‘Sorry hoor, ik moet even wat eten. Het was een drukke ochtend. Wil je ook wat eten? Wat drinken anders?” Het is half één in de middag en Billie Jean King (80) prepareert een kom cereal in de keuken van een appartement niet ver van tennispark Wimbledon. Ze heeft last van boezemfibrilleren, zegt ze wijzend op een pillendoosje. „Ik moet veel medicijnen slikken.”
Voor een ‘levende legende’, zoals ze vaak wordt genoemd, is King zeer geïnteresseerd in anderen. Na binnenkomst volgt een bataljon vragen. Hoeveel uur werk je per dag? Waarom ben je gaan schrijven? Wat wil je uit dit gesprek halen?
„Als kind stelde ik al veel vragen”, zegt King, die geen felgekleurde haute couture draagt, zoals bij veel van haar publieke optredens, maar een donkere sportoutfit. „Mijn ouders werden er gek van. Ze noemden me miss curiosity. Maar hé, vragen stellen is dé manier om te leren. Daarom doe ik het nog steeds.”
King bezoekt Wimbledon dit jaar voor de 62ste keer. Ze heeft sinds haar zeventiende geen jaar overgeslagen, behalve tijdens de pandemie. De laatste jaren huren zij en haar vrouw Ilana Kloss (68) het ruime, lichte appartement, dat dicht bij de indoorbanen van Wimbledon ligt, waar King als zesvoudig kampioen in het enkelspel mag spelen. „Op aandringen van Ilana ben ik in coronatijd weer gaan tennissen”, vertelt ze. „Ik vind het heerlijk.”
Aanleiding voor het gesprek is Kings invloedrijke positie in de vrouwensport, als 39-voudig grandslamkampioen (enkel- en dubbelspel), voormalig activist en tegenwoordig investeerder en consultant. Met Billie Jean King Enterprises, waarvan de Zuid-Afrikaanse oud-tennisster Kloss directeur is, promoot ze inclusiviteit via onderwijs, symposia en leiderschapsprogramma’s.
Kloss is het brein achter de organisatie, King de dromer. En nee, de combinatie collega-geliefde levert geen problemen op, zegt ze. „Ilana en ik vatten dingen nooit persoonlijk op. Iedereen gaat wel eens uit z’n dak vanwege stress.”
Billie Jean King Enterprises investeert in zes vrouwensporten, van voetbal tot volleybal en ijshockey. Maar er gaat ook geld naar bijvoorbeeld Just Women’s Sports, een mediabedrijf gericht op vrouwensport, en naar de ontwikkeling van financiële manieren om hulp te bieden aan gepensioneerde vrouwen met lage inkomens – een kwetsbare groep in de VS.
U heeft wel eens gezegd dat u zich op uw negende voor het eerst bewust werd van genderongelijkheid. Kunt u de omstandigheden schetsen?
„Ik zat met mijn ouders en broertje in het honkbalstadion Wrigley Field in Los Angeles. Ik kom uit een sportief gezin, mijn broer is professioneel honkballer geweest, mijn vader kon geweldig goed basketballen. Opeens drong het tot me door dat honkbal alleen iets voor jongens was. Tot dat moment had ik er nooit bij stilgestaan dat jongens dingen mochten die meisjes niet mochten. Ik was helemaal van slag.”
Zorgde het voor een kettingreactie?
Ze knikt. „Meer dingen begonnen mij op te vallen. Niet alleen wat sekseongelijkheid betreft, maar ook de manier waarop zwarte Amerikanen behandeld werden. Wij woonden in Californië, waar discriminatie bij wet verboden was, maar via de televisie zag ik wat zich elders in het land afspeelde. Zoals het nieuws over Ruby Bridges, die als zwarte leerling naar een basisschool in New Orleans wilde. Scholen waren verplicht zwarte leerlingen toe te laten, maar haar aanmelding leidde tot enorm protest. Op de eerste schooldag werd Bridges door de nationale garde geëscorteerd. Ik zag de beelden en vroeg aan mijn ouders waarom dat meisje niet gewoon naar die school kon. „Because she is a negro”, zei mijn vader – dat was toen nog een gangbaar woord. ‘Nou én?’, zei ik. ‘Wat heeft haar huidskleur ermee te maken?’ Alles wat ik in de decennia daarna gedaan heb, zoals de oprichting van de WTA [sinds 1973 de overkoepelende organisatie voor proftennissters] en mijn wedstrijd tegen Bobby Riggs, is herleidbaar tot mijn bezoek aan het honkbalstadion.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/07/12145951/web-0607ZATspo_BillieJeanDEF1-1.jpg)
Haar ‘Battle of the Sexes’ tegen de 55-jarige oud-tennisser Riggs was in 1973 wereldnieuws. King, toen 29, was met seksistische uitspraken door Riggs uitgedaagd tot een tweestrijd. Ze stemde toe en won in drie sets. De wedstrijd werd wereldwijd door 90 miljoen mensen bekeken (37 miljoen meer dan het aantal kijkers voor de Super Bowl dat jaar) en had niet alleen invloed op de positie van het vrouwentennis, ook op de internationale vrouwenbeweging.
