Veel Britten houden best van een gokje. Ze zetten graag een flutter, een laag geldbedrag, in bij paardenraces en voetbalwedstrijden, bij rugby of tennis. Maar leden van de Conservatieve Partij die met voorkennis op de datum van de verkiezingen gokken? Dat gaat wel ver. Te ver, volgens de wet: op zulke fraude staat in het Verenigd Koninkrijk een gevangenisstraf van maximaal twee jaar.
Al dagen gaat het in het VK over weinig anders dan de partijgenoten van premier en leider van de Conservatieven Rishi Sunak, die in de dagen voor zijn aankondiging van de Lagerhuisverkiezingen bij gokkantoren hadden ingezet op een verkiezing in juli. De verkiezingen zijn volgende week donderdag, 4 juli. In een campagne die voor hen toch al moeizaam verloopt, zitten Sunak en zijn partij opnieuw in de hoek waar de klappen vallen.
Lees ook
De campagne van Rishi Sunak is een cadeau voor Labour en voor cartoonisten
Druppelsgewijs werd bekend dat in elk geval vijf personen hun ‘geluk’ wilden beproeven: een naaste adviseur van Sunak, het hoofd data van de partij, de campagnedirecteur en zijn vrouw, en een van zijn persoonlijke beveiligers. Van die vijf zijn er twee ook kandidaat voor het Lagerhuis. Niet van iedereen is bekend hoeveel geld ze hadden ingezet. Sunaks adviseur zou 500 pond (ongeveer 590 euro) hebben gewonnen met een inleg van 100 pond. Het hoofd van de data-afdeling zou tientallen kleine bedragen hebben ingelegd, wat hem enkele duizenden ponden zou hebben opgeleverd.
Dit lijkt op ‘Partygate’
Maandagavond, bij een live gesprek met kiezers georganiseerd door tabloid The Sun, kon Sunak weinig anders dan meeveren met de verontwaardiging over Betgate. Hij was „ongelofelijk boos” dat zoiets heeft kunnen gebeuren en „het enige juiste is om dit tot op de bodem uit te zoeken”.
Maar Sunak wachtte er vrij lang mee zijn partijgenoten te schorsen vanwege de beschuldigingen. Pas dinsdagmorgen werd bekend dat hij de partijsteun intrekt voor de twee Lagerhuiskandidaten. Daarvoor verwees hij steeds naar de onafhankelijke goktoezichthouder. Die heeft inmiddels een breed onderzoek ingesteld naar alle weddenschappen rond de verkiezingen die meer dan 199 pond hebben opgeleverd. Het zou dus kunnen dat er de komende dagen nog meer namen opduiken – dinsdag meldde dagblad The Telegraph dat ook vijf politieagenten inmiddels verdacht zouden worden. De Londense politie was ook vooraf op de hoogte van de aankondiging van de verkiezingen.
De Britse media kunnen hun creativiteit in elk geval goed kwijt in het wedschandaal. Een greep uit de koppen: What are the odds? A flutter shambles. All bets off on trust in Tories. Zoals nieuwswebsite Politico vilein schreef: „Tenminste nog een paar Tories profiteren van Rishi Sunaks gok om de verkiezingen uit te schrijven.”
Bij politiek nieuws is vaak de vraag wat kiezers er echt van mee krijgen. Maar dit schandaal lijkt wel tot hen door te dringen. Eind vorige week waren de dubieuze weddenschappen het nieuwsonderwerp waar de meeste Britten iets over gehoord hadden. Ondervraagden van peilingbureau YouGov noemden het nog vóór het algemene feit dat er verkiezingen gehouden worden. Woensdagavond gaan premier Sunak en Labourleider Keir Starmer voor de laatste keer met elkaar in debat bij de BBC en dan komt dit onderwerp ook ongetwijfeld langs.
Voor de Conservatieven valt deze kwestie te vergelijken met Partygate, waarbij tijdens de coronalockdowns medewerkers van toenmalig premier Boris Johnson veelvuldig de regels overtraden. Ze smokkelden rolkoffers met wijn naar binnen om op vrijdagmiddagen te kunnen borrelen. Conservatieve ministers maakten deze vergelijking zelf de afgelopen dagen in de media, om kiezers te laten zien dat zij ook afstand nemen van hun partijgenoten. „Het lijkt erop dat wij ons niet houden aan de regels die we voor de rest bepalen”, zei minister Michael Gove tegen The Times. Precies waarom de Britten zo boos waren over het schenden van de lockdownregels.
Een ‘supermeerderheid’
Intussen is er nog maar ruim één week te gaan tot de verkiezingen, volgende week donderdag. De twee grote partijen proberen allebei om de vele opiniepeilingen in hun voordeel uit te leggen. In de meeste peilingen haalt oppositiepartij Labour een duidelijke meerderheid van de 650 zetels in het Lagerhuis binnen en lijden de Conservatieven een groot verlies. Alleen de grootte van die meerderheid verschilt nogal per peiling, net als de aantallen zetels voor kleinere partijen als Reform UK van Nigel Farage en de Liberaal-Democraten.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data117592734-7b59ab.jpg|https://images.nrc.nl/1Y0KJVetIDx0jGuQzhDM4BuklFk=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data117592734-7b59ab.jpg|https://images.nrc.nl/4vqMymN_YovpKYvrOWLZEmg5xpM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data117592734-7b59ab.jpg)
Volgens een van de voor de Tories meest dramatische peilingen zou Labour meer dan vijfhonderd zetels halen en zouden de Conservatieven maar 53 zetels overhouden; bij de vorige verkiezingen in 2019 wonnen zij er 365. Driekwart van de ministers in het huidige kabinet zou dan zijn zetel kwijtraken en zelfs premier Rishi Sunak zou niet zeker zijn van herverkiezing in zijn district in North Yorkshire. Al is het nog nooit voorgekomen dat een zittend premier verloor in zijn eigen kiesdistrict.
Lees ook
Labour-leider Keir Starmer: een ‘politieke robot’ die Labour naar het midden duwt, en naar de macht
De Tories hameren er nu al een paar weken op dat zo’n ‘supermeerderheid’ van Labour in het Lagerhuis schadelijk zou zijn voor het land en het moeilijk zou maken om oppositie te voeren. Impliciet erkennen ze daarmee hun aanstaande verlies, alleen proberen ze dat ermee te beperken. Zoiets als een supermeerderheid bestaat niet in de Britse politiek: een meerderheid van één zetel is in het Lagerhuis genoeg om wetgeving door te voeren. Toch lijken vooral zwevende kiezers gevoelig voor hun argument.
Precies hierom waarschuwt ook Labour nu voor de invloed die peilingen op stemgedrag kunnen hebben en dat hun voorsprong niet zo zeker is als die lijkt. De campagneleider stuurde volgens de BBC een interne memo naar alle kandidaten dat een kwart van de kiezers nog zweeft. „Als kiezers denken dat de verkiezing een gedane zaak is, kan het onbedoelde gevolg zijn dat de Tories juist meer zetels binnenhalen.”
