Category: Binnenland

De politie is op zoek naar acht mannen vanwege vermoedelijke betrokkenheid bij een mishandeling in Den Haag met de dood tot gevolg. Dat meldde de politie maandag in een persbericht. Het slachtoffer, een 23-jarige man, overleed zondag in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. De politie onderzoekt wat er precies is gebeurd.

In de nacht van zaterdag op zondag vond, waarschijnlijk, een vechtpartij plaats op het Plein in Den Haag. Dat is een bekend uitgaansgebied en ligt op een steenworp afstand van het Binnenhof. De politie schrijft dat er voorafgaand aan de dodelijke mishandeling vermoedelijk een ruzie plaatsvond in een straat nabij het Plein, in de buurt van een horecagelegenheid.

De mannen die de politie zoekt zijn tussen de 18 en 35 jaar en worden verdacht van „mogelijke betrokkenheid bij openlijke geweldpleging, met de dood tot gevolg”. De politie zoekt camerabeelden en getuigen. Dinsdagochtend was de politie niet telefonisch bereikbaar voor commentaar.

Delen

Mail de redactie

„Dit gaat om serieus geld”, zegt Wilbert Nijlant. De rentmeester van landgoed Den Treek-Henschoten kreeg donderdag te horen dat de gemeente Leusden, op advies van de provincie Utrecht, had besloten een belangrijk deel van het drukbezochte landgoed tot half augustus af te sluiten voor publiek. Verder werd hem gezegd het „dringende advies” te geven aan bezoekers om een nog groter deel van het landgoed te mijden. „Dat is nodig om de veiligheid van zowel mensen als de wolven te waarborgen”, aldus een verklaring van de gemeente.

Het besluit volgde op een confrontatie tussen een wolf en een meisje, dat tijdens een wandeling van de buitenschoolse opvang in haar zij werd gebeten. Al eerder waren in Den Treek incidenten tussen wolven en ruiters, fietsers en wandelaars. Rentmeester Nijlant: „Het is goed dat er een besluit is genomen. Alle seinen stonden al lang op rood. De politiek heeft al veel te lang weggekeken. Maar dit besluit heeft natuurlijk wel consequenties. De totale schade gaat misschien in de tonnen lopen.” Er zijn hekken en verbodsborden geplaatst. Er komen handhavers. Er zijn stroomdraden om maneges geplaatst. De natuurcamping Den Treek is gesloten. Er worden geen ruiterkaarten meer verkocht, evenmin als vignetten voor de mountainbikeroutes. „Binnen een uur na het nieuws over de afsluiting kregen we al 23 verzoeken om de ruiterpenningen en vignetten voor mountainbikes terug te storten.”

In Florida ga je ook niet tussen de alligators zwemmen

Bij camping De Recreatie is het volgens de beheerders „hoogseizoen”. Ze blijven open. Er is een wolfwerend hek geplaatst en gasten zijn „helemaal veilig”, aldus een verklaring. „Op de camping zijn geen wolven gezien en vooralsnog zien wij deze dieren niet als een gevaar voor de camping en haar gasten. We gaan ervan uit dat een grote groep mensen en gezellige reuring wel enigszins afschrikwekkend moeten zijn.”

Pannenkoekenhuis Bergzicht zag door de afsluiting het aantal gasten licht teruglopen. „We hebben er enigszins last van, maar we vinden het ook belangrijk dat de wolven veilig zijn”, zegt Kim, een van de locatiemanagers, die niet met haar achternaam in de krant wil. Mensen moeten sowieso voorzichtig zijn, vindt ze. „In Florida ga je ook niet tussen de alligators zwemmen.”

Vondelpark

Het afsluiten van landgoed Den Treek, dat jaarlijks een miljoen bezoekers trekt, roept de vraag op welke maatregelen de rest van Nederland nog te wachten staat. Rentmeester Nijlant: „Het gebied is afgesloten tot half augustus. Maar veilig is het dan niet. Want de wolven zijn dan niet ineens weg. Dus het verbod wordt misschien verlengd tot het einde van het recreatieseizoen. En volgend jaar is er misschien een nieuw nest. Als dit vervolgens het leefgebied van de wolf wordt, betekent dat het einde van de recreatie.”

Ook andere landgoederen worden „zenuwachtig”, zegt Nijlant, directeur van een rentmeesterkantoor dat vele landgoederen beheert. Hij noemt Maarsbergen, dat elk jaar een ruiterevenement organiseert. „Daar is ook weleens een wolf gezien. Moet dat evenement worden afgelast?”

Ik denk dat we een wolf in het Amsterdamse Vondelpark niet acceptabel vinden. Maar misschien wel op de Veluwe?

Nijlant is van oordeel dat het roofdier in drukbezochte recreatiegebieden „niet thuishoort”. Maar, stelt hij: het ene recreatiegebied is het andere niet. „Ik denk dat we in Nederland een wolf in het Amsterdamse Vondelpark niet acceptabel vinden. Maar misschien wel op de Veluwe? Waar bovendien voldoende edelherten en zwijnen als prooidieren zijn? En wat doen we met de Gelderse Vallei? Laat de politiek daarover nadenken. En een keuze maken.”

Nota bene: alleen bij hoge uitzondering kan toestemming worden gegeven om af te wijken van het wettelijke verbod om de wolf opzettelijk te verstoren of te doden. Zo kan een procedure voor het doden van een wolf alléén in gang worden gezet indien een „probleemwolf” als gevolg van „extreme gewenning” aan mensen „zonder aanleiding” agressief op mensen reageert, aldus de interventierichtlijnen van het Interprovinciaal wolvenplan.

Verrukking

De Raad voor Dierenaangelegenheden, een adviesorgaan van het kabinet, constateerde twee maanden geleden in een rapport dat de gevoelens van mensen over wolven „divers” zijn – „van verbazing, verrukking en blijdschap via neutraliteit en onverschilligheid tot angst, verdriet, woede en wanhoop”. Ontmoetingen met het roofdier worden „minder zeldzaam” en mensen maken zich zorgen „over zichzelf, hun kinderen, hun dieren en hun bedrijf”. Daartegenover staat het belang van de wolf die als beschermde diersoort een „intrinsieke waarde” heeft. „Dit schuurt”, concludeert de Raad.

Alle reden dus, menen onafhankelijke deskundigen, om als landelijke overheid met een „visie” te komen voor de „ruimte” voor wolven. „Die geeft dan antwoord op de vraag welke ruimte primair bestemd is voor wilde dieren en natuur.” Een visie om te bepalen waar gekozen wordt voor de wolf, waar voor recreatie en ook voor – bijvoorbeeld – schapenhouders. „Onvermijdelijke keuzes in situaties waarin dierhouderij en wolven niet samengaan, worden benoemd.”

Deze aanbeveling doet ook juridisch adviseur Luuk Boerema, gespecialiseerd in uitvoerbaarheid van plannen in het licht van natuurwetten. Boerema pleit eveneens voor het aanwijzen van leefgebieden voor wolven: „De overheid neemt een afwachtende houding aan. Ze had al lang gebieden moeten aanwijzen waar de wolf zich thuis voelt. Laat de overheid actief voor een goede leefomgeving zorgen, met voldoende prooidieren, laat haar gebieden afsluiten waar de dieren een nest hebben.” Het is zaak, zo stelt Boerema, om die gebieden zo goed te selecteren, dat de wolf die niet meer verlaat. „En zorg vervolgens dat de wolf zich in bijvoorbeeld recreatiegebieden niet lekker voelt.”

Lees ook

Op het landgoed waar de wolf loopt, wordt de situatie grimmiger

Lees ook

De vraag is niet of de wolf blijft, maar hoe je je schapen beschermt. ‘Je moet denken als een wolf’

Delen

Mail de redactie

De gemeenteraadsverkiezingen zijn nog heel ver weg – maart 2026 – maar twee politieke partijen zijn er al volop mee bezig: PvdA en GroenLinks. Op lokaal niveau worstelen beide partijen met de vraag of hun verregaande samenwerking – zoals die in de Tweede Kamer vorig jaar werd aangegaan: één programma, één kandidatenlijst, éen fractie – onverdroten moet worden voortgezet.

Daar denken diverse afdelingen in het land nogal verschillend over, zo blijkt uit een inventarisatie van NRC. In Rotterdam stemden de leden van beide partijen eind juni met overweldigende meerderheid in met het voorstel om over twee jaar, net als landelijk, gezamenlijk de gemeenteraadsverkiezingen in te gaan.

In Haarlem maakten de twee fractievoorzitters vorige week juist bekend voorlopig niet samen te willen gaan. Als het aan de fracties in de gemeenteraad ligt, doen de twee partijen in 2026 gewoon afzonderlijk mee aan de verkiezingen.

