Het had geruisloos voorbij kunnen gaan. Wie dan voor 27 mei geen expliciet ‘nee’ had gezegd, had impliciet ‘ja’ gezegd tegen het eindeloze gebruik van zijn of haar gegevens door Meta (het moederbedrijf van WhatsApp, Facebook en Instagram) om een nieuw model in kunstmatige intelligentie te trainen. Alle foto’s, reacties, likes en andere gegevens die het bedrijf heeft van gebruikers – veelal veel meer dan mensen zelf doorhebben – zullen namelijk gevoerd worden aan het nieuwe model. Die gegevens worden dan, zegt Monique Verdier van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), „voor eeuwig gebruikt”.
Maar burgers hebben een keuze, zegt Verdier. Dus riep de AP donderdag gebruikers van deze apps op om expliciet bezwaar te maken als ze niet willen dat gegevens gebruikt worden. „Dat is de enige manier om grip te houden op je gegevens”, zegt ze, „anders zijn ze straks weg. De gegevens die worden gebruikt om het model te trainen kun je er achteraf niet meer uit halen.”
Waarom doen jullie deze oproep nú?
„Meta heeft zelf wel wat informatie naar buiten gebracht, maar die heeft veel gebruikers niet bereikt. Wij zijn er om burgers te beschermen, daarom hebben we deze oproep gedaan. Mensen moeten zich ervan bewust zijn dat wat ze op Facebook en Instagram hebben gezet, straks niet meer verwijderd kan worden uit het AI-model. Dus is dit het moment om grip te houden op je gegevens. Als dat je niet uitmaakt, dan doe je het niet. Maar veel mensen posten ook foto’s van hun kinderen. Die foto’s worden óók gebruikt door het model. Als die kinderen eenmaal volwassen zijn, kunnen ze daar geen bezwaar meer tegen maken.”
Wat wil Meta precies gaan doen met die data? Krijgen jullie daar duidelijkheid over?
„Ze gaan AI trainen, maar hoe weet ik niet. Door Europese wetgeving is het aan de Ierse privacy-autoriteit om onderzoek te doen, omdat Meta daar gevestigd is. Ze doen al een vergelijkbaar onderzoek naar X, of het überhaupt wel toegestaan is om zonder expliciete toestemming persoonsgegevens te voeren aan een AI-model. Maar los van of het wel of niet mag vonden we het nodig om te laten zien dat mensen nu nog een keuze hebben.”
Het is dus niet duidelijk of Meta zonder instemming van gebruikers die data mag gebruiken?
„Dat is inderdaad nog onduidelijk. Er zijn platweg twee manieren om data te gebruiken: je vraagt expliciet toestemming of je hebt een gerechtvaardigd belang. Meta vindt dat ze dat hebben, Ierland buigt zich nu over die afwegingen.”
Maar ondertussen begint Meta al wel gegevens te voeren aan zijn AI-model. Dat is toch raar?
„Sommige organisaties houden zich heel erg aan de wet. Die vinden de belangen van mensen belangrijk. Andere staan er niet zo bij stil. En weer andere maken misbruik van de situatie.”
Tot welke categorie behoort Meta?
„Dat kan ik niet zo zeggen. Het punt is wel dat deze bedrijven heel veel macht hebben.”
Dus komen ze ermee weg?
„Ze krijgen wel af en toe boetes. Het probleem is: als er eenmaal zo’n onderzoek ligt als dat wat de Ieren nu doen, dan volgt er een gigantische juridische procedure. En dan zie je dat dit soort organisaties diepe zakken hebben en zo’n procedure heel lang kan duren. Ik zou niet zeggen dat ze ermee wegkomen, maar als Ierland pas na 27 mei een uitspraak doet, is Meta al wel bezig. Relevanter is daarom nú dat mensen weten dat ze hun grip verliezen op hun gegevens, maar ze er nog iets aan kunnen doen.”
Dat impliceert dat mensen nu wel grip hebben op hun gegevens bij Meta. Is dat zo?
„Dat weet je nooit zeker. Het is ook hoe je ermee omgaat. Ik heb zelf ook Instagram, maar heb alles op privé staan en post niets. Als je alles publiek plaatst… En er zijn natuurlijk al meerdere AI-systemen die het internet leeggetrokken hebben. Daar zitten jouw en mijn gegevens waarschijnlijk al in. Maar je wilt erger voorkomen.”
Welke garanties hebben gebruikers dat hun data inderdaad niet gebruikt worden? Hoe wordt er toegezien op naleving door Meta?
„Dat is aan de Ieren, die zullen dat moeten onderzoeken. Maar als burger zelf kun je dat niet controleren. Je kunt wel eens goed door de instellingen van je telefoon gaan. Moet iedereen alles kunnen zien? Welke gegevens deel je al? Gebruik je Siri wel of niet? Welke zoekmachine gebruik je?”
Later voegt ze nog toe: het is goed om te weten dat gegevens over jou op pagina’s van mensen die géén bezwaar hebben gemaakt, wél in het AI-model van Meta terechtkomen. „Foto’s waarin je getagd staat bijvoorbeeld.”
Is de beste veiligheidsgarantie niet om je Meta-account te verwijderen?
„Ja. Maar dan is de vraag: wordt alles ook echt verwijderd? Het mooie van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is het recht om vergeten te worden. Je kunt een organisatie of website verzoeken om al je gegevens te verwijderen. Als je weg wilt van Meta, zou ik eerst zo’n verwijderingsverzoek doen en pas daarna je account verwijderen. Dan heb je een extra borg, maar je weet het nooit helemaal zeker.”
Er zitten, zegt Verdier, ook mooie kanten aan sociale media. „Bijvoorbeeld om contact te houden met mensen aan de andere kant van de wereld. Maar mensen moeten zich bewust zijn van wat ze aan het doen zijn. Dat bewustzijn komt eigenlijk past heel langzaam op gang. We houden Meta verantwoordelijk voor wat ze doen, maar vonden het nodig om burgers te informeren: je hebt een keuze.”
