Tussen november 2022 en december 2023 zijn in totaal 59 beveiligingsmaatregelen genomen voor wetenschappers of stafleden van Nederlandse universiteiten. Het ging om veertien structurele en 45 incidentele maatregelen, zo staat te lezen in de monitor externe intimidatie, haat en bedreiging van wetenschappers die Universiteiten van Nederland (UNL), de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Koninklijke Academie voor de Wetenschappen (KNAW) maandag hebben gepubliceerd.
Het is de eerste publicatie van de monitor, dus de cijfers kunnen niet met voorgaande jaren worden vergeleken. De drie koepelorganisaties richtten in november 2022 het platform WetenschapVeilig op omdat „de veiligheid van wetenschappers al langere tijd onder druk staat”. Medewerkers die te maken krijgen met bedreigingen kunnen zich bij het platform melden. Dat hebben tientallen wetenschappers gedaan, maar dat is maar een deel van het totaal aantal bedreigingen en haatreacties. Veel meldingen komen namelijk binnen op de universiteiten zelf.
„Het is onacceptabel en verschrikkelijk als wetenschappers zich zorgen moeten maken over hun veiligheid wanneer ze hun onderzoeksresultaten hebben gedeeld”, schrijft UNL-voorzitter Caspar van den Berg. „De monitor laat zien hoe belangrijk het is dat we met zijn allen pal voor onze wetenschappers blijven staan.” Van den Berg is ook Eerste Kamerlid voor de VVD en decaan en hoogleraar bestuurskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Vrouwen en jonge wetenschappers vaker getroffen
Uit de monitor blijkt dat vrouwen en jonge onderzoekers het vaakst te maken krijgen met intimidatie, haat en bedreigingen. Verder spelen onderzoeksvelden een rol: wetenschappers die zich richten op klimaatverandering, migratie en de oorlog tussen Israël en Hamas ontvingen relatief meer dreigementen. „Voorbeelden van de 59 beveiligingsmaatregelen die zijn genomen, zijn het offline halen van contactgegevens en het elders onderbrengen van medewerkers”, zo schrijven de drie organisaties. „Ook hebben universiteiten in sommige gevallen extra beveiliging moeten inhuren en hebben ze medewerkers geholpen met het doen van aangifte.” In de monitor wordt benadrukt dat dergelijke maatregelen grote persoonlijke gevolgen hebben voor de getroffenen en voor hun collega’s, familie en vrienden.
Dergelijke dreigementen en intimidaties kunnen ook bredere maatschappelijke gevolgen hebben. „Wanneer wetenschappers zich niet meer durven te mengen in het publieke debat, via media, social media of op andere manieren, verdwijnt een van de belangrijkste stemmen in dat debat”, aldus het rapport. „Als het publiek geen kennis meer kan nemen van wetenschappelijke inzichten, verarmt dat het debat en het democratisch proces.” Na publicatie van deze monitor wordt gekeken naar effectieve hulpmaatregelen die de getroffen onderzoekers en instellingen kunnen helpen.