In Amsterdam zijn de partijen onderling verdeeld. Een adviescommissie van de lokale PvdA, geleid door voormalig raadslid Hendrik Jan Biemond, concludeerde begin deze maand dat de partij, net als in Rotterdam, een gezamenlijke kieslijst met GroenLinks wil vormen. „De huidige politieke realiteit”, schreef de commissie, „noopt tot de vorming van een grote linkse volkspartij met een sterk eigen geluid als tegenwicht voor de opkomst van extreemrechts.” Een online peiling liet zien dat de PvdA-leden het samengaan steunen.

Maar GroenLinks zette een eigen adviescommissie aan het werk, onder leiding van wethouder Rutger Groot Wassink. Deze kwam, na gesprekken met lokale partijgenoten, tot de slotsom dat een lokale partijfusie te vroeg komt en dat GroenLinks in 2026 als zelfstandige partij de verkiezingen ingaat.

Wel adviseerde de commissie om, net als in de Eerste Kamer, dan ná de verkiezingen een gezamenlijke fractie met de PvdA te vormen. Deze tussenoplossing moet tegemoetkomen aan de meningsverschillen binnen GroenLinks in Amsterdam: „Sommige leden zouden sneller samen willen gaan, anderen juist langzamer”, staat in het advies. Uiteindelijk, zegt Groot Wassink in een toelichting, zullen de partijen ook in Amsterdam samengaan – maar wel over zes jaar, bij de volgende verkiezingen in 2030. „Laten we het proces van samengaan enigszins temporiseren.”

Lees ook

GroenLinks en PvdA verkennen volledige partijfusie en oprichting nieuwe partij

‘Partijfusie komt te vroeg’

Het samenwerkingsproces van GroenLinks en PvdA loopt nu al drie jaar en zal door de argeloze kiezer rommelig en verwarrend worden bevonden. Willen de partijen nu wel of niet fuseren? Waarom was voor de ene provinciale verkiezing (Zeeland, maart 2023) al wel een gezamenlijke lijst, maar in alle overige provincies nog niet? Waarom gingen de partijen vervolgens gescheiden de Eerste Kamerverkiezing in, maar werd kort erna wel één fractie gevormd? En, meer recent: waarom was er bij de Europese verkiezingen van begin juni wél één programma en één kandidatenlijst, maar gingen GroenLinks en PvdA kort erna elk weer hun eigen Europese fractie in?

Op het hoogste politieke niveau, de Tweede Kamer, is de fusie de facto al een feit: er was een gezamenlijke kieslijst onder leiding van lijsttrekker Frans Timmermans. Sinds december zitten 25 Kamerleden in één fractie, GroenLinks-PvdA. Een jaar geleden stemde een overweldigende meerderheid van de leden van beide partijen (rond de 90 procent) in met deze vergaande politieke samenwerking.

Dat samenwerkingsproces werd door beide partijbesturen aangewakkerd, maar op partijcongressen besloten de leden ook dat lokale afdelingen autonomie blijven houden. In elke gemeente en provincie mogen de leden zelf bepalen in hoeverre de samenklontering daar doorgaat. En dat leidt dus tot een diffuus proces.

Lees ook

Hoe verlopen de fusieplannen tussen PvdA en GroenLinks op lokaal niveau?

Campagne

Zo denken ook de partijen in Leiden, waar GroenLinks met tien zetels een veel grotere fractie is dan de PvdA (vier zetels), er totaal verschillend over. De PvdA-leden stemden twee weken geleden met een meerderheid in met samengaan op korte termijn, terwijl GroenLinksers op hun eigen ledenvergadering juist besloten nog geen gezamenlijke lijst te vormen. Vanzelfsprekend, zegt de Leidse PvdA-voorzitter Joost van den Berg, „passen wij ons aan. Een gezamenlijke lijst kun je niet afdwingen”.

Volgens de woordvoerders van beide landelijke partijbesturen hebben inmiddels negen van de in totaal honderden lokale afdelingen besloten om over twee jaar samen de verkiezingen in te gaan. Naast Rotterdam zijn dat Breda, Haarlemmermeer, Enschede, Zoetermeer, Ede, Alphen aan den Rijn, Sittard-Geleen en Rijswijk.

Een grote linkse volkspartij met een sterk eigen geluid is nodig als tegenwicht voor de opkomst van extreemrechts

Bij verreweg de meeste gemeenten zullen de afdelingsbesturen het besluit over een al dan niet gezamenlijke kandidatenlijst in 2026 met een referendum of enquête aan hun leden laten, zoals in Utrecht komend najaar. De partijbesturen verwachten, gelet op de lopende gesprekken met leden, dat een meerderheid van de afdelingen met één kieslijst GroenLinks-PvdA aan de volgende gemeenteraadsverkiezingen meedoet. Dat proces was twee jaar geleden, bij de vorige lokale verkiezingen, al ingezet. Toen waren er in 75 gemeenten al samenwerkingsverbanden.

Teleurgesteld is hij niet, zegt de Leidse PvdA-voorzitter Joost van den Berg, over het uitblijven van een gezamenlijke lijst. „De samenwerking met GroenLinks is en blijft goed – we zitten samen in het college. Ik sluit niet uit dat we net als bij de afgelopen landelijke verkiezingen weer gewoon in groene én rode jassen langs de deuren gaan om samen campagne te voeren.”

Delen

Mail de redactie

Het is zomer 1984, Theo van Gogh heeft net zijn tweede film gemaakt, Een dagje naar het strand, en Ischa Meijer, de man die erom bekendstaat dat hij mensen meer laat zeggen dan ze willen, interviewt hem voor weekblad Vrij Nederland. Na afloop blijven ze hangen in het café, ergens in Amsterdam, en zetten het op een drinken, waar ze allebei bijzonder goed in zijn. De volgende ochtend heeft Theo van Gogh spijt. „Verschrikkelijke spijt”, schrijft Annet Mooij in haar biografie van Ischa Meijer. En Jaap Cohen schrijft in zijn biografie van Theo van Gogh dat Van Gogh zich „enorme zorgen” maakt. Hij weet niet meer precies wat hij allemaal heeft verteld, hij was te dronken. En nu denkt hij dat Meijer – Joods, geboren in februari 1943 en vier maanden daarna met zijn ouders naar Bergen-Belsen gedeporteerd – hem gaat ‘pakken’ op zijn elitaire Wassenaarse jeugd. Van Gogh was trots geweest dat ‘de grote interviewer’ hem had uitgenodigd, ‘alreeds op mijn zesentwintigste’. Hij had erover opgeschept tegen vrienden en vriendinnen. En nu dit.

Annet Mooij, in restaurant de Kas in Amsterdam: „Theo ging naar Ischa toe en vroeg of hij het stuk voor publicatie mocht inzien.”

Jaap Cohen, tegenover haar aan tafel: „Hij was eerst bij verschillende minnaressen van Ischa langsgegaan om te kijken waar hij was.”

„Dat schrijf je, ja”, zegt Annet Mooij. „Hoe wist hij waar al die minnaressen woonden?”

„Dat soort dingen wist Theo”, zegt Jaap Cohen.

Ischa Meijer wordt woedend als hij hoort bij wie Theo van Gogh allemaal heeft aangebeld. Inzage in zijn stuk? Dat kan hij vergeten.

„Terwijl Ischa dat normaal wel deed, inzage geven”, zegt Annet Mooij. „Hij was ook best bereid om dingen aan te passen.”

Maar deze keer dus niet.

En dan doet Theo van Gogh iets waar beide biografen zich over blijven verbazen. De man die vond dat alles gezegd moest kunnen worden, en die twintig jaar later zou worden doodgeschoten omdat hij volgens zijn moordenaar met zijn film Submission de islam had beledigd, díé man laat zijn advocaat een brief naar Vrij Nederland sturen om te zeggen dat hij publicatie van het interview verbiedt. Nog verbazingwekkender vinden ze het dat Van Gogh zijn zin krijgt. Vrij Nederland dat een stuk niet plaatst omdat het de geïnterviewde niet bevalt: een unicum.

