Category: Ondertussen

De dubbele Librisprijswinnaar (Gewassen vlees én Publieke werken) Thomas Rosenboom lijkt geruisloos uit de literatuur verdwenen te zijn; zijn laatste roman De rode loper is alweer twaalf jaar oud. In straatbibliotheekjes leeft hij echter nog volop, zo ook in het van een zoveelste zomerse regenbui nadruppelende Driebergen, waar een goedgevuld kastje net niet aan het zicht wordt onttrokken door een grote afvalcontainer. Daar staat Vriend van verdienste (1985), Rosenbooms eerste roman. Die is in Driebergen niet overdreven ver van huis, want getuige de flaptekst liet de schrijver zich inspireren door de Baarnse moordzaak.

Baarn en moord zijn bijzaak, trouwens: Vriend van verdienste is in de eerste plaats een leesfeest. Meteen al op de eerste bladzijde zien we een ons dan nog onbekende jongeman voortgaan in de hitte van een winkelstraat „die kleefde van de vertreden ijsco’s en het riekende vuil van honden”. De jongen sleept zich voort met een veel te zware tas, die hij met zijn ene been laat meezwaaien om zijn tred wat minder zwaar te maken: „Hij bewoog zich voort op de manier van een passer die men draailings over de tafel laat hinkebenen.”

Bij Rosenboom denk je al snel aan de archaïsmen waar hij graag zijn toevlucht toe neemt, inclusief zeer veelvuldig gebruik van het woordje ‘zeer’, een extra reden om bij het lezen aan Gerard Reve te denken. De jonge Rosenboom (hij was 29 toen de roman verscheen) legt intussen ook de prachtigste beelden schijnbaar achteloos op papier: „Het was zeer heet, ook hier in de schaduw van de fruitbomen die elkaar wel vasthielden in de lucht maar die nooit één stap dichter tot elkaar kunnen komen.”

Je ziet het al een beetje aan die aan de grond genagelde bomen. Wat veertig (!) jaar na dato in de eerste plaats opvalt, is de doorlopende aandacht die Rosenboom voor het lichaam heeft – of eigenlijk: de moeite van het lichaam om zich te handhaven in de wereld. Zie het benoemen van de passerachtige ‘telgang’ van de zestienjarige hoofdpersoon Theo op de eerste pagina. Maar bijvoorbeeld ook een fenomenale scene waarin Theo leert boogschieten, iets wat Rosenboom spier voor spier beschrijft, als een worsteling die uiteindelijk leidt tot een orgastische ervaring, aangejaagd door het ‘popelende’ schot.

Theo maakt dit mee met Pieter, een iets oudere jongen die hij voor zijn vriend houdt. De lezer ziet de zinderende jongenserotiek bijna uit de kleren barsten, maar uiteindelijk blijkt deze Pieter de good cop van twee broers die Theo naar de ondergang zullen dringen. Theo is verstandelijk superieur aan de broers, maar zij zijn rijk en hebben macht over zijn lichaam.

Waarbij Rosenboom de mogelijkheid openhoudt dat Pieter toch een soort vriend is, want zoete broodjes worden er op deze eerste grote rondleiding in het universum van Rosenboom niet gebakken. De échte vriend van Theo is de kraai Rokko, door hem eigenhandig getemd. Een trouw dier zoals alleen een dier trouw kan zijn, maar Theo maakt zich geen illusies over hoe hij de vogel tam heeft gekregen: door het dier te vergiftigen, op te sluiten en uit te hongeren – de liefde van de vogel is een afgedwongen liefde: vriend van verdienste.

Heel vrolijk wordt het bij Rosenboom nooit, maar altijd is er zijn fenomenale verbeelding die maakt dat je je met liefde in zijn wereld laat opsluiten.

Wilt u het besproken exemplaar van Vriend van verdienste hebben? Stuur dan een mail naar [email protected]; het boek wordt onder inzenders verloot, de winnaar krijgt bericht.

Delen

Mail de redactie

Elk jaar spreekt de koning met kerstmis een boodschap uit. Elk jaar zegt hij hetzelfde: mensen, luister naar elkaar. Oordeel niet te snel. Probeer elkaar te begrijpen.

