Aspartaam ‘mogelijk kankerverwekkend’ – maar blijf gerust cola light drinken

Aspartaam is mogelijk kankerverwekkend, maar aan het advies van maximaal 40 milligram per kilo lichaamsgewicht verandert niets. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is er ‘beperkt bewijs’ dat de zoetstof kanker kan veroorzaken.

De veiligheid van aspartaam, tweehonderd keer zoeter dan suiker met nauwelijks calorieën, staat al ter discussie sinds de zoetstof met E-nummer 951 in 2006 kanker veroorzaakte in een experiment met ratten. Bewijs voor de risico’s van aspartaam was altijd mager. Toch bleef de argwaan, mede doordat het sinds de jaren tachtig in zoveel producten gestopt wordt. Vooral in frisdrank en andere voeding, en zelfs in tandpasta en medicijnen. Aspartaam is een van de meest gebruikte zoetstoffen, vaak in combinatie met andere suikervervangers.

De WHO baseert zijn nieuwe uitspraken over aspartaam op het werk van twee organisaties: het internationaal agentschap voor kankeronderzoek IARC classificeerde aspartaam als ‘potentieel kankerverwekkend’, een comité van deskundigen op het gebied van toegevoegde stoffen keek naar de maximaal aanvaardbare dagelijkse inname en besloot daar niets aan te veranderen: nog steeds geldt 40 milligram per kilo lichaamsgewicht als veilig.

Drie cohortstudies

Voor iemand van 70 kilo komt dat neer op 4,5 liter cola light per dag. In frisdrank mag niet meer dan 600 milligram aspartaam per liter worden gebruikt. Hoewel de hoeveelheid aspartaam wel kan optellen doordat het in zoveel producten zit, blijven de meeste mensen waarschijnlijk onder het aanbevolen maximum.

De aankondiging van het WHO-standpunt over aspartaam zorgde al bij voorbaat voor onrust. Want wat betekent ‘potentieel kankerverwekkend’? En wat is ‘beperkt bewijs’? In bevolkingsstudies werden wel verbanden gevonden tussen de consumptie van light frisdranken – de belangrijkste bron van aspartaam – en kanker, maar de bevindingen waren niet altijd consistent, schrijven onderzoekers in The Lancet Oncology deze week in een achtergrondartikel voor de WHO. In drie cohortstudies werd een verband met leverkanker gevonden. Maar omdat nooit helemaal valt uit te sluiten dat iets anders de kanker heeft veroorzaakt, noemen ze het bewijs voor leverkanker ‘beperkt’, en ‘onvoldoende’ voor andere soorten kanker – classificaties die internationaal zijn afgesproken voor kankeronderzoek.

Lees ook: Hoeveel deuken mag een kankerverwekkende stof slaan?

Risico aangetoond

In labstudies veroorzaakte aspartaam bij dieren allerlei soorten kanker, maar over de kracht van het bewijs was binnen de commissie geen overeenstemming. Een aantal leden vond het risico voldoende aangetoond, maar de meesten waren kritisch over de opzet van de studies en de interpretatie van de uitkomsten.

Ook is in experimenten vaak gekeken naar het mechanisme dat kanker veroorzaakt. Zo zou aspartaam onder meer tot chronische ontstekingen leiden. Maar ook hier zijn nog te veel vragen om van hard bewijs te spreken.

Lees ook: Wat zoetstoffen in het lichaam doen, daar komen we nu pas langzaam achter

Meer suiker consumeren

De zoetstoffenindustrie verweerde zich al weken voordat de WHO haar evaluatie publiek maakte, en nadat de WHO ook al adviseerde om zoetstoffen niet te gebruiken om af te vallen. De autoriteit van het agentschap voor kankeronderzoek werd in twijfel getrokken. En er werd geschermd met jarenlang onderzoek dat de veiligheid van aspartaam aantoont. „Het risico valt in dezelfde categorie als dat van kimchi en tafelzuur”, zegt de brancheorganistatie nu. De internationale frisdrankfabrikanten vertaalde de WHO-boodschap onmiddellijk als: ‘aspartaam is veilig’. Eerder al waarschuwden ze dat elke andere suggestie consumenten zou ‘misleiden’ om meer suiker te consumeren.

Francesco Branca, baas van de afdeling voeding en gezondheid van de WHO, had hierop bij de presentatie van de evaluatie wel een antwoord. Hij denkt dat aspartaam geen risico is voor wie af en toe een blikje light frisdrank drinkt. Maar: „Als consumenten moeten kiezen tussen cola met zoetstoffen of suiker, denk dan eens aan een derde optie, en dat is water drinken.”