Category: Buitenland

‘In Canada was mijn afkomst niet iets waar ik dagelijks mee bezig was.” Roy Shukrun is een Marokkaans-Joodse historicus die geboren werd in Montreal, Canada. Hij verhuisde naar Nederland om aan de Rijksuniversiteit Groningen promotieonderzoek te doen naar de Marokkaans-Joodse identiteit.

„In Canada ben je vaak gewoon Canadees. Ik ging naar een gemengde school en had verschillende soorten vrienden. Ik groeide niet op in een geïsoleerde Joodse gemeenschap. In Nederland is dat anders. Mensen vragen me vaak: ‘Waar kom je vandaan?’ De focus op afkomst en identiteit is hier sterker.”

In 1945, na de Tweede Wereldoorlog, woonden er zo’n 300.000 Joden in Marokko. Dat was destijds de grootste Joodse gemeenschap in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Na de oorlog emigreerden Marokkaanse Joden massaal naar Frankrijk, Canada en de net opgerichte staat Israël. Zo ook de familie van Shukrun die vanuit Taza en Imintanoute, ten zuiden van Marrakech, naar Israël emigreerde en later naar Canada. Door deze migratie moest de gemeenschap haar identiteit opnieuw uitvinden. Wat betekent het om een Marokkaanse Jood te zijn?

Ging je daarom onderzoek doen naar de Marokkaans-Joodse identiteit?

„Dat begon eigenlijk een paar jaar geleden, nadat ik een jaar Engelse les had gegeven in Zuid-Korea. Hoewel het een geweldige ervaring was, voelde ik me voor het eerst echt ontheemd. Iedereen om me heen sprak dezelfde taal, kende dezelfde geschiedenis en had een gedeeld cultureel referentiekader. Ik daarentegen voelde me compleet losgezongen.

„In Korea merkte ik pas hoe weinig ik eigenlijk wist over waar ik vandaan kwam. En dus ging ik mijn familiegeschiedenis uitpluizen en mensen uit de Marokkaans-Joodse gemeenschap interviewen.”

Wat wilde je precies onderzoeken?

„Mijn familie is verspreid over meerdere landen: Canada, Israël, Frankrijk en Venezuela. Ik wilde begrijpen waarom dat was. En hoe hebben ze zich aangepast aan deze nieuwe landen? Hoe heeft die migratie hun identiteit beïnvloedt? Het was een manier om mijn eigen familiegeschiedenis te begrijpen, maar al snel ontdekte ik dat deze zoektocht veel breder was.”

„Het eerste wat me opviel was dat er niet zoiets bestaat als ‘dé’ Marokkaanse Jood. Voor veel Marokkaanse Joden begon hun Marokkaanse identiteit pas echt vorm te krijgen nadat ze het land hadden verlaten. In Israël bijvoorbeeld waren ze niet gewoon ‘Joods’, maar ‘Marokkaans-Joods’. In Canada identificeerden ze zich vaak als ‘Sefardisch’, wat weer een andere betekenis heeft. Het idee van ‘Marokkaans-zijn’ is dus iets dat zich buiten Marokko verder heeft ontwikkeld.”

Joden leefden al tweeduizend jaar in Marokko, waar ze diepgeworteld waren in de samenleving. Hoewel dat niet altijd rooskleurig ging door bijvoorbeeld uitsluiting in bepaalde beroepssectoren, verslechterde de situatie voor de Joden toen Frankrijk, dat Marokko in 1912 koloniseerde, zich in 1940 overgaf aan Duitsland. Frankrijk kreeg een pro-Duitse regering – het Vichyregime – en voerde een antisemitisch beleid in dat ook in Marokko moest worden opgevolgd. Zo golden er quota voor Joden in sommige beroepsgroepen, was er een avondklok, was handeldrijven op de markt verboden en moesten de Joden soms noodgedwongen terug naar de Joodse wijken, de mellahs, waar de omstandigheden erbarmelijk waren. „Ik heb geen Joodse of islamitische burgers. Hier zijn alleen Marokkanen,” zou sultan Mohamed V hebben gezegd toen de nazi’s in Europa Joden massaal naar concentratiekampen afvoerden. Moslims kregen de opdracht om voor hun Joodse ‘broeders’ te zorgen. Hoewel Mohammed V misschien geen anti-Joodse maatregelen wilde doorvoeren, had hij in het door Frankrijk gecontroleerde koloniale systeem weinig keus.

Tijdens de oorlog telde Marokko ongeveer twintig werkkampen waar Franse militairen onder meer uit Europa gevluchte Joden naartoe afvoerden. Maar ook Marokkaanse en Algerijnse nationalisten en Spaanse republikeinen zaten er gevangen. De beruchtste kampen bevonden zich in de steden Settat, Berguent en Boudenib, waar de gevangenen lange werkdagen maakten op weinig voedsel en vies drinkwater. „Toch was de situatie in Marokko over het algemeen beter dan in veel andere landen onder nazi-invloed”, zegt Shukrun. Na de oorlog telde Marokko ruim 250.000 Joden. Tegenwoordig wonen er nog maar tweeduizend Joden in Marokko, voornamelijk in Casablanca.

Als de situatie veel beter was, waarom vertrokken de Marokkaanse Joden dan massaal uit Marokko?

„Dit kwam door een combinatie van onzekerheid over hun toekomst, politieke ontwikkelingen en economische redenen. Ze zagen bijvoorbeeld wat er gebeurde met Joodse gemeenschappen in landen als Egypte, Irak en Algerije, waar Joden werden verdreven of vervolgd. In Marokko was er soms geweld tegen Joden, zoals de pogroms in Oujda en Jerada in 1948. Daarnaast werden er tussen 1956 en 1961 geen paspoorten verstrekt aan Joden, waardoor ze niet konden vertrekken . Dit voedde het gevoel van onvrijheid.”

De autoriteiten waren bang dat de samenleving en de economie zouden afbrokkelen als de Joden vertrokken. Maar in 1961 sloot de Marokkaanse overheid een deal met Israël en de VS. Marokko kreeg geld als de Marokkaanse Joden emigreerden naar Israël. Israël beloofde werk en woningen. Koning Hassan II wilde betaald worden, omdat hij „zijn mensen kwijtraakte” aan Israël. De Marokkaanse staat organiseerde het transport per boot en vliegtuig.

Shukrun: „Het was geen gedwongen uitzetting, maar veel Joden voelden zich wel onder druk gezet om te vertrekken.”

Hoe was de migratie naar Israël voor de Marokkanen?

„In Israël werden ze vaak in zogeheten ‘ontwikkelingssteden’ geplaatst, waar ze onder moeilijke omstandigheden een leven probeerden op te bouwen. Ze woonden in krotten, moesten tot twee kilometer lopen om water te halen en elektriciteit was schaars. In de eerste decennia werden ze vaak als minderwaardig gezien ten opzichte van de Europese Joden. De Marokkanen werden aangemoedigd om hun Arabische taal en gebruiken achter zich te laten. Dat was pijnlijk om te beseffen, want het betekende dat veel van hun tradities verloren gingen.

„Tegelijkertijd hebben de Marokkaanse Joden zich verzet tegen die marginalisatie en hebben ze hun cultuur en identiteit opnieuw vormgegeven, op hun eigen manier. Zo bleven ze Darija (Marokkaans-Arabisch) spreken en hielden ze de Marokkaanse tradities in ere. In Frankrijk en Canada konden ze zich beter integreren, vooral omdat ze al Frans spraken.”

In de loop der jaren hebben Marokkaanse Joden zich politiek en cultureel sterker gepositioneerd; tegenwoordig vormen ze een belangrijk deel van de Israëlische samenleving. In 2020 had de Israëlische regering tien ministers van Marokkaanse komaf.

In Marokko beschouwen de meeste Joden zichzelf niet als Marokkaans, buiten Marokko voelen ze zich juist wel weer heel Marokkaans

Hoe beïnvloeden de gebeurtenissen na 7 oktober de Marokkaans-Joodse identiteit?

„Toen de aanval op 7 oktober plaatsvond, was ik bijna klaar met mijn proefschrift. Ik besloot de namen van mijn familie om veiligheidsredenen eruit te halen en verzamelde verhalen over hoe Marokkaanse Joden hun identiteit koppelden aan de gebeurtenissen. Sommigen verlangden terug naar het samenleven in Marokko, anderen voelden juist afstand tot hun Marokkaanse ideniteit.