Ik hou van onze koning, maar dit maakt me toch een beetje wrevelig. Waarom zou ik naar malloten moeten luisteren? Ik word er moe en neerslachtig van.

Iedere donderdag trek ik met een clubje mensen het bos in om bramen uit te trekken. Hele percelen hebben we inmiddels bevrijd. Dat doen we onder leiding van Adinda. Onze grote roerganger is over de tachtig en scherp als een scheermes. Wanneer we onze uitgerukte braamstruiken aan haar voeten leggen, zegt ze vriendelijk: „Heel goed. Alleen is dit geen braam maar een framboos, zie je wel?” Volwassen mannen die in hun werkend leven diplomaat of voorman waren, staan dan betrapt naar de grond te staren.

Op een ochtend ben ik in gevecht met een braam. Ik wrik en trek maar hij geeft geen krimp. Ik ga op mijn buik liggen en graaf met mijn hand naar de wortels.

Dan hoor ik Adinda ontsteld zeggen: „Meneer, wat doet u?”

Ik kijk op en zie een man met een zaag in zijn hand.

„Klimop zagen,” zegt de man. „Klimop wurgt de boom.”

„Dat is een fabeltje!” roept Adinda. „Klimop is juist heel goed voor de natuur! Klimop is een wereld op zich! Hij blijft groen, zodat de vogels er hun nesten in kunnen bouwen. Klimop bloeit tot in december, als er voor insecten nergens meer iets te vinden heeft. Het is verboden om klimop te knippen. Er zijn politieverordeningen tegen!”

„U kletst uit uw nek!” schreeuwt de man. „Overal vallen bomen om. Door de klimop! Ik zie het jaar in jaar uit gebeuren. Niemand onderhoudt dit park! Het is een puinhoop!” Hij zwaait met zijn zaag.

Muisstil blijf ik op de grond liggen. Moet ik de politie bellen?

„We werken samen met de gemeente!” roept Adinda. „Er is een beheerplan! U heeft de helft al doorgezaagd. O, wat erg. Wat verschrikkelijk. Ik ben er kapot van. Die prachtige klimop! Er zit daar een merelnest! Meneer, u heeft het mis. Ga naar huis en zoek het uit. Geloof die oude fabeltjes toch niet. Er zijn nieuwe inzichten. Het is niet waar wat u denkt. Beloof me dat u de rest laat zitten. Beloof het me.”

De man doet een stap naar achteren, draait zich om en loopt weg. Adinda is vuurrood. „Ik sta te beven op mijn benen. Ik heb geen idee meer van wat ik allemaal gezegd heb.”

‘Je bent een held,” zeg ik. „‘Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen. Dan dooft het licht.’”

De rest van de ochtend beschik ik over ongekende krachten. Zingend ruk ik links en rechts de bramen uit de grond.

O koning, mijn koning. Als u deze krant leest: vergeet dat luisterend oor een keertje en zeg bij die kerstboom eens flink waar het op staat. Trek dat zwaard. U geeft uw volk voor maanden energie.

Nicolien Mizee is schrijver en vervangt Frits Abrahams tijdens zijn vakantie.

Delen

Mail de redactie

Al vanuit de verte zie ik twee personen in de stromende regen voor de supermarkt staan. Dichterbij zie ik dat er wat mensen omheen zijn bijgekomen die zich duidelijk afvragen wat er aan de hand is. De vraag wordt snel opgelost. Een jonge vrouw komt naar buiten en vertelt dat haar twee oudtantes uit Saoedi-Arabië bij haar logeren. Maar zegt ze, al mijn plannen worden getorpedeerd door het slechte weer. Als het droog is willen ze best naar een museum, maar als het regent willen ze maar één ding: buiten staan, met hun gezicht in de regen. En het regent al weken.

