Category: Politiek Den Haag

Minister van Asiel en Migratie Marjolein Faber (PVV) maakt het zichzelf en de Kamer donderdag bijzonder moeilijk. Zij weigerde antwoord te geven op vragen vanuit de oppositie over mogelijke aanpassingen van asielwetsvoorstellen die zij in de maak heeft – ook niet na een tiental interrupties en meermaals aandringen van de Kamervoorzitter.

Afgelopen maandag publiceerde de Raad van State een kritisch advies over de asielwetgeving die minister Faber had voorgelegd. In de huidige vorm kan de minister de voorstellen niet voorleggen aan de Kamer, aldus de Raad, die zouden namelijk niet effectief en niet uitvoerbaar zijn. Woensdag had minister Faber gezegd dat zij haar wetten op geen enkele wijze meer zou aanpassen. Dat deed zij voordat haar ambtenaren een inhoudelijk rapport over het advies van de Raad konden produceren: „Ik ben er klaar mee. Nederland is er klaar mee. Ik laat me door niemand van de weg afrijden, de weg die ik ben ingeslagen.” De Telegraaf schreef woensdag dat een woordvoerder van Faber zei: „Wij kunnen dat niet verdedigen hier als departement, het rapport moet nog geschreven worden.”

Doe dat dan!

Donderdagochtend schreef Faber aan de Kamer dat ze de adviezen van de Raad van State toch wel bestudeert.

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Kati Piri wilde van de minister weten of ze haar woorden terugnam, en of ze dus wél bereid was haar voorstellen aan te passen. Daarop klapte minister Faber dicht. „Ik heb gezegd wat ik heb gezegd, en daar moet u het mee doen”, zei ze keer op keer na een tiental interrupties.

„We weten niet of het waar is wat de minister zei, of wat het ministerie zegt”, aldus D66-Kamerlid Anne-Marijke Podt. Volt-Kamerlid Marieke Koekkoek zei: „De minister kan geen normaal debat voeren, dan hoor je hier niet te staan.” Coalitiepartijen VVD, NSC en BBB verdedigden minister Faber niet, maar blokkeerden wel een schorsing van het debat die de oppositie aanvroeg. Volgens SP-Kamerlid Michiel van Nispen hinderde Faber de controlerende taak van de Kamer.

Of de minister van plan is in meer of mindere mate gehoor te geven aan het advies van de Raad van State, blijft onduidelijk. Op 7 maart is zij van plan om de wetten te bespreken in de ministerraad, zo schreef ze in de brief.

Saboteren

Faber en de Kamer liggen elkaar al sinds haar aantreden zeven maanden terug niet goed. De progressief-linkse oppositie verwijt haar het bewust saboteren van het asielsysteem. De eigen coalitiegenoten vinden dat Faber te weinig voor elkaar krijgt en symboolpolitiek bedrijft. En de radicaalrechtse flank van de Kamer, JA21 en FvD, vinden dat ze niet doortastend is en zich te veel laat ketenen door (internationale) afspraken.

ChristenUnie-Kamerlid Don Ceder verzuchtte donderdag: „Elk debat met deze minister loopt uit de hand qua tijd, qua taal, qua fatsoen.”

Eerder op de dag verzandde het debat in welles-nietes-discussies, persoonlijke aanvallen en opmerkingen van de Kamer en de minister buiten de microfoon. De Kamervoorzitter van dienst, Aukje de Vries (VVD), kreeg geen controle over het debat en over de minister, en werd daar vaak op aangesproken door de oppositie.

Ter Apel

De Kamer kwam bijeen om te spreken over de situatie in de asielopvang in Ter Apel, waar de leefomstandigheden benedenmaats zijn en een groep kansarme asielzoekers zorgt voor overlast in de opvang en bij omwonenden.

De Kamer verwachtte van Faber dat zij een manier zou vinden om overlastgevers een etmaal vast te zetten na vergrijpen. Volgens Faber was dat nog niet gelukt vanwege juridische belemmeringen. Ook de coalitiepartijen VVD, NSC en BBB waren kritisch op Faber, mede omdat zij dikwijls slecht geïnformeerd bleek. CDA-leider Henri Bontenbal vroeg aan Faber wat voor type misdrijf ertoe kan leiden dat een asielzoeker in een versoberde opvang met meldplicht terecht zou komen. Faber wist het niet. „Dat type vragen moet je toch gewoon voorbereiden”, zei Bontenbal. „Als ik een concrete vraag stel, krijg ik pas over twee maanden antwoord.”

Toen de minister zei dat zij „ook wel zou willen dat alles anders ging”, riep de doorgaans ingetogen Bontenbal terwijl hij wegbeende: „Doe dat dan!”

Lees ook

PVV-leider Wilders dreigt weer het kabinet te laten klappen, maar laat een geitenpaadje open

Delen

Mail de redactie

Francesca Albanese verzucht dat ze zich soms over Israël en Gaza diplomatieker of anders had kunnen uitlaten. Ze haalt diep adem. „Maar als zo veel kinderen sterven, is het moeilijk geduldig te blijven.” Albanese zit donderdagochtend op de fractiekamer van GroenLinks-PvdA, met vooral journalisten, fotografen en tv-camera’s. Het gesprek wordt uiteindelijk alleen bijgewoond door Kamerleden van GroenLinks-PvdA, D66, Denk en de Partij voor de Dieren. Ze betreurt het dat andere partijen wegbleven. „Jammer dat ze mij niet willen ontmoeten, maar welke argumenten zouden ze hebben tegen de feiten die ik benoem?”

Dat Albanese te gast was bij GroenLinks-PvdA, komt doordat de Kamercommissie Buitenlandse Zaken dinsdag een officieel gesprek met de VN-gezant op het laatste moment annuleerde. In een extra procedurevergadering werd haar komst door een rechtse meerderheid geblokkeerd. Albanese zou voor een VN-rapporteur „vooringenomen” en te activistisch zijn; sommige partijen beschuldigden haar zelfs van antisemitisme.

De steun van de VVD, die eerder instemde met het gesprek, bleek doorslaggevend.

Lees ook

Francesca Albanese: ‘Ik ben teleurgesteld dat Kamerleden ontkennen wat er in Palestina gebeurt en Israël geen verantwoording laten afleggen’

Meerderheid

In een procedurevergadering op donderdag 23 januari lijkt er geen vuiltje aan de lucht. Kati Piri van GroenLinks-PvdA vraagt een gesprek met de commissie aan, omdat ze weet dat Albanese naar Nederland komt. Ze heeft vooraf al gecheckt of er een meerderheid is. En die is er, want VVD-Kamerlid Eric van der Burg heeft GroenLinks-PvdA laten weten dat de liberalen instemmen. Piri wil Albanese alleen uitnodigen als de Kamer dat verzoek ook goedkeurt, om haar persoon en gezag niet te beschadigen.

