Vervuiling, financiële problemen en grote rechtszaken. Bij Tata Steel in IJmuiden stapelen de problemen zich op. Redacteur Milo van Bokkum ging naar het fabrieksterrein, en vroeg zich af: heeft de staalfabriek nog een toekomst in Nederland?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
Het fenomeen Avondvierdaagse was voor mij nieuw, ik had geen idee hoe me hiertoe te verhouden. Ik wist ook helemaal niet dat het een gezinswandeling was, dat merkte ik pas toen ik de twee oudste dochters afleverde bij de ingang van het zwembad in het park. Ik verbaasde me over de hoeveelheid mensen, en daarna over hoe groot sommige kinderen waren. Dat waren ouders, sommigen hadden hetzelfde soort kleren aan als hun kinderen.
De oudste dochter waarschuwde meteen niet in haar buurt te komen, de middelste wilde mij juist in haar buurt. Daar liep ik dan, vijf kilometer voetje voor voetje, want snel gaat het niet. Een van de ouders had het over geriatrisch wandelen, maar zelfs mijn moeder ging aan het eind nog sneller. Een moeder had een bord gemaakt zodat we een richtpunt hadden. Het was zaak om in de buurt van dat bord te blijven. De gesprekken met de andere ouders zijn nog het best samen te vatten als dat ik weet hoe erg ik mijn best heb gedaan. Ik was, zo concludeerde ik na een uur, we waren op de dijk en ik had zojuist een tweede hooikoortsaanval gehad die zo heftig was dat ik er bijna in bleef, de meest toegankelijke versie van mezelf. Ik had meegepraat en meegelachen. Ondertussen bespioneerde ik hoe mijn achtjarige zich verhield tot andere achtjarigen, een moeilijke leeftijd. Ieder is op zijn eigen manier eenzaam en probeert eens in de zoveel tijd met veel lawaai aandacht te vragen. Dat kon zowel positief als negatief uitpakken, daarvoor liepen de ouders mee. Het was in niets anders dan mijn volwassenenbestaan waar ze ook met de ellebogen werken. Alleen waren ze hier allemaal uitgerust met zakken snoep die als smeermiddel konden worden ingezet. Dat herinner ik me ook als het fijne van mijn tijd als roker, ik zei nooit nee als ze een sigaret kwamen bietsen hetgeen onbewust toch goodwill oplevert. Mijn dochter kwam vertellen dat ze een dropveter had geruild tegen drie fruitella’s. Of ik dat een slimme ruil vond? Nee, stomme ruil, vond ik. Een dropveter is wel vijf fruitella’s.
„Terugruilen!”, riep ik, „zeg maar tegen dat rotmeisje dat de deal niet doorgaat…”
Ik zei het ook voor de vader op halfhoge instappers die naast me liep, in de hoop dat we samen konden lachen om de kinderen. Stond even later zijn dochter voor onze neus, jammerend dat ze haar dropveter moest teruggeven en dat ze elkaar rotkind hadden genoemd.
De Avondvierdaagse is kort samengevat dus een korte stage van hoe het over een paar jaar iedere dag zal zijn. Leerzaam dus, het zou alleen niet vier dagen moeten duren.
Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column.
De kans dat de huurbevriezing dit jaar nog wordt doorgevoerd, lijkt steeds kleiner. Het plan was om de maatregel vóór 1 juli in te laten gaan, maar woonminister Mona Keijzer (BBB) krijgt daarvoor onvoldoende steun. Niet alleen de oppositie ligt dwars, ook coalitiepartij NSC heeft zijn bedenkingen.
Alleen wanneer er volledige compensatie voor woningbouwcorporaties komt, stemt de partij in met het wetsvoorstel, zegt NSC-Kamerlid Merlien Welzijn woensdag tijdens een woondebat. In de Voorjaarsnota besloten coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB de sociale huren de komende twee jaar te bevriezen. De deal kon rekenen op forse kritiek: woningcorporaties waarschuwen dat hun investeringscapaciteit fors afneemt, waardoor nieuwbouwplannen de komende tien jaar onder druk komen te staan.
Ook bleef het tot vorige week vrijdag onduidelijk of de half miljoen sociale huurders van particuliere verhuurders ook een huurbevriezing konden verwachten. Keijzer liet weten dat dit niet mogelijk was. Volgens de woonminister bleek het „buitengewoon ingewikkeld” om deze verhuurders te compenseren.
