Category: Binnenland

De meeste mensen die suïcide plegen, willen dat helemaal niet. Ze voelen zich eenzaam en radeloos. Ze zitten voor hun gevoel vast in een donkere tunnel waar geen licht binnendringt. Ze zien geen andere uitweg meer, al is die er vaak nog wel, vertelt Renske Gilissen, hoofdonderzoeker bij hulplijn 113 Zelfmoordpreventie.

Vorig jaar pleegden 1.885 mensen zelfmoord – ruim 5 per dag. Elke dag doen minimaal 135 mensen een poging. En dan zijn er nog eens dagelijks 500 mensen die belden met de landelijke hulplijn 113. Onder jongeren tot dertig jaar is suïcide de meest voorkomende doodsoorzaak. „Het is een urgent onderwerp, maar het wordt niet serieus genoeg behandeld”, zegt Gilissen. „Pas als dat wel gebeurt, zullen we een teruggang in die cijfers zien.”

Dat vindt niet alleen Gilissen, maar ook een meerderheid van de Tweede Kamer. Dinsdagavond sprak de Kamer op initiatief van de ChristenUnie over een voorstel – inmiddels ondertekend door zeven andere partijen – om suïcidebeleid vast te leggen in de Wet publieke gezondheid. De verantwoordelijkheid komt bij de minister van Volksgezondheid te liggen, die kan worden aangesproken als er te weinig gebeurt. Er wordt ook structureel geld uitgetrokken: 10 miljoen euro voor gemeenten, 6,5 miljoen voor landelijk beleid.

Kamerleden toonden zich soms emotioneel in hun bijdragen of deelden persoonlijke verhalen. Derk Boswijk (CDA) sprak over een „buitengewoon gevoelig en teer onderwerp” dat mensen persoonlijk raakt. Hij vertelde over een klasgenootje dat zelfmoord pleegde en „het knagende gevoel” dat dan achterblijft: „Had ik het kunnen voorkomen?” Don Ceder (CU) vertelde over „zijn maatje Michael”, die een paar jaar geleden onverwacht zelfmoord pleegde. „Een verhaal zoals dat van mij kent bijna iedereen.”

Het is niet dat er nu niets gebeurt om zelfmoord te voorkomen. Sinds 2014 is er de landelijke agenda suïcidepreventie, waarin ruim vijftig organisaties samenwerken om het aantal zelfmoorden en pogingen te verminderen. Ook is er een onderzoeksprogramma suïcidepreventie dat kennis verzamelt. „Maar er is geen garantie dat dat politieke draagvlak altijd blijft”, stelt 113-bestuurder Monique Kavelaars. Juist daarom noemt ze het voorstel „ontzettend belangrijk. De vrijblijvendheid gaat er nu vanaf.”

Sinds 2013 is het aantal zelfmoorden stabiel op zo’n 1.900 per jaar – 60 procent daarvan was niet in beeld bij de ggz. En dus is er meer nodig: meer geld, maar ook meer aandacht. „Het taboe moet ervan af”, zegt Kavelaars. Mensen die iemand met suïcidale gedachten kennen, vinden het een lastig onderwerp. „Het gaat over leven en dood, angst staat dan voorop. Maar met vermijden help je niemand. Suïcides hebben een verwoestend effect op de directe omgeving.”

Schaamte

Mensen met suïcidale gedachten praten er zelf vaak ook niet over en zoeken geen hulp, zegt Renske Gilissen. „Ze schamen zich, voelen zich een last. Maar erover praten helpt.” Juist daarom moeten mensen in de directe omgeving (familie, vrienden, collega’s maar ook zorgverleners, agenten en docenten) alert zijn.

Risicogroepen zijn onder meer vroegtijdige schoolverlaters en mannen met een uitkering. Gilissen: „Preventie begint dus al bij het signaleren van verzuim op school en bij uitkeringsinstanties als het UWV.” Daar is nog veel te winnen, zegt ze. Op alle scholen zou in het lesprogramma mentale gezondheidszorg moeten worden opgenomen. Wat doe je als je je somber voelt? Hoe ga je om met heftige gebeurtenissen? Maar ook: hoe begeleid je de andere leerlingen als iemand terugkeert na een suïcidepoging? Gilissen: „In de praktijk zie je dat niet elke school dat voldoende doet.”