„Veel Marokkaanse Joden geloven dat hun Marokkaanse identiteit niet in strijd hoeft te zijn met hun Israëlische identiteit en dat ze hun achtergrond juist kunnen gebruiken om een betere toekomst te creëren, gebaseerd op gerechtigheid en dialoog. We moeten niet doen alsof Noord-Afrika altijd een perfecte, mythische plek van harmonie was, maar als we naar de geschiedenis van Marokko kijken, leren we dat samenleven voor Joden en moslims wél mogelijk is.”

En wat is die Marokkaans-Joods identiteit. Ben je daar achter kunnen komen?

„Ik kan niet zeggen dat er één Marokkaans-Joodse identiteit is; in Marokko beschouwen de meeste Joden zichzelf niet als Marokkaans, buiten Marokko voelen ze zich juist wel weer heel Marokkaans. Hun identiteit wordt gevormd door hun herinneringen aan Marokko, hun migratie-ervaringen en de manier waarop ze zich aanpasten aan hun nieuwe thuis.

„Een nationale Marokkaanse identiteit ontstond pas laat en was ook voor moslims lange tijd niet vanzelfsprekend. Dit gebeurde vooral in de twintigste eeuw, rond de tijd van de onafhankelijkheid, wat typisch is voor veel voormalige koloniën.

Maar wat betekent het om een Marokkaanse Jood te zijn?

„Voor mij is dat deel uitmaken van een diverse en eeuwenoude gemeenschap die over de hele wereld verspreid is. Het is het gevoel van meerdere thuislanden hebben. Je kunt andere Marokkanen of Marokkaanse Joden tegenkomen met wie je weinig gemeen hebt, maar ergens diep van binnen spreek je toch dezelfde ‘taal’.”

En dan de klassieke Hollandse vraag als het gaat om identiteit: voel je je meer Marokkaans of meer Joods?

Shukrun lacht. „Ik snap waarom je hem stelt, maar wat is het toch een stomme vraag. Mijn Marokkaanse en Joodse identiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ik ben niet Joods zonder Marokkaans te zijn en niet Marokkaans zonder Joods te zijn. Het één bestaat niet zonder het ander.”

Delen

Mail de redactie

In een werkplaats voor crossmotoren in de administratieve hoofdstad Pretoria haalt de 38-jarige monteur Pieter Helberg een motoronderdeel uit de verpakking. Terwijl hij ze laat zien aan een klant bespreken ze de asielregeling die de Amerikaanse regering witte Zuid-Afrikaanse boeren sinds februari aanbiedt. Volgens president Donald Trump is deze groep immers het slachtoffer van „onrechtvaardige raciale discriminatie”.

Als voorbeeld van de vermeende discriminatie wijst Trump op een pas aangenomen landhervormingswet, die de door het ANC geleide regering zou inzetten om land te ‘confisqueren’. Meer dan 72 procent van de landbouwgrond is in handen van witte boeren, terwijl de witte bevolking slecht 7,3 procent van de gehele populatie uitmaakt. Naast de beschuldiging van discriminatie veroordeelt Trump de „agressieve positie” van Zuid-Afrika tegenover Israël, waartegen het een zaak heeft aangespannen bij het Internationaal Gerechtshof vanwege vermeende genocide in Gaza.

De Zuid-Afrikaanse regering heeft echter nog nooit land onteigend zonder vergoeding. Ook de Verenigde Naties beoordelen dat onteigeningswet juridisch goed onderbouwd is en zien deze als een cruciale stap om de raciaal ongelijke verdeling van grondbezit – een voortvloeisel van apartheid – aan te pakken.

Afrikaners hebben nu veiligheid omdat we met relatief veel zijn. Wie vertrekt laat de achterblijvers in de steek

In Helbergs conservatieve wijk Montana verwelkomen veel Afrikaners Trumps inmenging en het asielaanbod. „Ik ben blij met Trumps steun, maar als je naar de VS gaat moet je alles hier achterlaten”, zegt Helberg een witte Afrikaner die is opgegroeid op een boerderij ten noorden van Pretoria. „Afrikaners hebben nu veiligheid omdat we met relatief veel zijn. Wie vertrekt laat de achterblijvers in de steek.”

Pretoria heeft een hechte Afrikaner-gemeenschap, waarvan het merendeel afstamt van Nederlandse kolonisten. Helberg wacht vooralsnog af, maar over twee jaar wil hij de oversteek wagen.

Lees ook

Dertig jaar wachten op een stukje eigen land: de stroperige landhervorming in Zuid-Afrika

Een aanzienlijk deel van de gemeenschap ziet zijn kans schoon om te vertrekken. Vlak na de bekendmaking van de hervestigingsregeling kwam een stortvloed van 20.000 informatieaanvragen binnen bij de Zuid-Afrikaanse Kamer van Koophandel in de VS, waardoor haar emailserver crashte. Naar schatting zouden 67.000 witte Zuid-Afrikanen overwegen om het land te verlaten.

Trumps asielregeling

Naast het asielaanbod hebben de VS alle financiële hulp aan Zuid-Afrika gestopt. De diplomatieke relatie is inmiddels verder verzuurd, toen Marco Rubio op X fors uithaalde naar Zuid-Afrika’s ambassadeur Ebrahim Rasool, en bovendien zijn komst afzegde voor een voorbereidende G20-top in Johannesburg. Volgens de Amerikaanse buitenlandminister is Rasool niet langer welkom in de VS. Rubio zette hem weg als een „racistische politicus die Amerika haat en een hekel heeft aan onze president”.

Het bericht ging gepaard met een artikel van het radicaal-rechtse medium Breitbart over een online lezing van Rasool, waarin de ambassadeur Trump onder meer verwijt een wereldwijde supremacistische beweging te leiden.

De witte bevolking is het slachtoffer van extreem anti-blank geweld en racisme

De invloedrijke Afrikaner koepelorganisatie Solidariteit Beweging schrijft Trumps maatregelen deels toe aan haar lobby in de VS. De organisatie – die ruim 600.000 leden telt – is een felle tegenstander van de landhervormingswet en propageert dat de witte bevolking het slachtoffer is van „extreem anti-blank geweld en racisme”. De groep eist dat de Zuid-Afrikaanse regering de „discriminerende wetten” terugdraait.

„Solidariteit voelt aan dat veel landen op dit moment oren hebben naar verhalen van wit slachtofferschap,” analyseert Nicky Falkof, hoofd van het centrum voor diversiteitsstudies aan de Witwatersrand Universiteit in Johannesburg. „Ze zoeken hulp bij westerse populistische leiders met misinformatie-campagnes die hun vooroordelen over Afrika bevestigen.”

Hun ideeën krijgen gehoor in het Witte Huis, mede dankzij de aanwezigheid van gelijkgestemden. Zo heeft de in Pretoria geboren en opgegroeide Elon Musk, Trumps rechterhand en informeel hoofd van het pseudo-ministerie van Overheidsefficiëntie (DOGE), vergelijkbare denkbeelden over Zuid-Afrika.

‘PayPal maffia’

Daarnaast laat Trump zich influisteren door nog drie radicaalrechtse miljardairs die opgegroeid zijn in het voormalige apartheid-Zuid-Afrika. Samen met Musk behoort het trio tot een groep invloedrijke durfkapitalisten die hun eerste fortuin verdienden bij de internationale betaaldienst PayPal. Het blad Fortune doopte het gezelschap in 2007 om tot de ‘Paypal maffia’. Alle vier doneerden ze rijkelijk aan Trumps verkiezingscampagne.

Onder hen Peter Thiel: Trumps tech-man in Silicon Valley. Zelfs zonder een formele politieke positie heeft hij aanzienlijke invloed binnen DOGE. Meerdere hooggeplaatste werknemers binnen het ministerie zijn werknemers of oud-werknemers van Thiels techbedrijven.

Dan is er David Sacks, die Trump zelf zijn ‘AI en crypto-tsaar’ noemt en richtinggevend is voor het Amerikaanse beleid wat betreft AI en crypto-munten.

Op meer afstand van de Trump-regering staat Roelof Botha, de ceo van Sequoia Capital, ’s werelds op één na grootste investeringsmaatschappij van durfkapitaal. Zijn opa Pik Botha was buitenlandminister tijdens de apartheid.

Deze [Amerikaanse] oligarchen hebben een nostalgie van apartheid en bijbehorende ideeën over hoe het land eruit zou moeten zien

Omdat ze één voor één een apartheid-achtergrond hebben, maken zij het huidige democratische Zuid-Afrika tot doelwit van een persoonlijke oorlog, meent professor Falkof. „Deze oligarchen hebben een nostalgie van apartheid en bijbehorende ideeën over hoe het land eruit zou moeten zien. Daarin passen geen wetten die erop gericht zijn om de onder apartheid gecreëerde ongelijkheid tussen zwart en wit te verkleinen.”

