‘Andere uitzendbureaus zijn slechter, maar die gaan vrijuit’

‘Does anybody speak English?”, vraagt de Roemeense Claudia met een glimlach. In een klein zaaltje dat uitkijkt op het industrieterrein van ’s-Heerenberg blijft het even stil. Jonge mannen in joggingpakken kijken om zich heen. Ze komen uit Roemenië en hebben tweeduizend kilometer afgelegd in een bestelbusje, de avond ervoor zijn ze in Nederland aangekomen.

Claudia, werkzaam voor uitzendbureau Reyhan Meat Services (RMS), schakelt over naar het Roemeens. Ze vertelt de mannen wat er allemaal moet gebeuren om in Nederland als arbeidsmigrant aan de slag te gaan. Zelf kwam ze in 2016 naar Nederland, ze klom op bij uitzendbureau RMS, tegenwoordig legt ze de nieuwe lichting arbeidsmigranten uit wat ze van het werk in Nederland kunnen verwachten.

Niet veel later staan de Roemenen buiten te roken. Ze wachten tot een RMS-medewerker hen naar de gemeente brengt waar ze een burgerservicenummer aanvragen, waarna ze zo snel mogelijk aan het werk kunnen. Zo gaat het elke dag met tientallen nieuwe migranten.

RMS is het belangrijkste uitzendbureau van Nederland in de vleessector. Zijn uitzendkrachten zijn voor het merendeel Oost-Europese arbeidsmigranten, voornamelijk uit Roemenië. Het uitzendbureau raakte de afgelopen jaren herhaaldelijk in opspraak door de werk- en woonomstandigheden van zijn medewerkers. NRC publiceerde er vanaf 2020 meerdere keren over. Arbeidsmigranten vertelden NRC dat de beloofde salarissen en woonruimten in de praktijk erg tegenvielen. Ze verbleven in oude, vervallen woonruimten, overuren werden niet uitbetaald en als ze er iets van zeiden, werden ze van de ene op de andere dag op straat gezet. De Roemeense ambassade stelde jarenlang tientallen klachten te krijgen over het uitzendbureau. De Arbeidsinspectie beboette het bedrijf voor duizenden euro’s.

Begin 2022 deed de Arbeidsinspectie een inval bij het kantoor van Reyhan, waarbij twee mensen werden opgepakt. Volgens het Openbaar Ministerie heeft het uitzendbureau 2 miljoen euro aan loon voor arbeidsmigranten achterovergedrukt. Een rechtszaak hierover loopt nog. De gemeente Venray maakt zich zorgen over de omstandigheden op een camping in de regio, grotendeels in gebruik bij RMS. Werknemers zouden om de haverklap van de camping worden gestuurd en op straat staan. De gemeente Montferland legde het uitzendbureau een dwangsom op van 50.000 euro omdat het te veel arbeidsmigranten zou huisvesten in een pand in die gemeente. Na beoordeling van de Raad van State kwam dat te vervallen. Een manager van Reyhan werd veroordeeld omdat hij een arbeidsmigrant had mishandeld. De Arbeidsinspectie heeft de afgelopen acht jaar zeventig klachten over RMS gekregen.

Het uitzendbureau wil nu graag uitgebreid aan NRC vertellen hoe RMS werkt. Ze vinden dat het nu tijd is om „vooruit te kijken”, RMS heeft NRC daarom uitgenodigd op het hoofdkantoor in ’s-Heerenberg. Dat initiatief kwam van Marco Groen, die sinds twee jaar als freelance communicatieadviseur voor het uitzendbureau werkt. Hij hoopt dat na het gesprek „een meer realistisch beeld” van het uitzendbureau zal ontstaan.

In het kantoor van de baas, Askin Reyhan, staat een grote schaal broodjes met zalm, mozzarella en zongedroogde tomaat. Naast Groen zitten advocaat Derek van Hijkoop, manager huisvesting Wim Dassen van Ciseli, dat voor RMS vaak huisvesting regelt, en directeur-bestuurder Suat Yilmaz van RMS. De eigenaar van het uitzendbureau, Askin Reyhan, volgt het gesprek leunend tegen het aanrecht van het keukentje in het kantoor. Af en toe mengt hij zich in het gesprek.