‘Lelijke Haagse deal’
Oppositiepartijen van links tot rechts zijn tijdens het Kamerdebat op woensdagmiddag uiterst kritisch over de huurbevriezing en de gevolgen voor woningcorporaties. „Een lelijke Haagse deal”, concludeert D66-Kamerlid Hans Vijlbrief. De aanvallen van de oppositie zijn voornamelijk gericht op de PVV, waarvan partijleider Geert Wilders het plan na de Voorjaarsnota direct claimde. „Het enige geslaagde aan dit [plan] is dat ongeveer heel Nederland er tegen is”, vervolgt Vijlbrief. Onder meer ChristenUnie, CDA, SGP en JA21 zijn niet over de plannen te spreken.
Minister Keijzer zit in een lastig parket: het wetsvoorstel moet vóór de jaarlijkse huurverhogingen op 1 juli worden aangenomen. Afgelopen vrijdag werd het plan door de ministerraad goedgekeurd en stuurde Keijzer het wetsvoorstel naar de Raad van State voor advies. Pas daarna kunnen de Eerste en Tweede Kamer over het plan stemmen. Wanneer dat precies zal zijn, en of het nog voor het zomerreces plaats kan vinden, is de vraag.
Bekend is dat de woonminister geen groot voorstander is van de huurbevriezing. „Zelf had ik het besluit niet genomen, omdat ik wist wat voor consequenties het heeft voor de investeringscapaciteit van corporaties”, zegt ze tijdens het Kamerdebat. Maar Keijzer ziet het als haar plicht om de opdracht van de coalitiepartijen uit te voeren. „Ik ben zeer gecommitteerd. Ik opereer binnen de grenzen die de Kamer mij geeft.”
Mondelinge toezegging
NSC-Kamerlid Welzijn is er stellig over. De bouwplannen van corporaties mogen niet in het geding komen, zegt ze tijdens het debat. Haar partij stemt alleen in met de huurbevriezing als er een volledige compensatie voor de woningcorporaties komt.
Welzijn baseert zich voor de hoogte van de compensatie op het oordeel van de Autoriteit Woningcorporaties, onderdeel van de Rijksinspectie. Die stelde in een rapport afgelopen week dat corporaties zo’n 35 miljard euro aan investeringscapaciteit mislopen.
Opvallend is dat VVD-Kamerlid Peter de Groot tijdens het debat blijft volhouden dat er nog voldoende investeringscapaciteit overblijft „zo’n 70 miljard”, van de oorspronkelijk beraamde 105 miljard euro. Daarbij ligt er al voldoende compensatie, vindt de VVD: de coalitiepartijen hebben daar 1 miljard euro voor bestemd.
Die 1 miljard aan compensatie zal het verschil niet maken, stelde niet alleen Aedes, branchevereniging van woningcorporaties, maar ook woonminister Mona Keijzer in een brief die zij dinsdagavond naar de Kamer stuurde.
Beren op de weg
Hoe een ruimere compensatie voor de corporaties eruit zou zien, is nog onduidelijk. Ook of er genoeg politieke steun voor is. Zo kan er gekeken worden naar het afschaffen van de vennootschapsbelasting voor woningcorporaties, maar de kans dat dit wordt gesteund door de Kamer is miniem. Eerder stemde een meerderheid van de Kamer al tegen een soortgelijk voorstel als onderdeel van de initiatiefwet van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Habtamu de Hoop.
Daarnaast werd woensdagochtend duidelijk dat Aedes definitief een rechtszaak start tegen het kabinet over de huurbevriezing. Door middel van een kort geding willen de corporaties het kabinet en minister Keijzer dwingen om sociale huren dit en volgend jaar niet te bevriezen en de Nationale Prestatieafspraken (NPA) na te komen. In december sprak minister Keijzer samen met gemeentes en woningbouwcorporaties af dat er vanaf 2029 jaarlijks 30.000 nieuwe sociale huurwoningen worden gebouwd.
Premier Dick Schoof staat al even te wachten, woensdagmiddag in de hal van het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel. Dan steekt hij zijn arm uit en loopt recht af op secretaris-generaal Mark Rutte die van de andere kant komt. Rutte geeft hem een hand en trekt Schoof naar zich toe voor een hug, zoals Rutte het zelf altijd noemt. Na een korte omhelzing draait Rutte zich om, zodat hij de Nederlandse ambassadeur bij de NAVO kan begroeten – maar hij houdt wel één hand op de schouder van Schoof.
