Begin een boekhouding van je uitroeptekens

Het is Kerst, de meest dickensiaanse tijd van het jaar. Een goed moment om een gewoonte van de schrijver van A Christmas Carol onder de aandacht te brengen. Een eenvoudige aanpassing aan ons mediadieet, die kan helpen te reflecteren te midden van een maalstroom aan hypes, sensatie en ophef. Die onze aandacht verschuift van informatie die actueel en vluchtig is, naar teksten die tijdloos en waardevol zijn.

Charles Dickens hield in zijn notitieboeken allerlei lijstjes bij. Van namen die hij voor zijn personages kon gebruiken, maar ook opvallende fragmenten uit literaire werken, voorzien van zijn commentaar. Daarmee stond hij in de rijke Engelse traditie van een ‘commonplace book’. Een gebonden privéverzameling van teksten die ooit de aandacht trokken en van persoonlijk commentaar zijn voorzien.

Wij Nederlanders hebben er geen woord voor, maar wel een heerlijke beschrijving van Gerrit Komrij: ‘een boekhouding van je uitroeptekens’. „Iedereen zou zelf weer een boek moeten maken van de door hem aldus gelezen boeken”, schreef Komrij in deze krant, „een bloemlezing van passages die je ooit, in de verschillende stadia van je leven, voorkwamen als uit het hart gegrepen, baarlijke nonsens of wonderwel verwoord.”

Lees ook: Gerrit Komrij: Een en ander

Het zijn gouden tijden voor zulke – inmiddels vaak digitale – collecties. In de Verenigde Staten staat er al een poosje een boek in de bestsellerlijsten dat zich laat lezen als een pleidooi voor het systematisch bijhouden van wat je interessant vindt. Building a Second Brain heet het, van Tiago Forte. Ik kreeg er zo ontzettend veel energie van toen ik het las. Fragmenten uit boeken, observaties uit het dagelijks leven, een tweet die je van inzicht deed veranderen: alles mag van Forte, hup copy/paste naar je ‘tweede brein’. Vul het vervolgens aan met ideeën, plannen en wensen die je hebt. Want door je leven vast te leggen, leer je jezelf beter kennen en kun je in werk en leven voortbouwen op je vastgelegde kennis.

Als ik een goed voornemen voor 2023 mag suggereren, dan is het: begin een modern commonplace book, bouw een tweede brein. Mag in een notitieboek, zoals de oude Dickens, maar kijk ook eens naar de geweldige app Notion, waarmee je in een handomdraai een virtuele privébibliotheek bouwt.

Blader tijdens de feestdagen van volgend jaar eens terug. Misschien ervaar je dan wat de Amerikaanse auteur Steven Johnson als volgt omschrijft: „Het voelt op een grappige manier alsof je met vroegere versies van jezelf brainstormt. Je ziet je vroegere zelf een idee aftasten dat nu volstrekt logisch is. Of, nog beter, je wordt herinnerd aan een idee dat opeens relevant blijkt voor een nieuw project waar je net aan begonnen bent.”

Zoveel van wat we bedenken of waar we ons over verwonderen, vervliegt. Zoveel dat er niet toe doet, trekt onze aandacht.

„Elke reiziger heeft zijn eigen huis”, schreef Dickens in zijn kerstboek, „en hij leert het meer waarderen door zijn rondzwervingen.” Wij als lezers verdienen een privébibliotheek voor onze mooiste teksten, die we leren waarderen door onze rondzwervingen in het medialandschap. Verlaat het gekwetter van Twitter, onttrek je aan de humbug van TikTok. Trek de deur achter je dicht. De herrie verstomt. Je bent alleen met je uitroeptekens. Alleen met je verwondering.