Ook bij zorgverleners moet die preventie meer aandacht krijgen door het een meer prominente plek te geven in opleidingen, zegt Kavelaars. Gemeenten kunnen bewustwordingscampagnes beginnen, informatieavonden organiseren, welzijnswerkers trainen. Maar ze kunnen ook werken aan fysieke maatregelen, zoals hekken of andere veiligheidsmaatregelen bij het spoor. Vijftig gemeenten hebben nu al een eigen preventiebeleid. 113 zelf biedt laagdrempelige onlinetrainingen aan.

Lees ook
Waarom plegen zoveel mannen van middelbare leeftijd suïcide?

Niet iedereen is enthousiast over het CU-plan. De Raad van State (RvS) stelde eerder in een advies dat het voorstel „geen nieuwe elementen aan het preventiebeleid toevoegt” en „slechts de wettelijke verankering betreft”. De RvS zet dan ook „vraagtekens bij de toegevoegde waarde van het voorstel”. Een slecht argument, vond D66. Wieke Paulusma: „Onze samenleving wordt dagelijks geconfronteerd met dit grote probleem en dat vereist een antwoord. Dit voorstel geeft dat.”

Ook zijn er de lange wachtlijsten bij de ggz, waardoor mensen met suïcidale gedachten niet terecht kunnen voor hulp. Maar, zegt Gilissen van 113, juist daarom is preventie zo belangrijk. „En de ggz-instellingen maken, als het goed is, altijd ruimte voor acute suïcidaliteit.” De lange wachtlijsten zijn om „moedeloos” van te worden, zei initiatiefnemer Mirjam Bikker (CU) voorafgaand aan het debat. „Maar dat is geen reden om te blijven zwijgen en het taboe overeind te houden.”

Praten over zelfmoord kan bij de hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0800-0113 of www.113.nl.

Delen

Mail de redactie

„Had je gehoord over die rabbijn in Utrecht, die laatst in de Action op z’n hoofd was geslagen?” De 35-jarige Michael steekt nog een peuk op, pal voor David’s corner, een supermarktje waar de etalage staat volgestapeld met matzes. „Kijk, hier voel ik me veilig om een keppeltje te dragen, maar dat is niet overal.”

Hier, dat is de Kastelenstraat in Buitenveldert, het hart van de Joodse gemeenschap in Amsterdam. Een lange straat met een Joodse kruidenier, een Joods restaurant, een Joods verzorgingstehuis en een Joodse school. Hier voelt iedereen zich veilig om te tonen wie ze zijn. Kletsen bij de kassa in het Hebreeuws. Even de boodschappen neerzetten om met tien man in het restaurant de Mincha (het Joods middaggebed) te doen.

Hier heerst vrijheid. Voorwaardelijke vrijheid, gadegeslagen door vele camera’s op het plein en zwaarbewapende marechaussees die aan het einde van de straat de school bewaken.

„Die stonden er altijd al hoor”, roept een vader met keppeltje op de bakfiets.

Aanval van Hamas

Antisemitisme is voor de Joodse gemeenschap in Nederland niets nieuws. Maar zelden was de jodenhaat zó sterk als nu, constateert het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) in een dinsdag gepubliceerde monitor: 379 incidenten in 2023, een jaar eerder waren dat er nog 155. Vooral na de aanval van Hamas op Israël, op 7 oktober 2023, nam het aantal sterk toe.

Er kwamen nog veel meer meldingen binnen, zegt Hans Wallage, die ze namens het CIDI onderzoekt. Maar het CIDI rekent als ‘incident’ alleen concrete uitingen gericht tegen één of meerdere personen en waarvan de situatie is vastgesteld – zo’n 25 procent van het totaal. En ook de ruim 200.000 antisemitische uitingen online – volgens onderzoek uit 2020 van het CIDI en het CJO (Centraal Joods Overleg) – liet het centrum ongemoeid. „Behalve als ze werden geuit in een persoonlijk bericht, zoals een Direct Message.”