Altijd de vader en de moeder

Annet Mooij en Jaap Cohen kennen elkaar als vakgenoten, ze hebben elkaars (recent verschenen) biografieën gelezen en hij heeft tijdens zijn onderzoek aan haar gevraagd of zij misschien de bandopname van het gesprek in Ischa Meijers nalatenschap had aangetroffen. Maar nee, geen bandopname. Een uitgetikte versie misschien? Ook niet. Annet Mooij vertelt aan tafel in de Kas dat Ischa Meijer geen archief had en nooit wat bijhield, daar leidde hij een te slordig leven voor. Bij zijn talloze verhuizingen, van de ene vriendin naar de volgende, liet hij gewoonlijk zijn spullen achter en die vriendinnen waren dan niet altijd in de stemming, zegt ze, om die netjes te bewaren. Ze is weleens jaloers geweest op de bergen biografisch materiaal die Cohen tot zijn beschikking had.

„Twintig verhuisdozen vol”, zegt Jaap Cohen. „Ze zijn allemaal naar het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis gegaan.” Theo van Gogh was ook geen opruimer en door zijn plotselinge dood had hij geen gelegenheid gehad om dingen die hij misschien liever geheim had gehouden weg te gooien. Zijn huis lag vol brieven, agenda’s, notities, foto’s en kladjes, en Cohen kon alles zonder enige beperking of voorwaarde gebruiken, de familie vond het goed. Maar in die twintig dozen zat dus niets dat kon verklaren waarom dat interview uit 1984 niet gepubliceerd mocht worden. Hij vond wel iets in het archief van Heere Heeresma, de schrijver van de roman Een dagje naar het strand waarop Van Gogh zijn film had gebaseerd: een brief die hij kort na het interview aan Heeresma had geschreven.

Bij Ischa ging het altijd over de vader en de moeder

Cohen: „In de brief zegt Theo dat Ischa ‘veel kwaad’ in Theo’s moeder zag, hoe vaak Theo ook geroepen had dat hij een ‘fantastische jeugd’ had gehad.”

Mooij: „Bij Ischa ging het altijd over de vader en de moeder. ‘Hoe was het vroeger thuis? Pappie? Mammie?’ Hij zal er zeker over begonnen zijn.”

Zou Theo van Gogh aan Ischa Meijer hebben verteld dat hij op zijn zeventiende seks had met zijn moeder?

Cohen: „Ja, dat kan. Hij verkondigde dat toen al wel tegen mensen in zijn omgeving. Het kan ook dat hij Ischa heeft verteld over de verhoudingen die zijn moeder met vrienden van hem zou hebben gehad.”

Annet Mooij: „En Ischa zou dat zeker hebben opgeschreven.”

Echt gebeurd? Verzonnen? Daar komen we nog op terug. Eerst een volgende confrontatie tussen Ischa Meijer en Theo van Gogh, acht jaar later, in Meijers radiotalkshow in café Eik & Linde op de Plantage Middenlaan in Amsterdam. Van Gogh heeft net de zoveelste rel veroorzaakt met zijn ongekend grove grappen over Joden – er was voor de tweede keer een rechtszaak tegen hem aangespannen – en daar wil Meijer het met hem over hebben.

Meijer: ‘Bent u nou een antisemiet?’

Van Gogh: ‘Jazeker.’

Meijer: ‘Ah, oké, dan is het goed. Maar u roept steeds dat u het niet bent, in de krant.’

Van Gogh: ‘Dat is ook zo, natuurlijk.’

Meijer zegt dat hij dat ‘natuurlijk’ niet begrijpt en dan zegt Van Gogh: ‘Zoals je weet…’

Meijer: ‘Zoals je weet?’

Van Gogh: ‘Mag ik dat niet zeggen? Je gaat toch niet kinderachtig doen?’

Meijer: ‘Jawel, absoluut. Daar verdien ik mijn brood mee.’

Van Gogh lacht en laat per ongeluk (schrijft Jaap Cohen) een knorrend geluid horen, alsof hij een varken is.

Meijer: ‘Ja, je bent niet koosjer, maar zó erg…’

„In de hele uitzending”, zegt Cohen, „laat Ischa geen woord vallen over de streek die Theo hem geleverd had met dat interview voor Vrij Nederland. Terwijl je dat wel zou hebben verwacht.”

Mooij: „Bij ieder ander zou Ischa erover begonnen zijn.”

Cohen: „Ischa probeert Theo de hele tijd te ontregelen en misschien neemt hij op die manier wraak. ‘Wat begint u nou te zweten ineens.’ Maar daar blijft het bij.”

Dus blijven de beide biografen zitten met de vraag wat er voor erge of gênante dingen gezegd zijn in dat interview in 1984. Die slag lijkt Ischa Meijer toen te hebben verloren, maar verder, zeggen ze, was hij ongeveer de enige die tegen Theo van Gogh op kon. Theo van Gogh was zenuwachtig als hij tegenover Ischa Meijer zat en hij was eerlijk genoeg om dat toe te geven. Hij bewonderde Meijer, ook vanwege diens eigen harde grappen over Joden en concentratiekampen. Meijer had in een theatershow opgetreden in het uniform van een SS’er. Hij had gezegd dat de Joodse filmmaker Frans Weisz ‘de Mickey Mouse van de Holocaust’ was. Dat ging, zei hij in Eik & Linde tegen Meijer, toch ook niet te ver?

En dan zegt Meijer tegen hem dat híj het „en petit comité” had gezegd. ‘En bovendien weten twee Joden wat een bril kost.’ (Staande uitdrukking voor: Ze kunnen elkaar niets wijsmaken.)

Dan moet er, zegt Van Gogh, maar een wet worden aangenomen waarin staat dat niet-Joden geen grappen over Joden mogen maken. ‘Dan zijn we klaar.’

„Maar Theo vindt het een hellend vlak”, zegt Cohen. „En Ischa vindt dat Theo met zijn foute grappen het pad effent voor de verspreiding van antisemitische sentimenten. Als je zijn columns niet héél goed leest en niet héél veel gevoel voor humor hebt… Kortom, ze komen er niet uit.” Er is geen winnaar, er is geen verliezer.

Opvallende overeenkomsten

De bolle Gogh heet Jaap Cohens biografie van Theo van Gogh. Zo ondertekende Theo van Gogh zijn brieven vaak: ‘een dikke kus van de bolle Gogh’. Annet Mooijs biografie van Ischa Meijer (gestorven in februari 1995, op zijn tweeënvijftigste verjaardag, aan een hartinfarct) heet Alles gaat op vroeger terug, een citaat uit een van de weinige bewaard gebleven brieven van hem, aan zijn vriendin Marreke Prins. „Een heel mooie brief”, zegt Annet. „Voor Ischa’s doen zeldzaam openhartig en heel triest.” Meijer schrijft onder andere: ‘Vanaf het moment dat ik me realiseerde geen kind meer te zijn, heb ik me volledig verlaten gevoeld en daar komt maar geen einde aan, aan die fundamentele zekerheid dat ik alleen ben en dat ook altijd zal blijven.’

De twee boeken verschenen afgelopen winter kort na elkaar, kregen goede tot zeer goede recensies en tonen elk op eigen wijze een tijd waarin mannen als Ischa Meijer en Theo van Gogh konden floreren. In hun levensloop zitten een paar opmerkelijke overeenkomsten. Ze studeerden allebei rechten, maar maakten die studie niet af. Ze wilden iets zijn waarvoor ze niet waren opgeleid (Meijer acteur en toneelregisseur, Van Gogh filmregisseur) en deden dat met wisselend succes. Ze ontwikkelden zich tot ‘de beste interviewers’ van hun generatie, volgens hun bewonderaars uit diezelfde generatie. Ze rookten en dronken hele periodes in hun leven excessief veel, slikten valium (Meijer), snoven cocaïne (Van Gogh) en flirtten met heroïne (Van Gogh).

Mooij: „De hoeveelheden valium die Ischa als jonge man slikte waren ongelooflijk. Handenvol pillen, hij spoelde ze weg met drank. Tot hij zijn eerste hartinfarct kreeg.” Hij was toen 42. Daarna dronk hij minder. Van de valium was hij eerder al afgekickt.

Cohen: „Roken deed Theo vooral als hij in beeld was.”

Mooij: „Je maakt een grap, hè?”

Cohen: „Nee, nee. Het was een groot deel imago. Op televisie rookte hij drie keer zo veel.” Van Gogh liet ook de wallen onder zijn ogen donkerder schminken als hij op tv kwam. Hij trok zijn groezelige en toch al te korte T-shirt nog wat hoger op, zodat zijn blote buik er maximaal onderuit puilde.

Ze experimenteerden allebei met seks met mannen en hadden talloos veel relaties met vrouwen, maar Ischa Meijer ging ook naar de hoeren en dat deed Theo van Gogh niet. Hij kreeg gratis seks van hem verder onbekende vrouwen die zich bij hem kwamen aanbieden. De bewijzen daarvan vond Cohen in Van Goghs agenda’s en in brieven. Daarbij had Van Gogh een speciale belangstelling voor vrouwen met een handicap. Rolstoelafhankelijkheid – hij vond het verrukkelijk.

