Brandende vuilstort bedreigt milieu en gezondheid op Bonaire: ‘Ook Den Haag heeft deze afvalramp jarenlang genegeerd’

Zware en zwarte dagen zijn het, voor de honderden omwonenden van de vuilstort op Bonaire. Dinsdagavond laat brak een grote brand uit op de stortplaats Selibon. Veertig omwonenden moesten snel worden geëvacueerd vanwege de sterke rookontwikkeling. Vijftig van hen werden ondergebracht in een hotel in de hoofdstad Kralendijk, waar ze blijven tot ze weer veilig kunnen terugkeren naar hun huizen.

Ook Jan Verbeek, voorzitter van de bewonersorganisatie Pro Lagun, moest vlug handelen, vertelt hij via de telefoon. Hij woont op minder dan drie kilometer van de vuilstort. „Ik haalde met mijn vrouw onze twee zoontjes uit bed en we vertrokken snel naar vrienden, weg van de zwarte rookwolken.” De brandweer heeft vrijdagochtend lokale tijd het vuur onder controle, maar de rook houdt aan, vertelt Verbeek.

„Het eilandbestuur sprak woensdag tijdens een spoedzitting weer over ‘een incident’,” zegt Verbeek, „maar de branden zijn een structureel probleem. In mei woedde ook al een brand, die vier dagen duurde, en in maart was er ook brand. Nu zit het hele eiland weer in de stank.”

De stortplaats is niet vergund, niet omheind en het storten van afval gebeurt vrijwel ongecontroleerd, stelt de inspectie

De ‘landfill bij Lagun’, zoals de Selibon-vuilstort in de volksmond heet, ligt zes kilometer ten oosten van Kralendijk. Gezien de wind vrijwel altijd uit het oosten waait, hebben vooral de oostelijke wijken last van de rook en stank. Hoe giftig die rook is, is niet duidelijk omdat er onvoldoende metingen zijn geweest.

„De brandweer werkt sinds dinsdag hard om de opslag van afgewerkte olie en andere gevaarlijke materialen veilig te stellen, maar de stank houdt aan,” vertelt ook Judith Brekelmans, een consultant die tien jaar geleden naar Bonaire verhuisde. „Mijn huis staat zeven kilometer van de stort, maar ook ik heb de deuren en ramen de hele dag dicht. Er ligt van alles op de vuilstort, ook vrieskisten en koelkasten, die gaan ook in de fik, waarbij gevaarlijke stoffen vrijkomen.”

‘Tijdbom’

Het afvalcentrum Selibon, dat in de jaren negentig werd geopend, is al jaren een doorn in het oog van omwonenden. Er is te weinig toezicht, het afval wordt niet gescheiden en alles wordt lukraak gestort, zegt Verbeek. „Als je naar de stort gaat, vraagt niemand wat je komt doen. Aannemers dumpen golfplaten met asbest en steken die in de hens. Er ligt ook medisch afval, prikmateriaal, bloed. Het is een tijdbom.”

Het gevaar van de stortplaats voor het milieu en de volksgezondheid werd eind oktober onderschreven door een rapport van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), de toezichthouder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Sinds 1 april van dit jaar vallen bedrijven op Bonaire – evenals Saba en Sint Eustatius een bijzondere gemeente van Nederland – onder nieuwe milieuwetgeving. Daardoor kan de ILT concreter inspecteren.

De ILT noemt de situatie bij Selibon „zorgwekkend, complex en urgent”. Er is sprake van „risico’s voor het milieu die wekelijks toenemen”. Op het terrein staan ongekoelde zeecontainers met biomedisch afval dat niet verbrand kan worden, omdat de installatie na klachten van de omwonenden is stopgezet. En containers met asbesthoudend materiaal dat niet goed is verpakt en via regenwater kan weglekken naar de bodem en het oppervlaktewater.

Bonairianen zeggen dat hun kippen en geiten doodgaan door de zwarte rook van de branden

In een interview in Trouw omschrijft ILT-teamleider Stan Smeulders de situatie op de vuilstort als „Lekkerkerk in het kwadraat” – een verwijzing naar het gifschandaal uit 1980, toen bleek dat driehonderd woningen in het Zuid-Hollandse dorp Lekkerkerk waren gebouwd op vervuilde grond.

Ook rond Selibon is de natuur vervuild. Onderzoekers van Wageningen University rapporteerden onlangs dat de kustwateren bij Lagun, aan de oostzijde van de stort, hoge concentraties van zware metalen bevatten, zoals koper, zink en kobalt. Smeulders pleit voor een grote opruiming van het gebied. Hij schat dat die drie jaar in beslag zal nemen.

Volgens de ILT moet vooral het bestuur van Bonaire orde op zaken stellen. „De stortplaats is niet vergund, niet voorzien van een omheining en het storten van afval gebeurt vrijwel ongecontroleerd,” aldus het inspectierapport. Veel omwonenden hebben last van hun luchtwegen en kampen met andere fysieke klachten.