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]

Delen

Mail de redactie

We staan voor een schilderij van Paul Signac. Een baai vol licht, opgebouwd uit gekleurde stippels. De rondleider laat zien hoe kleuren zich gedragen. Ze doet dat met behulp van meerkleurige tollen en een palet met wat gekleurde klodders verf. Je kunt kleuren mengen, legt ze uit, en je kunt ze naast elkaar zetten waardoor ze op het oog versmelten. Veel kleuren samen zorgen voor wit. De illusie van licht. Toverkunst.

Even hiervoor stonden we voor een lavendelveld, samengesteld uit echte lavendelbloesem door herman de vries. Waar doet deze geur je aan denken? Vakantie, zegt iemand zacht. Iedereen knikt. Weer later staan we voor een schilderij van Leo Gestel. Vindt u dit mooi? Nee, zegt iemand gedecideerd. Een ander, bedeesder, ik wel.

Vier schilderijen bekijken we op die manier, aan de hand van de rondleider, zelf kunstenaar, Yke Prins. ‘We’ is een groep van dementerenden en mantelzorgers, plus ikzelf en enkele vrijwilligers van het museum. De plaats is het Kunstmuseum Den Haag.

Wat begon als een experiment in het Museum of Modern Art in New York wordt nu in Nederland op steeds meer plaatsen opgepikt: kunst aanbieden aan mensen die buiten de vanzelfsprekende doelgroep vallen. Nu was er de eerste rondleiding voor mensen met dementie en hun geliefden in het Haagse Kunstmuseum.

Iedereen kent wel iemand die het treft. Ik denk aan de Nobelprijswinnende schijfster Alice Munro. Zij was, voor het haar overkwam, een meesterverteller met een vlijmscherp oog voor de nuances van menselijk gedrag. En ik denk aan mijn eigen vader. Hij was een ruimdenkende, belezen man die ons al meenam naar musea toen we nog omhoog moesten kijken. In het laatste jaar van zijn leven raakte zijn geest in de war. Wat bleef, naast oude herinneringen, was de muziek en de kunst. Daar genoot hij van, ook toen de wereld rondom hem vager werd.

Iedereen kan het treffen, ook jouzelf.

Maar hoe bied je toegang tot kunst aan een groep zoals deze? Daar was ik benieuwd naar, dus sloot ik me aan bij de rondleiding in het Kunstmuseum.

En ik was verrast. Dat het werkte was te danken aan de vindingrijkheid en vertelkunst van de rondleider. In haar hand droeg zij een grote tas vol kleine hulpmiddelen die iets toevoegden, iets verklaarden. Na afloop vroeg ik aan mensen wat ze ervan hadden gevonden. En allemaal zeiden ze dat ze hadden genoten. Ikzelf ook.

Wat daarbij ook had geholpen was de selectie. Schilderijen met een duidelijke beeldtaal, van de zonlicht-doordrenkte Signac tot een donkere straatlantaarnverlichte voorstelling van Pyke Koch. Niet kinderlijk, wel helder in hun verhaal.

En kennelijk is ook veel kunst zelf ruimhartig genoeg om niemand principieel buiten te sluiten. Dat geldt zeker niet voor alles wat je in musea tegenkomt, maar, geloof ik: veel goede kunstwerken bieden ruimte voor zowel kijkers die behoefte hebben aan een directe aanspreekvorm als mensen die houden van meer avontuur. Je kunt ze op allerlei manieren tot je nemen. En hoe je ze ook bekijkt, ze houden stand.

Delen

Mail de redactie

Zaterdag bij de bakker. Een klant begroet de jongeman achter de toonbank en informeert naar diens vakantieplannen. Die vertelt dat hij volgende week naar Frankrijk gaat, maar eerst een weekje naar Nijmegen. „Zo,” zegt de mevrouw, „dan ga je zeker de Vierdaagse lopen.”

De jongen lacht en zegt: „Lopen? Nee hoor, ik ga om te feesten. Lopen doe ik wel als ik niet meer kan stappen.”

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]

Delen

Mail de redactie

Mijn moeder heeft eens in de supermarkt een volgeladen karretje een grote trap gegeven. Daarna liep ze huilend naar huis, plofte op de bank en zei: „Ik ga nooit meer koken.” Met starende ogen keek ze voor zich uit.