Alleen SGP-Kamerlid Diederik van Dijk spreekt op 23 januari al schande van haar mogelijke komst. Hij kan zich „niet voorstellen dat we deze functionaris een podium bieden”.

Dan heb je voor mij je waarde als VN-rapporteur verloren

Tot een week voor het gesprek met Albanese blijft het stil. Op donderdag 6 februari publiceert het Nieuw Israëlitisch Weekblad het artikel ‘Den Haag rolt rode loper uit voor omstreden Francesca Albanese’. Een dag later stuurt het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) een brief van tien pagina’s aan de leden van de commissie-Buitenlandse Zaken met voorbeelden van hoe Albanese zich schuldig zou maken aan het „zeer eenzijdig bekritiseren van Israël” en „antisemitische uitlatingen”. Op zaterdag volgt de eerste van een reeks artikelen in De Telegraaf, met als kop ‘Omstreden VN-rapporteur welkom in Tweede Kamer.’

SGP’er Van Dijk ziet zijn kans schoon en wil de komst van Albanese alsnog voorkomen. Hij appt collega’s Raymond de Roon (PVV) en Henk Vermeer (BBB), die hem direct steunen en zo het benodigde aantal zetels in de commissie leveren om een extra vergadering voor dinsdag te kunnen uitschrijven. BBB-leider Caroline van der Plas noemt het zondagochtend op X „bizar dat NSC, VVD en CDA überhaupt akkoord zijn gegaan met [Albaneses] komst naar de Kamer”.

In principe

Al snel richt de aandacht zich op de VVD, die cruciaal is voor een meerderheid. In de eerdere procedurevergadering steunde de partij het gesprek met Albanese om twee redenen, zegt Van der Burg. „In de Kamer hebben we de traditie om gesprekken te faciliteren, ook met sprekers met wie je het oneens bent. En Albanese is VN-rapporteur en Nederland is lid, dus dan ga je in principe in gesprek.”

Maar afgelopen weekend neemt de onrust binnen de VVD toe. Van der Burg krijgt naar eigen zeggen van VVD-leden en anderen „allerlei citaten en tweets toegestuurd die ons van standpunt deden veranderen”. Hij noemt onder meer een retweet door Albanese van een foto van Adolf Hitler en de Israëlische premier Benjamin Netanyahu.

De twijfel bij Van der Burg neemt toe. Hij besluit de kwestie in de appgroep van de fractie te bespreken. Zondagavond laat hij aan De Telegraaf weten dat hijzelf „geen behoefte” heeft om met Albanese in gesprek te gaan. Daarmee is het gesprek nog niet van de baan, dan moet de VVD dinsdag voor het voorstel van SGP, PVV en BBB stemmen.

‘Verdiept’

PVV-leider Geert Wilders voert maandagochtend de druk verder op via X. „Ongelooflijk dat VVD-Kamerlid @ericvanderburg de komst van de Israël-haatster Albanese steunde. Totaal de weg kwijt.”

Dinsdagmiddag is het opvallend druk bij de extra procedurevergadering. In tegenstelling tot de vorige keer geven Kamerleden van de uitgesproken pro-Israëlische partijen PVV en BBB nu wel in groten getale acte de présence. Ook de progressieve fracties hebben extra leden opgetrommeld, maar de positie van de VVD blijft doorslaggevend. Die partij stemt nu toch vóór het intrekken van de uitnodiging, legt Van der Burg uit. Hij heeft zich „verdiept” in de uitlatingen van Albanese en ziet vooral activisme. „Dan heb je voor mij je waarde als VN-rapporteur verloren.”

Door alle ophef die was gecreëerd was er extra veel aandacht voor haar verhaal

Piri vindt die uitleg ongeloofwaardig. „Het is erg teleurstellend om te zien dat zo’n goed georkestreerde lobby zijn werk doet. Zeker bij de VVD, een partij die ik qua democratisch ethos wat hoger had zitten.”

Albanese noemt donderdagochtend op de fractiekamer van GroenLinks-PvdA antisemitisme „een reëel probleem”. Ze zegt ook voor het bestaansrecht en de veiligheid van Israël te staan.

Piri kijkt achteraf toch tevreden terug. „Door alle ophef die was gecreëerd, was er extra veel aandacht voor haar verhaal.”

Lees ook

‘Etnische schoonmaak is al een realiteit voor Palestijnen sinds 1948’

Delen

Mail de redactie

Dat het verduurzamen van de landbouw extra geld gaat kosten, is bijna iedereen in Den Haag wel duidelijk. Alleen, waar moet dat precies van betaald worden? Dit kabinet bezuinigde de 20,5 miljard euro die de vorige regering beschikbaar had gesteld, en veegde regionale plannen om de landbouw te vergroenen van tafel. Ondertussen ontbreekt een concreet plan over hoe de landbouw klimaat- en stikstofdoelen moet halen.

Een voorstel om meer geld te vinden kwam van CDA, CU en GroenLinks-PvdA en kon dinsdag in de Eerste Kamer plots op de steun van de BBB rekenen. Het idee was om uit het zogeheten Klimaatfonds, waarin 25 miljard euro zit om Nederland te verduurzamen, geld te halen voor de landbouw. Eén probleem: de nog overgebleven 14,5 miljard uit dat fonds is voornamelijk voor kernenergie bedoeld. En de coalitie wil de ambitie van vier kerncentrales niet loslaten, bleek woensdag in de Tweede Kamer.

De BBB had in het debat veel uit te leggen. Wil de partij nou minder kerncentrales, terwijl het juist een groot voorstander is van kernenergie? In november stemde de BBB nog een amendement van CDA, CU en GroenLinks-PvdA weg, waarin werd opgeroepen 5 miljard euro uit het fonds van kernenergie weg te halen en te gebruiken voor de landbouw. Waarom nu wel, terwijl het kabinet 20 miljard heeft bezuinigd? Gaat dit om „gratis bier”?

Volgens Kamerlid Henk Vermeer wil de BBB „absoluut niet tornen” aan de grofweg 14 miljard euro die het kabinet in het Klimaatfonds voor kernenergie heeft gereserveerd. De BBB zou in de Eerste Kamer het voorstel van CDA, CU en GroenLinks-PvdA slechts hebben gesteund omdat het enkel aangaf dat de agrarische sector toegang moest krijgen tot het Klimaatfonds.

