Vlees in de bouillon, liever nog vis. Voor Carlo van Kemenade is het vaste prik om op de vrijdagavond te fonduen met zijn vrouw, en dat deden ze al voordat ze 32 jaar geleden trouwden. „Eerst in een restaurant in Eindhoven, in de Kruisstraat. De week evalueren. Op een gegeven moment hield dat restaurant op te bestaan en toen hebben we de fondue verhuisd naar de huiskamer.”
Van Kemenade komt graag op die manier thuis. „In mijn vorige baan was ik 40 procent van de tijd aan het reizen. De vrijdag is er om bij te komen van de week.”
Sinds april reist hij niet meer de wereld over, zoals hij deed als topman van Rabobanks internationaal opererende leasedochter De Lage Landen. Nu hoeft hij voor de vrijdagse fondue alleen nog de afstand te overbruggen tussen Utrecht, waar het hoofdkantoor van Rabobank staat, en zijn huis in Acht, een dorp ingeklemd tussen de A2 en Eindhoven. Als directeur Retail Nederland is Van Kemenade verantwoordelijk voor het binnenlandse bankbedrijf van Rabobank. Daarmee is hij ook verantwoordelijk voor de reorganisatie die de bank nu doorvoert.
Voordat Van Kemenade in deze functie aantrad, vielen particuliere klanten onder een andere bestuurder dan de zakelijke klanten. Nu vallen ze allemaal onder hem. Het idee is dat Rabo-klanten zo beter bediend worden; voorheen liepen beslissingen over kredieten of nieuwe producten over te veel schijven. Dat kostte marktaandeel. Tegelijkertijd komen er wijzigingen in de coöperatieve structuur van de bank. Over die hervorming was afgelopen maanden veel discussie – juist daarom wil Van Kemenade nu zijn eerste interview geven in zijn nieuwe functie.
Onder anderen Kees Cools, oud-hoogleraar ondernemingsfinanciering en -bestuur, betwijfelde of Rabobank nog wel een coöperatie zou zijn, omdat lokale ledenraden volgens hem veel minder te zeggen hebben. Ook binnen het hoogste orgaan van de coöperatie, de Algemene Ledenraad, waarin de ledenraden van de 78 lokale banken vertegenwoordigd zijn, leek aanvankelijk tegenstand. Eerder dit jaar stemde bijna een kwart van die raad tegen of neutraal over de hervorming. Bij de laatste benodigde stemming, over de statuten, ging uiteindelijk 91 procent akkoord met de hervorming die Van Kemenade nu uitvoert.
De bankier verwachtte de ruime meerderheid al – dit interview had een halve week voor die laatste stemming plaats. Hij baseerde zijn optimisme op gesprekken die hij en zijn managementteam voerden met leden en ledenraden van lokale banken, waarvan ze er zoveel mogelijk bezochten. „Er is echt geloof dat het nu menens is voor de Rabobank. En er is echt superbrede steun om de klantreis [de ‘weg’ die klanten afleggen om een product af te nemen] en de coöperatie te verbeteren. Dat is gaaf.”
Zouden mensen niet in uw gezicht durven zeggen dat ze het er niet mee eens zijn?
„Nee, want wij luisteren ook naar de mensen die intern hun zorgen hebben geuit. Daar ben ik ook naartoe gegaan. En die vroegen dan of ik hun stem kwam winnen. ‘Nee’, zei ik dan, ‘ik kom jouw stem niet winnen. Ik kom hier zitten om naar jouw zorg en emotie te luisteren, om die beter te begrijpen.’ Daarmee is het sentiment echt ten positieve gedraaid. En nu moeten we het laten zien.”
Een kritiekpunt van oud-hoogleraar Cools is dat de functie van lokaal directeur verdwijnt. In plaats daarvan worden regionale directeuren, die bijvoorbeeld in een van de vijf Rabo-regio’s verantwoordelijk zijn voor particulieren of bedrijven, ook boegbeeld van een lokale vestiging. Daarvoor is een ‘prestatiedoel’ geformuleerd: aan die nieuwe rol moeten zij een kwart van hun tijd besteden.
Lees ook
Wat betekent het nog dat Rabobank een coöperatie is?
Is de angst terecht dat hiermee de lokale binding van Rabobank verslechtert?
„Die regiodirecteuren hebben een bancaire rol én een rol als lokaal directeur. Ze krijgen meer dan genoeg ruimte om de lokale netwerken te onderhouden. En dat lossen we ook op met prestatiedoelen.”
Dus ze worden erop afgerekend als ze niet genoeg lokaal directeur zijn?
„Ze krijgen verschillende doelstellingen. Meer klantfocus. Meer aandacht voor leden en meer ledenbetrokkenheid. Ze krijgen een heldere rol en verantwoordelijkheid. Daar horen duidelijke prestatiedoelen bij. Het mag, zo zou Stefaan zeggen, ‘performanter’.”
De Belg Stefaan Decraene is sinds anderhalf jaar bestuursvoorzitter van Rabobank. Performanter is Vlaams voor ‘productiever’.
Van Kemenade: „Mijn insteek is echt dat dit een nog betere coöperatie wordt. Wij doen al zo veel coöperatief.”
We mogen ook gerust een keer de stap naar voren zetten en het land laten weten wat er allemaal gebeurt
Binnen de Rabobank lijkt het begrip coöperatief synoniem aan heel actief zijn in lokale netwerken en financieel bijdragen aan clubs en verenigingen. Elk jaar gaat daar 40 miljoen euro van de winst naartoe. Vanwege de hoge winst over 2023, 4,4 miljard euro, werd 360 miljoen euro extra opzijgezet voor verduurzamingsprojecten van bedrijven, medewerkers, huiseigenaren en verenigingen. Van Kemenade: „We mogen ook gerust een keer de stap naar voren zetten en het land laten weten wat er allemaal gebeurt. We zijn soms een beetje bescheiden, als bank. Soms past mooie bescheidenheid, soms mag je ook een beetje trotser zijn op wat er allemaal gebeurt.”