De lobbyisten van Solidariteit Beweging halen juist nu hun banden met Washington aan. Een delegatie bezocht recent de VS om te spreken met „hooggeplaatste vertegenwoordigers van de Trump-regering”. Ze eisen sancties tegen ANC-politici, de drijvende kracht achter de nieuwe wetgeving.

Volgens Jaco Kleynhans, hoofd internationale relaties van Solidariteit Beweging, die deel uitmaakte van de delegatie, verliepen die gesprekken „positief”. „Vertegenwoordigers van de VS zijn een onderzoek gestart naar de mogelijkheden om druk op politici uit te oefenen.” Om welke vertegenwoordigers het precies gaat wil Kleynhans niet zeggen.

Onderzoek naar hoogverraad

De lobbybeweging richt haar pijlen nu ook op de Europese beleidsmakers. Kleynhans is van plan om uiterlijk over twee maanden met een delegatie naar zeven Europese landen te reizen, waaronder Nederland. De delegatie zal ervoor pleiten dat ook Nederland druk op Zuid-Afrika zet om wetswijzigingen af te dwingen, bijvoorbeeld door het straffen van ANC-politici. Kleynhans is ervan overtuigd dat ze in Den Haag open zullen staan voor hun ideeën. „Nederland heeft een historische plicht om zich beter in te zetten voor onze problemen.”

De Zuid-Afrikaanse regering is niet gediend met de recente lobby-activiteiten omdat ze een „belemmering vormen voor democratische hervormingen”, aldus Chrispin Phiri, woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken desgevraagd.

Volgens Phiri is het veelzeggend dat Trump juist Zuid-Afrika, dat de apartheid verslagen heeft, zo uitgesproken op de korrel neemt. „Het is moeilijk te ontkennen dat de maatregelen van Trump een racistische ondertoon hebben. Zuid-Afrika heeft in de grondwet vastgelegd dat het racisme tegengaat en ongelijkheid aanpakt. Trump vernietigt juist wereldwijd alles wat met diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit te maken heeft.”

In zijn jaarlijkse ‘State of the Nation’ klonk president Cyril Ramaphosa strijdbaar. Hij verklaarde niet te willen toegeven aan de Amerikaanse druk. „We laten ons niet pesten.”

Gevoel van discriminatie

Maar veel witte Afrikaners zien juist Ramaphosa als de pester en Trump als een redder. Volgens onderzoeksinstituut Human Sciences Research Council voelt bijna de helft van alle Afrikaners – 47 procent – zich gediscrimineerd door de regering.

Afgelopen maand verzamelden 1.200 Afrikaners zich bij de Amerikaanse ambassade in Pretoria om hun waardering te tonen voor Trump. De demonstranten droegen petjes met de tekst ‘Make Afrikaners great again’ en op hun spandoeken stonden leuzen als ‘Wij danken God voor President Trump’ en ‘Weg met apartheid 2.0’. Samen zong het gezelschap ‘Die Stem’, het controversiële volkslied ten tijde van de apartheid.

Ook monteur Helberg is ervan overtuigd dat de regering hem benadeelt, vertelt hij vanaf zijn werkplaats. „Racisme tegen zwarten is voorbij, maar de regering discrimineert de witte minderheid nu met allerlei rassenwetten. Het is een soort omgekeerde apartheid.” Volgens Helberg zouden zwarte Zuid-Afrikanen „niet willen werken” en „alles gratis willen”.

De term ‘rassenwetten’, waar ook Trump aan refereert, is beladen. Het zijn vooral witte Zuid-Afrikanen die dit woord gebruiken om het transitieproces – maatregelen tegen de erfenis van apartheid – aan te vallen. Een van de gehekelde maatregelen is de wetgeving rond het Black Economic Empowerment-beleid (BEE), waarmee de overheid bij aanbestedingen voorrang geeft aan bedrijven met zwarte eigenaars en leidinggevenden.

Professor Falkof spreekt tegen dat Afrikaners daadwerkelijk het slachtoffer zijn van racisme. „Deze wetten geven een impuls aan de historisch benadeelde zwarte bevolking en zijn er niet op gericht om de witte Zuid-Afrikanen iets te ontnemen. De witte bevolking leidt nog altijd een gerieflijk leven dankzij de rijkdom die ze tijdens apartheid heeft vergaard.” Zo’n dertig jaar na de val van de apartheid ligt het inkomen van een wit gezin nog altijd bijna vijf keer zo hoog als dat van een zwart gezin.

Elon Musk en boerderijmoorden

Ook Musk heeft het gemunt op het BEE-beleid, mede vanwege zakelijke belangen. Musk wil met zijn satellietdienst Starlink toetreden tot de Zuid-Afrikaanse markt, maar heeft volgens de BEE-wetten een lokaal partnerbedrijf nodig dat in zwarte handen is. Dit bedrijf zou dan minstens 30 procent van de aandelen van de Zuid-Afrikaanse tak moeten bezitten. Musk weigert dit en eist een wetswijziging. Op X berichtte Musk begin maart dat zijn bedrijf geweigerd was in Zuid-Afrika, omdat hij „niet zwart” is, terwijl Starlink in werkelijkheid nooit een licentie heeft aangevraagd.

Al in 2023 schreef Musk op X dat er een „witte genocide” bezig is in Zuid-Afrika en dat „ze iedere dag witte boeren vermoorden”. Bij het bericht, dat hij afgelopen maand opnieuw deelde, plaatste Musk een video waarin oppositiepoliticus Julius Malema het anti-apartheidslied ‘Kill the Boer’ zingt tijdens een partijbijeenkomst. Musk richtte zich nadrukkelijk tot Ramaphosa: „Waarom zeg je hier niets over?”

President Ramaphosa nam krachtig afstand van de beschuldiging dat witte Zuid-Afrikanen worden vervolgd, en sprak van een „volledig vals narratief”. „We laten ons niet pesten” zei hij in zijn jaarlijkse ‘State of the Nation Address’ afgelopen maand.

Musks retoriek past in een bredere trend waarin witte Zuid-Afrikanen via misinformatie zoveel mogelijk mensen opzetten tegen Zuid-Afrika’s progressieve wetgeving. Het land worstelt met extreem hoge cijfers van gewelddadige criminaliteit, waaronder moorden. Onderzoek van het Inclusive Society Institute naar veiligheid in Zuid-Afrika laat echter zien dat boerderijbewoners geen hoger risico lopen om vermoord te worden dan andere Zuid-Afrikanen. Tussen 2020 en 2022 zijn jaarlijks meer dan 27.000 mensen vermoord, terwijl jaarlijks 56 boerderijbewoners het slachtoffer van moord waren.

Angstgevoel

Volgens Falkof zetten Musk en de lobby-organisaties het valse idee dat de regering de witte bevolking iets afneemt heel effectief in. „Ze creëren een angstbeeld dat Afrikaners bedreigd worden. En angst is een van de krachtigste middelen in de politiek. Uiteindelijk wil deze groep Afrikaners gewoon de macht terug.”

Het door de radicaal-rechtse hoek gevoede angstgevoel heeft duidelijk ook monteur Helberg bereikt. Hoewel niemand ooit een claim gelegd op zijn boerderijgrond en de indienperiode al vier jaar is verlopen, is hij als de dood voor de nieuwe landhervorming. „Het is een kwestie van tijd dat de regering mijn boerderijtje afpakt.”

Hij zegt klaar te zijn voor een confrontatie als de autoriteiten komen. „De boerderij is al tachtig jaar in de familie. We laten ons echt niet wegjagen. Dit zal uitlopen op een groot gevecht. En wij boeren hebben allemaal geweren.”

Delen

Mail de redactie

De groene heuvels, zo ver als het oog reikt, steken af tegen de gortdroge akkers die er als een verkleurd tafellaken voor liggen. Over een hobbelige zandweg, die als een slang door het landschap kronkelt, raast de pick-uptruck van Antonio Ayala, avocadoboer uit de bergen van de Mexicaanse staat Michoacán. Een brede stofwolk daalt langzaam neer op de groene bladeren van de avocadobomen aan weerszijden van de weg.

Het hart van de avocado-industrie, zo wordt Michoacán genoemd. Avocado’s die mede door de vulkanische grond van zeer hoogwaardige kwaliteit zijn. De grootste afnemer zijn de Verenigde Staten: zo’n 85 procent van de vruchten gaan naar de noorderburen. De importheffingen van 25 procent, die de Amerikaanse president Trump als een zwaard van Damocles boven de Mexicaanse economie laat hangen, zouden hier op alle mogelijke manieren keihard gevoeld worden.