Lees ook

Ook alle coalitiepartijen wachten ongeduldig op uitwerking landbouwbeleid

De enige overgebleven optie – om zowel boeren tegemoet te komen als de plannen voor kerncentrales voort te zetten – is dan om „geld bij te storten” in het Klimaatfonds, zei Vermeer. Het idee van Vermeer zorgde op zijn beurt weer voor opgetrokken wenkbrauwen bij coalitiegenoten.

Hoe dan?!

Hoe gaan we dat dan betalen, vroeg NSC’er Wytske Postma. „Gaan we de btw omhoog gooien? Wat is het plan erachter? Het komt allemaal zo onzorgvuldig over.” En buiten de microfoon: „Hoe dan?!” Vermeer antwoordde dat hij verwachtte dat de begroting er in werkelijkheid veel beter voor staat dan nu wordt aangenomen. Eventuele „meevallers” konden dan gebruikt worden voor het aanvullen van het Klimaatfonds. De VVD vergeleek het voorstel met het aanschaffen van een nieuwe auto vóórdat je de loterij wint.

Het is alsof je een nieuwe auto aanschaft vóórdat je de loterij wint, vond de VVD

Ook elders tussen de coalitiepartijen zat het woensdag niet lekker. Partijleider Geert Wilders had woensdag nog getwitterd dat hij het voorstel van CDA, CU en GroenLinks-PvdA „interessant” vond. Wat hem betreft kon het geld uit het Klimaatfonds ook gebruikt worden voor andere zaken, zoals het compenseren van de gasrekening van burgers. Tegelijkertijd dacht PVV-Kamerlid Alexander Kops er niet aan om méér geld in het Klimaatfonds te stoppen, zoals BBB suggereerde.

Volgens Kops was er „helemaal geen tegenstrijdigheid” tussen óf geld voor boeren óf kernenergie. „Het kon allebei”, zei hij. Die suggestie vond VVD-Kamerlid Silvio Erkens op zijn beurt dan weer „gebakken lucht”. Na aandringen van de VVD prikte de PVV terug. De partij zag ook een optie in extra bezuinigen op ontwikkelingshulp, verwijzend naar de recent gepresenteerde VVD-agenda voor „werkend Nederland”. Dat plan moest ook bekostigd worden uit ontwikkelingshulp.

Wrevel

De wrevel binnen de coalitie geeft een inkijkje in de discussies die achter de schermen gevoerd worden over de zoektocht naar voldoende geld voor allerlei kabinetswensen. Gaat de coalitie bijvoorbeeld meer geld uittrekken om de klimaatdoelen te halen? De PVV wil daar niet aan, maar de BBB liet woensdag zien toch oren te hebben naar meer geld voor verduurzaming van de landbouw.

Want, zo wezen oppositiepartijen erop, ook de landbouw móét verduurzamen. Dat is nodig om klimaatdoelen voor 2030 (55 procent minder uitstoot dan in 1990) te halen. En dat het kabinet daarvoor extra plannen moet presenteren, is de grote opdracht waar minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) voor staat.

Lees ook

‘De landbouw stevent af op gedwongen krimp, ook al willen we dat niet’

„In de boerensector hebben we de komende tijd geld nodig. En anders moeten boeren de verduurzaming uit eigen zak gaan betalen”, zei CDA-er Henri Bontenbal in debat tegen de minister. Bontenbal noemde het oneerlijk dat het Rijk de industrie bijvoorbeeld wél helpt met verduurzamen en de landbouw niet.

Klimaatminister Sophie Hermans was geen voorstander van het plan. De minister vond dat de oproep uit de Kamer om meer haast te maken met kerncentrales en dán te bezuinigen niet met elkaar rijmen. Bovendien zei Hermans dat „potentiële investeerders” van kerncentrales zich mogelijk terugtrekken als het kabinet nu zou bezuinigen op de voorgenomen investeringen in kernenergie.

Ze wierp verre van zich dat er geen geld is om de landbouw te verduurzamen. Zo hebben agrariërs wel toegang tot subsidies waarmee ze tractoren kunnen vergroenen of zonnepanelen kunnen aanleggen, en heeft het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur 5 miljard euro beschikbaar.

In de Kamer werd openlijk betwist of dat genoeg is om de landbouwsector voor 2030 effectief te laten verduurzamen. Volgens het CDA was het voorstel „een noodgreep” en had de minister de komende jaren de miljarden voor de landbouw veel harder nodig dan voor kerncentrales.

Delen

Mail de redactie

Hoeveel afstand moet er tussen een windmolen en een woning zitten? Het is een actuele vraag die het rechtse kabinet verdeelt, en waarbij coalitiepartijen VVD en BBB lijnrecht tegenover elkaar staan. Het lukt de regering niet het eens te worden over milieu- en afstandsnormen voor windmolens, bevestigen ingewijden na berichtgeving in De Telegraaf. En dan moeten de grote besluiten over extra geld voor meer klimaatmaatregelen – of niet – nog komen.

Het is een strijd om de schaarse ruimte in Nederland, waarbij plannen voor windmolens en woningen elkaar verdringen. Een voorstel over zulke windmolennormen, waarover op de ministeries Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Klimaat en Groene Groei (KGG) overeenstemming was, kreeg onlangs in het kabinet felle tegenstand van BBB-minister Mona Keijzer, zeggen Haagse bronnen tegen NRC.

Sinds de Raad van State vier jaar geleden de bestaande normen voor windmolens ongeldig verklaarde, omdat adequate milieubeoordeling ontbrak, zoekt de politiek naar nieuwe regels voor de bouw van windmolens. Daarbij moet rekening gehouden worden met geluidsoverlast van windturbines. Ook wilde de politiek graag een ‘afstandsnorm’: dat is duidelijk voor omwonenden.

‘Tiphoogte’

Een paar weken geleden leek die norm zo goed als gevonden op de ministeries van IenW (verantwoordelijk voor milieu) en KGG. Het plan was: tussen een windmolen en woning moet twee keer de lengte zitten van een windmolenblad: de ‘tiphoogte’.

Maar daar ging minister Keijzer voor liggen, zeggen Haagse bronnen. Keijzer wilde niet twee, maar vier keer die lengte. Iets wat de nieuwe aanleg van windparken op land vrijwel onmogelijk maakt, zegt de windsector. Het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening wilde donderdag niet inhoudelijk reageren.

Het ministerie van Klimaat en Groene Groei, onder leiding van VVD-minister Sophie Hermans, benadrukt juist dat het voorstel van ‘twee keer de tiphoogte’ al een flinke aanscherping van de huidige situatie is. Daarmee blijft nog „maximaal 20 procent” van alle mogelijke locaties voor windparken op land beschikbaar, laat het ministerie weten.

Principekwestie voor BBB

Voor de BBB is windenergie op land een principekwestie. Het „stoppen van nieuwe projecten” op land was een van campagnebeloften van de partij. Bovendien heeft de BBB in regionale besturen veel te maken met onvrede over windmolens.

