Bij1 verdwijnt uit Amsterdam, de twee raadsleden splitsen zich per direct af: ‘toxische, structureel onveilige sfeer’

Ze doen het met bezwaard gemoed en „handelen niet vanuit wrok”. Toch zien Nilab Ahmadi (31) en Jazie Veldhuyzen (33) geen andere uitweg: ze verlaten per direct de fractie van Bij1 in de Amsterdamse gemeenteraad en gaan verder als zelfstandige raadsleden. Daarmee heeft Bij1 geen vertegenwoordiger meer in de raad van Amsterdam, de stad waar ze vijf jaar geleden haar eerste zetel veroverde. Het derde raadslid van Bij1 splitste zich vorig jaar al af.

Ahmadi en Veldhuyzen vertrekken omdat ze zich „sociaal-emotioneel onveilig” voelen in Bij1. De partij is volgens hen een „toxische, structureel onveilige omgeving”, vol wantrouwen, machtsmisbruik en „gebrek aan transparantie en interne democratie”.

Door de voortdurende onderlinge strijd is het „fysiek en mentaal te zwaar” om nog langer deel uit te maken van Bij1, zegt Veldhuyzen, die sinds september vorig jaar thuiszit met een burn-out. „We zijn op het punt gekomen dat er onoverkomelijke morele, principiële en politieke bezwaren zijn om nog voor deze partij uit te komen.”

We zijn op het punt gekomen dat er onoverkomelijke morele, principiële en politieke bezwaren zijn om nog voor deze partij uit te komen

Jazie Veldhuyzen zich afsplitsend raadslid Bij1

De timing van hun vertrek is niet ideaal, geven Ahmadi en Veldhuyzen toe: in november zijn er verkiezingen en het gaat spannend worden of Bij1 haar enige Tweede Kamerzetel kan behouden. Maar ze kondigen hun vertrek nú aan, omdat ze bang zijn dat er binnenkort tegen hen „acties worden ondernomen vanuit de partij”.

Het vertrek van Ahmadi en Veldhuyzen is een nieuwe episode in een lange reeks ruzies en conflicten in Bij1. Eerder vertrok de landelijke voorzitter, werd nummer twee Quinsy Gario geroyeerd wegens ‘toxisch gedrag’, trad het Amsterdamse bestuur af en verliet de afdeling Den Haag de partij. Het verdwijnen van de fractie is extra pijnlijk voor de partij, omdat Amsterdam geldt als de bakermat van Bij1.

Lees ook dit interview met Simons uit 2018: ‘Ik ben wel echt een arrogante betweter’

De partij werd in 2016 opgericht door tv-presentator en activist Sylvana Simons. Twee jaar later kwam ze in de Amsterdamse raad, in 2021 veroverde Simons – nipt – een Tweede Kamerzetel. Bij1 is een links-activistische partij die strijdt voor „radicale gelijkwaardigheid” voor Nederlanders met een migratieachtergrond, lhbti’ers en andere „gemarginaliseerden” in de samenleving – dat streven duidt de partij met de term ‘intersectionaliteit’.

Er woedt een machtsstrijd waardoor geen recht wordt gedaan aan de verschillende minderheden in de partij

Nilab Ahmadi zich afsplitsend raadslid Bij1

Volgens Ahmadi zijn de idealen van Bij1 intern uitgelopen op het tegendeel. Binnen de partij, zegt ze, woedt „een machtsstrijd waardoor geen recht wordt gedaan aan de verschillende minderheden in de partij. Mensen in machtsposities gebruiken die interne strijd om de minderheid die ze niet aanstaat, de voet dwars te zetten”.

Veldhuyzen: „They don’t practice what they preach.”

„Ik werd bijvoorbeeld vaak ‘wit’ genoemd”, zegt Ahmadi, die van Afghaanse komaf is. „Daarmee werd bedoeld: je bent minder relevant voor de partij. Ik kreeg te horen: welke uitdaging heb jíj in de maatschappij?” Veldhuyzen, die vanaf het allereerste begin betrokken was bij Bij1: „Vorig jaar had ik een klacht ingediend tegen de toenmalig voorzitter van de Amsterdamse afdeling, die via een machtsgreep op zijn positie is gekomen. Toen kreeg ik een telefoontje van een vriend van mij. Hij zei: Bro, watch your back. In de partij word je een antizwarteracist genoemd.”

Ahmadi en Veldhuyzen noemen nog meer voorbeelden van de ‘onveilige’ sfeer binnen Bij1. Ze hebben NRC ook interne documenten en screenshots van e-mails en WhatsApp-gesprekken verstrekt die deze voorbeelden – en de vele onderlinge conflicten – bevestigen. Ze willen „zo weinig mogelijk dirt naar buiten brengen”, aldus Veldhuyzen. „We hebben nog niet eens een tiende verteld van wat er is gebeurd.”

We hebben nog niet eens een tiende verteld van wat er is gebeurd

Jazie Veldhuyzen

Net als Veldhuyzen is Ahmadi al maanden afwezig in de Amsterdamse raad. Ze leven allebei in onmin met een deel van de partij. De conflicten gaan terug tot het najaar van 2021, toen Ahmadi door de Amsterdamse Bij1-leden van een onverkiesbare naar een verkiesbare plek op de kandidatenlijst voor de gemeenteraadsverkiezingen werd gestemd. Het Amsterdamse bestuur stelde dat sprake was van stemfraude, maar na intern onderzoek werd hier geen bewijs voor gevonden.

