De ochtend begon dinsdag voor Brusselaars angstaanjagend vertrouwd: onder de hoogste terreurdreiging (niveau 4), terwijl veel scholen aankondigden dicht te blijven en met een officiële oproep zo veel mogelijk thuis te blijven.
Twaalf uur eerder speelde zich ten noorden van het Brusselse centrum een drama af. Een gewapende man schoot er twee Zweedse mannen neer, een derde persoon raakte zwaargewond. Dinsdagochtend vroeg was de verdachte nog altijd voortvluchtig. Even na 8:00 uur werd de 45-jarige Abdesalem L. in een café in de wijk Schaarbeek door de politie neergeschoten.
De aanslag, waarvan de politie al snel meldde dat er een terroristisch motief achter zat, kwam jaren nadat de Belgische hoofdstad eveneens werd geteisterd door terreurdreiging. Eind 2015 bleken de bij de aanslagen in Parijs betrokken terroristen nauwe banden te hebben met Brussel. Begin 2016 kwamen bij zelfmoordaanslagen in Brussel 35 mensen om het leven.
Het heeft de Belgische hoofdstad een flink trauma bezorgd, dat na de schietpartij maandagavond direct opspeelde. Temeer omdat de vermoedelijke dader bekend was bij de autoriteiten en er daarom, net als zeven jaar geleden, direct gespeculeerd werd of de politie de dreiging niet had moeten voorzien en dus de aanslag mogelijk voorkomen had kunnen.
Aanslag tegen Zweden
De 45-jarige man van Tunesische afkomst opende maandagavond rond 19:15 uur aan het Saincteletteplein aan de rand van het centrum van de stad het vuur op personen. Twee Zweedse mannen werden daarbij gedood, een derde raakt zwaargewond. De Zweedse toeristen, van in de zestig en in de zeventig, waren in Brussel vanwege de voetbalwedstrijd die hun nationale team later die avond tegen de Belgen zou spelen. Ze droegen een voetbalshirt van het Zweedse elftal.
Op een video is te zien hoe de schutter vluchtende mensen een gebouw in volgde en weer naar buiten liep. Een andere video vanuit een raam toont hoe de schutter openlijk op straat zijn geweer herlaadde en nog een paar keer schoot op voorbijrijdende auto’s.
Na de aanslag plaatste L. op zijn Facebookpagina onder de alias Slayem S. een video waarin hij verklaarde dat hij een strijder van Islamitische Staat (IS) is en „net drie Zweden heeft neergeschoten”. In die video draagt hij dezelfde felgekleurde oranje jas en witte pet als tijdens de beschietingen. Het Belgische parket bevestigt dat de man zijn daad zo heeft opgeëist.
Op Facebook plaatste hij eerder een bericht waarin hij verwees naar de moord op een 6-jarige Palestijns-Amerikaanse jongen in de Verenigde Staten. De dader van die aanslag vertelde later zelf dat zijn daad een reactie was op de recente aanval van Hamas op Israël en dat hij de jongen had belaagd vanwege zijn islamitische geloof.
„De moord op het kind dat vandaag in Amerika werd gedood met 26 messteken, noemden ze een brute misdaad omdat hij een moslim was. Als de vermoorde jongen een christen was geweest en de moordenaar moslim, zouden ze het terrorisme noemen”, schreef L. daarover. Ook deelde hij steunbetuigingen met het Palestijnse volk, waardoor het Belgische federaal parket een eventuele link met het opgelaaide conflict tussen Israël en Gaza niet uitsluit. L.’s account is inmiddels gedeactiveerd.
Een TikTok-account dat dezelfde naam draagt, volgt een anti-Zweedse pagina genaamd Sweden Injustice. Dat account deelt video’s met complottheorieën, zoals over moslimkinderen die door de Zweedse overheid zouden worden ontvoerd.
„Alles wijst erop dat dit een aanslag is gericht tegen Zweden en Zweedse burgers, alleen maar omdat het Zweden zijn”, bevestigde de Zweedse premier Ulf Kristersson tijdens een persconferentie dinsdagochtend. In dat land werden de afgelopen maanden verscheidene keren korans verbrand, wat tot hevige protesten leidde in een aantal Arabische landen. De Zweedse ambassade in Irak werd in brand gestoken en ook terreurbeweging Al-Qaida riep op tot aanslagen tegen het land. Volgens Kristersson gaat Zweden gebukt onder „het grootste veiligheidsgevaar sinds de Tweede Wereldoorlog”. Hij kondigde aan dat zijn land harder gaat optreden tegen migranten die geen verblijfsvergunning hebben en riep Europese landen op tot betere controle van de buitengrenzen.
Gewaarschuwd voor dader
Abdesalem L. kwam in 2016 voor het eerst bij de Belgische politie in het vizier. Toen waarschuwde een buitenlandse politiedienst dat de man een geradicaliseerd profiel had en wilde uitreizen naar een conflictgebied voor de jihad. Maar met die informatie zou niets zijn gedaan en de schutter stond niet op de OCAD-lijst voor potentieel gevaarlijke personen. „Zeker in de periode van de terreurcrisis waren er tientallen meldingen per dag van die aard”, aldus minister van Justitie Vincent van Quickenborne (OpenVLD). Volgens de Zweedse premier Ulf Kristersson verbleef de man ook een tijdje in Zweden, maar was hij daar niet bekend bij de politie.
L. vroeg in november 2019 asiel aan in België. Hoewel die aanvraag in oktober 2020 werd afgewezen, bleef hij, onder de radar, in het land. De verdachte zou bovendien eerder dit jaar een andere asielzoeker in België bedreigd hebben, die daarvan aangifte deed en daarbij vermeldde dat de Tunesiër in eigen land veroordeeld zou zijn geweest.
Volgens Van Quickenborne alarmeerde dat weliswaar de politie, maar zou van acute dreiging geen sprake zijn geweest. De politie zou het dossier van de man juist deze dinsdag bespreken. Verschillende Belgische politici stelden dinsdag openlijk vragen over waarom de Tunesiër zonder verblijfsvergunning in België kon wonen, als bekend geradicaliseerde vrij rondliep, en hoe hij aan een oorlogswapen kon komen. „Een paar bekende kwetsbare punten in het beleid, die bij de vorige aanslagen werden aangestipt, komen opnieuw bloot te liggen”, becommentarieerde columnist van De Morgen Bart Eeckhout dinsdagmiddag.
Lees ook
Lange celstraffen helen niet alle wonden van de aanslagen op luchthaven Zaventem