Een groter verschil nog tussen deze mannen: hoe ze met hun kinderen omgingen. Meijer had er twee, met twee vrouwen: Jeroen (1963) en Jessica (1984). Van Gogh had er één: Lieuwe (1991).

Mooij: „Bij de vrouwen van Ischa kun je nog zeggen: het kon erg zijn zoals hij tegen ze deed, maar ze hebben allemaal óók een leuke tijd met hem gehad. Maar hoe Ischa zich tegenover zijn zoon gedroeg vind ik veel erger. Verwaarlozen, vernederen, afspraken niet nakomen. Toen Jeroen rechten studeerde” – hij maakte het wél af – „zette Ischa opeens zijn toelage stop, 100 procent zeker met de bedoeling om hem te saboteren. En Jessica – hij verliet haar moeder toen die hoogzwanger was. Van de ene op de andere dag was hij verdwenen.”

Cohen: „Theo was een goede vader. In het kwetsen en obsessief achternazitten van mensen ging hij veel verder dan Ischa, maar hij was een goede vader, betrokken. Hij dronk niet als Lieuwe bij hem was. Hij zorgde een paar dagen per week voor hem en was loyaal aan Lieuwes moeder. Lieuwe en zij mochten niets tekortkomen.”

En ja, voor een verklaring moeten we naar de kinderjaren. „Theo’s ouders”, zegt Cohen, „hebben hun zoon altijd gesteund. Volgens zijn moeder was hij als klein jongetje lief en gemakkelijk. Hij werd lastig in de puberteit. Schreeuwen, troep maken, tegen alles en iedereen ingaan. Zijn ouders waren het vaak helemaal niet eens met wat Theo zei en deed, en toch bleven ze hem steunen. Ze waren ruimdenkend, liberaal.” En hij, zegt Cohen, was later aardig voor zijn ouders en zijn twee zussen, voor de hele familie. Met kerst en op verjaardagen was hij er altijd.

Maar dan Ischa Meijer. „Die eerste twee jaar van zijn leven alleen al”, zegt Mooij. „De vervolging, de deportatie, het kamp, de spookreis met het verloren transport.” In april 1945 werden duizenden gevangenen van Bergen-Belsen in goederentreinen naar Theresienstadt gestuurd, waar snel nog een nieuwe gaskamer was gebouwd. Na een dodenrit van dertien dagen werden ze bij Tröbitz bevrijd door de Russen. Mooij: „En dan de terugkeer in Amsterdam met die ontwortelde, getroebleerde ouders – zo’n jeugd houdt je je hele leven gevangen.”

In haar boek vertelt ze het verhaal van Nora Roos, die begin 1946 bij de familie Meijer thuis op bezoek ging en zeer verontrust was door wat ze daar zag. Nora was een oud-leerling van Ischa’s vader, die voor de oorlog geschiedenisleraar was geweest op het Joods Lyceum. De kleine Ischa, bijna of misschien net drie, zat de hele middag op zijn knietjes voor het raam en schreeuwde af en toe iets in het Duits, iets dat klonk als een bevel. Verder zei hij niets. Hij keek niet één keer naar zijn vader of naar Nora. Het angstaanjagendst vond Nora nog dat Ischa’s vader, Jaap Meijer, ook helemaal niets tegen zijn zoon zei. Geen enkele reactie, geen enkel contact.

Soms denk je als je de brieven van Vincent leest: is deze niet van Theo?

Later zou Ischa Meijer zijn ouderlijk huis vergelijken met een concentratiekamp, zijn ouders waren de beulen. Ze kregen na de oorlog nog twee kinderen en zouden hen uiteindelijk alle drie verstoten. Ze wilden hen niet meer kennen, niet meer spreken, niet meer zien, zelfs niet op hun sterfbed. Ze gooiden de hoorn op de haak als kun kinderen het nog weleens waagden om hen te bellen. „Begrijpen is een groot woord”, zegt Mooij, van wie de overgrootouders van moederskant in de oorlog vermoord zijn. „Maar ik heb geprobeerd om invoelbaar te maken hoe zoiets werkt. Ischa’s ouders sloten zich op in hun eigen cocon waar verder niemand bij mocht en er geen enkele belangstelling was voor andere mensen.”

Je schrijft dat Ischa Meijer zijn zoon aandeed wat zijn vader met hem had aangedaan.

„Er zat zeker een vorm herhalingsdwang in, ja.”

Die totaal andere jeugd van Ischa Meijer en Theo van Gogh leidt tot hetzelfde alle grenzen overschrijdende gedrag.

„Ja, en hoe kan dat. Bij Theo vind ik het eigenlijk een groter raadsel dan bij Ischa. Waarom deed hij zo?”

„Ik denk”, zegt Jaap Cohen, „dat die wereldberoemde achternaam wel een rol heeft gespeeld. Daar moest hij tegenop. En genetisch was er misschien ook wel wat. Zijn overoudoom Vincent van Gogh was voortdurend in conflict met iedereen. Hij had ook die manische werkdrift. Soms denk je als je de brieven van Vincent leest: is deze niet van Theo?”

En dan was er nog oom Theo, naar wie Theo van Gogh vernoemd was: een verzetsheld die twee maanden voor de bevrijding gefusilleerd werd. In zijn boek beschrijft Cohen dat de familie oom Theo elk jaar op 4 mei herdacht en dan stond Van Gogh oog in oog met de grafsteen waarop zijn naam stond (voluit Theodoor van Gogh), met daaronder: ‘moedig en onverschrokken voor de vrijheid.’ Van Gogh zag dan ‘de wangen van zijn vader nat worden’ en later schreef hij dat dat hem nog altijd vervulde met schaamte, al wist hij niet waarom. Hij schreef ook dat zijn ‘brave vader’ op 4 mei ‘krokodillentranen’ pleegde te plengen over de moffen ‘tegen wie hij nimmer een vinger uitstak’. De mensen van de ‘herdenkingscomités en de herinneringscentra’ noemde hij ‘terroristen van de 4 mei-industrie’. Ze exploiteerden het leed van de oorlog uit eigenbelang en bepaalden wat er wel en niet over gezegd en geschreven mocht worden. „Hij vond ze hypocriet”, zegt Cohen. „En als hij ergens maar een vleugje hypocrisie of leedexploitatie dacht te ruiken, kwam hij in actie, liefst zo provocerend mogelijk.”

Denk je dat hij een stoornis had?

„De vraag voor een biograaf is altijd hoe ver je moet gaan in het psychologiseren en bij Theo – ik weet het niet.”

In je boek citeer je een psychiater die ‘psychopathische kenmerken’ bij hem bespeurde.

„Aleks Korzec, ja, Theo was bevriend met zijn broer, politicoloog en schrijver Michel Korzec. Aleks voelde zich vrij om over zijn gesprekken met Theo te praten, want er was geen behandelrelatie geweest. Dat psychopathische zag hij vooral in Theo’s behoefte om continu te kwetsen en de gewetenloosheid waarmee hij dat deed.”

Je schrijft dat Theo hem ook vertelde over de verhoudingen die zijn moeder met zijn vrienden zou hebben gehad.

„Aleks dacht dat het verzinsels waren, tot ik tegen hem zei dat er misschien een kern van waarheid zat in die verhalen. Theo’s moeder heeft tegenover mij erkend dat er één keer iets was voorgevallen met een vriend van Theo. Die was toen al meerderjarig en studeerde. Een andere vriend van Theo heeft me een vergelijkbaar verhaal verteld, over zichzelf, en dat is niet iemand die een reden had om daarover te opscheppen. Als dat zo was, zei Aleks Korzec, dan moet dat een grote impact op de ontwikkeling van Theo’s persoonlijkheid hebben gehad. Wat je in je jeugd meemaakt ervaar je als normaal. Dat grensoverschrijdende gedrag zou bij hem dan in zijn adolescentie genormaliseerd zijn.”

En de seks met zijn moeder?

„Hij heeft het verhaal aan tientallen mensen verteld, maar zijn moeder ontkent het, ik heb het haar gevraagd. Het is zijn woord tegen het hare. Ik denk persoonlijk dat hij het verzonnen heeft. Hij construeerde wel meer verhalen waarin hij de actor was, terwijl hij die rol in werkelijkheid helemaal niet had.”

Zijn juf van de lagere school schreef in zijn rapport dat hij een ‘enorm minderwaardigheidscomplex’ had.