Ruim de helft van de incidenten (196 van de 379) waren schriftelijke uitingen. WhatsAppberichten aan Joodse Nederlanders met teksten als „ze zijn jullie vergeten te vergassen”, „Val dood, kankerjood”. Bij 34 incidenten was sprake van vernieling en bekladding van Joodse doelen. Een hakenkruis met watervaste stift op de voordeur bij een Joodse familie in Den Haag. Een tuinpoort van een Joodse familie in Rhenen kapot trappen waaraan een mezoeza (tekstkokertje) hangt.

Bij 69 incidenten was er een directe confrontatie. Een Joodse vrouw aangevallen in de tram. Een groepje jongens in Amstelveen dat op 4 mei tijdens de twee minuten stilte van 20.00 uur aanbelt bij een huis met een mezoeza en tegen het echtpaar dat opendoet zegt: „Wat moet je nou, kankerjood?”

Lees ook
Nederlandse Joden ervaren nu ‘dubbel onbehagen’

Schelden

„Weet je, ik probeer het maar een beetje te negeren”, zegt de 56-jarige Eli, die in de Kastelenstraat het restaurant Meat Me Kosher runt. Vooral toen de oorlog tegen Hamas net begonnen was, kreeg hij telefoontjes – „altijd nummer onbekend” – van mensen die gelijk begonnen met schelden. Jonge jongens, vermoedt hij. „Ach, ik hing gelijk op, en na een paar keer was het over.” Ook hij deed melding bij het CIDI. Maar Eli („geen achternaam”) is niet bang en wat hem nu vooral bezighoudt is wat er in zijn vaderland gebeurt – op elke stoel in zijn restaurant had hij een poster van een gegijzelde Israëliër geplakt.

„Als het maar niet normaliseert”, zegt Hans Wallage van het CIDI. Tekenen daarvan ziet hij terug op scholen: 40 incidenten in 2023, vijfmaal zoveel als een jaar eerder. Joodse scholieren op zowel basis- als middelbare scholen die door medeleerlingen zijn gepest, bedreigd, soms ook mishandeld. „Twee dagen geleden nog kregen we melding van een foto van Hitler in een klassenapp.” Meestal melden ouders, soms de school.

Schoolbestuur

Maar de bewustwording op scholen mag nog wel verbeterd, vindt Wallage. Kinderen krijgen online „de meest verschrikkelijke dingen” te zien en dat verlaagt offline de drempel om Joodse klasgenoten te beledigen of te belagen. „En niet altijd treedt een schoolbestuur adequaat op. Dan wordt er te lang getwijfeld wat te doen en gaan daders vrijuit. Vaak uit angst voor escalatie, of bang dat zo’n incident de media haalt.” Wallage kent acht gevallen waarin het Joodse kind niet meer naar school durfde.

„Had je al verteld over die vriend van jou?”, zegt de 51-jarige Eli, die opveert van z’n stoel als hij Michael voor de etalage van David’s corner hoort praten over antisemitisme.

Michael: „Ja ja, die wilde taxichauffeur worden, als zelfstandige, en daarvoor wilde hij laatst een taxi huren bij een bedrijf. Bijna alle papierwerk was geregeld en toen het bedrijf zag dat ’ie Joods was krabbelde het opeens terug. ‘Nee, toch maar niet’.”

De frustratie zit niet alleen in duidelijke incidenten, het zit ’m in méér. „Op plekken waar ik tot 7 oktober graag kwam, zoals de markt, bepaalde buurten, kom ik niet meer”, zegt Eli, die ook een keppeltje draagt. „En van mijn dochter, ze is negen, mag ik in het openbaar niet meer bellen in het Hebreeuws. Angstig. ‘Pahaap…’”

Delen

Mail de redactie

Of een kind een slechte motoriek heeft, zie je meteen, zegt gymleraar Mathijs van Rijn van de Antoniusschool in Kudelstaart. „Het kind is soms bang tijdens de les, heeft moeite met het vangen of gooien van een bal of beweegt onhandig. Het valt, stoot dingen om”, vertelt hij. Op zijn school valt het allemaal best mee. Veel kinderen staan ingeschreven bij een sportclub, er wordt veel buitengespeeld en er zijn in de buurt genoeg sporttoernooien.