„Van hun guacemole blijft niet veel over!”, lacht Ayala hardop. Als de VS tarieven invoeren op Mexicaanse producten, zullen er minder avocado’s geëxporteerd worden, voorspelt hij. „Iemand moet die heffingen betalen. De Amerikanen gaan dat niet doen. De transporteurs ook niet. Dus komt het op het bord van de avocadoboeren terecht.”

Ayala heeft een avocadoplantage van drie hectare. De periode waarin een avocado groeit tot er geoogst kan worden, duurt minstens een jaar, zegt Ayala. Een boer kan ervoor kiezen om de vruchten een paar maanden langer te laten hangen, bijvoorbeeld als de marktprijs niet goed is. „Dat is wat nu gebeurt. Er is veel onzekerheid in de sector. De prijs voor een kilo avocado’s is al 15 pesos gedaald. Dat is heel veel voor ons.”

„De regering moet meer doen om ons te beschermen”, vervolgt hij. „Wij zijn een van de belangrijkste industrieën voor de Mexicaanse economie. De onzekerheid die de Amerikaanse regering met zich meebrengt moet opgevangen worden door de Mexicaanse regering. Maar die blijven stil.”

Ayala geeft nog eens gas en zet koers richting Uruapán, de stad van waaruit dagelijks vrachtwagens vol avocado’s de lange tocht naar de VS maken. In het spoor van de voortrazende truck van Ayala vallen een paar rijpe vruchten van de bomen.

Rollercoaster

Het invoeren van importheffingen op Mexicaanse producten is een wapen waar Trump constant mee dreigt. Op de dag van zijn aantreden beloofde de Republikeinse president tarieven van 25 procent op alle producten die vanuit buurlanden Mexico en Canada naar de VS werden geëxporteerd. Het is een schending van het vrijhandelsakkoord USMCA, nota bene door Trump zelf onderhandeld en ondertekend in zijn eerste termijn.

In februari kondigde Trump aan deze tarieven met dertig dagen uit te stellen, om Mexico de kans te geven met tastbare resultaten te komen op het gebied van migratie en de smokkel van fentanyl. De Mexicaanse autoriteiten stuurden tienduizend militairen naar de grens, namen recordhoeveelheden fentanyl in beslag, leverden tientallen drugsbazen uit en zorgden ervoor dat het aantal illegale oversteken naar de VS daalde tot het laagste punt in jaren.

Het bleek niet genoeg: op 4 maart werden de heffingen alsnog ingevoerd, om ze een dag later weer in te trekken en uit te stellen tot begin april.

Het is een rollercoaster die grote impact heeft op de Mexicaanse economie, zegt Gabriela Siller, hoofd economische analyse bij de Mexicaanse bank BASE. „We zien dat de buitenlandse investeringen afnemen. De dreigementen van Trump zorgen ervoor dat investeerders afwachten wat er gaat gebeuren. In plaats van 1,5 procent zal de economie dit jaar met slechts 0,8 procent groeien, verwachten we.”

We zijn ieder jaar meer gaan exporteren naar de VS. Wij hebben ze de machtspositie gegeven die ze nu uitbuiten

In 2024 exporteerde Mexico voor ruim 505 miljard dollar naar de VS, 83 procent van de totale export van het land. Het onderstreept hoe enorm afhankelijk Mexico is van de VS. Een afhankelijkheid die Siller een erfenis van vorige regeringen noemt. „[Claudia] Sheinbaum zit er pas sinds eind vorig jaar. Maar de vorige regeringen hebben niets gedaan om te economie te diversificeren. Er is amper werk gestoken in het aanhalen van banden met Europa en andere afzetmarkten”, zegt ze. „Sterker nog, we zijn ieder jaar meer gaan exporteren naar de VS. Wij hebben ze de machtspositie gegeven die ze nu uitbuiten.”

Siller benadrukt dat de Mexicaanse regering hierdoor geen andere optie heeft dan toegeven aan de soms buitensporige eisen die de regering-Trump stelt. Toch vraagt ze zich af of de heffingen over een maand, zoals aangekondigd door de VS, wél ingevoerd gaan worden. „Ook voor de VS zorgen deze heffingen voor inflatie en minder groei. Maar Trump zal dit wapen blijven gebruiken.”

Miljoenen kilo’s naar de VS

Met 90 hectare avocadobomen is Los Lobos in Uruápan een van de grootste plantages in deze streek. Verder in de bergen van Michoacán hebben de eigenaren nóg twee plantages, met samen nog eens 110 hectare aan avocadobomen. In de nabijgelegen streek Jalisco wordt ook land opgekocht om avocado’s te planten. Avocado’s zijn, ondanks de huidige onzekerheden, een winstgevend product met een grote afzetmarkt: in 2024 exporteerden Mexicaanse boeren ruim 120 miljoen kilo avocado’s naar de VS, ter waarde van ruim 3 miljard dollar.

Vandaag wordt er volop geoogst. Mannen staan onder de bladeren van de avocadobomen, ze hebben schorten om waaraan buidelzakken zijn gebonden. Met lange stokken met visnetten aan het uiteinde trekken ze de avocado’s die rijp genoeg zijn tussen de takken naar beneden. De bladeren ritselen, soms is een doffe smak te horen als een avocado op de grond valt.

Met zijn armen gekruist kijkt Juan José Tamillo, landbouwingenieur op de plantage, goedkeurend toe hoe volle zakken geleegd worden in kratten, en vervolgens door twee man naar een vrachtwagen worden gesjouwd.

„Eerlijk gezegd maak ik me niet zo’n zorgen”, zegt Tamillo. „Avocado’s worden overal ter wereld het groene goud genoemd. Mensen eten ze overal. Als de VS onze avocado’s niet willen hebben, dan zoeken we toch andere markten?” Voor zijn ogen worden de deuren gesloten van de vrachtwagen, die inmiddels tot de nok gevuld is met kratten. „Het probleem is alleen de afstand. De avocado’s die hier geoogst worden, liggen binnen 40 uur op het bord van een Amerikaan in Texas of Californië. Als we naar Europa, India of Dubai exporteren, zullen de vruchten minder vers aankomen.”

Tamillo komt uit Uruapán. Hij stuurde landbouwkunde op de plaatselijke universiteit en heeft nooit iets anders gedaan dan met avocado’s werken. „De uitdaging zit hem in de afzetmarkt. Omdat wij naar de VS exporteren, wordt er van ons geëist dat de kwaliteit in alle opzichten hoog is.” Tamillo vertelt dat Amerikaanse inspecteurs de plantage meerdere keren per jaar bezoeken. Wie zonder heffingen naar de VS wil exporteren, als onderdeel van het nog altijd geldende USMCA-akkoord, moet voldoen aan de eisen van de Amerikaanse markt.

Als de mannen met de schorten en lange stokken in het kielzog van de vrachtwagen zijn vertrokken, begint Tamillo zachter te praten. „Deze jongens komen hier uit de streek, die betalen we per dag. Als we de avocado’s niet meer kwijt kunnen, bijvoorbeeld omdat de VS niet meer winstgevend zijn door de heffingen, zullen die jongens het als eerste voelen. Want als wij er niet aan verdienen, moeten we mensen gaan ontslaan.”

Hij wijst naar de stofwolk die de weggereden vrachtwagen heeft achtergelaten. „Zo werkt het altijd. Uiteindelijk worden de mensen die het minste verdienen het hardst geraakt.”

‘We doen alles wat ze vragen’

In de verte rijdt de vrachtwagen het terrein af. De volgende stop is Aztecavo, een fabriek op een steenworp afstand van de plantage. Het bedrijf specialiseert zich in het verpakken van avocado’s, waarna de dozen, met namen als Toscana Avocado’s en Green Goddess, opnieuw in vrachtwagens worden geladen. De chauffeurs rijden vervolgens de 1.100 kilometer naar de vestigingen van supermarkten Walmart en Costco aan de Amerikaanse kant van de grens.

De avocado’s die deze dag op plantage Los Lobos zijn geoogst, zijn hier zojuist aangekomen. In een gekoelde hal staan mannen en vrouwen te wachten, mondkapjes en haarnetjes op. Met zaklampen wordt een eerste check gedaan, om te kijken of er geen vliegen of wormen tussen de vruchten zitten. Een paar avocado’s worden opengesneden voor een extra controle. Met steekwagens worden de kratten naar een enorme machine gereden.

Sebastián Velasco, voorman bij Aztecavo, is zichtbaar trots dat zijn bedrijf naar de Amerikaanse markt mag exporteren. „De controles hier zijn streng. Op het gebied van hygiëne moeten wij aan alle eisen voldoen.” Hij wijst naar een aantal dozen, eveneens stampvol met avocado’s, die verderop in een hoek staan opgesteld. „Die daar voldoen niet. Die worden gebruikt voor de Mexicaanse markt.”

