Brussel wil misleidende finfluencers via opdrachtgevers aanpakken

Particuliere beleggers Finfluencers prijzen financiële producten aan. De bedrijven erachter worden straks aansprakelijk gesteld voor wanpraktijken.

Een TikTokker of YouTuber plaatst een video met een link naar een bedrijf. Als iemand daarop klikt en klant wordt, verdient de finfluencer daar ook aan.
Een TikTokker of YouTuber plaatst een video met een link naar een bedrijf. Als iemand daarop klikt en klant wordt, verdient de finfluencer daar ook aan. Foto Getty

Stel, een YouTube-ster prijst een riskant beleggingsproduct aan en trekt met misleidende informatie duizenden nieuwe klanten aan voor de firma achter dit product. In de toekomst kan dit niet alleen gaan leiden tot problemen voor deze YouTuber, maar ook voor bestuurders van het bedrijf dat hem betaalt. Dit staat in nieuwe voorstellen van de Europese Commissie om particuliere beleggers te beschermen tegen wanpraktijken.

Onderdeel van het woensdag gepresenteerde wetgevingspakket vormen maatregelen tegen misleiding door finfluencers, mensen die geld verdienen met het online promoten van financiële producten. De voorgestelde wetgeving, die door Europees Parlement en lidstaten moet worden goedgekeurd, stelt bedrijven die finfluencers inzetten aansprakelijk voor de verspreiding van misleidend beleggingsadvies.

Bedrijven die beleggingsproducten aanbieden, zoals vermogensbeheerders, verzekeraars of cryptoplatformen, moeten hun marketingactiviteiten via finfluencers volgens de Brusselse voorstellen strikt vastleggen, zodat toezichthouders een overzicht krijgen van deze activiteiten.

Lees ook: Het cryptobedrijf dat zich tussen de wereld van bankiers en accountants beweegt: Bitvavo

5 miljoen euro kwijt

Nationale toezichthouders hebben de finfluencers intussen zélf steeds meer in het vizier. De Nederlandse Autoriteit Financiële Markten (AFM) kondigde in 2021 aan actiever te gaan handhaven op activiteiten van financiële influencers. Het Financieele Dagblad berichtte eerder deze week dat honderden particuliere beleggers ten minste 5 miljoen euro hebben verloren aan Grinta Invest, een beleggingsplatform. Grinta, gevestigd op de Marshalleilanden, werd gepromoot door finfluencers. De AFM doet volgens het FD onder meer onderzoek naar Elmer Hogervorst, fiscaal jurist en adviseur van vermogende particulieren, en naar ‘geldpsycholoog’ Hanneke van Onna.

De route die de Commissie kiest – de opdrachtgevers van de finfluencers aanpakken – is volgens Europarlementariër Paul Tang (PvdA) waarschijnlijk effectief. „Vaak gaat het om bedrijven die toch al gereguleerd zijn en onder toezicht vallen. Dat maakt de aanpak van bedrijven makkelijker”, zegt Tang aan de telefoon. Het voorbeeld van het op de Marshalleilanden gevestigde Grinta laat wel zien dat het niet altijd eenvoudig is om bedrijven tot de orde te roepen, zo tekent Tang daarbij aan. Onduidelijk is wie de eigenaren zijn van Grinta Invest, schrijft het FD.

Finfluencers verdienen onder meer geld via ‘affiliate links’. Een YouTuber of TikTokker zet onder zijn video een link naar een bedrijf. Als iemand daarop klikt en klant wordt, krijgt de eigenaar van dat kanaal vanaf dat moment inkomsten.

Provisieverbod

In Nederland geldt een zogeheten provisieverbod: vergoedingen door beleggingsondernemingen aan externe financieel adviseurs voor het aanbrengen van klanten zijn verboden, om belangenverstrengeling bij financieel advies tegen te gaan. Toezichthouder AFM waarschuwt finfluencers op zijn site: er is al sprake van provisie als de beleggingsonderneming aan jou als finfluencer een vergoeding geeft voor nieuwe klanten die op zijn minst zijn begonnen met […] het openen van een beleggingsrekening.”

Zo’n provisieverbod geldt niet in de hele Europese Unie. Nederland en Europese consumentenorganisaties hadden bij de Commissie aangedrongen op de opname van een Europees provisieverbod in het wetgevingspakket dat deze week werd gepubliceerd. Ook de sociaal-democratische fractie van Tang is voor zo’n verbod. Maar delen van de Europese financiële sector vrezen dat veel aanbieders van financieel advies bij een provisieverbod wegvallen, waardoor het aantal particuliere beleggers zal afnemen.

De EU probeert zijn kapitaalmarkt juist te verdiepen, onder meer omdat dit de financieringsmogelijkheden voor bedrijven vergroot. De Commissie was uiteindelijk gevoelig voor dit argument: er komt voorlopig geen provisieverbod in de EU, hoewel er wel strengere regels voor provisie moeten komen.

Ook in de VS hoog op de agenda

De groeiende rol van finfluencers staat ook bij de Amerikaanse autoriteiten hoog op de agenda. Toezichthouder SEC trof in oktober 2022 een schikking met reality-tv-ster Kim Kardashian, die voor het maken van reclame voor cryptomunt EMAX op sociale media betaald kreeg, maar dit niet had gemeld. Kardashian moest een boete van 1,26 miljoen dollar (1,17 miljoen euro) betalen. In maart trof de SEC schikkingen met acht andere bekende Amerikanen, onder wie actrice Lindsay Lohan, vanwege misleidende reclame op sociale media voor cryptobeleggingen.