„Dan kook ik”, zei mijn vader. „Aardappelen met spinazie en eieren.”

„De kinderen houden niet van spinazie.”

„We kunnen pannenkoeken bakken”, zei ik.

„We kunnen toch niet elke dag pannenkoeken eten!” Machteloos haalde mijn moeder haar schouders op en begon weer te huilen.

Mijn vader belde mijn oma, die een paar uur later kwam aanfietsen met een blikken vorm aan haar stuur.

„Broodpudding”, zei ze opgewekt tegen mijn moeder. Ze opende haar tas. „En heerlijke kabeljauw. Dat blieft iedereen.”

„U begrijpt het niet. Nicolien wil haar vis gekookt en An wil het gebakken en voor de andere twee maak ik altijd een tartaartje…”

Oma glimlachte ondoorgrondelijk, liep naar de keuken, bond een schort voor en bakte de vis. We aten allemaal keurig ons bord leeg en de volgende dag kwam oma opnieuw, net zo lang tot mijn moeder de bank weer afkwam en de oude orde werd hersteld.

In de loop der jaren werd haar aanval van aculinaria nervosa, zoals mijn moeder het zelf noemde, zelfs een succesverhaal op familieavondjes. Ze maakte het steeds mooier. „Ik trapte dat winkelkarretje weg, recht in een toren van Unox-soepblikken. Bom, bom, bom. Al die blikken rolden over de grond!”

Het geduld en de ondoorgrondelijke glimlach van mijn oma werden jaren later verklaard. Zijzelf, vertelde ze me, had ook een tijdlang gewalgd van koken. „Alleen al het dénken over eten stond me tegen”, zei ze. „Toen de kinderen het huis uit waren, zei ik wel eens tegen je opa hoe heerlijk het zou zijn een keertje uit eten te gaan. Maar hij zei dat hij thuis het lekkerste at.” Ze haalde haar schouders op.

„Maar dan kon u het toch uitleggen?” vroeg ik verlegen.

„Ach kind! Welnee”, riep mijn oma geërgerd. „Hij begreep het gewoon niet.”

„Het heeft niks met koken te maken”, zei mijn zus. „De oorzaak van aculinaria nervosa is dat je je ongezien en onbegrepen voelt.”

Veertig jaar later ben ik zelf getrouwd. Na een operatie kan mijn man maandenlang niet lopen. Hij heeft veel pijn, zit veelal zwijgend op de bank en heeft nergens trek in. Op een dag ben ik in de supermarkt. Ik loop langs de bleke kippen, de pakken houdbare melk, pak aarzelend een krop sla en leg hem terug. Fluisterend bel ik mijn zuster. „Ik sta in de supermarkt maar ik weet niet meer wat ik moet doen.”

„Koop een kant-en-klaarmaaltijd”, zegt ze.

„Je begrijpt het niet!” zeg ik moedeloos. „Dat kan niet!”

„Aculinaria nervosa”, zegt ze getroffen. „Direct naar huis. Ik los het op.”

Een week lang staat ze elke dag voor de deur met een tas vol tupperware bakjes. Ze maakt zelfs een broodpudding in de blikken vorm die ze van oma geërfd heeft.

Zo zet de vloek zich voort. Maar de redding ook.

Nicolien Mizee is schrijver en vervangt Frits Abrahams tijdens zijn vakantie.

Delen

Mail de redactie

Zaterdag speelde onze favoriet Jessie Ware op het North Sea Jazz Festival in Rotterdam. Het was een strakke show vol energie. Onze dochter van 19 beoordeelde de song ‘That feels good’ als „Alleen maar gekreun.” Ze keek er afkeurend bij. Met weemoed dacht ik terug aan de afkeurende beoordeling van mijn moeder eind jaren 70 bij het aanhoren van mijn eerste singletje van Donna Summer ‘Love to love you’, welke ik op onze (enige) pick-up in onze huiskamer draaide: „Arjen, wil je dat gekreun alsjeblieft uitzetten?” Slaat preutsheid misschien een generatie over?

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]

Delen

Mail de redactie