Met een slotsalvo van nieuwe exportmaatregelen voor de chipindustrie neemt de Amerikaanse president Joe Biden deze week afscheid van het Witte Huis. Woensdag publiceerde het Bureau of Industry and Security (BIS), dat toezicht houdt op de exportregels, een nieuwe lijst beperkingen.
Zo willen de VS de ontwikkeling van de Chinese chipindustrie verder afremmen, om te voorkomen dat China geavanceerde chips gebruikt voor de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie.
BIS heeft tientallen nieuwe namen toegevoegd aan de uitdijende lijst verdachte bedrijven (entity list), die volgens de VS gelieerd zijn aan het Chinese leger. Een van de nieuwkomers is chipontwerper Sophgo, die via de Taiwanese chipgigant TSMC onderdelen voor AI-chips liet maken die uiteindelijk weer bij Huawei terecht kwamen. Huawei staat al sinds 2019 op de verboden lijst van de VS. Chipmakers als TSMC en Samsung moeten beter controleren wie hun uiteindelijke klanten zijn, vinden de VS.
De Amerikanen voeren ook nieuwe restricties in voor leveringen aan fabrieken die zogeheten DRAM-chips maken, het werkgeheugen dat je in normale computers of telefoons vindt. Er golden sinds december al beperkingen voor extra snelle geheugenchips voor AI-chips.
De regering-Biden voegde ook tien Chinese AI-ontwikkelaars toe aan de entity list, omdat die technologie zouden ontwikkelen voor militaire toepassingen. Daartoe behoort ook Zhipu AI, wiens chatbot Apple had willen gebruiken voor iPhones die in China verkocht worden.
Voor de uitvoer van Amerikaanse AI-chips introduceerde de regering-Biden eerder deze week een nieuw exportstelsel, waarin alleen een select gezelschap van Amerikaanse bondgenoten onbeperkt AI-chips ‘mag’ kopen. Dat moet smokkel naar Chinese en Russische datacenters voorkomen. Ook toegang tot AI-datacenters van Amerikaanse bedrijven is straks gereguleerd. Het leverde – vrij zeldzame – openlijke kritiek op van bedrijven als Nvidia en Oracle, die vrezen voor hun marktpositie. De bedrijven lijken hun schroom te laten varen nu de regering-Biden vertrekt.
Nederlandse update
De afgelopen tweeënhalf jaar voerden de VS de druk op China’s chipindustrie op. In oktober 2022 werden de eerste exportrestricties gepubliceerd, die ook chipmachinefabrikant ASML raakten. In het najaar van 2023 en 2024 volgden nieuwe beperkingen die grotendeels door Nederland zijn overgenomen.
Dinsdag publiceerde minister voor Buitenlandse Handel Reinette Klever (PVV) nog een update van de exportrestricties, in grote lijnen een kopie van de Amerikaanse maatregelen van een maand geleden. Dat raakt de Chinese export van chipmachinemakers AMSL en ASM International. ASML, qua omzet (30 miljard euro) ruim tien keer zo groot als ASM, hield er al rekening mee dat de Chinese export dit jaar terugvalt. Dat komt ook doordat Chinese klanten de bui al zagen hangen en het afgelopen jaar bovenmatig veel chipmachines bestelden, om exportrestricties alvast voor te zijn.
De chipmarkt herstelt zich moeizaam van een langdurige dip, maar de Taiwanese chipgigant TSMC maakte woensdag positieve kwartaalresultaten bekend. De omzet in de laatste drie maanden van 2024 steeg met bijna 40 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Driekwart van TSMC’s omzet komt van geavanceerde chips. „De dalende vraag naar nieuwe telefoons wordt grotendeels goedgemaakt door een groeiende behoefte aan AI-chips”, zei TSMC’s financieel directeur Wendell Huang in een toelichting.
Het lijkt erop dat de Taiwanese overheid TSMC zal toestaan om de allernieuwste generatie chips in het buitenland te produceren, bijvoorbeeld in fabrieken in Arizona. Dat zou alvast een tegemoetkoming kunnen zijn aan de regering-Trump, die vindt dat Taiwan meer moet bieden in ruil voor bescherming van het eiland tegen een mogelijke Chinese invasie of blokkade. Of TSMC een groter deel van zijn productie verplaatst is onzeker: chips produceren in de VS is veel duurder dan in Taiwan en het technisch talent ligt er niet voor het oprapen.