Ze hebben elkaar hard nodig. Over vijf weken is de NAVO-top in Den Haag waar alle 32 regeringsleiders van de NAVO-landen bij elkaar komen om, als het goed is, een ongekende verhoging van de defensieuitgaven af te spreken – vooral in Europa, waar het al drie jaar oorlog is.
We kunnen het hebben over tijdschema’s en zo, maar we móéten de defensieuitgaven opschroeven
Voor Rutte is het belangrijk dat de Nederlandse regering van die top een vlekkeloze show maakt. En hij heeft flink méér geld nodig voor defensie. Nederland houdt zich pas sinds kort aan de NAVO-afspraak om 2 procent van het bruto binnenlands product te besteden aan de krijgsmacht, dat moet naar verwachting voor alle landen 5 procent worden. Maar wanneer precies? Daar kan Rutte Schoof bij helpen: hoe meer tijd de NAVO-landen krijgen om dat percentage te halen, hoe beter het voor ze is.
Véél geld
Schoof had twee weken geleden per ongeluk onthuld dat die norm in 2032 gehaald moet worden. Rutte wil daar ook op woensdag niets over zeggen: niet over het percentage, niet over het jaartal.
Rutte en Schoof bespraken de aanstaande NAVO-top in Den Haag en de investeringen die landen moeten doen voor vrede en veiligheid in Europa. Foto Olivier Matthys
Maar zeker is: het gaat Nederland de komende jaren véél geld kosten. Volgens minister van Defensie Ruben Brekelmans van de VVD zou Nederland voor de verdediging van het NAVO-grondgebied in elk geval elk jaar zestien tot negentien miljard euro moeten uitgeven. Bij de Voorjaarsnota, waarin de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB afspraken maakten over het geld voor dit en volgend jaar, was het er nog nauwelijks over gegaan. Die gesprekken verliepen al moeizaam. In de laatste uren van de onderhandelingen moesten er nog miljoenen gevonden worden. Nu gaat het om vele miljarden.
Lees ook
NAVO-eisen laten zien dat Nederland niet om radicale verhoging defensieuitgaven heen kan, en dat ligt politiek gevoelig
In Brussel zegt Schoof: „We kunnen het hebben over tijdschema’s en zo, maar we móéten de defensieuitgaven opschroeven.” Het draait om de vrede in Europa, „To hold the peace”. Hij brengt zijn handen naar elkaar in een kommetje, alsof hij de vrede ook letterlijk wil vasthouden. Een logisch verhaal, vindt Schoof, dat het Nederlandse publiek en het parlement volgens hem zal begrijpen. En met dat verhaal gaat hij de komende weken langs bij de coalitiepartijen. Pas deze week heeft Schoof de eerste telefoontjes gepleegd en hij weet nu al: heel makkelijk zal het niet worden. De VVD wil graag dat er fors meer wordt uitgegeven voor vrede en veiligheid en gunt oud-partijleider Rutte dat de top een groot succes wordt. Tegelijk heeft de VVD te maken met een zuinige minister van Financiën, Eelco Heinen, die zelf ook VVD’er is. Voor PVV en BBB lijkt het onbespreekbaar te zijn dat er wél zoveel geld is voor defensie, en dan niet voor boeren of voor mensen met weinig geld.
Begrotingsregels
In Brussel, staand naast Rutte, wil Schoof niet uitsluiten dat de begrotingsregels worden versoepeld om alle extra miljarden aan defensie uit te geven. Van de Europese Commissie mag dat sinds kort wel, als dat extra geleende geld maar wordt besteed aan de verdediging van Europa. Heinen had laatst nog, ook in Brussel, gezegd dat Nederland dat niet zou gaan doen.
Schoof, premier van het gastland van de NAVO-top, zegt in Brussel ook dat de Oekraïnse president Volodymyr Zelensky van harte welkom is in Den Haag. Hij reageert op het verhaal dat rondgaat: de Amerikanen zouden er bezwaar tegen hebben dat Zelensky in dezelfde vergaderzaal zit als de NAVO-leiders. Rutte zegt in Brussel opnieuw dat de uitnodigingen de deur nog niet uit zijn. „Zodra het programma er is”, zegt hij, „is het programma er.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132610590-3114ba.jpg|https://images.nrc.nl/HWSuPQY9SnQyiZkScWFTv0KWxi0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132610590-3114ba.jpg|https://images.nrc.nl/oS69ENzicpBysoJM6IADw6oJWQg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data132610590-3114ba.jpg)
