Bestormingen in Brasilia en Washington: overeenkomsten en verschillen

Bridget Lagerweij (17) had dit schooljaar vreselijke pech. Bij het eindexamen havo op het Sint-Maartenscollege in Voorburg haalde ze voor alle vakken samen genoeg punten om te slagen, maar ze kreeg toch geen diploma omdat ze voor haar profielwerkstuk een 3 had gehaald. Precies in de weken dat ze eraan moest werken kreeg ze de ziekte van Pfeiffer. Terwijl ze aan het herstellen was, moest ze ook nog leren voor de schoolexamens. Haar profielwerkstuk, dat ging over antibiotica, schoot er zo bij in.

Achteraf gezien had ze door die onvoldoende eigenlijk niet eens mogen deelnemen aan het centraal schriftelijk eindexamen. „Maar ik was al bezig, dus ik heb de examens toch afgemaakt”, vertelt ze. Ze kreeg van school te horen dat er nog een laatste kans was om te slagen: als ze in de zomer haar profielwerkstuk zou verbeteren naar minimaal een 4. Dat kon niet op haar eigen school, maar wel op het Voortgezet Algemeen Volwassenenonderwijs (Vavo).

We zien heel wat profielwerkstukken die zijn geschreven met behulp van AI. Dat herkennen we inmiddels

Dus zit ze op een zonnige julidag, terwijl haar geslaagde klasgenoten al vakantie vieren, opnieuw over haar profielwerkstuk gebogen. Bij VAVO Haaglanden, onderdeel van ROC Mondriaan, op tien minuten lopen van treinstation Den Haag Centraal, kunnen gezakte leerlingen in de zomer nog vóór het nieuwe studiejaar hun diploma halen. Bridget Lagerweij wil, als ze slaagt, in september beginnen aan een studie maritieme techniek.

Cijferlijsten combineren

VAVO Haaglanden biedt drie verschillende zomertrajecten, waar dit jaar in totaal ruim tachtig leerlingen aan meedoen. De meesten komen om hun combinatiecijfer op te krikken, waarmee ze onvoldoendes op andere vakken kunnen compenseren. Dit cijfer is het gemiddelde van het profielwerkstuk dat in de laatste klas van de middelbare school moet worden gemaakt, plus een aantal vakken waarvoor geen centraal examen wordt gedaan, maar die wel meetellen, waaronder maatschappijleer. VAVO Haaglanden biedt twee mogelijkheden om het combinatiecijfer te verhogen: het profielwerkstuk verbeteren (een driedaags traject) en het schoolexamen herkansen waarmee maatschappijleer is afgesloten (een tweedaags traject).

Zoom in

De rest van de deelnemers komt voor het zogenoemde ‘conversietraject’, het alsnog laten omzetten van een cijferlijst in een diploma. Zo is het mogelijk om van een vwo-lijst een havo-diploma te maken, als je één vak waarop je een onvoldoende hebt laat vallen. Dat kan omdat je op het vwo (minimaal) negen vakken hebt, en op de havo acht. Of als je twee jaar achter elkaar voor hetzelfde diploma bent gezakt, dan kun je alsnog slagen als je de beste cijfers van de twee cijferlijsten combineert.

VAVO Haaglanden verdient nauwelijks iets aan de zomertrajecten, zegt Robert Reijns (38), die dit programma coördineert. Meedoen kost 350 euro per traject. „Dat dekt ongeveer de kosten.” Maar het is wel een goed visitekaartje voor deze onderwijsinstelling. Want wie in de zomer niet slaagt, kan kiezen: weer terug naar de middelbare school, om het eindexamenjaar helemaal over te doen. Of zich inschrijven op het volwassenenonderwijs, om komend studiejaar alleen de onvoldoendes te herkansen. Die route is de laatste jaren steeds populairder geworden. VAVO Haaglanden zag het aantal aanmeldingen verdubbelen van rond de vijfhonderd in schooljaar 2020-2021 naar meer dan duizend afgelopen schooljaar.

Foto’s Bart Maat

Met de hand schrijven

Nick Buitelaar (18) heeft zich ingeschreven voor twee zomertrajecten tegelijk. Bij het eindexamen vwo op het Christelijk Lyceum in Delft heeft hij vier vijven gehaald, dat waren er twee te veel. Eén daarvan heeft hij weggewerkt bij een herkansing. Een ander vak waarvoor hij een onvoldoende had, laat hij vallen. Dan heeft hij nog genoeg vakken over om op VAVO Haaglanden zijn vwo-cijferlijst te laten omzetten naar een havo-diploma. Daarvoor moet hij nog wel een opdracht maken, een reflectie schrijven op zijn profielwerkstuk, dat is een wettelijk vereiste bij het conversie-traject.

„Als het lukt, wil ik in september Finance, Tax and Advice gaan studeren”, zegt hij. Maar tegenover de twee vijven die hij nog heeft, moeten ook twee zevens staan. Daar ontbreekt er één van. Door zijn profielwerkstuk over het Suez-kanaal te verbeteren hoopt hij zijn combinatiecijfer te verhogen naar een 7.