Lees ook
Dankzij de dorstige chipindustrie herrijst de Amerikaanse stad Phoenix uit zijn as
Met een slotsalvo van nieuwe exportmaatregelen voor de chipindustrie neemt de Amerikaanse president Joe Biden deze week afscheid van het Witte Huis. Woensdag publiceerde het Bureau of Industry and Security (BIS), dat toezicht houdt op de exportregels, een nieuwe lijst beperkingen.
Zo willen de VS de ontwikkeling van de Chinese chipindustrie verder afremmen, om te voorkomen dat China geavanceerde chips gebruikt voor de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie.
BIS heeft tientallen nieuwe namen toegevoegd aan de uitdijende lijst verdachte bedrijven (entity list), die volgens de VS gelieerd zijn aan het Chinese leger. Een van de nieuwkomers is chipontwerper Sophgo, die via de Taiwanese chipgigant TSMC onderdelen voor AI-chips liet maken die uiteindelijk weer bij Huawei terecht kwamen. Huawei staat al sinds 2019 op de verboden lijst van de VS. Chipmakers als TSMC en Samsung moeten beter controleren wie hun uiteindelijke klanten zijn, vinden de VS.
De Amerikanen voeren ook nieuwe restricties in voor leveringen aan fabrieken die zogeheten DRAM-chips maken, het werkgeheugen dat je in normale computers of telefoons vindt. Er golden sinds december al beperkingen voor extra snelle geheugenchips voor AI-chips.
De regering-Biden voegde ook tien Chinese AI-ontwikkelaars toe aan de entity list, omdat die technologie zouden ontwikkelen voor militaire toepassingen. Daartoe behoort ook Zhipu AI, wiens chatbot Apple had willen gebruiken voor iPhones die in China verkocht worden.
Voor de uitvoer van Amerikaanse AI-chips introduceerde de regering-Biden eerder deze week een nieuw exportstelsel, waarin alleen een select gezelschap van Amerikaanse bondgenoten onbeperkt AI-chips ‘mag’ kopen. Dat moet smokkel naar Chinese en Russische datacenters voorkomen. Ook toegang tot AI-datacenters van Amerikaanse bedrijven is straks gereguleerd. Het leverde – vrij zeldzame – openlijke kritiek op van bedrijven als Nvidia en Oracle, die vrezen voor hun marktpositie. De bedrijven lijken hun schroom te laten varen nu de regering-Biden vertrekt.
Nederlandse update
De afgelopen tweeënhalf jaar voerden de VS de druk op China’s chipindustrie op. In oktober 2022 werden de eerste exportrestricties gepubliceerd, die ook chipmachinefabrikant ASML raakten. In het najaar van 2023 en 2024 volgden nieuwe beperkingen die grotendeels door Nederland zijn overgenomen.
Dinsdag publiceerde minister voor Buitenlandse Handel Reinette Klever (PVV) nog een update van de exportrestricties, in grote lijnen een kopie van de Amerikaanse maatregelen van een maand geleden. Dat raakt de Chinese export van chipmachinemakers AMSL en ASM International. ASML, qua omzet (30 miljard euro) ruim tien keer zo groot als ASM, hield er al rekening mee dat de Chinese export dit jaar terugvalt. Dat komt ook doordat Chinese klanten de bui al zagen hangen en het afgelopen jaar bovenmatig veel chipmachines bestelden, om exportrestricties alvast voor te zijn.
De chipmarkt herstelt zich moeizaam van een langdurige dip, maar de Taiwanese chipgigant TSMC maakte woensdag positieve kwartaalresultaten bekend. De omzet in de laatste drie maanden van 2024 steeg met bijna 40 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Driekwart van TSMC’s omzet komt van geavanceerde chips. „De dalende vraag naar nieuwe telefoons wordt grotendeels goedgemaakt door een groeiende behoefte aan AI-chips”, zei TSMC’s financieel directeur Wendell Huang in een toelichting.
