermen een zone waarin niet gefilmd mag worden. Daarnaast krijgen artiesten de mogelijkheid voor besloten repetities, zonder publiek of camera’s, en wordt er meer rust ingebouwd in de schema’s. Bij een veiligheidsmanager kunnen artiesten klagen over incidenten. Ook is een gedragscode en zorgplichtprotocol.

Toch zullen er ook dit jaar nog veel spanningen zijn, mede vanwege de zeer beladen deelname van Israël. Tegenstanders van de oorlog in Gaza vinden dat Israël niet mee zou mogen doen. De deelname van het land leverde vorig jaar al veel protest op, met betogingen in de stad, een verhoogd dreigingsniveau en boegeroep in de zaal, dat in de tv-uitzending niet te horen was.

De spanning is deze keer zo mogelijk nog hoger. Israël stuurt zangeres Yuval Raphael, een overlevende van de Hamas-aanval van 7 oktober 2023. Afgelopen week riepen meer dan zeventig ex-deelnemers op tot uitsluiting van Israël. Onder hen de Portugese Salvador Sobral, de winnaar van het Songfestival 2017. De brief, waar geen Nederlandse ondertekenaar bij stond, werd gepubliceerd door Artists for Palestine UK en stelt dat „door de vertegenwoordiging van de Israëlische staat een podium te blijven geven, de EBU haar misdaden normaliseert en witwast”. De brief beschuldigt de EBU van dubbele standaarden. Zo werd Rusland in 2022 uitgesloten na de Russische inval in Oekraïne.

Verschillende publieke omroepen willen op zijn minst een debat over de deelname van Israël. De publieke omroepen van Spanje, IJsland en Ierland eisen vooralsnog niet dat het land wordt uitgesloten, maar willen het gesprek over de deelname wel voeren.

De Britse Songfestivaldirecteur Martin Green reageerde met een verklaring. Hierin zegt hij „de bezorgdheid en diepgewortelde meningen over het huidige conflict in het Midden-Oosten te begrijpen”. En: „De EBU is niet immuun voor wereldwijde gebeurtenissen, maar samen met onze leden is het onze rol om ervoor te zorgen dat het festival – in de kern – een universeel evenement blijft dat verbindingen, diversiteit en inclusie bevordert door middel van muziek”.

Vlaggen

Kritiek is er ook op het nieuwe vlaggenbeleid van de EBU. De organisatie maakte onlangs bekend dat deelnemende artiesten op het podium en in de greenroom alleen met de vlag van hun eigen land mogen zwaaien. Andere vlaggen, zoals de pridevlag of Palestijnse vlaggen, worden gezien als ‘politiek statement’ en zijn daarom verboden.

Fans in de zaal mogen wel met allerlei vlaggen zwaaien, mits binnen de Zwitserse wet toegestaan. Het besluit kwam de organisatie op veel kritiek te staan. De Nederlandse lhbti-belangenorganisatie COC noemde het feit dat artiesten geen pridevlag mogen tonen „diep triest”. AVROTROS heeft een gesprek gevoerd met COC en daarna met de EBU over het verbod, maar zei zich in elk geval deze keer te schikken naar het beleid. „We betreuren dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel. Tegelijkertijd begrijpen we de afweging om tijdens deze specifieke momenten de focus op de landenpresentatie te houden, in lijn met het karakter van dit muziekfestival.”

Het COC heeft bezoekers van het Songfestival opgeroepen om regenboogvlaggen mee te nemen.

Eurovisie Songfestival 2025. Eerste halve finale: dinsdag. Tweede halve finale: donderdag. Op tv: NPO1, 21.00 uur. Finale: zaterdag. Op tv: NPO1, 20.25 uur.

Delen

Mail de redactie

De wonden van de laatste grote confrontatie tussen het Turkse leger en de strijders van de Koerdische PKK, die meer autonomie voor de Koerden eisten, zijn nog niet geheeld. Op de met onkruid overwoekerde puinhopen in de eeuwenoude binnenstad van Diyarbakir, vaak beschouwd als de hoofdstad van de ruim vijftien miljoen Turkse Koerden, heerst een onwerkelijke stilte. Slechts enkele zwerfhonden en een handjevol bouwvakkers bevolken dit stadsdeel, waar strijders van de Koerdische PKK en het Turkse leger in 2015 en 2016 maandenlang hevig vochten.

De Turken onderdrukten het verzet van de PKK uiteindelijk ten koste van honderden doden, confisqueerden een groot deel van het historische centrum en gooiden dat vervolgens grotendeels tegen de vlakte. Zo hoopten de autoriteiten te vermijden dat dit stadsdeel opnieuw tot een PKK-bolwerk zou uitgroeien. De 25.000 veelal arme inwoners moesten elders onderdak vinden.

Dat de PKK nog ooit terugkeert in Diyarbakir is intussen nog onwaarschijnlijker geworden dan het al was. Juist deze maandag kondigde de groep in een communiqué aan dat ze op een congres in Noord-Irak, waar veel van zijn strijders zitten, had besloten zichzelf op te heffen. Daarmee volgt de PKK het advies op van zijn leider, Abdullah Öcalan, die hiertoe al eind februari in een brief vanuit zijn Turkse cel had opgeroepen.