Dat de BBB aarzelt over nieuwe klimaatmaatregelen bleek al eerder. In oktober pauzeerde minister Keijzer voorlopig extra duurzaamheidseisen voor woningen. Alle regelgeving die woningbouw zouden kunnen vertragen, moesten geëvalueerd worden, liet ze aan de Kamer weten.

Ik zeg het een keer: we leven in een klein land waar we veel willen. Economische activiteit én schone energie, dat moet naast elkaar bestaan

In Nederland staan nu 2.500 windmolens op land. Voor 2030 moeten daar zo’n 100 bijkomen. Wat na 2030 nodig is, moet nog worden vastgelegd door dit kabinet. Tegelijkertijd is duidelijk dat Nederland de Europese richtlijnen voor de opwek van duurzame energie in 2030 (net als in 2020) niet zal halen.

Als strenge normen nieuwe windparken op land onmogelijk maken, verlegt dat de opgave naar andere plekken, bijvoorbeeld meer wind op zee, of naar kernenergie zoals BBB en PVV vooral willen.

Middenpositie VVD

In de Tweede Kamer probeerde de VVD zich donderdag te presenteren als het redelijke midden tussen de „klimaatdrammers” en degenen die „niks willen”. Kamerlid Silvio Erkens vond het best om een groot deel van de beoogde windlocaties via strengere normen te schrappen, om de BBB tegemoet te komen, maar wil windenergie op land niet uitsluiten.

PVV-Kamerlid Alexander Kops herhaalde de tekst van zijn partijleider Geert Wilders op X dat de PVV meer windmolens op land „in geen honderdduizend jaar” zou steunen.

De oppositie keek ondertussen met verbazing toe. Zo constateerde CU-Kamerlid Pieter Grinwis dat de meeste „oppositie uit de coalitie zelf” komt. „Btw, windmolens, er is nog geen voorstel of het wordt weer afgefakkeld op X”.

GL/PvdA-Kamerlid Suzanne Kröger zei zich „grote zorgen” te maken over de klimaatafspraken in het voorjaar, nu klimaatminister Hermans „gegijzeld lijkt te worden door de coalitie”.

De komende tijd moet duidelijk worden of minister Hermans wil vasthouden aan de afstandsnormen voor windturbines op land. In de Tweede Kamer sprak de minister zich donderdag in ieder geval uit tegen het BBB-voorstel van „vier keer de tiphoogte”. „Ik zeg het een keer: we leven in een klein land waar we veel willen. Economische activiteit én schone energie, dat moet naast elkaar bestaan.”

Het kabinet heeft de deadline van 1 juni 2025 voor de nieuwe milieunormen onlangs alvast uitgesteld.

Lees ook

Tegenstellingen binnen de coalitie over klimaat worden scherper, onder invloed van financiële krapte en Trump

Delen

Mail de redactie

Na de herverkiezing van president Trump komt de verduurzaming niet alleen in de VS, maar ook in Europa onder druk te staan. In Nederland voelen klimaatkritische partijen zich gesteund door de kantelende, internationale discussie. Elke coalitiepartij lijkt daaruit zijn eigen les te trekken, bleek afgelopen week tijdens eerste klimaatdebat na het aantreden van Trump.

Is de PVV niet gewoon D66-beleid aan het uitvoeren, prikte Joost Eerdmans van oppositiepartij JA21 alvast. „De wereld is in beweging”, zei hij. „Nu de Verenigde Staten uit het Parijs-akkoord stappen, zal dat gecompenseerd moeten worden door Europa. Áls je tenminste de Parijs-doelen wil halen. Wannéér is het geduld van de PVV met klimaat op?”

Maar PVV-Kamerlid Alexander Kops zag nu geen reden om – net als Donald Trump – uit het Klimaatakkoord van Parijs te stappen. Ook al staat dit in het verkiezingsprogramma van PVV. Kops gebruikte het wat sleets geraakte excuus van coalitiepartijen dat de PVV gebonden is aan compromissen in het hoofdlijnenakkoord, en dus ook de (internationale) klimaatafspraken.

Wel temperde Kops opnieuw de verwachtingen van de aangekondigde, extra klimaatmaatregelen die Nederland moet nemen om de klimaatdoelen in 2030 (tenminste 55 procent minder CO₂-uitstoot ten opzichte van 1990) te halen. Het kabinet moet zich „bezinnen” of méér klimaatmaatregelen wel „haalbaar en betaalbaar” zijn, zei hij.

Dat Nederland de klimaatdoelen niet gaat halen, beaamde minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene groei, VVD) in oktober. Zij kondigde toen aan komend voorjaar te besluiten over nieuwe maatregelen die de klimaatdoelen dichterbij moeten brengen.

Lees ook

Wat kan minister Hermans nog doen om de klimaatdoelen te halen? ‘Alleen de pijn compenseren leidt niet tot minder CO2-uitstoot’

Meer geld nodig

Als de regering extra klimaatmaatregelen wil nemen, is meer geld nodig. Terwijl andere ministers ook op zoek zijn naar financiële middelen voor hun ambities, moet minister Hermans haar collega’s op de ministeries Infrastructuur en Waterstaat (PVV), Landbouw (BBB) en Volkshuisvesting (BBB) zien te overtuigen bij te dragen bij extra klimaatmaatregelen.

Dat de eerste rondes in die onderhandelingen ook vóór de schermen al gevoerd worden, bewees PVV-leider Geert Wilders half januari. Volgens hem was de PVV het afgelopen jaar de „redelijkheid zelve” geweest, en was het tijd dat „anderen” in de coalitie gingen bewegen. Bij het uitgeven van geld door het Rijk moesten „klimaat en Oekraïne op een lager pitje komen te staan”.

Lees ook

De EU gooit het roer om: minder klimaat, meer Trump

Ondertussen stokt de energietransitie in Nederland op steeds meer plekken. Het aanleggen van woningen op warmtenetten ligt vrijwel stil, windparken op zee vinden moeizaam investeerders en problemen op het stroomnet verhinderden dat industriebedrijven kunnen elektrificeren. Ook vielen in 2024 verschillende plasticrecyclers om, omdat de vraag naar hun duurzame plastic uitbleef.

Windenenergie en kernenergie

In die haperende energietransitie ziet de ene coalitiepartij een reden om af te remmen, de ander de noodzaak om verder te gaan. De vier coalitiepartijen denken compleet anders over het belang én het tempo van de omschakeling naar een klimaatneutrale samenleving.

In het klimaatdebat riep de PVV het kabinet op tot „bezinning”, terwijl NSC-Kamerlid Wytske Postma het aantreden van Trump juist als extra motivatie zag om vaart te maken met de energietransitie.