Het lijkt erop dat de Taiwanese overheid TSMC zal toestaan om de allernieuwste generatie chips in het buitenland te produceren, bijvoorbeeld in fabrieken in Arizona. Dat zou alvast een tegemoetkoming kunnen zijn aan de regering-Trump, die vindt dat Taiwan meer moet bieden in ruil voor bescherming van het eiland tegen een mogelijke Chinese invasie of blokkade. Of TSMC een groter deel van zijn productie verplaatst is onzeker: chips produceren in de VS is veel duurder dan in Taiwan en het technisch talent ligt er niet voor het oprapen.
Lees ook
Dankzij de dorstige chipindustrie herrijst de Amerikaanse stad Phoenix uit zijn as
Roy Beszelsen (26) wilde doen wat zoveel influencers doen: een beetje cashen met crypto. Op 1 december 2024 begon hij met een paar vrienden een eigen cryptomuntje. „Een grap.”
Beszelsen heeft sinds 2017 het YouTube-kanaal Royalistic. Daarop zie je hem – rode boerenzakdoek in zijn haar – Fortnite en GTA5 spelen. En hij loopt wat te geinen. Het kanaal heeft ongeveer een miljoen volgers. Het zijn vooral tieners, blijkt uit de reacties onder de video’s en op zijn Instagramaccount.
Een cryptomuntje is zo aangemaakt. En het is niets waard, tenzij mensen besluiten het te kopen. Influencers gebruiken vaak een populaire internetgrap om een muntje aan te koppelen. En door zelf heel hard om zo’n meme te lachen op hun YouTube-kanalen, sporen ze volgers aan hun ‘grap’ financieel te ondersteunen.
Munten weggeven
Als veel mensen dat doen, gaat de koers van zo’n ‘memecoin’ vanzelf omhoog en begint het speculeren erop. De bekendste in dat genre is de dogecoin, met als symbool een afbeelding van een hond. Het muntje begon ooit als persiflage op de cryptohype. Nadat Tesla- en X-baas Elon Musk het omarmde en beweerde de cryptomunt serieus te gaan gebruiken, stegen de koersen en werd de dogecoin een blijver. Inmiddels zijn hondenmuntjes een compleet subgenre binnen het memecoinuniversum.
De doge-meme heeft inmiddels zijn weg naar de Amerikaanse politiek gevonden. Kort nadat Donald Trump opnieuw tot president van de Verenigde Staten was verkozen 5 november 2024, maakte hij bekend dat Musk leiding gaat geven aan het Department of Government Efficiency, kortweg DOGE. Musk krijgt als taak flink te snijden in overheidskosten. De verkiezing van Trump en de nieuwe bijbaan van Musk hebben de belangstelling voor cryptomunten en daarmee ook voor speculatie op memecoins versterkt.
Beszelsen „vond het leuk om een eigen memecoin te maken, vergelijkbaar met andere memecoins, zoals Dogecoin of Pepe”, schrijft hij in een online verklaring. Hij noemde het muntje de UNOPETIT, naar een grap van hemzelf over het bestellen van Uno Petit Grande biertje, een terugkerend thema op zijn kanaal.
En zowaar, gelijk na zijn aankondiging dat investeren mogelijk was, ging de koers van de unopetit omhoog. De munt was te kopen en verkopen op Raydium, een gedecentraliseerde en geautomatiseerde online cryptobeurs.
Beszelsen beloofde iedere eerste dinsdag van de maand via zijn chatkanaal op de sociale media-app Discord munten weg te geven. Het dient geen doel, zei hij op zijn livestream. „Gewoon voor de meme, net als Dogecoin.”
Wild speculeren
Volgens Coinmarketcap, een platform dat cryptomunten registreert, bestaan er nu zo’n 3.600 memecoins. In werkelijkheid zijn het er meer, want niet ieder muntje wordt meteen op het platform geregistreerd. De marktwaarde van alle crypto’s samen is inmiddels zo’n 3.300 miljard dollar. Daarvan gaat 94 miljard om in speculatie op memecoins, die zichzelf ook als zodanig omschrijven en dus benadrukken dat ze geen enkel praktisch nut hebben.
Binnen 24 uur na het aanmaken van de unopetit werd er flink in gehandeld. Het is lastig exact te reconstrueren, maar de munt bereikte een koers van 0,001 euro per stuk. Er waren er zo’n 675 miljoen in omloop gebracht.