„Volgens haar probeerde hij dat te verbergen door flink te doen. ‘Hij is o zo bang om zijn gezicht te verliezen’. Theo’s moeder vond het onzin, maar ik denk dat zijn juf hem goed kende.” Een vriendje van Theo van Gogh uit die tijd vertelde Jaap Cohen dat ze samen bij de juf op bezoek gingen, ‘een schat van een mens’. Zelf schreef Van Gogh later aan een vriendin dat hij alléén bij haar op bezoek ging. Dan wandelden ze met haar sint-bernardshonden door de bossen bij Duinrell. Ze rook naar dennennaalden en hij herinnerde zich ‘de weemoed in haar ogen’ als ze hem gedag kuste. ‘Op school kuste ze me nooit.’

Was Theo van Gogh blijven leven, zegt Jaap Cohen, dan was hij de koning van Twitter geworden, van X. „Dat was helemaal zijn medium geweest. In 1998 was hij de eerste met zijn opiniewebsite De Gezonde Roker, een soort GeenStijl avant la lettre. Daar had hij al een enorm bereik mee.” Door sociale media, denkt hij, zou Van Gogh een nog veel groter publiek gekregen hebben. „En hij zou een podcast hebben gehad.” En nee, hij denkt niet dat hij zou zijn gecanceld vanwege provocerende uitspraken. „Johan Derksen wordt toch ook niet gecanceld? Theo zou dagelijks zijn aangeschoven bij Vandaag Inside.”

En Ischa Meijer? Zou hij gecanceld zijn? Annet Mooij zegt eerst dat ze niet zo bezig is geweest met die vraag, maar aan het eind van het gesprek komt ze erop terug. „Zoals hij zich gedroeg tegen de mensen met wie hij werkte, dat zou niet meer getolereerd worden.” Een van de medewerkers bij I.S.C.H.A, de televisietalkshow, zei tegen haar dat ze bij de onthullingen over Matthijs van Nieuwkerk dacht: ‘nou, dat kan nog wel een graadje erger’. Ischa Meijer, schrijft Annet Mooij, schreeuwde en stelde onmogelijke eisen. Zelf noemde hij zijn regime voor de grap ‘het kampmodel’: hij de nazi, zijn medewerkers zijn gevangenen, zijn slaven.

Delen

Mail de redactie

07.00 uurDe dag begint

In stilte marcheert een groep van twintig man over het voormalige kazerneterrein in Weert. Langs de dagbehandeling. Achter de sportschool. Voorbij de meditatieruimte. Huishond Sammie loopt kwispelend tussen de mannen en vrouwen die verslaafd zijn aan cocaïne, wiet, alcohol, gokken, oxycodon, fentanyl of een combinatie daarvan. Ze hebben zich vrijwillig laten opnemen in de afkickkliniek. Iedere dag, zes weken lang, beginnen ze met een

ochtendwandeling.

De mensen die in verslavingscentrum Changes GGZ Weert binnenkomen staan volgens regiebehandelaar Janno van Kessel „op een T-splitsing in hun leven”. Ze moeten een keuze maken. Doorgaan met hun verslaving wordt hun dood. Ze kúnnen nog kiezen voor het leven.

Bij binnenkomst in de kliniek worden alle koffers geïnspecteerd voordat cliënten naar de ‘detox’ gaan, een aparte ruimte in de kliniek waar ze onder begeleiding hun middelengebruik afbouwen.

De hulpverleners halen alles uit de koffers dat de verslaving in stand kan houden. De verslavende middelen zelf, verstopt in kleren en kofferbekleding, maar ook telefoons, laptops, wekkerradio’s, puzzels en boeken. Alles wat voor afleiding kan zorgen. Cliënten leren zo om alleen te zijn met hun pijn en emoties. De kamers zijn leeg en kaal. Een bed. Een stoel. Een wc. Een douche. Aan de wand hangen drie vierkante kleine afbeeldingen van bloemen in close-up. Een eenpersoonsbed in het midden van de kamer.

In de kliniek wordt individuele en groepstherapie gegeven. Naast cognitieve gedragstherapie, creatieve therapie en schematherapie wordt ook het Minnesota-model gebruikt, en de 12 stappen afkomstig van de Alcoholics Anonymous. De eerste stap in dit model is erkennen dat je als verslaafde een probleem hebt. De laatste stap is het doorgeven van je ervaring aan lotgenoten. Typerend voor het Minnesota-model is dat God of een ‘hogere macht’ wordt aangesproken. Wat dat is, kan iedereen voor zichzelf invullen; het programma is niet verbonden aan een specifieke kerk of religie. Centraal in het Minnesota-model staat het delen van de eigen ervaring met de groep.

Wie al langer in de kliniek is, wordt verantwoordelijk voor

ontbijt
, lunch en diner. De groep eet gezamenlijk aan tafels in de woonkamer. Naast havermout, yoghurt en boterhammen is er elke dag een smoothie, vandaag met courgette, die niet bij iedereen in de smaak valt. Een andere groep is verantwoordelijk voor het opruimen van het ontbijt. Dan begint de dag vol therapie.

09.00 uur De dag van de waanzin

„Ik wil dit wel vertellen jongens, maar ik heb een momentje nodig.” Pim (36) buigt voorover op zijn stoel en kijkt naar zijn voeten op de linoleumvloer. De mannen en vrouwen in de groep, ze noemen elkaar ‘fellows’, gelijkgestemden, zitten stil in een kring. Vandaag vertelt Pim over zijn „rock-bottom-moment”, oftewel zijn „dag van de waanzin”. De fellows wachten. Iedereen heeft zo’n dag meegemaakt.

Pim wrijft zijn handen hard over elkaar, haalt diep adem en gaat terug naar die dag. „Ik werd wakker in een eenpersoonsbed, in mijn lege appartement op de begane grond. Het is kaal en leeg, er hangen nog geen gordijnen. Mijn ex-vrouw had mij de dag ervoor uit huis gegooid. Ik had het eenpersoonsbed die avond alleen in elkaar gezet. Toen had ik mezelf weer toegesproken: morgen ga je het écht anders doen. De volgende dag werd ik wakker en ik wist dat ik echt iets moest veranderen. Het was te ver gegaan, ík was te ver gegaan. Dan belt mijn vrouw. Onze jongste van net één jaar is ziek, zegt ze. In een flits denk ik: wat moet ik hiermee? Jíj hebt mij toch uit huis gezet? Maar natuurlijk maak ik me zorgen. Ze vraagt of ik moet werken die dag. Ik zeg dat ik op mijn werk zit. Ik hang op en trek de koelkast open. Pak de fles sterke drank en schenk een limonadeglas helemaal vol. Nu moet de fles helemaal leeg. Het is niet genoeg en ik loop naar de slijter in mijn straat. Als ik thuiskom, ga ik op de bank zitten, pal voor mijn raam zonder gordijnen. Twee bijna lege flessen drank staan op tafel. Het is 11 uur. Dan zie ik mijn ex voor het raam staan. Met ons zieke kindje op haar arm. Ze begint tegen me te schreeuwen. Te bonzen op het raam. Ik zeg dat ik niet gedronken heb. Ik wil door de bank zakken van schaamte. Helemaal verdwijnen. Wat ben ik toch een eikel. Wat ben ik toch een ongelofelijke lul.”

10.30 uur Rookpauze

Tussen de therapiesessies door verzamelt het overgrote deel van de cliënten zich onder de overkapping op de binnenplaats. Sigaretten waren voorheen strikt verboden, maar dat was lastig handhaven. Er ontstond illegale handel in sigaretten, overal vonden hulpverleners verstopte peukjes terug op het terrein. Daarna werd het verbod, tegen de zin van sommige hulpverleners, opgeheven.

11.00 uur Bullshit FM

Gebeurtenis. Gedachten. Gevoel. Gedrag. Gevolg. Gz-psycholoog Laura schrijft de vijf G’s van cognitieve gedragstherapie op het bord. De cliënten slaan hun werkmap open. Boven het woord ‘gedachten’ tekent Laura een brilletje. Anke (26) – voor de derde keer opgenomen na tien maanden clean te zijn geweest – vertelt hoe snel een gebeurtenis een trigger kan worden om weer te gebruiken. „Bijvoorbeeld, ik ben moe en zeg tegen mijn vriend ‘zullen we morgen naar de verjaardag van je moeder gaan?’ Mijn vriend zegt dan: ‘ik ga vandaag wel alleen, dan kunnen we morgen alsnog samen gaan.’”

„Wat denk je dan”, vraagt Laura?

Anke: „Dat hij niet meer van me houdt, of ik meer van hem.”

Laura: „En wat voel je dan?”

Ze denkt even na. „Angst, verdriet.”

