Bondskanselier Scholz luidt einde coalitie in met ontslag minister Lindner

De Duitse kanselier Olaf Scholz (SPD) heeft woensdagavond zijn minister van Financiën Christian Lindner (FDP) ontslagen en daarmee het einde van zijn coalitie ingeluid. Na maandenlange ruzie in de coalitie van SPD, Groenen en de liberale FDP werd de situatie woensdag onhoudbaar. De drie partijen kwamen niet tot een overeenkomst over de begroting van 2025, en er was geen spoor wederzijds vertrouwen meer over. Woensdagavond laat liet de FDP weten al haar ministers terug te trekken uit de regering.

Woensdag kwamen Olaf Scholz, Christian Lindner en minister van Economie Robert Habeck (Groenen) eerst met zijn drieën bijeen, later werd er in bredere kring tussen de drie partijen overlegd. De drie partijen moesten de begroting voor 2025 sluitend zien te krijgen. Dat is al maanden een twistappel, maar woensdag kwam daar volgens Scholz en Habeck nog een factor bij: Duitsland zou de steun aan Oekraïne moeten opschroeven, omdat de Amerikaanse steun onder de nieuwe president Donald Trump uiterst onzeker is.

Scholz en Habeck wilden daarvoor middelen vrij maken zonder te bezuinigen op sociale voorzieningen en investeringen in de energietransitie. Daarvoor wilden de twee dat Lindner de ‘Schuldenbremse’ voor 2025 zou uitzetten. Die wettelijk vastgelegde eis dat de Duitse regering zwarte cijfers schrijft kan onder bijzondere omstandigheden worden opgeschort. Lindner weigerde dat. In een verklaring in de Bondsdag zei Lindner: “Scholz verlangde van mij dat ik de Schuldenbremse zou opschorten. Daarmee kon ik niet instemmen, omdat ik daarmee mijn ambtseed zou hebben gebroken.”

Tussen Lindner en Scholz is de vijandigheid groot. Scholz kraakte in een emotionele toespraak harde noten met zijn ex-minister van Financiën. “Lindner toonde zich niet bereid concessies te doen”, aldus de kanselier, “en geen compromissen aan te gaan in deze situatie is onverantwoord”.

Lindner had de verhoudingen in de coalitie afgelopen vrijdag op scherp gezet door een aantal eisen op papier te zetten die voor hem een voorwaarde waren om in de coalitie te blijven. Daarmee leek Lindner een breuk van de coalitie te willen forceren: ongeveer alle punten druisten in tegen de kernwaarden van zijn coalitiepartners. Zo wilde Lindner bezuinigen op sociale voorzieningen zoals uitkeringen en pensioenen, en bovendien de vermindering van CO2-uitstoot verregaand aan de markt overlaten.

Kiesdrempel

Scholz noemde Lindner behalve onverantwoord ook nog “egoïstisch” en “respectloos” en verweet hem alleen maar bezig te zijn met het overleven van zijn eigen partij, en niet met de belangen van Duitsland. Lindner moet inderdaad vrezen voor de toekomst van zijn partij: de FDP haalde in de drie laatste deelstaatverkiezingen nergens de kiesdrempel van 5 procent, en haalt die 5 procent ook niet in landelijke peilingen, waardoor de FDP in een nieuwe Bondsdag niet vertegenwoordigd zou zijn. Lindner poogt zijn partij dus meer profiel te geven – of zijn ontslag daar aan bij draagt, moet nog blijken.

Lindner, op zijn beurt, maakte Scholz harde verwijten. Volgens Lindner wilde Scholz niet verder praten over zijn eisenpakket, en “erkent Scholz niet dat de Duitse economie een nieuwe impuls nodig heeft”. In de laatste weken ruzieden de drie partijen vooral over maatregelen die moeten worden genomen om de Duitse economie weer vlot te trekken, aangezien die dit jaar voor het tweede jaar op rij krimpt. Lindner noemde de ideeën van Scholz “mat” en “onambitieus”. Volgens Lindner zelf had hij zich uiterst coöperatief opgesteld.


Lees ook

Intern verdeelde Duitse coalitie staat aan de rand van de afgrond

De ministers Lindner (Financiën) en Habeck (Economie en Klimaat), samen met bondskanselier Scholz tijdens een recent begrotingsdebat.

Robert Habeck had met oog op de herverkiezing van Trump de regering graag overeind gehouden. “Duitsland moet zijn internationale verantwoordelijkheid nemen”, aldus Habeck, die de strijd in Oekraïne een strijd voor “vrijheid en vrede” noemde. Zowel Habeck als Scholz wilden geld voor Oekraïne niet ten koste laten gaan van de voorzieningen in eigen land. Scholz: “Ik wil onze ondersteuning aan Oekraïne niet financieren ten koste van sociale zekerheid. Te doen alsof het het het één of het ander is, is gif. De tegenstelling is gevaarlijk en koren op de molen van populisten.”

Scholz kondigde aan dat hij tot het reces eind december zal proberen de samenwerking te zoeken met de CDU/CSU-fractie onder leiding van Friedrich Merz. Tot die tijd wil hij een aantal wetsvoorstellen nog door de Bondsdag loodsen, waaronder een verhoging van de pensioenen. Ook wil Scholz met Merz verdere Oekraïne-steun afspreken.

Vervolgens, kondigde Scholz aan, zal hij in het nieuwe jaar op 15 januari de ‘vertrouwensvraag’ in de Bondsdag stellen, waarna Scholz formeel kan worden weggestemd. Bondspresident Frank-Walter Steinmeier moet daarop nieuwe verkiezingen uitschrijven die dan voor eind maart zullen plaatsvinden.

Lindner kondigde al strijdlustig aan om te zullen “vechten voor een nieuwe regering die voor meer welstand, groei en innovatie staat”. Vermoedelijk hoopt Lindner op een coalitie met de CDU/CSU. De christendemocraten onder leiding van Merz staan op ruime voorsprong in de peilingen. Of Olaf Scholz door zijn partij nog eens naar voren wordt geschoven als lijsttrekker is zeer de vraag. 

Aanvulling (7 november, 06.30u.): woensdagavond laat werd bekend dat de FDP-ministers zich uit het kabinet-Scholz terugtrekken. Dat is hierboven toegevoegd.