Australische kernonderzeeërs ‘ondermijnen vrede en veiligheid’, waarschuwt China

De verregaande militaire samenwerking tussen Australië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, vooral op het gebied van nucleair aangedreven onderzeeërs, heeft geleid tot zware kritiek vanuit China.

Nadat de drie westerse landen in 2021 het Aukus-pact overeenkwamen, werden maandag in San Diego de details bekendgemaakt. Australië koopt zeker drie Amerikaanse onderzeeërs uit de Virginia-klasse.

Daarmee krijgt Australië in de nabije toekomst de beschikking over kernonderzeeërs die sneller en moeilijker op te sporen zijn en die een veel groter bereik hebben buiten de Australische wateren in vergelijking met conventionele diesel-elektrische onderzeeboten. Die moeten regelmatig boven water komen en zijn daardoor kwetsbaarder. Tot nu toe hebben slechts zes landen nucleair aangedreven onderzeeërs: de VS, China, Rusland, India, het VK en Frankrijk.

Lees ook Wat gaat het nieuwe bondgenootschap Aukus doen en 8 andere vragen over de anti-Chinese alliantie

Het Aukus-pact, een reeks defensieprojecten waarin de drie landen samenwerken op technologisch gebied, werd maandag in de Californische marinestad toegelicht door de Amerikaanse president Joe Biden, de Australische premier Anthony Albanese en de Britse premier Rishi Sunak. Behalve de defensiesamenwerking zal het pact de Amerikaanse en Britse aanwezigheid in de Indo-Pacific de komende jaren aanzienlijk vergroten. Het drielandenpact is een antwoord op de uitbreiding van de Chinese militaire macht in de regio en de militarisering van de Zuid-Chinese Zee.

China noemt de levering van de Amerikaanse onderzeeërs een „schaamteloze actie waar ernstige risico’s voor nucleaire proliferatie aan zitten”, twitterde de Chinese Permanente Vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties dinsdag. Het samenwerkingsplan „ondermijnt het internationale non-proliferatiesysteem, wakkert de wapenwedloop aan en schaadt de vrede en veiligheid in de regio”, staat in de tweet.

Geen nucleaire wapens

Volgens de Amerikanen is er niets aan de hand: alleen de aandrijving geschiedt door middel van nucleaire energie, maar de schepen worden niet uitgerust met nucleaire wapens, onderstreepte president Biden in San Diego. Daardoor zou van nucleaire proliferatie geen sprake zijn. „De boten zullen geen nucleaire wapens van welke aard dan ook hebben”, zei Biden.

Maar de echte zorg van China ligt mogelijk niet op het vlak van nucleaire proliferatie. De Chinese president Xi Jinping zei tijdens het maandag afgesloten jaarlijkse Volkscongres dat „de westerse landen, aangevoerd door de VS, streven naar een verregaande beteugeling, insluiting en onderdrukking van China”. De levering van geavanceerde onderzeeërs aan Australië is daarvan voor China het zoveelste akelige bewijs.

De boten zullen geen nucleaire wapens van welke aard dan ook hebben

President Joe Biden

Volgens China verstoren de VS structureel en in steeds sterkere mate de vrede en de balans in de Indo-Pacific, een gebied dat volgens China veel logischer binnen de Chinese invloedssfeer valt dan binnen de Amerikaanse.

Beijing denkt dat de VS steeds meer neutrale landen proberen mee te slepen in een nieuwe Koude Oorlog, en ziet zichzelf als een stabiliserende factor die zich inzet om het evenwicht en de vrede in de regio te garanderen. Daarmee lijkt wat China zegt sterk op hoe de VS hun rol definiëren: juist de VS zouden de grootmacht zijn die vrede en stabiliteit in de regio kunnen en willen garanderen.

Lees ook: ‘Australië moet zich voorbereiden op een oorlog’

Bekoelde relaties

Toen anderhalf jaar geleden het nieuwe militaire bondgenootschap Aukus werd aangekondigd rond het relatief neutrale Australië, was China daar al zeer misnoegd over. Het leidde direct tot een ernstige bekoeling in de relaties tussen beide landen. De laatste tijd was de toon juist weer wat milder.