In een livestream, vlak voordat de marktwaarde van de muntjes de 1 miljoen aantikt, zegt Beszelsen dat hij de grote animo „niet per se verwacht” had, dat de coin „volledig voor de grap is aangemaakt” en dat het „volledig is geëscaleerd”. In de uren daarna gaat de koers steil naar beneden. Dat illustreert in de regel dat bezitters van de munt denken dat de koerspiek is bereikt en nu proberen winst te pakken. De eersten die dat lukt, hebben dan uit een muntje van niets geld ‘getoverd’. De anderen zijn het geld dat ze erin staken kwijt.
Niet zelden zijn de verkopers de oorspronkelijke ‘makers’ van de munt, die met elkaar afspreken haar plotseling te dumpen. Zo’n bedrieglijk opzetje wordt een rug pull genoemd; alsof een paar mensen met een ruk het tapijt onder anderen vandaan trekken.
Bedrieger
Beszelsen werd online al snel van een rug pull beschuldigd. Onder meer omdat uit de transactiegeschiedenis van de munt blijkt dat er bezitters zijn die winst hebben gemaakt op munten die ze rechtstreeks hebben gekregen toen de munt werd gemaakt. Ze hoefden ze dus niet eerst tekopen, wat zou kunnen duiden op voorkennis. Beszelsen verdedigt zich op 9 december in een verklaring op X die veel vragen openlaat. Volgens hem is er sprake van een ‘vriendengroep’ waarbinnen de munten in hun digitale portemonnees plotseling tienduizenden dollars waard werden en die „wat winst genomen hebben”. Hij zegt er zelf niets aan te hebben verdiend. Hij reageert niet op pogingen contact te krijgen.
De vermeende slachtoffers die op X klagen over Beszelsen spelen intussen hun eigen spel. Iemand die zichzelf James noemt en verschillende socialmedia-accounts beheert, opent op X het vuur op Beszelsen. Hij stelt 50.000 euro in diens munt te hebben gestoken. „50k verdampt Roy, ben je er nog? Heb je het project gerugged [leeggetrokken]?”, schrijft hij.
In de memecoinwereld mag onder het mom van ‘ironie’ bijna alles
James, eigenaar van fitness-, finance- en mindsetplatform VoorDeHeren, wil zijn posts in privéberichten toelichten, maar niet zeggen wie hij echt is. Hij verklaart met een groep mede-investeerders „nieuw leven te blazen” in ‘dode’ munten, waar niemand meer in handelt. Door die te hypen via hun sociale media – hij heeft zelf zo’n 30.000 volgers – en zo anderen te verleiden geld in de munten te steken, proberen ze er nog wat aan te verdienen.
Hoe serieus de aantijgingen van James zijn, is niet te zeggen. De schimmige spelletjes op sociale media zijn tekenend voor de mores in de memecoinwereld, waarin onder het mom van ‘ironie’ bijna alles mag.
Voor de Autoriteit Financiële Markten (AFM), de toezichthouder op het gebied van financiële wetgeving, zijn memecoins een doorn in het oog. „Ze zijn vaak zeer volatiel en kwetsbaar voor misleiding en manipulatie”, zegt AFM-cryptowoordvoerder Yolanda Bieckmann. „De AFM houdt zelf geen toezicht op memecoins, maar wel op financiële producten en crypto-aanbieders. Wij houden toezicht op het naleven van de wetgeving. Als finfluencers beleggingen aanprijzen of advies geven aan consumenten, mag dat niet. Daarop kunnen we handhaven en bijvoorbeeld boetes uitdelen.”
Hoe de AFM daartoe over kan gaan? Dat kan op twee verschillende manieren, legt Bieckmann uit. Zo is er het Meldpunt Financiële Markten waar consumenten of andere belanghebbenden melding kunnen doen van het overtreden van wet- en regelgeving. Dat strekt zich uit van fraudemeldingen tot meldingen met betrekking tot een onjuist financieel advies. „Maar wij monitoren zelf ook de gehele markt. Dat doen we door middel van risico-gestuurd toezicht”, zegt Bieckmann. Daarbij kijkt de toezichthouder zowel naar het risico dat bepaalde doelgroepen lopen alsmede naar de grootte en omvang van bedragen die rondgaan.