Laura: „En wat is het gevolg?”

Anke: „Dan ga ik meer ga drinken en snuiven.”

„Helpt dat?” vraagt Laura.

Anke: „Ik voel me juist ellendiger, waardoor ik nóg meer ga gebruiken.”

„Wat je kunt doen, is controleren of je gedachten kloppen”, zegt therapeut Laura. „Jíj bepaalt of die gedachten ook wáár zijn. Je interpreteert gedachten altijd door een bril. Ik noem dit ‘Bullshit FM’. Die zender staat de hele dag in ons hoofd aan. We hebben zo’n veertigduizend gedachten per dag en 85 procent is onzin, durf ik wel te beweren. Gedachten komen vaak voort uit de overtuiging dat jij niet genoeg bent. Maar controleer die gedachten. Want meestal kloppen ze niet. Het maakt het verschil tussen een terugval of niet.”

Dit herkent Sebastiaan (39). Grote kerel, felblauwe ogen, in het dagelijks leven chef-kok. Als zijn vriendin op stap gaat, is hij bang dat ze vreemd zal gaan. Hij gaat haar dan overmatig appen, met ruzie tot gevolg. Dit is voor hem een trigger om te drinken.

„Práát erover met haar”, zegt Laura. „En geloof haar als ze zegt dat zij jou leuk vindt. Misschien geloof jij het zelf niet, maar neem tenminste aan dat je vriendin dit wel denkt.” Sebastiaan knikt. „Jullie hebben allemaal een litteken”, zegt Laura. „Een kernovertuiging dat je niet goed genoeg bent. Niemand kan dat litteken voor jullie wegnemen, hoeveel bevestiging je ook krijgt. Jullie moeten zelf dat litteken leren verdragen.”

Anke (26) Derde opname, tien jaar verslaafd aan oxycodon, wiet, cocaïne en alcohol

„Het begon op mijn vijftiende met alcohol.” Anke, vriendelijke, ronde gelaatstrekken, grote bruine ogen, lange lokken langs haar gezicht, praat rustig en bedachtzaam. „Ik zag eerst niet dat alcohol een probleem voor mij was, het is sociaal geaccepteerd.” Voor haar was alcohol meer dan een drankje op een feest. „Ik kreeg zo’n fijn gevoel van alcohol, hoefde niet meer na te denken. Ik dacht echt dat het voor mij de oplossing was om me goed te voelen.”

Het begon in de weekenden. Na drie jaar dronk ze dagelijks, soms één fles sterke drank per dag. Ze kon niet praten over wat zich in haar hoofd afspeelde. Donkere gedachten. Het gevoel alleen te zijn.

Eerst alcohol. Toen cocaïne. Ook deed ze aan automutilatie, zelfbeschadiging. Meerdere keren werd ze opgenomen in het ziekenhuis. „Ik had geen zin meer in het leven. Maar als ik écht dood had gewild, was het me wel gelukt.”

Ze zocht naar een nieuwe oplossing om zich goed te voelen. Die dacht ze te vinden in de zware pijnstiller oxycodon, een opiaat dat lijkt op heroïne en morfine. „Dat voelde als een warme deken. Ik dacht het maar één keer te gebruiken maar ik zat er meteen aan vast.”

Het afkicken van oxycodon viel haar zwaar. „Alles deed pijn, mijn spieren, mijn maag, ik moest overgeven, kon niets meer.” Dat duurde twee, drie weken. Daarna raakte ze het niet meer aan.

„Ik dacht: ik ben van de oxycodon af, nu kan ik mijn leven weer oppakken.” Maar ze begon opnieuw met alcohol, wiet en cocaïne en belandde voor de tweede keer in een kliniek.

Toen ze uit de kliniek kwam, zat ze op een „roze wolk”. Ze volgde nabehandelingen en ging naar bijeenkomsten met lotgenoten. Tot ze dacht die niet meer nodig te hebben. „Ik was clean, dus waarom moest ik daar nog naartoe?” Maar haar verslaving was nog aanwezig. „Zodra ik van slag was, ging ik shoppen, te veel geld uitgeven of veel te veel eten.” En toen begon ze weer met drinken.

Haar dokter schreef haar een middel voor waardoor ze geen alcohol meer verdroeg. „Toen ben ik weer cocaïne en wiet gaan gebruiken. Dan zit je weer aan iets anders vast. Het is met een verslaving het ene middel vervangen voor iets anders.” Ze meldde zich voor de derde keer bij een afkickkliniek.

„Het heeft lang geduurd voordat het besef kwam dat ik geen één middel met mate kan gebruiken. Je komt telkens weer in dezelfde ellende terecht, op een plek waar je niet wil zijn.”

12.00 uur Lunch

Op tafel staat brood en beleg klaar. Pim vertelt tussen de boterhammen door over zijn ex-vrouw – „de liefde van mijn leven” – en zijn drie kleine kinderen. Hij mist ze, voelt zich schuldig dat hij hier zit terwijl zijn vrouw voor hun kindjes moet zorgen. Hij had een goed leven, een mooie baan, een prachtig huis, een fijn gezin. Het begon met gokken, daarna kwam het drinken. Bij zijn eerste opname was zijn jongste een halfjaar oud. Hij werd verteerd door schuldgevoel. Hij heeft het allemaal opgeschreven, die schuldgevoelens, „diepe shit”.

Vanmiddag mag Pim naar huis. Als hij straks de kliniek uit loopt, moet hij opnieuw beginnen, alleen. Hij kan de drank nooit meer aanraken „want één biertje is te veel en duizend biertjes zijn nooit genoeg”. De brieven over zijn schuldgevoel klikt hij uit zijn werkmap en loopt ermee naar buiten, voor zijn laatste sessie.

14.00 uur ‘Jouw hele lijf zegt stop, halt!’

Paul (voor het eerst opgenomen) staat alleen tegen de muur, terwijl de groep aan de overkant van de therapieruimte staat. Langzaam stapt Vincent uit de groep op Paul af. De therapeuten houden Paul nauwlettend in de gaten. Ze wachten totdat Paul ‘stop’ zegt. Deze oefening gaat over tijdig je grens aangeven. ‘Nee’ leren zeggen tegen dat biertje omdat je weet dat het dan te moeilijk wordt. Paul kijkt opzij, maar dat mag niet van de trainers. Hij moet Vincent blijven aankijken terwijl die rustig op Paul afstapt. Paul beweegt heen en weer, handen nu gekruist voor zijn borst. Dan staat Vincent oog in oog met Paul. De therapeut vraagt hoe het gaat.

„Goed!” zegt Paul.

„Wat voel je in je lijf?”

„Misschien wat warm”, zegt Paul wiebelend.

„Staat Vincent daar goed?”, vraagt de therapeut.

„Misschien kan hij iets naar achteren gaan”, zegt Paul.

„Waarom zei je dat niet eerder, Paul?” vraagt de therapeut.

„Nou, gewoon, hij is mijn vriend!”

„Jouw lijf”, zegt de therapeut, „vertelt een ander verhaal en zegt: stoppen, halt, nu!”

Paul (33) Eerste opname, acht jaar verslaafd aan cocaïne en alcohol

„Mijn flat staat in de fik en ik sta op mijn balkon van één bij één, vier hoog, te wachten op de brandweer.” Paul, tenger, grote ogen, beweegt zijn rechterbeen snel op en neer, in zijn gezicht trekken spiertjes ongecontroleerd samen, hij ademt snel. Die brand gebeurde acht jaar geleden. Voor de brand was Paul ‘recreatief gebruiker’. Na de brand kon hij niet meer slapen, begon hij meer te drinken en afleiding te zoeken in werk.

„Ik werkte destijds als chef-kok, net als Sebastiaan die hier zit, koks zijn een beetje gekke mensen, geobsedeerd door hun werk. Ik werkte tachtig uur per week, zes dagen achtereen.” Van zijn baas mocht hij die zevende dag niet werken. „Die vrije dag was de hel, ik wist me geen houding te geven. Iedere keer als ik mijn ogen dichtdeed, stond ik weer op dat balkon, in mijn brandende huis. Het was een nachtmerrie waar ik niet meer uit wakker werd.”

Zijn huis werd na de brand opgeknapt, maar Paul voelde zich er niet meer thuis. En toen ging hij coke gebruiken.

„Ik heb heel lang een masker opgehouden op mijn werk, alsof het heel goed met me ging. Maar werken lukte niet goed meer, ik kreeg schulden en probeerde overal geld te lenen, coke is ontzettend duur. Ik manipuleerde vrienden zó dat ze geloofden dat ik het geld echt nodig had. Ik werd eenzaam, dacht dat mensen mij niet zagen. Ik liet niemand meer toe, zonderde me helemaal af. Mijn enige uitje was naar de supermarkt om meer drank te halen.