Wanneer groep 7D van de Antoniusschool begin maart een motorische test ondergaat, vallen de resultaten dan ook niet tegen. Wendsprongen over de bank – handen op de bank en eroverheen springen – kan bijna iedereen. Balanceren op een omgekeerde bank is lastiger. Wel verschillen de leerlingen onderling sterk. Maar ‘goed’ presteren vindt Van Rijn niet zo belangrijk: „Een kind dat plezier heeft in het bewegen en zich veilig voelt, geeft mij meer voldoening dan een bovengemiddelde motoriek. Dat motiveert ze ook veel meer om hun leven lang te blijven bewegen.”

Veel kinderen in het basisonderwijs hebben een slechte motoriek, blijkt al jaren uit onderzoeken. In 2018 concludeerde de Onderwijsinspectie dat 20 procent van de basisschoolleerlingen geen bal kan vangen. Mikken, gooien, vangen, zwaaien aan een touw en balanceren konden leerlingen gemiddeld veel minder goed dan in een vergelijkbaar onderzoek dat tien jaar eerder werd gedaan. In juli 2021 concludeerde het Mulier Instituut, een onderzoeksbureau, dat kinderen in groep 1 en 2 motorisch achteruit waren gegaan nadat scholen tijdens de coronapandemie werden gesloten.

Méér vakleerkrachten

In hetzelfde jaar beschreef het Mulier Instituut dat 44 procent van de basisscholen in het schooljaar 2020/2021 een vakleerkracht had die gymlessen gaf aan de groepen 1 en 2 en 77 procent die had voor de groepen 3 tot en met 8. Die cijfers toonden dat scholen zich ervan bewust zijn dat het niet goed gaat met de motoriek van hun leerlingen. Er waren namelijk veel meer vakleerkrachten dan enkele jaren voor die meting: er was een toename van 23 procent vakleerkrachten voor de groepen 1 en 2 en bijna 60 procent voor de hogere groepen. Het móést ook wel: vanaf 1 augustus 2023 zijn basisscholen verplicht om wekelijks twee uur gymles aan te bieden, gegeven door een bevoegd docent.

Oud-judoka Ziggy Tabacznik, die na zijn sportcarrière een marketingbureau begon, maakt zich al jaren zorgen over de motoriek van jonge kinderen. Hij richtte het Health Development Institute op, een bedrijf dat software en apps ontwikkelt waarmee gebruikers inzicht kunnen krijgen in hun leefstijl. Kinderen die niet goed kunnen bewegen, zegt hij, dóén dat ook minder. Dit heeft gevolgen voor hun gezondheid. ‘Inactiviteit’ is volgens de Nederlandse Gezondheidsraad de belangrijkste oorzaak van diabetes type 2, hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker. Volgens het RIVM gaan jaarlijks 5.800 mensen dood omdat ze gedurende hun leven onvoldoende hebben bewogen.

Toen hij zich erin ging verdiepen, merkte Tabacznik dat er niet veel kennis is over het onderwerp. Dat is volgens hem een reden dat er nauwelijks structureel beleid is om beweegvaardigheid te verbeteren. „We doen in Nederland maar wat”, zegt hij. „We hebben slecht in beeld welke gezondheidsuitdagingen per wijk of school het meest urgent zijn. We organiseren van alles om kinderen te laten bewegen, maar houden niet goed bij of het werkt. Daardoor schieten we steeds met hagel.”

Lees ook
Elk jaar overlijden duizenden mensen omdat ze te weinig bewegen. Hoe kan die ‘stille ramp’ blijven woekeren?

Fors probleem

Samen met onder meer onderzoekers van de Haagse Hogeschool en de Vrije Universiteit Amsterdam ontwikkelde het bedrijf van Tabacznik een motorische test voor kinderen, de MQ-scan. Het is een gestandaardiseerd parkoers met oefeningen die scholen sinds 2018 kunnen afnemen bij hun leerlingen. Afgelopen jaren werden op ruim 1.000 scholen meer dan 400.000 kinderen getest, die vaak meerdere keren de scan hebben doorlopen.