Youp van ‘t Hek
Een beetje memecoin-bedenker doet zijn best zijn munt geregistreerd te krijgen bij een grote cryptobeurs, want dan kan de handel helemaal losgaan. Zo’n listing draagt bij aan de bekendheid en geldt gelijk als een soort stempel van goedkeuring, hoewel het eigenlijk niet zoveel zegt. Omdat zoveel met memecoins gespeculeerd wordt, hebben cryptobeurzen er belang bij ze aan te bieden, want die verdienen per transactie.
Of de Nederlandse cryptobeurs Bitvavo – met ruim 1,5 miljoen klanten in Nederland, volgens eigen opgave – een memecoin aanbiedt, wordt besloten op basis van een aantal criteria, vertelt chief financial officer Johan van Olffen. Er moet genoeg vraag naar zijn en de munt moet onomstreden zijn. Ook wil Bitvavo weten wie er achter de munt zit. Als de maker geheimzinnig doet, is dat meestal geen goed teken. Maar in de regel, zegt Van Olffen, achterhaalt Bitvavo die informatie wel. Die check is er ook om te voorkomen dat Bitvavo per ongeluk iets aanbiedt waar bijvoorbeeld Russen achter zitten die onder sancties vallen.
Als de seinen op groen staan, komt de munt op de beurs, met een duidelijke tekst erbij. Bijvoorbeeld: deze memecoin heeft geen functies, geen nut, geen intrinsieke waarde, geen belofte van winst of opbrengst. Oftewel: je kunt er niets mee en er is geen onderliggende waarde, zoals een klomp goud. En de munt kan extreem volatiel zijn. Als iemand er dan nog in wil handelen, is dat prima, zegt hij. „Het kan hard omhoog, maar ook hard naar beneden. En dat is wel je eigen verantwoordelijkheid.”
Van Olffen kent de unopetit van Beszelsen niet en die is ook niet via Bitvavo verhandeld. In het algemeen hebben memecoins „vooral een stukje amusementswaarde”, zegt hij. „Mensen vinden het leuk om erover te praten en eraan mee te doen. Ze kunnen ook naar het theater gaan. Naar Youp van ’t Hek. Daarvan kun je je ook afvragen wat je eraan overhoudt of ervan leert.”
Na verloop van tijd worden de meeste muntjes weer van de beurs gehaald. Er hebben wat mensen geld mee verdiend en er zijn wat mensen geld aan verloren. De lol is er weer af en het is wachten op de volgende grap.
Als betaal-goeroes zoals de voormalige baas van Mollie (Gaston Aussems), een directeur van Adyen (Robert Kraal) en een oud-voorzitter van MasterCard (Javier Perez) het zien zitten met je, dan doe je ‘blijkbaar’ (pun intended) iets goed. De Amsterdamse fintech Klearly maakte vanochtend bekend een investering van 6 miljoen euro te hebben binnengehaald, als groeikapitaal. En laten nou de drie genoemde investeerders onderdeel zijn van die impuls, net als Global PayTech Ventures, Antler Elevate en Shapers. De Nederlandse betaaldienst gaat de investering gebruiken om verder uit te breiden in Europa.
Klearly „vervangt verouderde en eenvoudige pinapparaten van banken door innovatieve, datagedreven technologie”, aldus het bedrijf zelf. Het heeft vooral veel horeca-ondernemingen als klant. Heel groot is het allemaal nog niet, aan de Amsterdamse Wibautstraat waar het bedrijfje is gevestigd: sinds de lancering in 2023 heeft Klearly vierduizend gebruikers aangemeld, waaronder dus veel horecaondernemers. Het aantal verwerkte betalingen schiet wel omhoog, het afgelopen jaar met vijfhonderd procent.
De kapitaalinjectie in Klearly past in een bredere trend, schrijft het FD vandaag. Nederlandse start-ups hebben vorig jaar ongeveer 2,3 miljard euro aan investeringskapitaal gekregen, bijna een kwart meer dan het jaar ervoor, aldus het Quarterly Startup Report. Het aantal deals liep wel terug vorig jaar. Er waren 342 investeringsrondes, tegen 417 in 2023. Ook liep het aantal investeringen in techstarters terug, met 18 procent. In die zin doet Klearly het knap.
De oprichters van Klearly zullen verlekkerd kijken naar hun investering. En nu maar afwachten of zij met de kennis en de centen van de betaal-goeroes eenzelfde succesverhaal weten neer te zetten als Adyen en Millie destijds.