„Op een gegeven moment ben ik ’s nachts dronken naar het treinstation gelopen. Ik wilde de gedachten gewoon stoppen in mijn hoofd, er een eind aan maken. Op Instagram had ik gezet: ‘bedankt allemaal, het is goed zo’. Maar ik kon het niet, liep weer naar huis en ben op de bank in slaap gevallen. Midden in de nacht bonsde mijn beste maat op de deur en riep: ‘ik kom nu naar binnen!’ Dat is mijn redding geweest. Hij en mijn ouders hebben ervoor gezorgd dat ik opgenomen kon worden. Ik kom hier mensen tegen die drie, vier opnamen hebben gehad. Dat gaat mij niet gebeuren. Toch ben ik bang.”

16.00 uurSporten

„Yes, let’s go, let’s go!” Sociotherapeut en bokstrainer Wesley moet schreeuwen om boven de muziek uit te komen. Sporten kan een uitlaatklep zijn als het met woorden niet zo wil lukken, vertelt Wesley. Vier mannen

beuken in het sportschooltje
op elkaar in. Achterin de gymzaal doet een vrouw buikspieroefeningen.

Na het avondeten en de vele vragen voor de journalisten – „hebben jullie nog voetbalnieuws voor ons, wij krijgen niets mee hier” – maakt de rest van de groep zich klaar voor het avondprogramma, de ‘herstelmuziek’. Sebastiaan, Anke en Paul gaan voor de groep zitten en vertellen over een nummer dat ze veel luisterden tijdens gebruik. Ze hebben er slechte herinneringen aan of het is een nummer waar ze juist veel kracht uit halen. Ze beslissen ter plekke of ze het nummer achter laten, of mee willen nemen in hun herstel. De lichten gaan uit, de muziek van Goldband over ‘witte was’, cocaïne, gaat aan: „Waarom is coke zo fucking duur? Nog een laatste witte was, witte was.”

„Ik zie mezelf nu weer helemaal in mijn woonkamer zitten, alles potdicht, in mijn gedachten ben ik al mijn dealer aan het appen.” Paul kijkt opzij. „Ik heb zoveel zucht nu [zin om te gebruiken]. Ik wil dit nummer achterlaten, kan het niet meer horen.”

Iemand vraagt. „Wat ga je doen als je hier weg bent en dit nummer komt op de radio?”

„Dan bel ik jou”, zegt Paul.

„Goed. Afgesproken.”

Anke – één van de twee vrouwen in de groep van achttien mannen – spreekt langzaam, zacht, aarzelend: „Dit is een nummer dat ik heel veel geluisterd heb in gebruik. De artiest is overleden aan een overdosis. Dit nummer wil ik hier laten.”

Een paar groepsgenoten wensen haar succes als de lichten uitgaan. Sommigen zitten al met hun ogen dicht. Het nummer – Lean wit Me van Juice WRLD – gaat over duivelse krachten tijdens gebruik, de zanger vraagt zich af of hij doodgaat in een kamer die steeds kouder aanvoelt.

Anke: „Ik zag de afgelopen vijf jaar aan me voorbijgaan. Ik voel verdriet”, ze zucht.

„Mag het er zijn?” vraagt begeleider en sociotherapeut Wesley.

Anke blijft even stil.

„Ik zie mezelf voor me, alleen, me slecht voelen en dan juist meer gebruiken.”

„Voel jij je nu ook alleen?”

„Toen ik hier binnenkwam dacht ik: ik ben hier met veel mensen, maar ik voel me alleen. Ik vond het moeilijk om verbinding aan te gaan met anderen. Ik voelde me in gebruik altijd zo zwak, zo onzeker. Zo kwam ik hier ook binnen, dat is hier veranderd.”

„Zou jij die dame van toen nog iets willen zeggen?”

„Dat je veel meer kan dan je denkt.”

Sebastiaan wil als enige zijn nummer meenemen als hij over een week de kliniek verlaat. „Dit nummer van Springsteen I’m tougher than the rest geeft mij kracht. Het laat zien dat het leven ook mooi kan zijn.” Zijn stem breekt.

„Wat zijn dat voor tranen?”, vraagt begeleider Wesley.

„Tranen van geluk”, zegt Sebastiaan.

„Wie herkent dit?”, vraagt Wesley.

Bijna alle handen gaan omhoog.

„Mooi man, dat je emoties met ons kan delen, trots op je.”

Dan gaat iedereen in een kring staan, houdt elkaars hand vast en prevelt het ‘gebed om kalmte’.

Terwijl de rest van de groep nog een rondje over de hardloopbaan jogt, staat Pim op een heuveltje buiten, nog net in het zicht. Twee therapeuten aan zijn zijde, een vuurkorf tussen hen in. In zijn hand de brieven over zijn schuldgevoel. De therapeuten zeggen iets tegen Pim. Dan schreeuwt Pim het uit en gooit de brieven in het vuur. Terug in de woonkamer, gaan de ‘fellows’ in een erehaag om hem heen staan terwijl hij gedag zegt en voor de laatste keer naar buiten loopt.

De lichten gaan uit. Door de lange gangen naar de sobere kamer is het stil en donker. Er loopt beveiliging rond. Op de kamer zit er niets anders op dan te gaan slapen. Morgen vroeg weer op.

Een halfjaar later ‘Het is mogelijk’

Paul laat een halfjaar later weten dat hij één keer is teruggevallen maar het nu goed gaat en hij „iedere dag keihard” aan zijn herstel werkt. Met Anke, Sebastiaan en Pim gaat het goed. Ze spreken elkaar nog iedere week. Alledrie hebben ze nabehandelingen gehad, twaalf weken lang, drie keer per week. Pim laat weten dat hij weer contact heeft met zijn kinderen en zijn ex-partner. Ook is hij weer fulltime aan het werk. Sebastiaan mailt: „Iedereen kan deze hardnekkige ziekte overkomen, in alle lagen van de samenleving. Je hoeft je absoluut niet te schamen om hulp te vragen om de ziekte die verslaving is aan te kunnen pakken. Want het is mogelijk.”

Delen

Mail de redactie

Het dorp Stampersgat in Noord-Brabant geniet sinds ruim een week landelijke bekendheid. Reden is de dood, in de nacht van 10 op 11 juli, van de 25-jarige inwoner Hamza El Baghdadi. Hij werd voor zijn deur doodgeschoten door zijn buurman. Hij liet een vrouw en acht weken oude baby na.

Het bekend worden van de identiteit van de verdachte – de 55-jarige buurman Gerben van V. – zorgde op sociale media al snel voor grote verontwaardiging, want Van V. bleek vóór 10 juli op X racistische en islamofobe berichten te hebben verstuurd. Oud-Kamerlid Tofik Dibi (GroenLinks) tweette op dinsdag: „Ik kan het ook niet geloven: een moord met ontegenzeggelijk islamofobe motieven weggestopt in een ‘parkeerruzie’ [verwijzend naar een bericht in De Telegraaf]. Op dit punt staan we nu.” De ophef werd zo groot dat het Openbaar Ministerie zich op woensdagmiddag genoodzaakt voelde een verklaring uit te brengen. „Uiteraard zullen wij dit ook allemaal meenemen in het onderzoek. Alle motieven en mogelijke aanleidingen zijn daar onderdeel van”, bevestigde de persvoorlichter van het OM.

Van V., die ook op Facebook en LinkedIn actief was en een boek schreef over wapens, bleek een wapenvergunning te hebben. Het OM: „Het klopt dat de verdachte een verlofhouder is [een wapenvergunning heeft] en ook dit is onderdeel van het onderzoek.”

Van V. werd ter plekke, pal na de dodelijke schietpartij, aangehouden door de politie en is voorgeleid voor de rechter-commissaris op verdenking van moord, dan wel doodslag.

‘Normaal persoon’

Zijn toegewezen advocaat Hakan Akbaba vertelt in een telefoongesprek dat zijn cliënt tijdens hun contactmomenten overkwam als een „heel normaal persoon”. Sinds zijn aanhouding zou de verdachte aanspreekbaar zijn en volgens de advocaat geen zichtbare tekenen van psychische klachten vertonen.