Dat Australië nu ook versneld nucleair aangedreven onderzeeërs tot zijn beschikking krijgt ziet China als militair bedreigend. Het geeft Australië de mogelijkheid om China sneller en dichter te naderen en om actiever te zijn in het uitgestrekte gebied van de Indo-Pacific.

In een zogeheten position paper dat China in september vorig jaar naar het Internationale Atoomagentschap stuurde, zei China dat het bij de levering van de onderzeeërs in feite gaat om „illegale overdracht van materiaal voor nucleaire wapens, waardoor het in essentie een daad van nucleaire proliferatie is”.

China heeft eerder geprobeerd Australië van de aanschaf af te houden door te dreigen dat het land zich daarmee tot potentieel doelwit van het Chinese Volksbevrijdingsleger maakte, of zelfs tot doelwit van een nucleaire aanval door China.

Chinese onderzeeërs

China beschikt zelf over zeker zes nucleaire onderzeeërs van de zogeheten Shang-klasse. Dat zijn schepen met een lengte van 110 meter en een breedte van elf meter. Ze zijn uitgerust met torpedo’s en kruisraketten en opereren onder meer vanaf de Yulin marinebasis op het Zuid-Chinese eiland Hainan.

Die marinebasis is recent nog uitgebreid, zo blijkt uit satellietbeelden van het Amerikaanse bedrijf Maxar Technologies. De onderzeeërs kunnen worden opgeslagen in een holte die speciaal daarvoor is uitgegraven in de zijkant van een berg.

De samenwerking met de Britten en de Amerikanen leidt voor Australië tot de grootste Australische defensie-investering uit de geschiedenis: in totaal 368 miljard dollar (343 miljard euro) in de komende dertig jaar. Behalve de aankoop van drie – en mogelijk vijf – tweedehands Amerikaanse onderzeeërs in de jaren 2030 gaat Australië samen met het Verenigd Koninkrijk samenwerken aan de ontwikkeling van een nieuwe, eigen onderzeeër, ook nucleair aangedreven. Daarvan zouden er vanaf 2040 acht moeten worden gebouwd in de Zuid-Australische havenstad Adelaide. Die boten zullen een afgeleide zijn van de nieuwe Britse nucleaire onderzeeër die de komende jaren wordt ontwikkeld en gebouwd in Barrow-in-Furness, in het noordwesten van Engeland.

Onder de drielandendeal worden al Australische specialisten op Amerikaanse en Britse marinebases opgeleid om de nucleaire onderzeeërs te kunnen bedienen. Ook zullen het VK en de VS vanaf 2027 een aantal onderzeeërs onderbrengen bij de Australische marinestad Perth, om de periode te overbruggen tot de komst van de Amerikaanse Virginia-onderzeeboten.

Delen van kennis

Premier Albanese herinnerde er maandag in San Diego aan dat de VS voor het eerst in 65 jaar hun technologische kennis over nucleaire aandrijving delen met een ander land. „En wij danken u daarvoor”, voegde hij eraan toe. Tot nu toe deed Washington dat alleen met het Verenigd Koninkrijk.

Australië ziet de komst van de moderne onderzeeërs als een belangrijke stap in de beveiliging tegen de groeiende macht van China in de regio. Vorige week zei een voormalige topambtenaar van het Australische ministerie van Defensie, Peter Jennings, in NRC dat Australië zich moet voorbereiden op een oorlog „in de komende twee, drie jaar”. Hij verwacht dat China Taiwan zal binnenvallen en dat het een oorlog wordt waar het Westen, waaronder de VS en Australië, nauw bij betrokken zal raken.

In San Diego zei de Britse premier Sunak maandag dat de mondiale veiligheidrisico’s de afgelopen tijd alleen maar zijn toegenomen. „De illegale Russische invasie van Oekraïne, de groeiende Chinese assertiviteit en het destabiliserende gedrag van Iran en Noord-Korea, dreigen allemaal bij te dragen aan een wereldorde gekenmerkt door gevaar, wanorde en verdeeldheid.”