Mede door die wedstrijd zien vrouwen haar als een voorbeeld, zegt King. Ze vertellen dat zij hun leven heeft veranderd. Dat ze zelfvertrouwen kregen om bijvoorbeeld te gaan studeren. „Maar ik vraag ze ook altijd: wat wil jij nou precies met je leven? Ik probeer aardig en genereus te zijn. Ik weet hoe belangrijk het is om gezien en gehoord te worden.”
Mannen reageerden anders op de wedstrijd tegen Riggs dan vrouwen, zegt King. Ze hadden meer tijd nodig om te kauwen op wat zich daar in de Houston Astrodome had afgespeeld. „Ik merkte dat vooral mannen met dochters aan het denken werden gezet. Zo vertelde oud-president Barack Obama [van wie ze in 2009 een hoge onderscheiding kreeg] dat hij de wedstrijd als twaalfjarige had gezien. ‘Het heeft me geholpen mijn dochters op te voeden’, zei hij. ‘Ik wil dat ze dezelfde kansen krijgen.’
Toptennisster Coco Gauff zei onlangs: ‘Billie Jean leert ons dat we een keuze hebben: we kunnen óf onze mond houden, óf we kunnen opstaan en vechten.’
Ze lacht. „Oh, zei ze dat? Wat lief!”
Het is een eer de wereld toe te mogen spreken als sporter
Hield u er een bepaalde vechtstrategie op na in al die jaren?
„Vrouwen krijgen meestal ‘nee’ te horen als ze om iets vragen. Dat overkwam mij ook. Mogen we meer prijzengeld? Nee! Mogen we een fysieke trainer? Nee! Mogen we een fysiotherapeut? Nee! Gaandeweg koos ik een andere strategie. ‘Als we het nu eens voor twee weken proberen’, zei ik. ‘Daarna komen jullie bij elkaar en nemen jullie een beslissing.’ En geloof het of niet, maar na twee dagen waren de mannen vaak al om. ‘Dat we daar niet eerder aan hebben gedacht’, zeiden ze dan. Ik leerde me verplaatsen in degenen die het voor het zeggen hebben. Hoe pakt verandering in hun voordeel uit? Voor mij mag iets een no brainer zijn, maar voor hen is het dat niet en dáár heb ik mee te dealen. Sporters gaan, meer dan gemiddeld, verandering uit de weg. Ze hebben weinig historisch besef.” Ze zwijgt even en roffelt op de lange tafel met uitzicht op een bomenpartij. „Ik heb me altijd gerealiseerd hoe belangrijk geschiedenis is. Hoe groter je historisch besef, hoe groter je zelfkennis.”
U heeft vast een enorm netwerk.
„De wereld draait op netwerken en vrouwen maken daar steeds vaker deel van uit. En toch kijken vrouwen nog te vaak van buiten naar binnen. Zelfs in deze tijd merk ik dat mannen bijeenkomsten organiseren zonder vrouwen uit te nodigen. Ze steunen elkaar, spelen elkaar klussen toe. Pas als het hún uitkomt, schakelen ze vrouwen in, dat is mij vaker overkomen. Ilana en ik koesteren relaties. We vinden generositeit en promotie van anderen heel belangrijk. Zij helpt mensen, vaak jongeren, aan banen, zonder dat anderen daarvan weten.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/07/12145015/data118397414-89f23e.jpg)
Als grootinvesteerder in vrouwensport probeert u kapitaalkrachtige mannen te bewegen hetzelfde te doen. Hoe doet u dat?
„Ik vraag altijd of ze evenveel investeren in vrouwensport als in mannensport. Meestal wordt het stil. Daar hebben ze nooit over nagedacht. De grootste investeerders in vrouwensport zijn mannen met dochters. Zoals Joseph Cullman, oud-topman van Philip Morris, die veel voor het vrouwentennis heeft gedaan. Of zakenman en goede vriend Mark Walter, die het vrouwen-ijshockey in de VS vooruit helpt. Voorheen werden investeringen in vrouwensport als liefdadigheid gezien, die tijd is voorbij.”