Volgens Postma was het voorstel van Trumps vertrouweling Elon Musk om het Kanaal, de zee tussen het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, te hernoemen als het „George Washington Kanaal” reden genoeg om de Nederlandse energievoorziening onafhankelijk te maken van zowel Rusland als de Verenigde Staten.

NSC en VVD pleiten beide voor de energietransitie als middel voor strategische onafhankelijkheid. Voor hen speelt windenergie op zee en land daarin een „belangrijke rol”. BBB en PVV vertolken een ander geluid. Zij willen het liefst zo min mogelijk windmolens, in ieder geval op land en het liefst ook niet op zee. De BBB liet doorschemeren duurzame energiedoelstellingen liever te halen met kernenergie dan windenergie.

Bovendien, zei BBB-Kamerlid Henk Vermeer, gaat Nederland de regionale doelstellingen voor hernieuwbare wind- en zonne-energie, zoals afgesproken in het Klimaatakkoord uit 2019, al halen. „Er is dus geen argument meer om windparken door te drukken tegen wensen van bewoners in”, aldus Vermeer.

De vier coalitiepartijen denken compleet anders over het belang én het tempo van de omschakeling naar een klimaatneutrale samenleving

Maar Nederland ligt niét op koers om Europese verplichtingen voor de hoeveelheid duurzame energie in 2030 te halen, wierp CDA’er Bontenbal Vermeer tegen. „Kernenergie speelt niet voor 2030 een rol en Europa rekent kernenergie niet als ‘duurzaam’. De BBB heeft twee keuzes: óf een overtuigend verhaal brengen hoe we de doelen wel halen óf u moet zeggen ‘we schrappen de doelstellingen’. U kan niet elk debat alles alleen maar bekritiseren.”

Vermeer ontweek die oproep, maar zei dat de coalitie had afgesproken dat als de doelen op de ene manier niet gehaald worden een andere manier bedacht moet worden, zoals het maken van groen gas uit mest. Later in debat gaf hij aan dat het „nog niet zo lukt” om als Nederland onafhankelijker te worden van andere landen. Volgens hem gaat het „nog heel lang” duren voordat Nederland van fossiele brandstoffen af is. D66 verweet de BBB in het debat „klimaatvertraging als strategie” te hebben.

’Belangrijk kruispunt’

Terwijl BBB en PVV het liefste een „pas op de plaats” maken, klonken vanuit een groot deel van de oppositie in het debat juist waarschuwingen. „We staan op een belangrijk kruispunt voor windenergie op zee. De transitie lijkt te stokken”, zei CU-Kamerlid Pieter Grinwis. „De geopolitieke en klimatologische noodzaak voor groen beleid wordt met de dag groter”, aldus GL/PvdA-Kamerlid Suzanne Kröger.

Met nieuwsgierigheid wordt in de Kamer dan ook gekeken naar de bijstelling van de rijksbegroting die half april naar buiten komt: de Voorjaarsnota. Daarin moet duidelijk worden of er geld is voor extra klimaatmaatregelen. Minister Hermans lijkt in de Kamer geen inhoudelijke toezeggingen meer te willen doen totdat de onderhandelingen voor deze begrotingsronde zijn afgerond.

Delen

Mail de redactie

Een koerswijziging wil partijleider Dilan Yesilgöz het niet noemen – dat zou impliceren dat ze zich niet altijd al om de „hardwerkende Nederlander” bekommerde. Maar afgelopen week vertelde ze op een ledenbijeenkomst in Rotterdam een economisch rechts verhaal waar VVD’ers zich bij in de handen wrijven.

Werken moet meer gaan lonen. Kinderopvang moet goedkoper worden voor mensen die meer werken, wettelijk moet worden vastgelegd dat werkenden er altijd meer op vooruit gaan dan uitkeringsgerechtigden: de „verschrikkelijke Haagse herverdelingsmachine” moet worden stilgelegd, en dat moet met name betaald worden door tekorten op ontwikkelingshulp.

Yesilgöz zette een stip op de horizon: een „rechtvaardig” land met een kleine overheid waar je „daadwerkelijk wat kan opbouwen voor jezelf en je kinderen”.

Het thema migratie is de VVD echt niet vergeten, herhaalde ze. Het is én-én, zegt ze tegen journalisten. Maar achter de schermen noemen sommige VVD’ers de economische plannen een echte draai, een poging om het debat te verleggen van culturele kwesties naar de economie. Daarmee hoopt de partij de PVV buitenspel te zetten en zich in een betere positie te manoeuvreren als het kabinet valt en er nieuwe verkiezingen komen.

De VVD probeerde de afgelopen periode met de PVV te concurreren op migratie. De partij van Wilders is een slag radicaler op asiel, maar Yesilgöz benadrukt dat PVV-minister van Asiel Marjolein Faber weinig voor elkaar krijgt. De VVD wil duidelijk maken: de PVV wil schreeuwen, wíj willen resultaten. Het blijkt een boodschap die kiezers niet registreren of niet interessant vinden. De PVV blijft haast onverminderd populair met 36 zetels in de peilingen terwijl de VVD blijft steken rond de 22 zetels.

Dat ze Wilders in de kaart spelen door culturele thema’s groot te maken, is de partij wel duidelijk. Toch lukte het de liberalen eerder niet de aandacht te verleggen. Soms zitten ze zichzelf daarbij in de weg, klinkt het achter de schermen.

Na Ajax-Maccabi pleitte de VVD voor een harde aanpak van Nederlandse jongeren die de confrontatie met Maccabi-supporters opzochten. Logisch, gezien het law-and-order-profiel van de partij en Yesilgöz in het bijzonder: zij is al jaren zeer begaan met de strijd tegen antisemitisme. Maar Yesilgöz verschoof de discussie naar integratie, een PVV-thema.

Staatssecretaris van Participatie en Integratie Jurgen Nobel (VVD) zei tegen journalisten dat islamitische jongeren „voor een groot deel onze Nederlandse normen en waarden niet onderschrijven”. Kamerlid Bente Becker diende een motie in waarin ze voorstelde de normen en waarden van Nederlanders met een migratieachtergrond extra te monitoren. De ophef was enorm.

Achteraf zeggen betrokkenen dat dat niet gepland was. Nobel improviseerde, en bij de VVD hadden ze niet zien aankomen dat de motie-Becker een heftige reactie zou veroorzaken.

Als het gaat over migratie en integratie, zegt een prominente VVD’er, is het „balanceren”. Is de VVD te kritisch, dan worden ze weggezet als racisten. Zijn ze te ‘soft’, dan zegt Wilders dat ze problemen uit de weg gaan.

