Ook Democraten die bij hoog en bij laag beweren dat ze president Joe Bidens leeftijd níét als probleem zien, moeten opgelucht zijn na zijn State of the Union-toespraak. Want achter het spreekgestoelte van het Huis van Afgevaardigden stond donderdag een oude man met dun wit haar die af en toe kuchte en woorden verhaspelde, maar vooral een energieke en strijdbare politicus op campagnepad.
Trots, uitdagend, boos en waarschuwend gebruikte de Amerikaanse president zijn jaarlijkse toespraak voor het Congres in zijn voortdurende strijd met Donald Trump. Het is ongebruikelijk dat al voor de State of Union (altijd in maart) bekend is wie de presidentskandidaten zullen zijn in november. Biden presenteerde de herhaling van de verkiezingen van 2020 als een keuze tussen „eerlijkheid, fatsoen, waardigheid en gelijkwaardigheid” of „wrok, wraak en vergelding”.
Biden noemde Trump nooit bij naam, maar steevast „mijn voorganger” of „een voormalige president” wanneer hij opsomde wat voor leed die het land had berokkend. Van de verzoenende woorden die hij een jaar geleden nog sprak richting Republikeinen was niets over. Hij ging een aantal keer met plezier een woordenwisseling met ze aan. Dit verkiezingsjaar is het wij tegen zij.
De lat lag laag
Bidens plannen, beloftes en wensen waren al voor de ruim een uur lange toespraak uitgelekt: hij wil als president in zijn mogelijk laatste jaar meer doen om inflatie en de onbetaalbaarheid van huisvesting te temmen en ivf-behandelingen te beschermen. Veel zal hij niet meer voor elkaar krijgen. De Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden gunt hem geen succes, zoals ze recent bewees met het afschieten van maatregelen tegen migratie waar ze zelf om gevraagd had. „Stuur mij die wet!”, riep Biden over meer ambities die in het Huis gestrand zijn.
Het was dan ook niet de inhoud, maar hoofdzakelijk Bidens presentatie, toon en helderheid van geest waar donderdag op gelet werd. Veel kiezers, ook zij die Biden en zijn beleid steunen, vragen zich af: kan deze man nóg vier jaar president zijn?
Lees ook
Ook Democraten hebben nu zorgen over Bidens geheugen
Biden (81) liet in ieder geval zien dat hij het op dit moment nog kan. Na alle publiciteit rond zijn leeftijd – zoals de kwalificatie „een sympathieke, goedbedoelende, oudere man met een slecht geheugen” in een justitieel rapport over Bidens omgang met staatsgeheime documenten – lag de lat laag. Democraten waren achteraf, in de zaal en in hun reacties, opgelucht en opgetogen. Op het linkse CNN werd zelfs gedaan alsof het een hele prestatie was van de president dat hij na afloop nog de energie had om handjes te schudden.
Een goed teken voor Biden is dat zijn politieke tegenstanders niet goed wisten hoe ze op de rede moesten reageren. Bij het rechtse FoxNews waren oude mannen boos dat hij een toespraak had gegeven „als een boze oude man”. Volgens presentator Sean Hannity was Biden „aan het overcompenseren”. Trump, expert op dit gebied, recenseerde de State of the Union op sociale media als een „boze, polariserende en hatelijke speech”.
‘Wakker schudden’
Dit alles betekent niet dat de toespraak inhoudelijk irrelevant was. Biden kwam „om het Congres wakker te schudden” en begon met de situatie in Oekraïne en de urgentie waarmee het Huis steun aan dat land moet goedkeuren. Hij koppelde de dreiging van Vladimir Poetin in Europa aan de aanslag op de Amerikaanse democratie bij de bestorming van het Capitool, in januari 2021. „Sinds de Burgeroorlog zijn vrijheid en democratie in eigen land niet meer zo aangevallen als nu”, zei Biden.
Meer dan met eindtijdretoriek – die beide partijen bezigen voor het scenario dat de ander aan de macht komt – pronkte Biden in de toespraak met beleidssuccessen. Het bestrijden van de pandemie, lagere medicijnprijzen, dalende moordcijfers, hoge werkgelegenheid, nieuwe infrastructuur, klimaatmaatregelen en meer eigen industrie. „Het Amerikaanse volk schrijft het grootste comeback- verhaal ooit.”
Biden probeert hoop uit te stralen op een moment dat veel Amerikanen, ondanks de goeddraaiende economie, erg pessimistisch zijn over de toekomst. De vraag is of dat spoort met hoe mensen hun eigen leven ervaren en hoe ze zijn economisch successen vergelijken met die van Trump vóór de coronapandemie.
Ivf, vuurwapens en Israël
Op Bidens uitnodiging zaten verschillende vrouwen in de zaal die slachtoffer zijn van het afschaffen van het landelijk recht op abortus’, in 2022. Een vrouw uit Texas moest de staat ontvluchten nadat lokale rechters besloten dat ze haar niet-levensvatbare kind tot het einde toe moest dragen – met gevaar voor eigen leven. De ivf-behandeling van een vrouw uit Alabama kwam tot stilstand nadat het Hooggerechtshof in die staat alle embryo’s tot mensen bestempelde wier dood strafbaar is. Voortplantingsrechten zijn hét verkiezingsthema voor de Democraten. „Welke volgende vrijheid gaat eraan?”, vroeg Biden retorisch.
Ook slachtoffers van vuurwapengeweld en de families van Amerikaans-Israelische gegijzelden waren aanwezig. Die laatste ontlokten zelfs een korte ovatie van Huisvoorzitter Mike Johnson, die verder grijnzend, hoofdschuddend en oogrollend achter Biden zat. De president reageerde op zijn beurt op de radicale afgevaardigde Marjorie Taylor Greene, die hem uitdaagde de naam te noemen van een verpleegkundestudente uit haar staat Georgia die recent gedood werd door „een illegaal”, zoals Biden het benoemde.
Dat laatste haalde Biden de woede van enkele partijgenoten op de hals, die vonden dat hij de Venezolaanse verdachte in deze moordzaak „ongedocumenteerd” had moeten noemen. Dat zijn grotendeels dezelfde progressievere Democraten die hem verwijten te weinig te doen om het geweld in Gaza te stoppen en dreigen niet op hem te stemmen. Biden beloofde weliswaar een tijdelijke havenpier in de Middellandse Zee waarmee Amerikaanse militairen voedselhulp gaan leveren aan Gazanen. En hij riep op tot een twee-staten-oplossing voor „vrede en waardigheid” voor Palestijnen. Maar noemde zichzelf ook „een levenslange ondersteuner van Israël”.
‘Ouderwetse’ ideeën
Tot slot ging hij in op zijn leeftijd, met een grapje dat hij vaker maakt: „Ik weet dat ik er niet zo uit zie, maar ik loop al een tijdje mee.” En door te benadrukken dat zijn wraakzuchtige tegenstander ongeveer even oud is. „Het probleem is niet hoe oud we zijn, maar hoe ouderwets onze ideeën zijn.” Waarna hij schetste dat het Trump (77) is die de tijd terug wil draaien. Met drie vlakke klappen met zijn rechterhand op het spreekgestoelte sloot hij af. Duidelijk tevreden met zichzelf, op zijn oude dag.