Velasco laat zien hoe overgebleven bladeren met de hand van de avocado’s worden geknipt. „Vrouwenwerk, want die hebben een fijnere motoriek.” Vervolgens rollen de avocado’s door een machine die twintig foto’s per seconde maakt van de vruchten. Beschadigde vruchten vallen automatisch door een luik. Vruchten die te klein zijn, vallen eveneens af. Aan het eind van de band vallen de avocado’s in de Amerikaanse supermarktdozen. „Goed hè?!”, lacht Velasco. Dan, serieuzer: „Wij houden ons aan alle voorschriften voor de export, doen alles wat de Amerikanen van ons vragen. Waarom zou je ons dan importheffingen willen opleggen?”

Iedere dag komen mensen vragen of ze over een paar maanden nog wel een baan hebben

Hij wijst naar de volle dozen. „Iedere dag vertrekken er wel honderd vrachtwagens uit Uruapán, met duizenden kilo’s aan avocado’s, naar de VS”, zegt Velasco. Volgens hem zorgen de berichten uit de VS voor onzekerheid binnen het bedrijf. „Iedere dag komen mensen vragen of ze over een paar maanden nog wel een baan hebben. En iedere dag moeten wij ze weer vertellen dat we niets kunnen beloven. We weten niet wat de tarieven voor impact hebben op deze industrie. Maar dat ze ons zullen raken, en daarmee heel Uruapán, dat is zeker.”

Velasco begint op te sommen. De vrouwen in het bedrijf, vaak alleenstaande moeders. De mannen die hele gezinnen moeten onderhouden. De bussen waarmee personeel elke dag wordt opgehaald en weggebracht. De stalletjes buiten de fabriek, waar de werknemers in de pauze hun taco’s halen. De vrachtwagenchauffeurs die naar de VS rijden. „Zelfs de restauranthouders en de autoverkopers hier in Uruapán zullen het merken als de avocado-industrie hier wordt getroffen.” Dan, met een zenuwachtige lach: „Willen ze in Nederland onze avocado’s niet hebben?”

Delen

Mail de redactie

Zaterdag zette de regering-Trump 238 Venezolaanse migranten uit naar El Salvador. In dat Midden-Amerikaanse land werden ze in witte uniforms en met de handen en voeten geketend met veel machtsvertoon een extra beveiligde gevangenis ingejaagd. De regering-Trump negeerde met hun uitzetting hoogst vermoedelijk een gerechtelijke uitspraak. Wat gebeurde er dit turbulente weekeinde precies?

Vrijdag 14 maart

Ergens vrijdag tekent president Trump een decreet waarin hij de internationaal opererende Venezolaanse criminele gevangenisbende Tren de Aragua aanmerkt als terreurorganisatie die de VS zou zijn binnengevallen. Met een beroep op de Alien Enemies Act, een oorlogswet uit 1798, verordonneert hij dat elke Venezolaan vanaf 14 jaar oud versneld, zonder toegang tot een rechter, meteen uitgezet mag worden.

Zaterdagmiddag 15 maart

Vanaf 15u10 laat uitzettingsdienst ICE in de zuid-Texaanse grensstad Harlingen drie vliegtuigen van haar vaste chartermaatschappij GlobalX warmdraaien voor vertrek naar Midden-Amerika. Uitzettingsvluchten in het weekeinde zijn ongebruikelijk.

15u51: Trumps decreet verschijnt op de site van het Witte Huis. Burgerrechtenbeweging ACLU en de linkse nieuwsorganisatie Democracy Forward zijn gealarmeerd en stappen naar de rechter om het inroepen van de Alien Enemies Act tijdelijk te dwarsbomen.

17u00: Hun spoedzaak dient voor een rechtbank in hoofdstad Washington. Na ongeveer twintig minuten schorst rechter Boasberg en geeft de advocaten van het ministerie van Justitie tot 18u00 om uit te zoeken of er al vluchten onderweg zijn of op punt van vertrek staan.

17u26 en 17u45: twee ICE-vluchten (6143 en 6145) stijgen op uit Harlingen en werken met twee verschillende vluchtplannen, zowel voor San Salvador, de hoofdstad van El Salvador, als Comayagua, in buurland Honduras.

18u05: Justitie meldt aan Boasberg niets over de ICE-vluchten.

18u47: Boasberg doet verbaal uitspraak: hij blokkeert uitzetting onder de Alien Enemies Act en beveelt daarbij expliciet dat óók vluchten die reeds in de lucht zijn rechtsomkeert maken. Dit vanwege „informatie – door de regering niet weersproken – dat er momenteel vluchten aan het vertrekken zijn”.

Zaterdagavond

Ook nadat deze uitspraak om 19u26 in schrift gepubliceerd is, vervolgen de ICE-vluchten hun reis. Om 19u36 landt vlucht 6143 in Honduras. Om 19u37 vertrekt ook nog een derde vlucht (6122) uit Texas. En om 20u07 en 21u46 landen respectievelijk vlucht 6145 en 6122 in Honduras. Ongeveer twee uur, kort voor en veertig munten na middernacht, later vertrekken uit Comayagua twee vluchten met nieuwe nummers (6144 en 6123) en zetten koers naar San Salvador. Daar landen ze ongeveer twintig minuten later, om 0u06 om 1u04.

Zondagochtend

De Salvadoraanse president Nayib Bukele, die al jaren toenemend als alleenheerser regeert, deelt om 7u46 een bericht uit de rechtse The New York Post op zijn X-account. De kop van de Amerikaanse tabloid luidt: ‘Federale rechter gebiedt uitzettingsvluchten met vermeende Venezolaanse bendeleden terug te keren naar de VS’. Bukele schrijft erbij: ‘Oeps, te laat’ inclusief smiley die huilt van het lachen. De Amerikaanse minister Marco Rubio (Buitenlandse Zaken) deelt dit bericht.

Lees ook

Wanhopige moeders herkennen uitgezette Venezolanen. ‘Francisco had wat tatoeages, maar maakt hem dat een crimineel?’

Om 8u13 deelt Bukele videobeelden van migranten die de streng-beveiligde Cecot-megagevangenis ingejaagd worden. Onder de noodtoestand die de autoritaire Bukele bijna drie jaar geleden afkondigde, worden hier niet alleen tienduizenden bendeleden gedetineerd, maar ook onschuldige burgers. Bukele: „Vandaag zijn 238 leden van de Venezolaanse criminele bende Tren de Aragua aangekomen in ons land en onmiddellijk naar Cecot gebracht voor de periode van een jaar (te verlengen). De VS betalen een lage prijs voor hen, maar een hoge voor ons.”

Rubio bedankt Bukele via een X-bericht voor zijn „hulp en vriendschap”. President Trump en het Witte Huis delen de beelden van de geketende Venezolanen, wier hoofden na binnenkomst meteen kaalgeschoren worden, later die zondag ook op sociale media.

https://www.youtube.com/watch?v=o1txFTIch4A

Maandag

Het ministerie van Justitie verstrekt tijdens een zitting aan rechter Boasberg geen feitelijke informatie over de ICE-vluchten. De namen van de uitgezette migranten worden niet vrijgegeven, zodat niet onafhankelijk vastgesteld kan worden of alle uitgezette migranten daadwerkelijk (veroordeelde of aangeklaagde) bendeleden zijn.

Trumps ‘grenstsaar’ Tom Homan geeft een interview aan Fox News waarin hij de Venezolanen ‘terroristen’ noemt. Hij stelt dat de ICE-vluchten sowieso „al boven internationale wateren waren”, toen Boasberg zijn uitspraak deed. „Het maakt mij niets uit wat rechters denken.”

Delen

Mail de redactie

Terwijl de laatste fanatiekelingen door de dikke papsneeuw onderaan de piste ploeteren, ziet het pleintje aan de voet van de berg al zwart van de mensen. Gekleed in bontgekleurde skipakken dansen ze – voor zover de skischoenen dat toelaten – op de après-skimuziek die uit de speakers schalt. Wie geen plek onder een barluifel heeft weten te bemachtigen, houdt zijn helm op tegen de regendruppels.

Even verderop is het terras van het Kitzloch, een van de populairste après-skigelegenheden van het Oostenrijkse Ischgl, stampvol. Achter een haag van ski’s en snowboards genieten de wintersporters van een pul bier of een Aperol Spritz. Van veraf zijn de eerste woorden Holla ladi jadi jodi jäh van het nummer Ischgl-Fieber al te horen. Binnen heb je je ellebogen nodig om bij de bar te komen.