Scholen, zoals de Antoniusschool in Kudelstaart van gymleraar Mathijs van Rijn, en gemeenten kopen de test in bij het bedrijf van Tabacznik. De resultaten worden (geanonimiseerd) ter beschikking gesteld aan de Haagse Hogeschool en de VU om te onderzoeken. Gymleraren krijgen zelf ook inzage in de scores van hun leerlingen, zodat ze weten wie extra hulp kan gebruiken. Sommige scholen geven kinderen die laag scoren extra gymles, of proberen hen te begeleiden naar een sportclub. Er is geen standaard aanpak. Geen enkele instantie in Nederland meet de motoriek van kinderen op zo’n grote schaal: scholen en gemeenten die gebruikmaken van de test moeten zelf uitvinden wat ze met de resultaten doen.

De uitkomsten tonen in elk geval dat het probleem fors is. Van alle leeftijdsgroepen (vier tot twaalf jaar) scoort structureel 7 tot 12 procent zeer laag. Dit betekent dat deze kinderen een flinke motorische achterstand hebben. Duizenden kinderen zijn niet in staat de meest simpele motorische oefeningen te doen, zoals op een lage kast springen, zigzaggend rennen rond pionnen of op handen en voeten lopen. Voor alle leeftijdsgroepen geldt dat ongeveer de helft van de leerlingen gemiddeld scoort. Door de jaren heen zijn er geen grote verschillen, ook niet als scholen meerdere keren de test hebben gedaan en tussendoor aanpassingen hebben kunnen doen in lesprogramma’s of kinderen op een andere manier hebben kunnen stimuleren om meer te bewegen.

Voormalig gymdocent Joris Hoeboer, die zich de afgelopen jaren voor de Haagse Hogeschool verdiepte in de uitkomsten van de MQ-scan, vindt het „eigenlijk wel logisch” dat door de jaren heen geen sprake is geweest van verbetering. Hoeboer, sinds 2024 niet meer in dienst bij de Hogeschool en nu zelfstandig ondernemer: „Kinderen hebben twee uur gymles in de week. Daarna gaan ze met de elektrische fiets naar huis en hangen ze op de bank met hun mobieltje. Veel kinderen eten niet gezond, krijgen sport en bewegen niet mee in hun opvoeding en zijn gewend om elektrische apparaten te gebruiken voor bijna alles. Buitenspelen doen ze niet veel meer. Politici zullen dus verder moeten kijken dan de gymles alleen.”

Lees ook
Bewegen als luxegoed: een kwart van de kinderen uit arme gezinnen heeft geen zwemdiploma

Armoede

Sinds dit jaar combineert de vakgroep van lector Sanne de Vries (lectoraat Gezonde Leefstijl in een Stimulerende Omgeving) aan de Haagse Hogeschool de motorische resultaten van de MQ-scan met de wijken waarin kinderen wonen. Dat hebben ze nog niet op heel grote schaal kunnen doen, maar duidelijk is wel: in wijken met veel sociaal-economische problemen, zoals armoede, is de motoriek van kinderen vaker matig tot slecht dan in wijken waar dit soort problemen minder spelen.

Dit komt overeen met andere onderzoeken waaruit blijkt dat kinderen die opgroeien in armoede gemiddeld minder vaak voldoende bewegen dan kinderen uit gezinnen waar meer te besteden is. Minder dan 40 procent van de mensen, alle leeftijden, in de laagste twee inkomensgroepen in Nederland beweegt voldoende volgens de ‘beweegrichtlijn’, blijkt uit cijfers van het RIVM en het CBS. Hoe rijker, hoe meer mensen genoeg bewegen.

Gymleraar Mathijs van Rijn van de Antoniusschool ziet de verschillen ook in de klas, vertelt hij. Al ziet hij, net als Ziggy Tabacznik, het gebrek aan goede motoriek als het probleem van „een hele generatie die nu opgroeit”. Van Rijn: „Bij kinderen uit gezinnen die het breder hebben, is vaak te merken dat ze meerdere sporten beoefenen. Dat gaat gepaard met een betere motoriek. Maar dat kan een keerzijde hebben. Soms krijg ik het idee dat een kind te veel ‘moet’ van de ouders, zonder dat het plezier beleeft aan een bepaalde sport. Ik zou tegen iedereen zeggen: besteed wat meer tijd aan spelen met vrienden en vriendinnen.”