Druk

Jan Verbeek van Pro Lagun denkt dat het eilandbestuur de milieuproblemen al jaren onderschat. Hij verwijt het ook dat het slechts terughoudend informatie deelt. „Er wordt hier vooral ‘gerommeld’. Dan krijgen niet-bestaande bedrijven de opdracht om afval te verwerken. Dat frustreert de bewoners. Het bestuur vergadert, bespreekt externe rapporten en maakt alleen microstappen. Daarbij moet ik aantekenen dat ook Den Haag deze afvalramp jarenlang heeft genegeerd.”

Gedeputeerde Clark Abraham noemt de situatie met de vuilstort „complex”. Hij stelt dat het bestuurscollege van Bonaire maximale druk heeft gezet op Selibon N.V. om het afval beter te verwerken. „We hebben geëist dat ze de bedrijfsvoering opkrikken, maar dat deden ze niet. We hebben negen jaar lang geen jaarrekening ontvangen.”

Volgens Daisy Coffie, lid van de eilandraad voor de politieke partij M21, is de problematiek op de vuilstort door de brand tot een ‘vulkaanuitbarsting’ gekomen. Ze erkent dat het overheidstoezicht op Selibon onvoldoende is. „Het ILT-rapport was vernietigend. Vergunningen en toezicht ontbraken totaal. We moeten hulp vragen aan Nederland om dit probleem op te lossen.”

Verder vindt Coffie dat de gezondheid van de medewerkers van de stortplaats en omwonenden moet worden onderzocht. „Ik hoor van bewoners dat ook hun kippen en geiten doodgaan door de zwarte rook van de branden. Dit is zeer zorgwekkend.”

Delen

Mail de redactie

Niet alleen het verloop van de verkiezingsdag van de recente parlementsverkiezingen in Georgië zat vol met onregelmatigheden, maar ook in de details van de resultaten is het verkiezingsbedrog duidelijk te zien, zeggen onderzoekers van verkiezingsmonitor Europe Elects.

„Onze analyse laat zien dat het heel onwaarschijnlijk is dat al deze afwijkingen, in verschillende soorten analyses, op een legitieme manier zijn ontstaan”, schrijft Julius Lehtinen per mail op vragen van NRC. Lehtinen is politicoloog en hoofdredacteur van Europe Elects, een onafhankelijke organisatie die grafieken en analyses publiceerde van Europese verkiezingen vanaf 2014.

Op 26 oktober gingen de inwoners van Georgië, een bevolking van 3,69 miljoen, naar de stembus. Volgens de Georgische kiescommissie was 53,92 procent van de stemmen voor de Rusland-gezinde partij Georgische Droom, en 37,78 procent voor de bij elkaar zeventien oppositiepartijen.

Georgische Droom riep de overwinning uit, maar verkiezingswaarnemers meldden talrijke onregelmatigheden, vooral in de dunbevolkte plattelandsgebieden: bedreiging en omkoping van kiezers, het hinderen, aanvallen en wegjagen van waarnemers, of kiezers die twee biljetten kregen. Ook waren de stembiljetten doorschijnend, zodat het onmogelijk was een geheime stem uit te brengen.

De Georgische kiescommissie scande de uitslagenformulieren van 3088 stembureaus, en zette ze online. Zo is bijvoorbeeld te zien dat in het 33e kiesdistrict van Didoebe in het centrum van hoofdstad Tbilisi 297 Georgiërs (47,1 procent) voor Georgische Droom stemden, en 334 (52,9 procent) voor andere partijen. Onderzoekers zetten de duizenden scans om in een spreadsheet waarop ze hun analyses en grafieken baseren.

Karakteristiek patroon

Aan de details van de resultaten zelf kun je zien dat de verkiezing niet eerlijk is verlopen, zegt Lehtinen. Neem bijvoorbeeld een grafiek waarin op de horizontale as percentages staan, en op de verticale as het aantal stembureaus waar dat percentage stemmen voor Georgische Droom werd uitgebracht. Bij eerlijk verlopen verkiezingen, geeft dat een grafiek met een vorm die in de statistiek een ‘normale verdeling’ heet. „Het is een verdeling met één piek die eruit ziet als een klokvormige kromme”, zegt Lehtinen.

De meeste stembureaus op het Georgische platteland zitten rond een percentage van 65 procent van Georgische Droom-stemmers. Voor lagere, of hogere, percentages neemt het aantal bijbehorende stembureaus Georgische Droom-stemmers af: eerst langzaam, dan snel, in een karakteristiek patroon. Lehtinen: „Hoewel er natuurlijk altijd afwijkingen zijn, is deze normale verdeling bij verkiezingen vrijwel altijd te herkennen.”