Modieuze cafés

Hoewel de PKK de laatste jaren beduidend minder actief was dan voorheen, kan de aankondiging bijdragen tot een einde aan ruim veertig jaar gewapende strijd tussen Koerden en Turken. Die heeft zo’n veertigduizend mensen het leven gekost. „De PKK heeft zijn historische missie vervuld”, zei de groep zelf.

Maar een verzoening van Turken en Koerden is nog ver weg, ook in Diyarbakir. In het verwoeste deel van de binnenstad is sinds 2016 nauwelijks iets herbouwd. Op één brede nieuwe straat na, met aan weerszijden modieuze cafés, restaurants en winkels die de Turken na hun overwinning zonder enige inspraak van de overwegend Koerdische bevolking lieten neerzetten. Hier domineren het London Cafe en flikkeren reclames voor Tommy Hilfiger en Lacoste. Fleurige schermen ontnemen voorbijgangers het zicht op de ruïnes en kale vlaktes achter de winkels.

„Alles is er door de Turkse overheid op gericht om de mensen te doen vergeten dat hier een Koerdische gemeenschap zat en dat hier zwaar is gevochten en veel doden zijn gevallen”, zegt de 33-jarige Koerdische architect Sevdet Acar, lopend door de nieuwe straat. Die lijkt in niets op de wirwar van straatjes en steegjes die zo karakteristiek is voor de rest van Sur, zoals het centrum van Diyarbakir bekend staat.

Alles is er door de Turkse overheid op gericht om de mensen te doen vergeten dat hier een Koerdische gemeenschap zat

„Als ik het voor het zeggen had, zou ik alles in die nieuwe straat meteen afbreken”, bromt een voormalige PKK-strijder en muzikant, trekkend aan zijn sigaret. De besnorde 63-jarige man is een van de verdreven bewoners uit de wijk en is al vaak opgepakt door Turken. Het huis waar hij met zijn zuster woonde is er niet meer. Met lotgenoten haalt hij soms herinneringen op in een naburig cultureel centrum, waar ook nog kogelgaten in de deuren zitten. Hij wil niet met zijn naam in de krant. Wel wil hij nog kwijt: „De Turken hebben ons nooit als volwaardige mensen beschouwd.”

Gedempt optimisme

De pijnlijke herinneringen aan de verwoestingen van 2015 en 2016 in Diyarbakir, maar ook in veel andere overwegend Koerdische plaatsen in het zuidoosten van Turkije, dempen het optimisme van veel Koerden, nu er de laatste maanden met vallen en opstaan een dialoog op gang is gekomen tussen de Turkse regering en Koerdische vertegenwoordigers.

Ook voor 2015 waren er immers onderhandelingen begonnen over een akkoord tussen de Turkse regering, ook toen al geleid door Recep Tayep Erdogan, en de PKK. Hoewel Erdogan de Koerden destijds wat meer vrijheid gunde, bleven beide zijden intens wantrouwend tegenover elkaar staan. Na een voor hem teleurstellend verlopen verkiezing volgde er een nieuwe golf van repressie. Ook binnen de PKK kregen de aanhangers van de harde lijn weer de overhand.

Zo volgde er een nieuwe gevechtsronde. Het is inmiddels een vertrouwd patroon in de relatie tussen Turken en Koerden, die al ruim honderd jaar ernstig vertroebeld is. Al sinds het uitroepen van de republiek Turkije door Atatürk, in 1923, willen de Koerden meer autonomie. De Turken weigeren dat, omdat ze vrezen dat de samenhang van hun land dan gevaar loopt. Zij deden er alles aan om van Koerden Turken te maken. Steeds weer mondden die tegenstellingen uit in nieuw geweld en repressie.

„Al dat geweld sinds 2015 heeft ons helaas ook niets opgeleverd”, constateert architect Acar met enige bitterheid in haar stem op de binnenplaats van een ommuurd café aan de rand van de voormalige frontlinie. Ze verwoordt een sentiment dat bij veel inwoners van Diyarbakir leeft. Ze zijn de oorlog moe en hopen zich eindelijk wat meer te kunnen ontplooien zonder de dreiging van nieuw wapengekletter.

Ook elders in het Koerdische zuidoosten werd de bevolking na 2015 en 2016 overal geconfronteerd met meer Turkse repressie. Het toch al beperkte onderwijs in het Koerdisch verdween vrijwel geheel. Koerdische namen van parken en straten veranderden in Turkse. Subsidies voor Koerdische theaters stopten. Monumenten voor Koerdische helden verdwenen of werden beschadigd. En wie in het openbaar de PKK noemde, riskeerde als terrorist te worden opgepakt.

‘Terrorist’

„Het is in Turkije heel gemakkelijk om een terrorist te worden”, grapt Murat Bayran (35), die een Koerdische website leidt. Veel Koerdische journalisten zitten gevangen. Koerdische politici kwamen er in Diyarbakir en andere overwegend Koerdische steden tot de lokale verkiezingen van 2024 ook niet meer aan te pas. In plaats daarvan oefenden zetbazen van de regering in Ankara, zogeheten kayums, het gezag uit. Nu is er weer een Koerdische burgemeester en gemeentebestuur van de DEM-partij, die voor velen geldt als de politieke arm van de PKK. Maar de Turkse gouverneur houdt een stevige vinger in de pap.