Delen

Mail de redactie

Niets in deze bosjes, in een uithoek van de Sloterplas, verraadt waarom ze zo beladen zijn. Een argeloze voorbijganger ziet onopvallende bomen en struiken. Een zakdoekje in het gras. Een bankje langs het welvende voetpad. Gewoon een parkoever, kortom, zoals je die overal in Nederland kunt vinden. Maar dit is Amsterdam en hier leidt de strijd om dit stukje groen al jaren tot eindeloze raadsvergaderingen en demonstraties en zelfs tot bedreigingen.

Aanleiding voor al die strijd en emotie is het plan van het college een toonaangevend nieuw gebouw voor het Meervaart Theater in het water te plaatsen. Waardoor het groen op deze oever zou moeten plaatsmaken, voorbijgangers het weidse zicht op de plas zou worden ontnomen en het voor hardlopers en wandelaars haast heilige ‘rondje Sloterplas’ zou worden onderbroken. Dat vrezen althans de tegenstanders, deels verenigd in de Vrienden van de Sloterplas.

Voorstanders – de coalitie van PvdA, GroenLinks en D66 voorop – beargumenteren juist dat een bijzonder gebouw, zoals het filmmuseum Eye aan het IJ, op deze plaats iets toevoegt. In de eerste plaats allure, aan het voorheen verwaarloosde stadsdeel Nieuw-West. Maar ook meer ruimte voor podiumkunsten in deze snelgroeiende wijk (nu 165.000 inwoners, in 2050 meer dan 200.000). En het stadsbestuur belooft het verloren groen te compenseren met „hoogwaardig groen”. Op het dak van het gebouw bijvoorbeeld.

Voor het gebouw zelf is nog geen ontwerp, zelfs nog geen architect. Er is nu alleen, sinds de gemeenteraad eind maart instemde met de investeringsnota voor dit gebied, een plek gemarkeerd in het zuidwesten van de plas. En er is budget vrijgemaakt. De totale kosten voor de nieuwe Meervaart worden geraamd op 100 miljoen euro. De opening zal nog zeker vijf jaar op zich laten wachten.

Canta

Voorafgaand aan de stemming schreef de directeur van de Meervaart, Yassine Boussaid, de gemeenteraad – waar een deel van de oppositie zich tegen het plan verzet – een emotionele brief. Daarin zegt hij dat de politie zijn veiligheid in de gaten moest houden na bedreigingen. En hij haalt fel uit naar de tegenstanders van het plan, de „boze generatie van verloren glorie”, zoals hij die noemt.

Boussaid noemt de groep tegenstanders in zijn brief ook marginaal. Hij zag bij het laatste protest minder demonstranten dan „blikjes Red Bull in de bosjes”. En niet representatief. „De Mo’s en Fatima’s van de leeftijdscategorie 20-35 jaar” zouden zwaar ondervertegenwoordigd zijn. Hij beticht ze van „fake nostalgie”. Als vroeger alles beter was, waarom zijn er dan zoveel generatiegenoten naar Almere verhuisd? Ook verwijt hij deze groep buurtbewoners grimmigheid. „Moet ik nu bang zijn dat een Canta mij overhoop rijdt?”

„Krenkend”, noemt Tineke Stricker de woorden van Boussaid. De 75-jarige voorzitter van de Vrienden van de Sloterplas („vijfhonderd leden die overwegend tegen zijn”) geeft toe dat ze weinig contact heeft met buurtgenoten met een migratie-achtergrond. En zelf gaat ze liever naar het Concertgebouw of het Bimhuis voor klassiek of jazz, dan naar „Turkse muziek” in de Meervaart. Maar ze is hartstikke vóór een nieuwe en grotere Meervaart. Alleen niet dáár. Een gebouw in de plas is „echt onacceptabel”.