Veldhuyzen, voormalig jongerenwerker en sinds 2021 in Amsterdam fractievoorzitter als opvolger van Sylvana Simons, had de leden opgeroepen Ahmadi hoger op de lijst te zetten. Tijdens de campagne werd Ahmadi vervolgens „volledig onzichtbaar gemaakt”, zegt ze. „Ik kwam niet voor in campagnefilmpjes. Van het socialemediateam kreeg ik te horen: we mogen niets over jou posten.”

Een rapport van de Bij1-geschillencommissie, in het bezit van NRC, constateerde in januari 2022 een „onwerkbare situatie” binnen de Amsterdamse afdeling. Desondanks behaalde Bij1 in maart 2022 drie zetels in de raad – een verdriedubbeling. Maar in september van dat jaar meldde Veldhuyzen zich ziek. Onenigheid over wie hem tijdelijk zou opvolgen als fractievoorzitter, leidden tot een eerste zetelafsplitsing. Ahmadi zegt „in eerste instantie” blij te zijn geweest met Veldhuyzens tijdelijke vervanger als fractieleider, Dinah Bons. „Maar na een paar maanden bleek dat de fractie complete chaos was. Geen strategie, geen planning, geen leiderschap.” Als Veldhuyzen na de zomer terugkeert als zelfstandig raadslid, zal Bons haar plek aan hem moeten afstaan.

Na een paar maanden bleek dat de fractie complete chaos was. Geen strategie, geen planning, geen leiderschap

Nilab Ahmadi

De directe aanleiding om zich nu los te maken van Bij1, zeggen Ahmadi en Veldhuyzen, is een interview dat Bons vorige week gaf aan Het Parool. Daarin zei ze te hopen dat Ahmadi „ziet dat de gemeenteraad misschien niet de beste plek voor haar is”. Ahmadi vind het „bizar”, zegt ze, dat Bons zo over haar spreekt via de media. „Een van de principes van Bij1 is dat we niet óver, maar mét mensen praten.”

Wat betekent dit Amsterdamse conflict voor de partij als geheel?

Veldhuyzen: „Het is onlosmakelijk met elkaar verbonden. We hebben ook een continue strijd gevoerd met de landelijke partijtop. Veel mensen hebben dubbele petten. Zo is Dinah Bons behalve raadslid in Amsterdam ook lid van het landelijk partijbestuur. Over de huidige partijvoorzitter Rebekka Timmer geen slecht woord, zij is de enige die het afgelopen jaar iets heeft laten horen tijdens mijn burn-out. Maar de rot zit door de hele partij. In het begin dacht ik steeds: dit gedoe hoort bij een nieuwe partij. Na zeven jaar kun je dat niet meer zeggen.”

Heeft partijleider Sylvana Simons niet ingegrepen in het conflict?

Veldhuyzen: „Sylvana heeft te weinig gedaan. Ze is niet op haar strepen gaan staan toen dat nodig was.”

Ahmadi: „Toen ik in de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen onzichtbaar werd gemaakt, heb ik twee uur lang wanhopig met Sylvana aan de telefoon gehangen. Daarna heeft ze nooit meer contact opgenomen.”

Is de conclusie na de implosie van Bij1 dat het project van ‘intersectionele politiek’ is mislukt?

Ahmadi: „In activistische bewegingen heb je vaak ruzie, onenigheid en machtsmisbruik. Onderdrukte minderheidsgroepen denken: dit is de eerste keer dat ik macht, middelen en ruimte krijg. En zodra een andere gemeenschap dat ook wil, voelt men een soort angst. En dus proberen mensen alle macht naar zich toe te trekken, want als je het deelt, dan is het weg. Dát mechanisme zou intersectionele politiek juist moeten bestrijden en daar heeft Bij1 in gefaald. Intersectionaliteit is niet: witte mensen zijn de duivel. Of: we hebben een hiërarchie in wie het meest onderdrukt is.”

Veldhuyzen: „Intersectionaliteit leert ons juist dat het veel complexer is dan zwart of wit.”

Lees ook dit artikel:Botsing Bij1 raakt de partij in het hart

Ahmadi en Veldhuyzen hebben geen plannen voor een nieuwe partij, zeggen ze. Na de zomer gaan ze in de Amsterdamse raad samen verder „volgens de politieke lijn van Bij1”: ze willen zich inzetten „tegen uitsluiting” en voor „de meest gemarginaliseerden in de samenleving”.

Maar al hoopt hij dat Bij1 haar Tweede Kamerzetel zal behouden, Veldhuyzen voelt zich „op geen enkele manier meer verantwoordelijk” voor hoe het de partij landelijk verder vergaat. Ahmadi: „Op een gegeven moment moet je op de blaren zitten. De partij wist zó lang van de onveilige sfeer. Als die zetel in de Tweede Kamer verloren gaat, is dat een consequentie van de sfeer die ze hebben gecreëerd in de partij.”