Dat was precies vijf jaar geleden heel anders. Nadat een barman van het Kitzloch op 7 maart 2020 een bezoek aan de plaatselijke dokter bracht omdat hij zich niet lekker voelde en terugkwam met een positieve coronatest, stond het dorp binnen een paar dagen op zijn kop. Terwijl het Kitzloch die avond draaide met personeel uit andere barren, werd het volledige personeel getest en door de politie onderworpen aan bron- en contactonderzoek. Iedereen bleek besmet. Op 9 maart moest het Kitzloch zijn deuren sluiten, twee dagen later gevolgd door alle andere horecagelegenheden in het dorp, dat bekendstaat als het „Ibiza van de Alpen”.

Op 13 maart kondigde toenmalig kanselier Sebastian Kurz een volledige quarantaine af voor de omringende skidorpen en het dal. Die maatregel kwam als een grote verrassing voor alle reizigers én lokale autoriteiten. Duizenden wintersporters uit heel Europa vertrokken in paniek, stonden urenlang vast op de enige weg naar beneden en namen het virus mee naar huis. Volgens de Oostenrijkse omroep ÖRF zijn ruim 11.000 besmettingen naar het skidorp te herleiden. Ischgl, en het Kitzloch in het bijzonder, kwam bekend te staan als dé coronabrandhaard van Europa.

Bernhard Zangerl, de 30-jarige in Ischgl geboren en getogen eigenaar van het Kitzloch, vraagt zich nog altijd af waarom zijn dorp zoveel aandacht kreeg. Natuurlijk zijn er veel mensen besmet geraakt in Ischgl, vertelt hij aan een houten tafel op de bovenverdieping van zijn après-skibar, maar dat moet ook gebeurd zijn in tientallen andere skigebieden in Europa, of tijdens het carnaval in Duitsland, dat ongeveer tegelijkertijd plaatsvond.

Niemand wist hoe ze het virus moesten bestrijden, iedereen deed maar wat

„In februari keken we naar de beelden uit China, waar in razend tempo ziekenhuizen werden opgebouwd. We verwachtten wel dat het virus naar Europa zou komen – met de miljoenen mensen die iedere dag reizen kon het niet anders – maar dat het virus er al zo snel was, en dat we zo zwaar getroffen werden, hadden we niet voorzien”, zegt Zangerl. Zodra bekend was dat de barman van het Kitzloch corona had, heeft hij geprobeerd zo verantwoordelijk mogelijk te handelen. „Maar we waren natuurlijk geen experts, we wachtten op de autoriteiten voor duidelijke instructies.”

Lees ook

Hoe het ‘Ibiza van de Alpen’ een nationale schandvlek werd

Fout na fout

Een maand nadat het populaire wintersportdorp op slot ging, stelde het Oostenrijkse OM een onderzoek in naar de vraag of landelijke, regionale of lokale autoriteiten strafbaar hebben gehandeld in Tirol. Zo zouden IJslandse politici de regionale autoriteiten in Tirol al op 5 maart gewaarschuwd hebben dat een groep vakantiegangers uit Ischgl terugkeerde met corona. Maar met die waarschuwing werd niets gedaan, ook Zangerl wist niets van de besmette IJslandse toeristen. Ook werd Ischgl internationaal verweten laks te hebben gehandeld uit economisch eigenbelang. Bernhard Zangerl en zijn vader moesten als eersten naar Innsbruck voor een verhoor.

Foto’ ’s Sean Gallup/Getty Images

In oktober 2020 werd het rapport gepubliceerd. In Ischgl was fout na fout gemaakt, concludeerden de onderzoekers. Zo gingen de liften „vanuit epidemiologisch oogpunt” te laat dicht, werd er onjuist gecommuniceerd over de IJslandse toeristen – de Tiroler regering publiceerde in die beslissende week in maart een verklaring dat de groep waarschijnlijk niet in Ischgl besmet was – en waren er communicatieproblemen tussen de federale en de deelstaatregering over de overhaaste quarantaine en de chaotische leegloop van het dorp die daarop volgde.

Van „druk door derden op de verantwoordelijken” – ondernemers die maatregelen zouden hebben willen uitstellen om hun eigen kas te spekken – was echter geen sprake, stelden de onderzoekers. En hoewel verantwoordelijken tot aan bondskanselier Kurz fouten hebben gemaakt, spraken de onderzoekers de autoriteiten in het district Landeck en de deelstaat Tirol vrij van strafrechtelijk handelen. Naar vijf personen werd apart onderzoek gedaan, maar ook daar kwam geen aanklacht uit voort.

Niemand wist hoe ze het virus moesten bestrijden, iedereen deed maar wat

Het onderzoek en de reputatie van Europese brandhaard hebben vijf jaar later hun sporen achtergelaten. De inwoners van Ischgl ervoeren alle media-aandacht voor hun dorp in West-Tirol als onterecht. Burgemeester Werner Kurz, een van de vijf onderzochte personen, wil er niet meer over praten. De persvoorlichter van de gemeente mailt: „Ischgl is ten onrechte bestempeld als het broeinest van Europa, een beeld dat niet strookt met de werkelijkheid. Op dat moment woedde de pandemie al volop in Italië en waren daar veel besmettingen bevestigd. Vijf jaar na het uitbreken van de pandemie kijkt onze regio naar de toekomst. We zijn daarom NIET beschikbaar voor interviews over gebeurtenissen uit het verleden.”

‘Kort gesprek’

Die opvatting delen veel inwoners van Ischgl. De directeur van de skischool waarschuwt bij het openen van de deur van zijn werkkamer dat het „een heel kort gesprek” gaat worden. Hij heeft afgesproken dat alle communicatie over de coronaperiode via de gemeente verloopt. Bij de skiverhuur en de liften klinkt hetzelfde geluid. Een medewerker van het informatiepunt midden in het dorp zegt niet meer te mogen vertellen dan dat de afgelopen winter „een heel mooi seizoen is geweest”.

Andreas Steibl snapt wel waar dat vandaan komt. Tot 2022 was hij directeur van het toeristenbureau in het dorp en moest hij „de menigte journalisten” die zich in maart 2020 voor het bureau ophield te woord staan. „Ischgl werd verweten bewust fout en onverantwoordelijk te hebben gehandeld, uit financieel belang. Dat heeft de bewoners gekwetst. Niemand wist hoe ze het virus moesten bestrijden, iedereen deed maar wat, dat gold hier ook. Maar daar was geen kwade opzet bij.”

Het wintersportseizoen in Ischgl, dat vanwege de hoge bergtoppen tot zo’n 2.800 meter normaal gesproken doorloopt tot begin mei, kwam op 13 maart 2020 abrupt ten einde. Zangerl, toen zelf ook positief getest, moest snel schakelen. „We hadden een groep werknemers uit zo’n vijftien verschillende landen, veel van hen wilden blijven.” Daarna werd een grote logistieke operatie op poten gezet: de koks zouden dagelijks voor iedereen koken, de mensen in quarantaine moesten drie keer per dag een maaltijd krijgen, sommige zieken hadden zorg nodig. „Als horecamensen zijn we gewend negen of tien uur per dag te werken, stilzitten is niks voor ons. Iedereen was blij dat we iets te doen hadden.”

Gelukkig hebben deskundigen ongelijk gekregen. Zodra alles weer mocht, zijn mensen de coronamaatregelen snel vergeten

Hoewel veel Oostenrijkers hoopten dat de liften het seizoen daarna weer aan zouden gaan, bijvoorbeeld door de bergdorpen een paar weken te sluiten en zo ‘op te schonen’, werd de winter van 2020-2021 een verloren seizoen. In Oostenrijk, Frankrijk en Italië bleven de pistes leeg. In Zwitserland, zo dichtbij Ischgl dat wintersporters bovenop de berg dutyfree kunnen winkelen, waren de liften wel open. Dat was frustrerend, vertelt Zangerl. „We bevonden ons in dezelfde situatie: waarom kon alles daar dan wel open en bij ons niet? Dat was onbegrijpelijk.”

Lees ook

Zon, sneeuw, maar de lift staat stil

De 1.600 inwoners van Ischgl, dat jaarlijks zo’n 1,4 miljoen toeristische overnachtingen telt, waren tot elkaar veroordeeld. Een gekke maar ook bijzondere periode, herinnert Zangerl zich. „We hadden de hele vallei voor onszelf. We hebben veel gewandeld en op de familieboerderij gewerkt. Het was waardevol om zoveel tijd met mijn familie door te brengen, dat hoorde ik ook van veel anderen, maar ik hoop dat het nooit meer gebeurt.”