Hij was „vilein” in zijn brief, erkent Boussaid aan de telefoon. Maar, zegt de directeur, „ik houd al vijf jaar mijn mond en wilde met mijn brief een steentje in de vijver gooien. De plas is niet van de Vrienden van de Sloterplas, maar van alle Amsterdammers. En de Meervaart wil een cultureel knooppunt zijn, met een aanbod voor alle lagen van de samenleving.” Dat hij met de woordkeuze in zijn brief lijkt te wijzen op een cultuurstrijd – tussen jong en oud of zwart en wit – ontkent hij met klem. „Dat is mijn discours niet.”

Modder

Een cultuurstrijd blijkt ook niet als je het de ‘gebruikers’ van de Sloterplas en de Meervaart vraagt. Op een doordeweekse middag in april draaien recreanten in alle soorten en maten rond de plas. Stokoude stellen. Moslima’s met kinderen op fatbikes. Mensen met serieuze wandelschoenen. De meningen over het stukje groen zijn behoorlijk verdeeld – het is een griezelige pieshoek voor de één, een onmisbare verpoosplek voor de ander – maar zeker niet langs sociaal-culturele lijnen.

Sekar Jong (23) vindt dit hoekje „heerlijk, lekker rustig” en ze zou het jammer vinden als hier iets verandert. Ze komt hier al haar hele leven vrijwel dagelijks, vandaag om een zelfhulppodcast te luisteren, „want je bent wat je voelt”. Ze is hier nooit bang in het donker, maar de gemeente mag hier wel meer lampen plaatsen, „to be honest”, want laatst stapte ze met gympen pardoes in de modder.

wijkbewonerFrits Droog Dit groen mag best verloren gaan

Frits Droog (73) loopt hier in zijn lange leren jas elke dag zijn ronde, ook als het regent. Hij bezoekt elke maand wel een cabaretvoorstelling in de Meervaart en heeft geen enkele moeite met een nieuw gebouw in de plas. „Dit groen mag best verloren gaan.” Tegen allure heeft hij ook geen bezwaar. „Ze doen maar.” Om het gebouw loopt hij wel heen.

Arwa Ahannach (19) loopt ondanks het druilerige weer met een enorme zonnebril langs de plas met een vriendin om inkopen te doen voor de iftar. In de Meervaart komt ze nooit, want „theater is niet mijn ding”. Maar de Sloterplas vindt ze „echt een leuke plas om langs te lopen en te kletsen”. Ahannach is tegen de nieuwbouw in het water, „dan zou er een stukje nostalgie verdwijnen”.

Peter Westerhof is 82 jaar, maar rent het rondje (bijna zes kilometer) nog in drie kwartier, zegt hij glunderend. Ook hij is tegen de nieuwbouwplannen, demonstreerde er zelfs tegen. „Want dit is een verrot klein bosje, maar als je op dit punt bent aangekomen, snak je wel naar dat bosje.”

Een andere hardloper, een veertiger, leest met verbazing het spandoek dat verderop op een vlonder hangt. „Niet bouwen in de Sloterplas.” Zijn renmaatje: „Ja pik, ze bouwen hier een technoclub.”

Visjes

Deze misvatting is tekenend voor de speculaties in het debat over de nieuwe Meervaart. Zo verwijst wethouder Reinier van Dantzig (Ruimtelijke Ordening, D66) naar een plasontwerp uit 1939, waarop in de zuidwestelijke hoek een gebouw staat ingetekend. „Van Eesteren had dit al bedacht”, aldus de wethouder tegen de gemeenteraad. Deze oude kaart wordt ook door de directeur van de Meervaart verspreid, alsof de bekende stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren postuum zijn fiat geeft.

De kaart hoort namelijk bij het Algemeen Uitbreidingsplan uit 1935, dat tot 2000 in de bevolkingsgroei van Amsterdam moest voorzien. Van Eesteren ontwierp deze Westelijke Tuinsteden, nu stadsdeel Nieuw-West, met veel ruimte voor groen en aandacht voor recreatie. Ook de Sloterplas werd heel nauwkeurig ontworpen, met op iedere hoek een ander uitzicht op een ander landschap.

wethouder D66Reinier van Dantzig Soms moet je een beetje geloven in gave dingen

Volgens medewerkers van het Van Eesteren Museum, aan de overkant van de plas, zou de grondlegger van dit plan nooit een theater in die hoek hebben voorzien. Misschien een paviljoentje, om iets te eten of drinken. Maar voor cultuur moesten bewoners juist met goede verkeersverbindingen naar het oude stadscentrum, was het oorspronkelijke idee.