Maar op economische onderwerpen kan de VVD „vol gas geven met een liberaal verhaal, dan hoeven we niet zo op onze woorden te letten”.

Timmermans

Woensdagavond valt de naam van Wilders geen enkele keer. Yesilgöz spreekt van „vermeend rechtse partijen”. Al onder Rutte zette de VVD de PVV graag weg als economisch links.

Wie wél genoemd wordt – en vaak – is GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans. Die wil middenstanders kaalplukken, zegt Yesilgöz. „De enige echte partij voor de arbeid”, zegt Yesilgöz, „is toch echt de VVD”.

Yesilgöz maakt Timmermans de boeman en moffelt Wilders weg. De linkse tegenstander is bij de rechtse kiezer impopulair en daarmee een makkelijker doelwit.

GroenLinks-PvdA wil graag die tweestrijd aangaan met de VVD. In het verleden hebben ze vaker geprofiteerd van het hoog opspelen van verschillen met de liberalen. Timmermans noemde de plannen van de VVD op X „asociaal” en prominent Jesse Klaver verkondigde bij Sven Kockelmann dat de VVD de middenstand in de steek laat.

Of de VVD Wilders echt buitenspel kan zetten door de confrontatie met GroenLinks-PvdA te zoeken, is de vraag. Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 2023 opende de VVD ook een tweestrijd met GroenLinks-PvdA, maar werd BBB in alle provincies de grootste partij. Het kan populistische partijen lukken door een links-versus-rechts-frame te breken.

Bovendien zal Dilan Yesilgöz haar profiel moeten bijschaven. Zij is vooral een ‘veiligheids-VVD’er’: als raadslid in Amsterdam streed ze tegen straatintimidatie, als Kamerlid tegen terrorisme en georganiseerde misdaad en in Rutte IV was ze minister van Justitie.

Wat betreft de economie is Yesilgöz minder onderlegd en een minder zelfverzekerd spreker. De afgelopen weken leunde ze tijdens publieke optredens regelmatig op VVD-Kamerlid Thierry Aartsen: de technische vragen moest hij beantwoorden. Maar, zegt een VVD’er, „ze is aan het leren”. Daarvoor willen ze Yesilgöz bij de VVD best even de tijd geven. „Rutte had niets met veiligheid toen hij partijleider werd.” En die is nu secretaris-generaal van de NAVO.

Delen

Mail de redactie

Niemand kan vertellen wanneer het ‘ontwoken’ aan de Vrije Universiteit in Amsterdam precies begon. Jay Dehnert merkte het bijna een jaar geleden. Hij runt op de elfde verdieping van het hoofdgebouw van de VU de Pride Library, een plek waar studenten boeken kunnen lenen over gender en seksualiteit, en waar het, volgens de eigen website, „a safe(r) space for LGBTQIA+ people” is.

In april vorig jaar verschenen overal op en rondom de universiteit stickers: „Er zijn twee genders! Durf jij het nog te zeggen?” De stickers werden ook geplakt op deuren van genderneutrale wc’s, zegt Jay Dehnert, op de muren rondom de bibliotheek, en op een campagneposter waar hij op te zien was, een transgender persoon. „Dit was een doelbewuste poging onze groep te intimideren”, zegt hij. „Mensen uit onze gemeenschap werden bovendien aangesproken, en kregen de vraag of ze gay waren. Het was heel ongemakkelijk.” Dehnert deed melding bij de universiteit, maar tot actie heeft dat niet geleid.

Het gistte die dagen op de campus van de VU. De verkiezingen voor de Universitaire Studentenraad gooiden de status quo volkomen overhoop. Van de partij die al jarenlang de grootste was, de linkse en activistisch ingestelde SRVU, bleef vrijwel niets over. Jay Dehnert had de partij verlaten en een eigen partij opgericht, het linkse URVU, dat één zetel behaalde.

De grote winnaars waren twee nieuwe partijen, die een jaar eerder waren opgericht: ChangeVU, dat zichzelf pragmatisch links noemt, behaalde vijf zetels. En de rechtse Vrijmoedige Studentenpartij (VSP), won vier zetels. De stickers waren door de VSP verspreid. VSP-oprichter Marlon Uljee zegt: „Sinds onze oprichting in 2023 is de PVV de grootste partij geworden. Trump heeft in Amerika gewonnen. Wij hebben ingebroken in de status quo, ook hier, in de academische wereld.”

‘Woketerrorisme’

De VSP streeft naar eigen zeggen naar „het uitbannen van cancelcultuur, het stoppen van ‘woketerrorisme’, en het herstellen van een eerlijk en onbevooroordeeld academisch klimaat”. Zo wilde partij geen ‘safe spaces’, ofwel plekken waar mensen zich veilig kunnen voelen om zichzelf te zijn, een einde aan de ‘cancel culture’, en ‘geen diversity officers’.

Oprichter Marlon Uljee weigerde tijdens een verkiezingsdebat in het Engels te praten, de afgesproken voertaal. „Er heerst geen academische vrijheid”, zegt hij. „Mensen worden psychologisch uitgesloten, of zijn daar bang voor, omdat ze anders denken. Ik hoor voorbeelden van scripties die slechter beoordeeld worden omdat ze gaan over de negatieve impact van migratie, of een andere visie op gender hebben, bijvoorbeeld vanuit een christelijke of islamitische overtuiging.”

Hoe het zit met de stickers bij de Pride Library en de beschuldiging van intimidatie? Uljee: „De stickers hebben we alleen op plekken geplakt waar ze toegestaan waren. We hadden een enquête op de universiteit gehouden waarbij we mensen vroegen hoeveel genders er zijn. Een paar mensen voelden zich daarover sociaal geïntimideerd en zijn naar de beveiliging gegaan. Dat is ook een vorm van cancel culture.”

De VU staat niet op zichzelf. In Utrecht (waar een andere VSP-afdeling zit) en Rotterdam zitten vergelijkbare partijen in de studentenraad. Dit jaar doet de VSP ook mee in Leiden, en er wordt volgens Marlon Uljee gepraat over deelname aan de verkiezingen in Nijmegen en aan de Universiteit van Amsterdam. Het terugdraaien van maatregelen is nog niet gelukt. Uljee heeft het over „een proces van de lange adem”.

Maar, zegt Jay Dehnert, de sfeer op de universiteit is duidelijk veranderd. „Net als op veel andere universiteiten is er een conservatiever klimaat gaan heersen. Omdat de anti-wokebeweging zonder echte gevolgen vrijuit kan spreken en nooit ter verantwoording is geroepen, denken ze: we kunnen dit gewoon doen. Door het politieke klimaat in Nederland en de rest van de wereld hebben ze een extra steun in de rug gekregen. De rechtse Kamermeerderheid heeft ze moreel een zetje gegeven.”