Drukte kunnen de horecagelegenheden in Ischgl goed gebruiken. Zangerl, die samen met zijn familie onder meer een hotel, drie restaurants en twee bars runt in het dorp, had in maart 2020 niet meteen financiële stress, vertelt hij. „Het was vanaf het begin duidelijk dat de overheid zou bijspringen als zij besluit dat de bar dicht moet. We kregen compensatie voor de salarissen en konden zo iedereen in dienst houden.” Maar naarmate de skiliften langer stilstonden, namen de zorgen toe. Dankzij de overheidssteun bleven de hotels, restaurants en skiliften overeind, maar het vet is wel van de botten.

De winter van 2021-2022 noemt Zangerl „verschrikkelijk”. „Er waren toen strenge regels: sluiten om 22.00 uur, allemaal een mondkapje op en je mocht alleen naar binnen als je een negatieve test kon laten zien bij de ingang.” Dan blijft er niet veel over van de après-ski, zegt de bareigenaar met een zucht.

Lees ook

‘Goedkope’ Nederlandse skileraar blijft gevraagd in Oostenrijk

In de seizoenen daarna kwam het toerisme mondjesmaat weer op gang, maar dit is weer het eerste normale seizoen, zegt Zangerl. Mensen durfden weer ver vooruit te boeken. Al wordt volgens Zangerl pas in mei duidelijk of de bezoekersaantallen en de omzetten bij die van het laatste pre-corona seizoen in de buurt komen. De drukte in de Dorpsstraat, waar voorbijgangers zelfs in deze niet-vakantieweek moeten oppassen geen ski’s in hun gezicht te krijgen, duidt op een hoog aantal toeristen. Net als de rijen voor de skiliften, die soms plek bieden aan wel tachtig mensen.

Spatschermen voor de kassa

De inwoners van Ischgl hadden er rotsvast vertrouwen in dat de toeristen terug zouden komen. Andreas Steibl besloot na zijn werk als hoofd van het toerismebureau zelfs een hotel te openen in het hart van het dorp. Vorig jaar kwam daar een hotel vlak buiten Ischgl bij.

Gelukkig hebben deskundigen ongelijk gekregen. Zodra alles weer mocht, zijn mensen de coronamaatregelen snel vergeten

„Deskundigen zeiden dat veel coronagebruiken zouden blijven, bijvoorbeeld de mondkapjes of de afstand. Sommigen zeiden zelfs dat mensen niet meer naar bars en clubs zouden willen gaan”, zegt Zangerl. „Gelukkig hebben zij ongelijk gekregen. Zodra alles weer mocht, zijn mensen de maatregelen snel vergeten. Als je nu rondloopt of in de bar bent, zie je geen ander gedrag dan voor corona.”

Niets in het dorp doet inderdaad meer aan corona denken, op één uitzondering na: de spatschermen voor een deel van de kassa’s in de supermarkt op zo’n tweehonderd meter van het Kitzloch. Toch zullen Ischgl en corona voor altijd verbonden blijven, zegt Zangerl. „Het is onderdeel van de geschiedenis geworden, ook van het Kitzloch.”

Delen

Mail de redactie

Na het laatste gesprek met haar zoon Francisco, eind vorige week, was Mirelys Cacique López (44) al plannen aan het maken welk lievelingsgerecht ze voor hem zou klaarmaken zodra hij terug was in Venezuela. Francisco wist dat hij uitgezet zou worden: hij was illegaal in de VS. En stiekem was moeder Mirelys wel blij om hem na zes jaar eindelijk weer in haar armen te kunnen sluiten.

Een dag later kreeg ze, in afwachting van een bericht over Francisco’s aankomsttijd, bijna een hartverzakking toen ze online beelden zag die verspreid werden door president Nayib Bukele van El Salvador. Tussen ruim tweehonderd uit de VS gedeporteerde Venezolaanse mannen, gekleed in het wit, geboeid, en met het hoofd naar beneden voortgeduwd door zwaar bewapende en gemaskerde bewakers, herkende ze haar 24-jarige zoon. „Zijn gezicht was niet goed te zien, maar ik weet honderd procent zeker dat hij het was. Ik herkende hem aan zijn oren en aan de vorm van zijn hoofd”, vertelt ze via de telefoon vanuit haar woonplaats Maracay.

Mirelys López klinkt wanhopig, verdrietig en boos tegelijk. Ze weerspreekt dat alle Venezolaanse mannen die afgelopen weekeinde onder een deal tussen de Amerikaanse regering-Trump en Bukele werden uitgezet naar de beruchte megagevangenis Cecot (afkorting voor ‘terroristenbeperkingscentrum’) allen leden zouden zijn van de Venezolaanse criminele bende Tren de Aragua.

„Francisco was dat zeker niet”, zegt ze stellig. „Francisco werkte als kapper in Chili en Peru en is daar bij familie gaan wonen voor zijn opleiding. Hij is vorig jaar naar de VS getrokken. Hij was daar illegaal, maar had eerst een tijdelijke asielstatus als Venezolaan, totdat Trump aantrad en met zijn jacht op migranten begon.”

Ze is niet de enige wanhopige moeder. Via appgroepen, en met hulp van advocaten en mensenrechtenorganisaties, hebben meer Venezolaanse families die net als López zonen of geliefden herkenden op de beelden, de krachten gebundeld. Het is voor Mirelys López volstrekt onduidelijk wat haar zoon heeft misdaan en waarom hij nu vastzit in El Salvador. „Wat zijn de aanklachten? Nog nooit is hij in aanraking geweest met politie. Hij had wat tatoeages, maar maakt hem dat een crimineel? Hij heeft niets met de Tren de Aragua te maken maar wordt nu als een soort slaaf ontvoerd en afgevoerd naar de hel,” zegt ze geëmotioneerd.

Nadat Trump kort na zijn aantreden Tren de Aragua al als terroristische organisatie bestempelde, beriep hij zich vrijdag ook nog op de Alien Enemies Act uit 1798. Door de inzet van deze zelden gebruikte oorlogswet, kan iedere Venezolaan boven de 14 jaar die illegaal in de VS verblijft, uitgezet worden.

Lucratief voor El Salvador

Voor president Bukele – die in El Salvador een keihard beleid voert tegen drugshandel en bendeleden en zijn strengbeveiligde megagevangenis als schrikbeeld inzet – is het naast een prestigekwestie ook lucratief om de Venezolanen op te sluiten. Zijn presidentiële kantoor verspreidt al jaren propagandafilmpjes waarin veronderstelde bendeleden in Cecot met harde hand worden opgesloten.

Nu heeft hij deze beelden ook voor Trump kunnen produceren, in ruil voor Amerikaanse sympathie en 6 miljoen dollar uit Washington. Trump kan met de video binnenlands de aandacht vestigen op de Tren de Aragua, die in een paar jaar tijd is uitgegroeid tot een machtige criminele organisatie in de Amerika’s.

Lees ook

Het ‘cynische’ verdienmodel achter Trumps migratiecrisis

Ontstaan in de gevangenis

Volgens de Venezolaanse onderzoeksjournalist Ronna Risquez, zelf woonachtig in de VS, hangt de snelle groei van Tren de Aragua (Aragua-trein) sterk samen met de humanitaire en economische crisis in Venezuela, die tussen 2015-2020 een ware exodus veroorzaakte. Risquez, onder meer gespecialiseerd in misdaad en eerder betrokken bij een groot onderzoek naar de Panama Papers, schreef in 2023 een boek over Tren de Aragua.

De criminele groep ontstond rond 2014 in de Tocorón-gevangenis in de deelstaat Aragua aan de kust van Venezuela. „Met trein wordt in deze context de organisatie bedoeld. Kartels gebruiken die uitdrukking om de verbondenheid te benadrukken”, zegt ze.

Oprichter Hector Guerrero Flores zat een lange gevangenisstraf uit voor meerdere moorden en drugshandel en het lukte hem steeds meer controle te krijgen over medegevangen, waardoor zijn aanzien binnen het detentiecomplex groeide. „Hij perste medegevangenen af, of gaf ze gunsten. Flores had de mogelijkheid om met de buitenwereld te communiceren, hij kon dus opdrachten en bevelen geven die buiten de gevangenis werden uitgevoerd, en werd zo steeds machtiger.”

Soms verbleef hij een tijdje buiten de gevangenis, maar als het daar te gevaarlijk werd, zat hij veiliger in de gevangenis met alle luxe. „Er was een dierentuin, een nachtclub, familieleden van de gevangenen woonden in het complex, er waren restaurants en er was zelfs een bank”, vertelt Risquez.