Als voorbeeld noemt King de Amerikaanse voetbalclub Angel City FC, waarvan Kloss en zij mede-eigenaar zijn. Opgericht in 2020 en vorige week gewaardeerd op 300 miljoen dollar (276 miljoen euro). Meerdere vrouwensporten doen het goed bij investeerders zegt ze, al wil het met de mediarechten nog niet erg vlotten. „We staan aan de vooravond van grote veranderingen in de vrouwensport”, zegt King. „Het gaat exploderen, vooral op het Afrikaanse continent.”
Groei gaat met groeipijnen gepaard. Zo was er veel kritiek op de lucratieve deals die de WTA dit jaar sloot met een Saoedisch investeringsfonds en de Saoedische tennisfederatie. Saoedi-Arabië scoort laag op homo- en vrouwenrechten. Waarom sprak u zich toch voor de deals uit?
„Ik ken de deals niet tot in detail, maar als het opzetten van sportprogramma’s voor Saoedische meisjes en vrouwen daar onderdeel van uitmaakt, wat ik vermoed, kunnen zij zich tot leiders ontwikkelen. Zelfvertrouwen kweken. Dat zou wel eens het grootste geschenk uit hun leven kunnen zijn. In die regio snakken mensen naar verandering en dat bereik je het beste door met elkaar in gesprek te gaan.”
Oud-tennissters Chris Evert en Martina Navratilova zouden dat waarschijnlijk naïef noemen. ‘We hebben niet zo veel energie in het vrouwentennis gestoken om ons te laten exploiteren door Saoedie-Arabië’, zeggen ze.
Ze wendt haar blik af. „Ja, ja, ik weet dat ze daar anders over denken. Maar ik blijf erbij: toon betrokkenheid. Het is te makkelijk om te zeggen dat we uitgekocht worden. Ik denk dat er achter de schermen veel meer gebeurt dan we denken. En bovendien: verandert er wél wat als je geen deals sluit? Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn, maar kunt wel begrip tonen. Toen ik met acht andere vrouwen het vrouwentennis wilden professionaliseren, dacht ook iedereen dat we gek waren. En kijk waartoe het heeft geleid. Laten we over vijf of tien jaar beoordelen of het een goede beslissing was. We kunnen altijd weer vertrekken, het is niet in beton gegoten.”
Zoals u eerder zei: zie het als een experiment.
„Precies.”
U heeft veel bereikt in uw leven. Waar bent u het meest trots op?
Ze maakt een wegwuifgebaar. „Daar heb ik nooit over nagedacht. Tot mijn dood ga ik door met mijn strijd en daarna moeten jullie dat soort vragen maar beantwoorden.”
Houdt uw eindigheid u bezig?
„Ik heb altijd een groot gevoel van urgentie gehad. Maar nu ik deze leeftijd heb bereikt, is dat gevoel wel sterker. Ik lees elke dag zóveel necrologieën, meestal van zeventigers en tachtigers.”
Maar over uw nalatenschap heeft u niets te zeggen?
„Nee. Net als de Amerikaanse socioloog en burgerrechtenactivist Harry Edwards vind ik dat je mensen het best kunt beoordelen op wat ze voor de wereld hebben gedaan. Sporters – en daar zouden ze zich bewust van moeten zijn – hebben een mondiaal platform. Het is een eer, geen verplichting na het douchen, om de wereld toe te spreken. Denk na voor je spreekt, zeg ik altijd. Denk na over hoe je de wereld een beetje beter kan maken.”
Misschien gaat ze met Ilana nog wat tennissen vandaag. Het hangt een beetje van de weersomstandigheden af. Hoe slechter het weer, hoe groter de kans dat de indoorbanen bezet worden door Wimbledon-deelnemers. De voormalig nummer één kent haar plaats.
Lang hield King, opgegroeid met homofobe ouders, haar seksuele geaardheid verborgen. Voelt ze zich op haar tachtigste vrij in haar doen en laten? „Tot op zekere hoogte”, zegt ze. „Ik ben extreem gevoelig voor mijn omgeving. Ben lang niet altijd op mijn gemak. Fysieke en emotionele veiligheid zijn heel belangrijk voor mij. Ik blijf voorzichtig.”
