Het zou een ironische uitkomst zijn van het handelsconflict dat Donald Trump heeft ontketend: Amerikaanse autofabrieken die noodgedwongen productie van onderdelen naar China verplaatsen. Maar volgens The Wall Street Journal zouden verschillende, niet bij naam genoemde merken dit overwegen, vanwege Chinese exportbeperkingen op zeldzame aardmetalen.
Over de hele wereld groeien de zorgen bij bedrijven over een cruciaal front in de wereldwijde handelsoorlog. Vermoedelijk als vergeldingsactie na Amerikaanse maatregelen heeft China in april de export van zeldzame aardmetalen, en magneten gemaakt van deze metalen, vergunningsplichtig gemaakt.
Alleen: die vergunningen worden maar mondjesmaat afgegeven. Er zijn bedrijven die er een krijgen, zoals Volkswagen, maar ook veel niet. En dat begint te knellen, want voorraden raken op. China is dominant in de productieketen van deze vaak onbekende metalen met poëtische namen als dysprosium en terbium. Ze zijn onmisbaar in allerlei producten: straaljagers, motoren van elektrische auto’s, windmolens. Dit vaak vanwege één belangrijke eigenschap: ze kunnen uitzonderlijk goed tegen hoge temperaturen.
De afgelopen dagen duiken berichten op over groeiende problemen, vooral in de auto-industrie, die zeer afhankelijk is van deze metalen – met name voor de aandrijving van elektrische auto’s. Amerikaans autofabrikanten kijken daarom nu naar onconventionele noodplannen om fabriekssluitingen te voorkomen. Een van de ideeën die voorligt is het produceren van sommige elektrische motoren in China, om de exportbeperkingen van de metalen te omzeilen.
Ford heeft in de VS in mei al even de productie stilgelegd van een automodel in verband met een tekort aan metalen. Een andere optie die voor zou liggen is het schrappen van functies die motortjes vereisen waar de metalen in zitten, zoals automatisch verstelbare stoelen.
„Zes weken geleden zei iedereen: half juni zijn de voorraden ongeveer op”, zegt Benjamin Sprecher, industrieel ecoloog verbonden aan de TU Delft en gespecialiseerd in zeldzame grondstoffen. Naar dat moment zit de wereld nu te kijken, aldus Sprecher, die de komende tijd meer verstoringen verwacht. „En ook als China vandaag zegt: je mag het weer hebben, dan heb je het niet over een week.” Het kost tijd voor leveringen weer op gang zijn gekomen.
‘Al vaker gewaarschuwd’
Sprecher ziet de hele situatie met enige verbazing aan. „Deze materialen zitten in alles. Ik ben een beetje geschrokken van hoe onvoorbereid iedereen is. Er is al vaker gewaarschuwd: dit gaat een keer fout, vanwege de dominante positie van China. En dan gebeurt het, en dan is iedereen toch verbaasd.”
Dat sentiment verwoordt ook Irina Patrahau, die als analist bij The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) aardmetalen volgt. „Lang hebben we gediscussieerd over de risico’s van deze situatie, maar we wisten niet hoe het in de praktijk zou zijn, het ging altijd om scenario’s. Nu zie je dat er gebeurt wat werd voorspeld.”
De wapenstilstand in de Chinees-Amerikaanse handelsruzie heeft op de situatie rond zeldzame metalen nog weinig invloed gehad. Opvallend is dat de exportbeperkingen gelden voor de hele wereld en niet alleen voor de VS. Daardoor groeien ook de zorgen in bijvoorbeeld Duitsland: de branchevereniging voor de auto-industrie heeft gewaarschuwd dat daar ook productiestops dreigen.
Woensdag berichtte Handelsblatt dat in verschillende Duitse sectoren problemen dreigen. Daarbij zou het ook gaan om de defensie-industrie, waaronder tankfabrikant Rheinmetall. Ofschoon veel bedrijven voorraden van de zeldzame aardmetalen hadden, raken deze volgens de krant nu op.
China is niet altijd dominant geweest in deze productieketen. Pas de afgelopen decennia heeft het land internationaal een formidabele toeleveringsketen opgezet, terwijl de winning en verwerking in andere landen juist verdween. De VS waren ooit een grote producent van zeldzame aardmetalen, nu beschikt het land slechts over één mijn met een kleine verwerkingscapaciteit.
Patrahau van HCSS benadrukt dat er ook voor China nadelen aan deze strategie zitten. „Je verkoopt uiteindelijk minder producten en dat kost geld. En ten tweede kan je dit niet eeuwig volhouden. De rest van de wereld zal zich aanpassen. Dat duurt misschien een paar jaar, maar uiteindelijk zullen er nieuwe mijnen komen en nieuwe verwerkingsfabrieken.”
Ondertussen lopen er wel onderhandelingen. Woensdag spreekt Eurocommissaris voor handel Maros Sefcovic met zijn Chinese tegenhanger Wang Wentao, in Parijs. Volgens bronnen van Handelsblatt is er een specifiek Nederlandse inzet in de gesprekken: China zou erop aandringen dat het geavanceerde chipmachines van ASML uit Nederland mag importeren, in ruil voor het opheffen van de exportbeperkingen.