Het is volledig mijn eigen schuld. Ik heb er gewoon te weinig tijd aan besteed

De deelnemers hoeven hun profielwerkstuk niet helemaal over te maken. Op de eerste dag maken ze een reflectieopdracht, waarbij ze terugkijken op hun onderzoek en bedenken hoe ze dat anders kunnen aanpakken. Op de tweede dag verzinnen ze een nieuwe deelvraag en zoeken ze informatie om die te beantwoorden. Op de laatste dag herschrijven ze hun conclusie. Allemaal nemen ze plaats achter een computer waarop ze bronnen mogen opzoeken. Maar de tekst die ze straks inleveren, moeten ze met de hand schrijven, en in hun eigen woorden. Dat voorkomt dat ze informatie klakkeloos overnemen.

Reijns maakt aan deelnemers duidelijk dat het gebruik van chatprogramma’s met AI niet is toegestaan. „Jullie zijn beter dan ChatGPT en Gemini.” Dat is geen overbodige waarschuwing, zegt aanmeldcoördinator Annie van der Velden (42). „Leerlingen die willen meedoen aan het zomertraject moeten hun oude profielwerkstuk van tevoren inleveren. We zien er heel wat die zijn geschreven met behulp van AI. Dat herkennen we inmiddels.”

Zoom in

Nola Bukari (19), die het afgelopen jaar al op VAVO Haaglanden zat, moet een 8 op haar combinatiecijfer halen om voor haar havo-diploma te slagen, dan kan ze daarna management gaan studeren. Daarom doet ze zowel mee aan de herkansing voor maatschappijleer als aan het traject voor het profielwerkstuk. Voor haar werkstuk over milieuproblemen heeft ze een nieuwe deelvraag bedacht: wat zijn de oorzaken en gevolgen van de plastic soep in de zee? Op websites van onder meer het Wereld Natuur Fonds en de Plastic Soup Foundation zoekt ze doelgericht naar informatie. Geconcentreerd vat ze samen wat ze vindt. Om haar heen is het soms rumoerig, maar ze laat zich niet afleiden. Ruim binnen de tijd is ze klaar.

Dat geldt niet voor iedereen. Sommige deelnemers weten niet waar ze moeten beginnen. Ze scrollen onrustig over hun schermen zonder iets op te schrijven. Begeleiders lopen rond om hen op weg te helpen. Reijns snapt wel wat het probleem is. „Wij verzuipen als samenleving in de informatie. De grote uitdaging is om erachter te komen welke bronnen betrouwbaar zijn.” Wat deze jongeren ook moeten leren, zegt hij, is niet alleen informatie zoeken die hun eigen opvattingen bevestigt. Bij de reflectieopdracht, de dag ervoor, hebben ze al moeten nadenken over dat probleem. Zien ze dat ook terug in hun eigen profielwerkstuk?

Naakt op een paard

Bij de reflectieopdracht hebben ze daarnaast geanalyseerd wat er op school niet goed ging bij het maken van hun werkstuk. „Het is volledig mijn eigen schuld. Ik heb er gewoon te weinig tijd aan besteed”, zegt Olivia Ziaber (18), die al twee keer is gezakt voor het eindexamen havo, vorig jaar op Dalton Den Haag en dit jaar op het volwassenonderwijs. „Ik kan best goed leren, maar ik heb moeite met mijn motivatie”, zegt ze. Dus heeft ze zich nu ingeschreven voor het zomertraject, want in september wil ze beginnen aan een opleiding Built Environment.

Zoom in

Voor haar profielwerkstuk over de Renaissance onderzoekt ze als nieuwe deelvraag welke invloed die periode heeft op de huidige cultuur. „Het was niet makkelijk om bronnen te vinden”, zegt ze, „maar ik heb modetijdschriften gevonden waarin ontwerpers de Renaissance noemen als inspiratiebron.” Ook in popcultuur wordt op dit tijdperk teruggegrepen, ontdekte ze. Enthousiast vertelt ze over zangeres Beyoncé, die op de cover van haar album ‘Renaissance’ naakt op een paard zit. „Ze heeft zich laten inspireren door een schilderij van Lady Godiva door de Renaissance-schilder Adam van Noort.”

Nu ze zich hier bij het zomertraject in verdiept heeft, komt ze tot een andere slotconclusie voor haar profielwerkstuk dan eerst. „Ik dacht dat de impact van de Renaissance niet zo groot was”, zegt ze. „Maar nu kom ik erachter dat zo’n beetje alles om ons heen uit die tijd stamt.”

Een paar dagen na de zomertrajecten krijgen de deelnemers de uitslag. Bridget Lagerweij, Nick Buitelaar, Nola Bukari en Olivia Ziaber zijn alle vier geslaagd. Op 27 augustus krijgen ze hun diploma uitgereikt.

Zoom in

Delen

Mail de redactie