Coöperaties ontstonden ooit als verenigingen van mensen die elkaar voordelen konden bieden. Wat heb ik er nu nog aan om lid te zijn van de coöperatie Rabobank? Ik krijg geen rentekorting. Toezichthouder ACM constateerde laatst zelfs stilzwijgende afstemming tussen de grootbanken als het gaat om rentetarieven.
„We geven geen korting aan leden, nee.”
Wat heb ik er dan aan om lid te worden?
„We betrekken de leden bij de toekomst van de coöperatie, en dat doen we via de ledenraden. En die leden zijn superbevlogen en denken mee over de maatschappelijke impact van de bank. Ze denken mee over onze producten en hoe we die verkopen. En daar hebben we ook echt iets aan. Dus leden hebben wel degelijk impact.
„En wat niet-klanten betreft: we moeten daarover nadenken. Daar is een wereld te winnen. We hebben 2,3 miljoen leden. Waarom geen 4 miljoen? Daar denken we over na. Nu.”
Wat vindt u van het verwijt dat Rabobank deel uitmaakt van een stilzwijgend kartel?
„De Nederlandse Vereniging van Banken heeft erop gereageerd. Daar doe ik verder geen mededeling over. Wat ik wel wil zeggen is dat Rabobank [toen de Europese Centrale Bank rente in rekening bracht voor gestald geld bij banken] tot 100.000 euro nooit de negatieve rente heeft doorberekend. Die kosten hebben wij zelf genomen.
„Op dit moment zit ons spaarrentetarief op 1,7 procent. Daarmee zitten we aan de bovenkant van de markt. En we hebben een product, zeer populair, dat heet Tijdslotsparen. Dan zitten we op 2,4 procent. Dus dan komen we er vrij goed uit.
„En er wordt puur gekeken naar spaartarieven, maar die zijn onderdeel van het verdienmodel van de bank. En dat dient weer de klantreizen, investeringen erin, dient KYC [know your customer, de plicht van banken klanten te screenen op witwas- en terrorismerisico’s]. We hebben achtduizend mensen op KYC. Dat kost geld. En we moeten beantwoorden aan kapitaaleisen. Gelukkig zijn we beter gekapitaliseerd dan het bare minimum. Dat vinden we belangrijk. We kunnen een stoot hebben.”
Die achtduizend mensen zijn er deels om achterstanden weg te werken; Rabobank had een tijd de zaken niet op orde. Beetje jammer als de klant dat moet betalen.
„Ben ik het mee eens. Sommige dingen rekenen we wel door, sommige dingen niet.”
Leden hebben flinke inbreng bij de bank, zegt u. De bank heeft zich ook gecommitteerd aan de klimaatdoelen van Parijs. Hoe gaan de agrarische leden daarmee om? Is het niet moeilijk hier als Rabobank het voortouw te nemen als een deel van de leden niet wil?
„Als bank geloven wij in ‘Parijs’. Volgens mij gelooft de Nederlandse samenleving daar in het algemeen in. Maar we hebben ook gewoon boeren die klant zijn en die morgen geholpen moeten worden. Dat verbinden is heel relevant. Daar roepen ook onze ledenraden toe op. Daar zijn we mee bezig, daar zitten we middenin.
„Zo hebben we 3 miljard euro vrijgemaakt voor rentekortingen bij investeringen in bijvoorbeeld extensivering [meer grond per dier]. Dat wordt al gebruikt. En dan helpt duidelijkheid in het politieke landschap. Want boeren willen duidelijkheid voor ze een besluit nemen over hun toekomst.”
Was het niet beter geweest als de Rabobank boeren had geholpen door eerder te waarschuwen voor de nadelen van schaalvergroting? De kritiek is dat de bank nog lang megastallen heeft gefinancierd, terwijl men had kunnen weten dat dit niet de juiste weg was.
„Ik denk dat de bank vooropliep in de vaart der volkeren richting Parijs. Ze heeft zich daar op allerlei manieren aan verbonden, met beleid en plannen. En die voeren we uit. We zitten midden in dat proces. Ik denk niet dat de bank sneller kan. Sterker, de bank moet heel goed nadenken over de snelheid waarmee we naar Parijs willen, ten opzichte van hoe we morgen willen boeren. Dat is geen makkelijke route.”
Maar al vóór Parijs was bekend dat het niet de goede kant op ging met klimaat en milieu.
„Parijs is wel echt het momentum geweest dat banken zich zijn gaan verbinden aan doelen als net zero-uitstoot.”
De bank moet nadenken over de snelheid waarmee we naar Parijs willen, ten opzichte van hoe we morgen willen boeren
Dat had niet eerder gekund?
„Dan overvraag je mij. Ik was toen geen bestuurder, ik was daar toen niet bij betrokken. Ik kan wel zeggen: de tijdgeest is veranderd. En toen de tijdgeest veranderde, is de Rabobank meegegaan.”
Het gesprek met Van Kemenade vindt plaats in Soesterberg, in een lunchpauze tijdens de tweede en laatste dag van een bijeenkomst met zijn managementteam. „Teambuilding is voor mij heel belangrijk. Het echt samen gaan doen.” Die avond voetbalt het Nederlands elftal tegen Frankrijk – na de fondue gaat hij er met zijn vrouw naar kijken. „De vrijdag is echt voor ons twee, behalve als er eens een feestje is of zo. Vroeger was ik veel van huis. Dan worden de weekenden wel heilig.”