Maar in de grafiek voor stembureaus op het Georgische platteland heeft de ‘Georgische Droom’-klokvorm een vreemd soort plateau aan de rechterkant: er zijn daar relatief heel veel stembureaus waar 80, 90, of 95 procent voor Georgische Droom stemde. In de stedelijke gebieden is dat plateau niet te zien, en ook niet bij andere partijen.

Een ‘Russische staart’

Onder statistici is dit bekend als een ‘Russische staart’, voor het eerst beschreven bij frauduleuze Russische verkiezingen. In zijn meest extreme vorm is een Russische staart een scherpe piek helemaal rechts in de grafiek: een flink aantal stembureaus met precies 100 procent stemmers voor één partij of kandidaat: overduidelijk gesjoemel. „Maar ook een minder scherpe afwijking van de normaalverdeling moet een verklaring hebben, die overigens niet per se frauduleus hoeft te zijn”, zegt Lehtinen.

De Russische staart mag dan afkomstig zijn uit Georgiës noorderbuur, datzelfde Rusland heeft de forensische verkiezings-statistiek ook flink vooruit geholpen, met frauduleuze verkiezingen maar ook met methoden om die te ontmaskeren. Zo pionierde de Russische nonprofit-organisatie Golos (‘stem’) met statistische analysemethodes, en zijn het Russische statistici die de Sobyanin-Sukhovolsky-methode-bedachten.

Bij die techniek wordt voor elk stembureau en voor elke partij een punt gezet: op de verticale as staat het percentage van het totale aantal geregistreerde stemmers dat op die partij gestemd heeft, de horizontale as is de opkomst in dat stembureau. Dat levert per partij een puntenwolk op. Lehtinen: „Normaal gesproken volgt die wolk ongeveer een rechte lijn: hoe hoger het aandeel van de partij, hoe steiler de lijn.”

Voor de stembureaus uit de grote steden klopt dat heel aardig: de wolk is dun en langgerekt, en ligt dicht geconcentreerd rond de rechte lijn die het dichtst bij de puntenwolk blijft. Maar de stembureaus op het platteland tonen iets anders: boven de puntenwolk is een ijlere ‘mist’ van punten te zien, die soms wel heel dicht aankruipen tegen de maximale score van 100 procent. In die stembureaus gingen dus bijna alle stemmen naar de Georgische Droom. „De variatie in het aantal stemmers is op het platteland veel groter dan in de steden, en alle variatie is steeds in het voordeel van Georgische Droom”, zegt Lehtinen.

Eerlijke wolk

Ook is de trendlijn voor Georgische Droom in de plattelandslocaties wel erg steil. De theoretisch maximale steilheid van de Sobyanin-Sukhovolsky-grafiek, ofwel de ‘helling’, is 45 procent. Maar in de ‘Georgische Droom’-resultaten voor het platteland was de trendlijn zelfs nog steiler, iets wat de Russische statisticus Roman Udot verklaarde doordat stemmen voor oppositiepartijen omgekat worden naar ‘Georgische Droom’-stemmen. „Dat is zeker een anomalie die heel lastig is te verklaren met legitieme redenen”, zegt Lehtinen.

Een laatste grafiek die te denken geeft: de puntenwolken die je krijgt als je stemmersaandeel per partij in procenten uitzet tegen de opkomst in procenten. „Normaal gesproken geeft dit een ‘eerlijke wolk’: een redelijk compacte wolk zonder veel uitschieters. Die zien we heel consistent bij andere verkiezingen”, stelt Lehtinen.

Maar nu waaiert de ‘Georgische Droom’-wolk uit naar boven, richting de honderd procent ‘Georgische Droom’-stemmen. Dit is de ‘kometenstaart’, aldus Lehtinen. „Net als kometen hebben ze een uitwaaierende, dunne staart. Russische verkiezingen hebben dit meestal nog veel sterker, dus zaken liggen in Georgië nog wel genuanceerder.”

Ongeldig verklaard

Inmiddels heeft de Georgische president Salome Zoerabisjvili de uitkomst van de verkiezingen verworpen, zijn er dagelijks protesten, en hebben rechters de uitslagen van sommige kiesdistricten ongeldig verklaard. De Georgische kiescommissie is met een verklaring gekomen waarin ze ingaan op ‘misleidende informatie die online circuleert’ en ‘diagrammen en commentaar met statistische analyse’, en benadrukt dat die niet kunnen dienen als definitief bewijs.

Daarmee is Lehtinen het overigens eens: „We hebben het over waarschijnlijkheden, en het is heel zeldzaam dat alleen statistische afwijkingen overtuigend bewijs van fraude vormen” (al was dat wel zo in de Liberiaanse verkiezingen van 1927 waarbij de opkomst 1590 procent was, waarvan 96 procent voor de winnaar stemde). Lehtinen: „Individuele afwijkingen van de verwachte patronen kunnen best een onschuldige verklaring hebben. Maar dat wordt iets anders als de abnormaliteiten stijgen naar ongeloofwaardige hoogten. Helemaal als waarnemers dat bevestigen.”

Delen

Mail de redactie