Lees ook

Lees ook: Val van Assad versnelt onderhandelingen tussen PKK en Ankara

Afgelopen najaar gloorde er plotseling nieuwe hoop op een akkoord. Uitgerekend Erdogans extreem-nationalistische coalitiepartner Devlet Bahceli, altijd een geharnaste tegenstander van de Koerden, sprak openlijk over strafvermindering voor Öcalan. Hij riep ook op tot opheffing van de PKK en ontwapening. Niet lang daarna mochten politieke geestverwanten van Öcalan voor het eerst in jaren bij hem op bezoek. Erdogan sprak eveneens zijn steun uit voor een nieuwe dialoog met de PKK.

Eind februari volgde Öcalans brief uit de gevangenis met zijn oproep tot beëindiging van de gewapende strijd. Voortaan dienden de Koerden zich nog slechts met vreedzame middelen in te zetten voor hun rechten, onder meer via de DEM-partij. Ook veel DEM-leden, onder wie de charismatische Selahattin Demirtas, zitten nog gevangen.

Sommigen in Diyarbakir spreken niettemin al van een vredesproces. Dit weerhield de regering er echter niet van om de laatste maanden toch weer enkele democratisch verkozen Koerdische burgemeesters uit hun functie te zetten en te vervangen door een kayum.

Ik denk dat het overleg ditmaal serieuzer is dan de vorige keer

„Ik denk dat het overleg ditmaal serieuzer is dan de vorige keer”, zegt Vahap Coskun, hoogleraar constitutioneel recht aan de Dicle-universiteit van Diyarbakir. Het belangrijkste is volgens hem dat de PKK zich inderdaad ontwapent. „Iedereen ziet dat als de eerste stap”, zegt hij in zijn studeerkamer, die vol boeken staat die door de Turken niet in boekwinkels worden toegestaan. Daarna kunnen volgens de hoogleraar dan zaken besproken worden als meer ruimte voor de Koerdische taal in media, onderwijs en het openbare leven.

Een sleutelrol bij het ontkiemende vredesproces speelt volgens vrijwel iedereen nog altijd de 76-jarige Öcalan. Hij mag al 26 jaar gevangen zitten, veelal zonder contact met de buitenwereld, toch blijft zijn gezag groot. „Voor ons is niet de opstelling van de regering doorslaggevend maar die van Öcalan”, bevestigt Celal Alphan, co-president van de DEM-partij op het lokale hoofdkwartier in een verre buitenwijk van Diyarbakir. „We hebben alle vertrouwen in zijn woorden en daden.”

Lege handen

Dat neemt niet weg dat veel Koerden teleurgesteld zijn dat de Turkse regering de afgelopen weken nog geen enkele concrete concessie heeft gedaan. Öcalan en andere politieke gevangenen zitten nog gevangen en Koerdisch onderwijs blijft grotendeels verboden. Sommigen vrezen daarom dat de Koerden na de opheffing van de PKK met lege handen zullen staan.

Coskun is daar niet bang voor. Volgens hem kunnen de DEM-partij en andere partijen nu langs democratische weg rechten opeisen voor de Koerden. Hij wijst er bovendien op dat DEM en zijn voorgangers electoraal ook het succesvolst waren in tijden dat er niet werd gevochten.

Coskun en anderen vermoeden dat president Erdogan zijn toenadering tot de Koerden ook wil gebruiken om een grondwetswijziging tot stand te brengen, zodat hij langer aan de macht kan blijven. Volgens de huidige regels mag hij na 2027 geen nieuwe termijn meer dienen. In ruil voor hun steun zouden de Koerden dan nieuwe wettelijke garanties voor het gebruik van hun taal en andere rechten kunnen krijgen. Dit scenario is tegen het zere been van de CHP, de grootste oppositiepartij, die had gehoopt dat Erdogan na 2027 eindelijk zou zijn uitgespeeld.

Dat Turks-Koerdische verzoening mogelijk is, bewijst een groepje bevriende rechtenstudenten, dat tijdens de lunchpauze onder een afdakje tegen de brandende zon op de campus van de Dicle-universiteit zit te kletsen. Drie van hen zijn Koerden, maar er zitten ook een paar Turkse studentes tussen. De 22-jarige Mohammed Botan, een Koerd uit de plaats Bitlis, verklaart desgevraagd – in het Turks, de voertaal op de campus – dat hij nijdig is op zijn ouders dat ze hem niet beter Koerdisch hebben geleerd. De Turkse Padma daarentegen zegt geen woord Koerdisch te spreken. „Dat doet er voor ons helemaal niet toe”, zegt een derde, onder bijval van de anderen. „Voor ons telt alleen onze vriendschap, onze verschillen negeren we gewoon.”

Lees ook

Lees ook: De PKK laveerde tussen geweld en diplomatie

Delen

Mail de redactie