Mannen hoeven soms alleen maar een tatoeage te hebben of afkomstig te zijn uit de deelstaat Aragua en ze zijn de klos

Voor haar boek wist ze diep door te dringen binnen het kartel en interviewde ze verschillende topfiguren. Voor directe betrokkenheid van het regime van president Nicolás Maduro met de bende, waarop Trump in zijn decreet wijst, is volgens haar geen keihard bewijs. Wel was de invloedrijke politicus Tareck El Aissami gouverneur van Aragua ten tijde van de groeiende macht van het kartel in de gevangenis. Later was hij een tijd minister van Binnenlandse Zaken (en vicepresident). „Hij was verantwoordelijk voor de gevangenissen, en dus ook voor de functionarissen die niet ingrepen toen de Tren steeds meer macht kreeg in de gevangenis.”

Toen in 2023 de gevangenis werd ontruimd en Maduro elfduizend agenten stuurde voor die klus, zaten er tussen de vijf- en zevenduizend bendeleden in de gevangenis. „Guerrero sloeg op de vlucht en is sindsdien spoorloos”, zegt Risquez. Trumps retoriek dat Maduro de gevangenisdeuren opzettelijk openzette opdat criminelen vertrokken richting de VS, is op die ontruiming gebaseerd. De organisatie had toen al haar tentakels uitgestrekt naar de rest van Zuid-Amerika, waar ze samenwerkt met lokale bendes zoals de PCC in Brazilië en de ELN in Colombia.

De exodus als verdienmodel

De vlucht van pakweg acht miljoen Venezolanen was voor de Tren de Aragua een nieuwe bron van inkomsten en legde de basis voor haar macht. Veel vluchtelingen hadden niet de juiste documenten om via de reguliere routes te reizen en maakten gebruik van illegale grensovergangen, die gecontroleerd werden door leden van de Tren de Aragua.

Meer recentelijk gebeurt dat via de levensgevaarlijke jungle-achtige Darién-kloof tussen Colombia en Panama, waar de kartelleden ook de macht hebben weten te grijpen. Vluchtelingen moeten de drugsbende betalen, in ruil voor veiligheid. Vrouwen worden onderworpen aan gedwongen prostitutie en afpersing en migranten moeten drugs transporteren naar andere landen; zo is er een netwerk ontstaan van mensenhandel en uitbuiting.

„Doordat miljoenen Venezolanen terechtkwamen in verschillende landen in de regio, lukte het Tren de Aragua zich razendsnel internationaal uit te breiden”, zegt Risquez. Zelf verliet ze haar land ook; ze vestigde zich uiteindelijk in de VS, waar ze nu werkt aan een heruitgave van haar boek.

Lees ook

Een presidentieel decreet, een rechter die dit blokkeert en drie vliegtuigen die doorvliegen

Een aantal moordpartijen en overvallen van wooncomplexen in de VS wordt toegeschreven aan Tren de Aragua. „Vanaf 2020 is er een steeds sterkere aanwezigheid in de VS gekomen, hoewel het onbekend is hoe groot ze in werkelijkheid zijn, omdat Trump bij elke criminele daad de Tren de Aragua de schuld geeft. Er is een ware klopjacht geopend. Mannen hoeven soms alleen maar een tatoeage te hebben of afkomstig te zijn uit de deelstaat Aragua en ze zijn de klos”, aldus Risquez. Ze benadrukt dat leden van Tren de Aragua, in tegenstelling tot bijvoorbeeld leden van de MS-13-bende uit Midden-Amerika, geen specifieke tatoeagecultus hebben.

Tatoeages herkend

Ook voor haar zoon Francisco zijn het hoogstwaarschijnlijk zijn tatoeages geweest waardoor hij nu opgesloten zit in El Salvador, vreest Mirelys Cacique López. „Na de eerste beelden is mijn andere zoon Sebastián online naar meer beelden gaan zoeken. We herkenden Francisco ineens ook bij het binnengaan van de gevangenis, doordat zijn tatoeages deels te zien waren: een kroon en een roos.”

Ze heeft haar hoop nu gevestigd op de Venezolaanse autoriteiten of op hulp van mensenrechtenorganisaties. „Venezolanen zijn vogelvrij in Amerika. Voor mij is dit een puur racistisch regime dat dit uitvoert, anders zou dit nooit zo gebeuren.”

Delen

Mail de redactie

Als de Hongkongse miljardair Li Ka-shing had gedacht zichzelf van een kopzorg te verlossen door zijn havenactiviteiten aan het Panamakanaal te verkopen, heeft hij zich lelijk misrekend.

Deze maand maakte het conglomeraat CK Hutchison – formeel geleid door de zoon van de 96-jarige Li – bekend alle belangen in havens buiten China en Hongkong te verkopen aan een consortium geleid door de Amerikaanse vermogensbeheerder Blackrock. Behalve om twee havens in Cristóbal en Balboa, aan beide uiteinden van het Panamakanaal, ging het om activiteiten in nog eens 41 havens, verspreid over 22 andere landen. Daaronder is de containerterminal van ECT op de Rotterdamse Maasvlakte.

Lees ook

Twee ‘Chinese’ havens aan het Panamakanaal worden Amerikaans

Volgens CK Hutchison ging het om een puur „commerciële transactie”. Toch lijkt de deal – ter waarde van ruim 21 miljard euro – moeilijk los te zien van uitspraken van de Amerikaanse president Donald Trump, die beweert dat China de belangrijke vaarroute tussen de Atlantische en Grote Oceaan beheerst. Trump vierde de voorgenomen verkoop dan ook als een eerste stap om het Panamakanaal „terug te pakken”. Een anonieme betrokkene zei tegen zakenkrant de Financial Times dat CK Hutchison „besefte dat dit een politiek hoofdpijndossier was”.

Maar als Li zaterdag de Hongkongse Ta Kung Pao heeft opengeslagen, zal hij zich hebben gerealiseerd dat deze hoofdpijn niet met een paracetamolletje verholpen is. „De grote ondernemers die schitteren in de annalen van de nationale geschiedenis, zijn als grote generaals, die standvastig en dapper het nationale belang beschermen”, schreef de China-gezinde krant in een vlammend commentaar. Zij „richten hun kompas op de sterren van het moederland, en delen het lot van hun volk”.

Het artikel somde een reeks van deze helden op. Zoals Zhang Jian, die eind negentiende eeuw een katoenfabriek begon in Nantong en zo mede aan de wieg stond van de industrialisering van het toen nog „arme en zwakke” China. En ook was daar Ren Zhengfei, oprichter van elektronicagigant Huawei, die met „heroïsche acties” de „technologische soevereiniteit van de Chinese telecomindustrie” heeft verdedigd toen het bedrijf werd getroffen door Amerikaanse sancties. De 96-jarige Li Ka-shing, met een geschat vermogen van ruim 34 miljard euro de rijkste man van Hongkong, hoort in dit rijtje niet thuis, is de boodschap.

Tussen twee vuren

Het commentaar werd nog dezelfde dag integraal overgenomen op de website van het Bureau voor Hongkongse en Macaose Zaken in Beijing. Dat gebeurde ook met een eerder artikel waarin „volkomen begrijpelijke” afwijzende reacties van Chinese internetgebruikers werden aangehaald op de deal. Die zou onder Amerikaanse druk tot stand zijn gekomen en een gevaar vormen voor de Chinese scheepvaart en voor China’s wereldwijde infrastructuurproject, de ‘nieuwe zijderoute’. CK Hutchison zou nog eens goed over de verkoop na moeten denken.

Volgens analisten probeert Beijing op deze manier druk op Li uit te oefenen om de verkoop af te blazen. Dat is niet eenvoudig, volgens Lau Siu-ka, verbonden aan een Hongkongse denktank. „Hij zit tussen twee vuren en kan het nooit goed doen”, citeert de South China Morning Post hem. Vasthouden aan de verkoop brengt CK Hutchison in conflict met China, waar het grote financiële belangen heeft. Blaast het de deal wel af, dan loopt het juist gevaar door mogelijke Amerikaanse strafmaatregelen.

Ook voor Beijing zelf is het voorzichtig manoeuvreren, denkt Lau. Als het beeld ontstaat van een politieke ingreep in een zakelijke overeenkomst, schaadt dat volgens hem het investeringsklimaat in Hongkong. „Dat zal Beijing niet willen.”

Een andere mogelijkheid is dat Beijing de verkoop juridisch aanvecht. Aangezien de activiteiten van CK Hutchison in China en Hongkong buiten de deal vallen, is onduidelijk of dat mogelijk is.

Een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken wilde op vragen daarover tijdens een persconferentie dinsdag niet ingaan. „Laat me benadrukken dat China in algemene zin sterk gekant is tegen […] economische dwang, hegemonie en treiterij”, zei ze slechts.

Delen

Mail de redactie