De directeur van het museum, Jorn Konijn, vindt dat een groot theater in deze groeiende buurt intussen wel te rechtvaardigen is, maar hij heeft toch bezwaren tegen de huidige plannen. In de eerste plaats omdat er volgens deskundige vrijwilligers van het museum „unieke visjes en salamanders” in de diep uitgegraven Sloterplas wonen.

Ook vindt Konijn het oneerlijk dat het college heel veel geld wil geven aan één instelling, terwijl zich in Nieuw-West tal van culturele instellingen bevinden die dringend subsidie nodig hebben. Zo ziet Konijn zich vandaag genoodzaakt zijn hele expositieruimte te verhuren aan een communicatiebureau met een heidag.

Daarbij wordt kunsthistoricus Konijn altijd „een beetje droevig” van groene daken, die slechts de schijn van duurzaamheid zouden wekken. In de tuinsteden is het groen bedoeld voor onder de voeten.

Lees ook
Is Rondje Sloterplas vol creeps?

Fakkels

Jorine van Hooijdonk, een uitgesproken voorstander van het plan voor de nieuwe Meervaart in het water, laat zich door ecologische argumenten niet van de wijs brengen. „De Sloterplas is het grootste aangelegde stadsmeer ter wereld”, weet Van Hooijdonk. „ En het park eromheen is niet gebouwd als natuurgebied, maar als recreatiegebied. Dit stuk water is trouwens hartstikke vervuild, er zit geen leven in. De nieuwbouw is juist een kans om dat om te draaien.”

Door haar bevlogen pleidooien voor een gebouw in de plas, in de gemeenteraad en Het Parool, is ze naar eigen zeggen „de gebeten hond” geworden in Facebookgroepen in de buurt. „Ze noemen me ‘de vijfde colonne’, mijn pasfoto is verspreid op Twitter, en er zijn Woo-verzoeken gedaan omdat ze denken dat ik betaald word voor propagandawerk. Ik ben gewoon een burger met een mening, maar ik pas precies in de complottheorieën van het populisme van dit moment. Het zou me niet verbazen als ze straks met fakkels voor mijn deur staan. Zo’n sfeer is er ontstaan.”

Tineke Stricker ontkent dat er namens haar vereniging bedreigingen zijn geuit. De voorzitter heeft Van Hooijdonk alleen op straat aangesproken „op haar leugens”. De vereniging bevecht het plan van het stadsbestuur louter met democratische middelen, zegt Stricker, en heeft nog twee troeven in haar mouw. Het waterschap doet momenteel toevallig onderzoek naar het onderwaterleven in de Sloterplas. „Ik hoop dat het onderzoek voor ons de goede kant op kantelt”.

En over twee maanden houdt Amsterdam een referendum over de zogeheten Hoofdgroenstructuur, waarbij inwoners mogen aangeven wat ze vinden van het beleid rond stadsgroen. Stricker is haar buurtjes al druk aan het mobiliseren. „Want de gemeente heeft een potdichte overtuiging waar je als burger met argumenten geen vat op krijgt.”

Soms moet je „een beetje geloven in gave dingen”, verklaarde wethouder Van Dantzig eind maart tegenover de gemeenteraad. „Je hebt twee soorten mensen. Zij die bij elk idee denken: ‘ik weet niet, ik vind het spannend, het kan nooit wat worden, waarom moet dat eigenlijk’. En je hebt mensen die denken: ‘potverdorie, we doen hier iets gaafs’. En ik hoor bij die laatsten en volgens mij een raadsmeerderheid ook.” Vervolgens stemde de raad in met een nieuw gebouw in de Sloterplas.

Maar Tineke Stricker houdt vast aan haar bosjes. Als het waterschap of het referendum het gemeentebestuur niet tegenhouden, dan gaat ze naar de Raad van State.

Delen

Mail de redactie