Optie X

De pennenstreken waarmee president Donald Trump de afgelopen dagen een streep zette door wetten die diversiteit en inclusie moesten bevorderen, zijn alleen maar een zichtbaar voorbeeld van wat de prominente Amerikaanse socioloog Musa al-Gharbi (Stony Brook University) aan de telefoon „een gigantische vibe-shift rondom woke” noemt. Trump tekende decreten die onder meer moeten zorgen voor een verbod op transgender personen in actieve militaire dienst, voor het terugdraaien van een richtlijn tegen discriminatie bij de overheid, voor het terugdraaien van de optie X, voor non-binaire mensen, uit Amerikaanse paspoorten.

Mark Zuckerberg pleitte voor een terugkeer van ‘masculiene energie’ in het bedrijfsleven

Deze decreten zijn het slotstuk van een hevige, maar succesvolle tegenbeweging op universiteiten, in conservatieve media, in het bedrijfsleven. Die strijd was cultureel, voordat die zich politiek uitte in de decreten van Trump. Al in 2021 vergeleek JD Vance, de huidige Republikeinse vicepresident, in een podcast de Verenigde Staten met Irak. „We moeten de instituties overnemen van links, en ze tegen links opzetten”, zei Vance. Verwijzend naar het ontmantelen van het regime van de Ba’ath-partij van Saddam Hussein in 2003: „We hebben een ont-woking nodig, net als de de-Baathificatie.”

Dat proces was al vóór het aantreden van Trump in volle gang. Bedrijven als McDonald’s en Meta draaiden hun diversiteits- en inclusiebeleid terug. Meta-topman Mark Zuckerberg kondigde aan in de Verenigde Staten te stoppen met factchecken voor sociale media. Hij pleitte ook, in de podcast van Joe Rogan, voor een terugkeer van „masculiene energie” in het bedrijfsleven, en wilde breken met het aura van progressiviteit dat zijn bedrijf, en de Amerikaanse techsector, omringt.

Occupy Wall Street

De term ‘woke’ werd al vanaf de negentiende eeuw gebruikt binnen de Afro-Amerikaanse gemeenschap, meestal als waarschuwing: blijf wakker in deze racistische samenleving. In de tweede helft van de twintigste eeuw veranderde de betekenis, en ging het om een alertheid om systemisch onrecht te zien. Rond het jaar 2010 nam het gebruik snel toe. Tijdens de economische crisis zetten toen jonge activisten tenten op in New York (en later elders) tegen het kapitalisme: Occupy Wall Street. Er ontstond een brede beweging tegen racisme en politiegeweld, dat de Afro-Amerikaanse gemeenschap onevenredig hard trof: Black Lives Matter.

Dankzij activisme wisten gemarginaliseerde maatschappelijke groepen aandacht en sympathie voor hun zaak te winnen. Het ging in het publieke debat veel meer over antiracisme, over feminisme, lhbti+-rechten, over bewuste en onbewuste vooroordelen. Deze Great Awokening had het tij mee tot ongeveer 2021, schrijft socioloog Musa al-Gharbi in zijn pas verschenen boek We Have Never Been Woke.

Voordat het woord vooral als sneer werd gebruikt, was jezelf ‘woke’ noemen een manier om je te identificeren met deze brede tegenbeweging, zegt Al-Gharbi. Hij, „een zwarte moslim in de academische wereld”, raakte als vanzelf vertrouwd met de woorden die bij de beweging horen, zoals ‘intersectionaliteit’, oftewel de samenhang tussen verschillende vormen van onderdrukking. Hij merkte hoe het in zijn academische bubbel ging over wit privilege, over #MeToo, of over mansplaining. En hij merkte dat deze termen hun weg vonden naar een groot publiek.

The Great Awokening doet volgens Al-Gharbi denken aan progressieve emancipatiebewegingen van de jaren zestig en de late jaren tachtig. ‘Woke’ was veertig jaar geleden nog ‘politieke correctheid’: aanvankelijk een term om aan te duiden dat je de ‘juiste’ opvattingen had binnen de eigen gemeenschap, maar al heel snel een begrip om de progressieve elite mee aan te vallen. De campagne van Pim Fortuyn in 2002 ging voordat hij werd vermoord vooral om zijn anti-politieke correctheid. Het ging niet langer om zeggen wat ‘correct’ is, maar om ‘zeggen wat je denkt’.

Musa al-Gharbi gelooft in de kernideeën van The Great Awokening: streven naar sociale rechtvaardigheid, jezelf bewust zijn van vooroordelen en van maatschappelijke structuren die emancipatie in de weg staan. Maar hij is vooral ook heel kritisch. Ten eerste werd de beweging volgens hem gekaapt door de meest vooraanstaande culturele elite (denk aan kunstenaars, journalisten, wetenschappers, mensen in de tech-wereld). Hij noemt deze klasse de ‘symbolische kapitalisten’, op zijn website heeft hij een stockphoto gezet die precies zijn punt illustreert: een breed lachende witte man in een pak met een bord in de hand, zonder tekst. „Deze klasse nam de taal en de begrippen over van actiegroepen, zonder te begrijpen dat zij zelf deel zijn van het probleem. Zij gebruikten ‘woke’ voor hun eigenbelang: hun status, hun carrière, of omdat ze zich goed wilden voelen over zichzelf.” Deze elite wil twee tegenstrijdige dingen, betoogt hij: maatschappelijke gelijkwaardigheid én de elite in stand houden. Die belangen botsen, uiteraard.

Dekolonisatie

Al-Gharbi is ook kritisch over de polemische manier waarop de beweging haar doelen probeerde te bereiken. „Kijk naar de hervorming van de politie in de VS. Er was een consensus gegroeid, ook onder conservatieven en in de politie zelf, dat het systeem rechtvaardiger moest worden. Er kwam in 2018, onder president Trump, een wet die het gevangenissysteem moest hervormen. Wat niet hielp, was dat de ‘symbolische kapitalisten’, vaak vanuit invloedrijke posities, begonnen te praten over het sluiten van gevangenissen of om minder of zelfs helemaal geen geld te geven aan de politie. De consensus over dit onderwerp erodeerde, het werd weer politiek beladen.”

Vooral op universiteiten en in de journalistiek werd de strijd uitgevochten, zegt Al-Gharbi. Activisten eisten dekolonisatie van de academische wereld, meer aandacht voor diversiteit, en soms ook het weren van rechtse stemmen. Anderen noemden dat weer ‘cancelen’, en eisten spreektijd voor critici van ‘woke’. „Het is niet raar dat de universiteiten het middelpunt van de strijd werden”, zegt hij. „Zij zijn de poortwachters van een maatschappij die draait om kennis en expertise. De vraag is altijd: wie bepaalt welke stemmen gehoord worden en invloedrijk zijn? Dat is de rol van de universiteit.”