Advocaten Anis Boumanjal en Jacorine Jager staan de nabestaanden van het slachtoffer bij. Jager vertelt aan de telefoon wat de vrouw van het slachtoffer, Imaan Nahari (26), met haar heeft gedeeld over de details van het incident. Zij was thuis en hoorde voetstappen voor de deur, haar man was buiten. Daarna hoorde ze twee schoten. Haar echtgenoot riep „bel 112, bel de politie, help, help” en „doe de deur niet open”. Na ongeveer vijf minuten zou nog een schot zijn gelost, waarna ze haar man niet meer hoorde. Toen zou er aan de deur gebeld zijn. Nahari zou uit het keukenraampje gekeken hebben om te zien of het haar man was, maar zag een onbekende. Daarna heeft ze zich volgens haar advocaat met haar baby verscholen in de badkamer tot de politie arriveerde en de verdachte met het wapen voor de deur aanhield.

Weiland

Stampersgat (gemeente Halderberge) is een dorp in het noordwesten van Brabant met ruim duizend inwoners. Het ligt onder de rook van een suikerfabriek. De schoorsteen daarvan steekt hoog uit boven de rijtjeshuizen op de dijk. Het plaatsje aan rivier de Dintel heeft één mini-supermarkt en relatief veel huurwoningen.

Ook de doodgeschoten Hamza woonde met zijn gezin in een (sociale) huurwoning. In een complex van twee verdiepingen met kleine appartementen die eigenlijk voor ouderen zijn bedoeld. De appartementen, met donkere, kunststof kozijnen, kijken uit op een groot weiland.

Alle motieven en mogelijke aanleidingen zijn onderdeel van het onderzoek

Het stel zou ruim een jaar geleden zijn getrouwd en naar het adres zijn verhuisd, zo zegt de advocaat van de echtgenote. Het slachtoffer was volgens de advocaat een familieman die werkte als loodgieter en elektricien. Op dit moment is zijn familie in Marokko voor de begrafenis.

De familie van het slachtoffer heeft via de advocaat het Openbaar Ministerie gevraagd de mogelijk islamofobe uitlatingen van de verdachte op sociale media serieus te nemen in de behandeling van de zaak.

Delen

Mail de redactie

Pas vijf minuten zit Teun (33) naast de wild pratende man met waterige ogen op Utrecht Centraal, maar inmiddels kent hij heel diens levensverhaal. Teun weet dat de man te veel drinkt, dat zijn vrouw is overleden, dat-ie even een huis had en toen weer niet. En dat hij eigenlijk een locatieverbod heeft voor het station vanwege betrokkenheid bij een steekpartij.

Teun knikt: „Poeh, klote man, maar moet je dan niet een stukje verder van het station zitten? Anders krijg je zo een boete. En vergeet je niet je afspraak met de therapeut vanmiddag?”

Luisteren, doorvragen en dan hopelijk een oplossing bieden. Dat is wat Teun, een vriendelijke reus met rode krullen, sinds een paar maanden dagelijks doet. Na acht jaar werken als hoofdconducteur is hij nu de eerste „interventiemedewerker onbegrepen gedrag”, een functie waarmee NS sinds april op Utrecht Centraal proefdraait. Het idee: verwarde personen helpen vóórdat het misgaat.

Niet alleen fijn voor de personen zelf, die via Teun in contact komen met hulpverleners, maar ook voor NS-medewerkers en passagiers. Het aantal agressie-incidenten neemt toe op de stations en in de trein. In 2023 telde NS meer dan duizend gevallen van fysieke en verbale agressie. Vaak gepleegd door verwarde personen, mensen met bijvoorbeeld psychische klachten, een verstandelijke beperking of verslaving.

Lees ook

Agressie in de trein neemt toe: ‘Hoe later het wordt, hoe grimmiger’

Bodycams

Ook de politie zag het aantal meldingen van overlast de afgelopen tien jaar sterk toenemen. „Het is een probleem in heel de maatschappij”, zegt Teun. Hij volgde verschillende cursussen bij de ggz om verward gedrag te herkennen. „Op de stations concentreert het zich.”

Daarom zet NS meer Veiligheid & Service-boa’s in. Ook dragen die V&S’ers nu bodycams en delen medewerkers sneller reis- en stationsverboden uit. Met deze proef – die begon in Utrecht en wegens succes wordt uitgebreid naar Rotterdam – probeert NS ook „zachtere” maatregelen te nemen.

Ik deel geen boetes uit en probeer zonder oordeel iemand te helpen

Teun, die uit veiligheidsoverwegingen niet met achternaam in de krant wil, gaat vooral preventief te werk. „Een soort halve psycholoog”, zegt-ie met een knipoog. „Ik stap niet op iemand af om een boete te geven, maar probeer zonder oordeel te helpen.”

En dus draagt hij geen fluorescerend NS-pak met steekwerend vest, zoals de veiligheidscollega’s, maar burgerkleding: groene cargobroek, grijze blouse, wandelschoenen. („Dan heb je een iets vriendelijkere uitstraling.”) In zijn tas zitten wat koffiebonnetjes voor de kiosk.

Lees ook

Hoofdconducteur Priscilla loopt 521 kilometer tegen geweld en onverschilligheid. ‘Je staat er vaak alleen voor’

Bedelen

Het is negen uur ’s ochtend: piekuur voor verwarde personen. „Mensen in de nachtopvang moeten nu de deur uit en veel dagprogramma’s beginnen pas om tien uur. In de tussentijd blijven ze vaak hier hangen”, legt Teun uit. Mensen liggen te slapen op bankjes, buiten wordt gebedeld, sommige zwerven onrustig over het plein. Dit zijn de mensen waar hij extra op let. „Onder zulk gedrag kan diepere problematiek schuilgaan.”

Dat blijkt als hij tijdens een van zijn eerste rondes een lange jongen met zwarte hoodie tegenkomt die half staat te slapen tegen een paal in de stationshal. Een plastic tasje met bezittingen heeft hij om zijn been geknoopt. Een bekende, zegt Teun. „Hij is dakloos, heeft psychische klachten en moet regelmatig naar de gevangenis.” Na een korte check – „hij heeft niet zo’n zin om te praten” – stuurt Teun een appje naar de daklozenhulp om te laten weten dat de jongen hier is. „Anders kan zo’n jongen onzichtbaar worden voor hulpinstanties.”

Alcohol

Inmiddels staat Teun in contact met ongeveer twintig „vriendjes en vriendinnetjes” die hij bijna dagelijks tegenkomt. Deze ochtend alleen al heeft hij zo’n tien mensen aangesproken. Ze kunnen overlast veroorzaken: winkeldiefstal, vrouwen lastigvallen, opdringerig bedelen.

Luisteren, doorvragen en dan hopelijk een oplossing bieden, zo probeert de interventiemedewerker overlast te beperken

Teun ziet vooral mensen die worstelen met zichzelf: jongens met psychische problemen, mensen met schizofrenie en gescheiden vijftigers die dakloos raakten en nu hun heil zoeken in de alcohol.

Anders dan V&S’ers heeft Teun de tijd om met hen dat gesprek aan te gaan. Omdat hij geen boete of verbod uitdeelt, vertrouwen ze hem sneller. Na een paar praatjes en een koffie kennen ze hem bij voornaam en stappen ze uit eigen beweging op hem af.

Wat ook helpt, is dat hij een netwerk bij zorginstanties heeft opgebouwd. Hij heeft lijntjes met de verslavingszorg, daklozencentra, maar ook met de politie en gemeente. „Verwarde personen vallen vaak een beetje tussen de instanties in”, merkt hij. „Dikwijls weten ze niet dat ze geholpen kunnen worden. Ik probeer een soort brugfunctie te vervullen. ”

Bedelaars

Hij is niet alleen maar een good cop, zegt Teun. „Soms moet ik duidelijk maken dat je hier echt niet mag slapen. En dat als ze niet weggaan, ik Veiligheid & Service erbij haal. Het uiteindelijke doel is overlast beperken.”

Niet iedereen reageert dan ook even vriendelijk. De groep Roemeense bedelaars die rond en in het station zwerft, zit niet altijd te wachten op een praatje met Teun. En tussen de verwarden bevindt zich vast weleens iemand met een mes, denkt-ie. Maar de meldkamer inlichten, dat heeft Teun nog nooit hoeven doen.

Door Teuns aanwezigheid nemen de spanningen op het station af, merken andere NS’ers. V&S’ers en conducteurs – stuk voor stuk groetten ze hem – zien hoe verwarde personen rustiger worden zodra „de grote vriendelijke reus” erbij wordt geroepen. Onlangs wist hij zelfs een suïcidale twintiger tot kalmte te manen. „Soms weten ze het zelf nog niet, maar uiteindelijk wil iedereen geholpen worden.”

Lees ook

Een verward persoon op het spoor? ‘Dat gebeurt bíjna elke dag’

Delen

Mail de redactie