De Europese Unie moet gaan onderhandelen over toetreding met Oekraïne, Moldavië en Bosnië en Herzegovina. Met dat advies zet de Europese Commissie deze woensdag de deur richting EU-uitbreiding een stukje verder open. Het advies is vooral voor het in een voortslepende oorlog gevangen Oekraïne een belangrijke opsteker, hoewel de toetredingsgesprekken naar verwachting nog jaren zullen duren.
„Dit is een historische dag”, aldus voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen woensdag tijdens een persconferentie. Ze noemde EU-uitbreiding „essentieel” vanwege de geopolitieke realiteit en een „investering in onze veiligheid”. Het illustreert hoezeer de Russische inval een zwieper heeft gegeven aan de discussie over verdere uitbreiding van de Europese Unie, iets waarvoor vóór februari vorig jaar binnen de EU weinig animo was.
Lees ook
Nieuwkomers zullen de Europese Unie opschudden
Een besluit over de start van de gesprekken moet nu eerst nog worden bevestigd door Europese regeringsleiders, tijdens een ontmoeting medio december. Verwacht wordt dat het advies van de Commissie op brede steun kan rekenen. Tegelijk is er onzekerheid over de houding van de Hongaarse premier Viktor Orbán, die steeds openlijker aanschurkt tegen Rusland. De vrees is bovendien dat Hongarije instemming afhankelijk maakt van de Brusselse uitbetaling van EU-fondsen die vanwege zorgen over de Hongaarse rechtsstaat vorig jaar bevroren werden.
Stroomversnelling
De mogelijke EU-toetreding van Oekraïne is sinds de Russische inval vorig jaar in een stroomversnelling gekomen. Vorig jaar zomer besloot de EU het land al versneld ‘kandidaat-lid’ te maken. Destijds benoemde Brussel ook verschillende voorwaarden waaraan Oekraïne moest voldoen om ook daadwerkelijke onderhandelingen te starten.
Van die zeven voorwaarden, schrijft de Commissie woensdag, voldoet Kyiv nu aan vier. Voldoende stappen zijn volgens Brussel gezet bij het waarborgen van de onafhankelijke selectie van rechters voor het grondwettelijk hof en de Hoge Raad voor justitie, verbeterde witwaswetgeving en een aangepaste mediawet. Tegelijk moet Oekraïne nog wel meer doen aan de bestrijding van corruptie, het terugdringen van de invloed van oligarchen en de bescherming van minderheden.
Toch pakt het advies nu positief uit, omdat de laatste stappen volgens de Commissie wel binnen handbereik zijn. Het belang van het politieke signaal aan Kyiv dat het land goed op weg is en daarin wordt gesteund door de EU, wordt in zowel Brussel als de meeste EU-landen onderstreept. Als EU-landen in december groen licht geven, kan Oekraïne in de maanden daarop de laatste wetten invoeren waarna de eerste gesprekken volgend jaar kunnen beginnen.
„Jullie hebben grote vooruitgang geboekt, veel groter dan iemand had verwacht van een land in oorlog”, benadrukte Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zaterdag dan ook tijdens een bezoek aan het Oekraïense parlement in Kyiv. „Jullie kunnen het halen. En snel ook. Jullie hebben al ruim 90 procent voltooid.”
Niet alleen voor Oekraïne had Brussel woensdag goed nieuws: ook met Moldavië en Bosnië moet de EU als het aan de Commissie ligt binnenkort onderhandelingen starten. Ook Moldavië is er volgens de Commissie bijna en moet nog een paar extra wetten invoeren voordat gesprekken volgend jaar kunnen starten. Een positief besluit van EU-landen wordt ook hier als weinig controversieel gezien.
Politiek signaal
Dat ligt anders voor Bosnië en Herzegovina, waarmee de gesprekken als het aan Brussel ligt op termijn ook moeten beginnen. Waar Oekraïne en Moldavië volgens analisten afgelopen jaar grote vooruitgang hebben geboekt bij het versterken van de rechtsstaat, verslechterde de situatie in het kleine Balkanland tegelijkertijd juist.
Toch adviseert de Commissie om met Bosnië te gaan onderhandelen, mits dat land nog cruciale stappen zet. Het is een duidelijk politiek signaal uit Brussel, in de hoop zo te voorkomen dat het land verder afglijdt. „We openen de deur, maar om er doorheen te gaan moet Bosnië en Herzegovina wel nog iets doen”, aldus Von der Leyen. Tegelijk is onduidelijk of het Bosnië überhaupt kan lukken binnen afzienbare tijd aan de voorwaarden te voldoen.
Tenslotte wil de Europese Commissie ook Georgië dichterbij halen. Kreeg het land vorig jaar al vooruitzicht op een toetredingstraject, nu adviseert Brussel Georgië ook daadwerkelijk kandidaat-lid te maken.