Anti-woke werd langzamerhand sterker dan ‘woke’ zelf, bijvoorbeeld in de politiek en media. „Zoals Fox News ontstond als reactie op de periode van politieke correctheid, zo wonnen radicaal-rechtse platformen de afgelopen jaren ook aan populariteit. Donald Trump heeft TruthSocial opgericht. Elon Musk heeft het voormalige Twitter overgenomen. Er is een alternatieve kennisinfrastructuur ontstaan, die het wantrouwen tegen instituties blijft verspreiden. Dat houdt ze in leven. In die zin is het langetermijneffect van ‘woke’ eerder negatief dan positief.”

Donald Trump was in 2016 het belangrijkste product van die tegenbeweging, zegt Al-Gharbi. „Zijn racisme, seksisme, of grappen over een veteraan of iemand met een handicap kwetsten ook een groot deel van zijn eigen kiezers. Toch hadden die er respect voor dat hij opstond tegen de cultuur van politieke correctheid. Ze hadden het gevoel dat ze er niet bij hoorden, dingen niet mochten zeggen. Dat gevoel was sterker dan hun afkeer van Trump.”

Nu merkt Al-Gharbi dat ook de wetenschap draait, net als de techsector. „Ik proef bij collega’s vaak een ‘ochtend na de revolutie’-sfeer. Dan zeggen ze dat ze altijd al kritisch waren over de verplichtingen die ze voelden over taalgebruik of diversiteit, maar dat ze het niet durfden te uiten. Net als Mark Zuckerberg doen ze alsof ze nooit deel uitmaakten van de beweging waartegen ze zich nu afzetten.”

Zelfcensuur

Ook in de Nederlandse politiek zit de energie in het anti-wokekamp. Geert Wilders (PVV), leider van de grootste partij, schreef vorige week nog op X: „No more woke madness or indoctrination.” Zijn fractiegenoot Martine van der Velde zei vorig jaar in de Tweede Kamer: „Of het nu is op het gebied van emancipatie, van media en cultuur, van onderwijs of van welke portefeuille dan ook, de PVV zal er in de komende kabinetsperiode alles aan doen om Nederland na decennia van ideologische gekte eindelijk weer te helpen normaliseren.”

VVD-leider Dilan Yesilgöz noemde in de HJ Schoolezing van 2022, toen nog als minister van Justitie, „het wokisme” één van twee voorbeelden van „bewegingen die de rechtsstaat bedreigen”. (Het tweede voorbeeld was het radicale anti-overheidsdenken bij onder meer FVD.) Yesilgöz had het over mensen „die vinden dat zij mogen bepalen [..] wat deugt en niet deugt. [..] Die onder het mom van inclusie alleen maar bezig zijn met uitsluiten. Met het cancelen van alles wat hun niet aanstaat.”

Anti-woke zijn verenigt de vier partijen van de coalitie van het kabinet-Schoof

Nu zegt Dilan Yesilgöz: „Het is er sinds die toespraak niet beter op geworden, integendeel. Het cancelen gaat maar door. Zoals de Joods-Israëlische comedian in Amsterdam [van wie eerder deze maand optredens werden afgelast], of de sfeer op de UvA en andere universiteiten, waar je ongeveer langs een ballotage moet om te zien of je wel of niet deugt.” Ander voorbeeld, volgens haar: de commotie over de aangenomen motie van haar fractiegenoot Bente Becker, die opriep „om gegevens over culturele en religieuze normen en waarden van Nederlanders met een migratieachtergrond bij te houden”. De motie haalde een meerderheid, maar na veel ophef trokken CDA, SP en ChristenUnie hun steun aan deze „racistische” motie (zo zei D66) in.

Yesilgöz: „Er was eerst niets aan de hand, het debat verliep rustig, maar er kwam daarna opeens een heel deugcircus op gang. Andere fracties lieten zich onder druk zetten en flikkerden een collega voor de bus door te zeggen dat de motie racistisch was bedoeld. Ik werd er misselijk van.”

Anti-woke zijn verenigt de vier partijen van de coalitie van het kabinet-Schoof, naast PVV en VVD ook NSC en BBB. Anders dan in de Verenigde Staten gaat het ont-woken niet direct. Zelden wordt er een motie tégen woke ingediend. Uitzondering was JA21-fractievoorzitter Joost Eerdmans, die vorig jaar een motie indiende „voor het instellen van een Nationaal Coördinator Wokebestrijding”. Alleen PVV en FVD stemden mee.

Meestal werkt het implicieter. Zo verkocht de PVV de aangekondigde bezuinigingen in het hoger onderwijs als een manier om „de activistische woke-cultuur” op universiteiten aan te pakken. Maar beleid om ‘wokisme’ aan te pakken, zoals Trump deed, is in Nederland niet nodig, zegt Dilan Yesilgöz. „Het gaat veel meer om een houding, om terugduwen. Je hebt geen beleid nodig, maar ballen.”

Marginaal verschijnsel

Politiek gezien is ‘woke’ in Nederland „een marginaal verschijnsel”, zegt socioloog en politicoloog Merijn Oudenampsen (UvA), behalve een partij als BIJ1, die niet meer in de Tweede Kamer zit. „Op links proberen ze identiteitspolitiek zo veel mogelijk te vermijden. De discussie over Zwarte Piet werd vooral gevoerd op sociale media en opiniepagina’s. GroenLinks en PvdA hielden zich er heel lang buiten. Ze zagen het als een cadeautje voor rechts, omdat een meerderheid van de bevolking er anders over dacht.”

Het geluid van de critici van ‘woke’ is veel krachtiger dan dat van de ‘woke’-beweging zélf

Het geluid van de critici van ‘woke’ is veel krachtiger dan dat van de ‘woke’-beweging zélf, zegt Oudenampsen. „De kracht is de vaagheid van het begrip. Het is een soort spectrum, waarop iedereen zijn eigen ongenoegens kan projecteren.” Zo kan de één zich opwinden over „de gekkigheid rond genderneutrale toiletten”, en heeft de ander gewoon een hekel aan alles wat afwijkt van veronderstelde normen. Musa al-Gharbi zegt: „De anti-wokebeweging lijkt nog het meest op wat ze het hardst aanvalt. Ze spreken vaak in termen van existentiële strijd, over het enorme historische belang van hun missie. Terwijl het grote gevaar waar ze voor waarschuwen er in de praktijk helemaal niet is.”

Delen

Mail de redactie