Een grote frustratie van RMS is volgens Dassen, Yilmaz en eigenaar Askin Reyhan dat zij een herkenbaar uitzendbureau hebben, dat een aantal keer negatief in het nieuws kwam, en daardoor onder een vergrootglas ligt. Ze krijgen geen vergunningen, waardoor ze de woon- en leefomstandigheden voor hun werknemers moeilijk kunnen verbeteren. Tegelijkertijd zeggen ze dat anderen, buiten het zicht van de instanties, arbeidsmigranten pas écht als vuil behandelen.

Askin Reyhan heeft 25 jaar lang als uitbener gewerkt en richtte in 2008 het uitzendbureau op. Reyhan Meat Services leent iedere dag 1.600 arbeidsmigranten uit aan vleeshuizen. Daar komen nog eens zo’n 300 migranten bovenop die werken in andere bedrijfstakken. RMS is belangrijk voor de Nederlandse vleessector, die goed is voor een jaaromzet van 10 miljard euro.

De werknemers die NRC eerder sprak over het uitzendbureau, zeggen dat ze – vaak nog in Roemenië – door recruiters betere arbeidsvoorwaarden waren beloofd dan ze feitelijk kregen. En chauffeurs die hen naar Nederland brachten, namen volgens werknemers vaak hun identiteitsbewijzen in. Politieregistraties in Limburg bevestigen dat en de Venrayse wethouder Wim de Schryver (VVD) herkent het beeld.

Volgens Yilmaz zijn dat „incidenten.” De verantwoordelijkheid van RMS begint pas als de mensen in Nederland zijn, zegt hij. „We hebben advertenties in Roemenië, via Facebook. Maar het meeste gaat via via, mond-tot-mondreclame. Mensen horen van elkaar dat ze naar Nederland moeten, en dat ze bij ons moeten zijn.”

Manager huisvesting Dassen: „Vaak sturen ze eerst één schaap. En als ze goed behandeld worden, sturen ze meer schapen.”

Yilmaz: „Vrijwel iedereen die zich hier meldt, nemen we aan. Behalve bijvoorbeeld als iemand bij aankomst naar alcohol stinkt. We hebben een zwarte lijst met ongeveer twintig werknemers waar we problemen mee hebben gehad.”

Reyhan: „Als de chauffeur onderweg is naar Nederland, stuurt hij ons een berichtje: ‘Ik heb deze mensen voor jullie, interesse?’ Vanaf daar doen we selectie”.

Zijn jullie verantwoordelijk voor het rekruteren van nieuwe werknemers?

Yilmaz: „De meeste chauffeurs die mensen brengen, zijn ook recruiters. Die hebben hun eigen recruitmentbedrijfje en een eigen netwerk in Roemenië. Die werken niet voor ons.” RMS schiet die rit – die de migrant zo’n 200 euro kost – bij diens aankomst vaak voor, zegt Yilmaz. Dat bedrag wordt ingehouden op hun loon.

Werk je daarmee niet in de hand dat mensen met een onjuiste verwachtingen naar Nederland komen? Waarom nemen jullie geen verantwoordelijkheid voor de werving van arbeidsmigranten?

Reyhan: „Wij zijn een uitzendbureau. Dat is onze business.”

Volgens RMS is het uitzendbureau groot geworden door mond-tot-mondreclame en zet het zich wel in om via Facebook de juiste verwachtingen te scheppen. Yilmaz: „Natuurlijk is het gebeurd dat mensen met een mooi verhaal hierheen worden gestuurd, en dat het hier tegenvalt. Ik ga niet liegen, maar dat zijn incidenten. We hebben gelijk afscheid genomen van die recruiters. Wij vertellen mensen als ze hier zijn netjes wat ze moeten doen en wat ze betaald krijgen. Wat kunnen we nog meer doen? Moeten we dan een bureau in Roemenië openen?”

Een probleem dat weinig aandacht krijgt, vindt manager huisvesting Dassen, is de betrouwbaarheid van de werknemers zelf. Hij toont op zijn telefoon foto’s van messen die Roemeense arbeidsmigranten in bruikleen krijgen van RMS als ze in een vleesverwerkend bedrijf gaan werken. Die messen worden gestolen en op internet te koop aangeboden. „Hier, weer eentje”, zegt hij. „Een hele set, inclusief een kostbaar schort en metalen handschoen. Dat wordt zwaar onder de prijs verkocht via internet.”

Dassen vertelt over dronken werknemers, en over een groep Bulgaarse arbeidsmigranten die vorig jaar een complete woning van RMS hadden ‘gestript’. „Ze hadden alles meegenomen. Zelfs de keuken en de open haard hadden ze eruit gesloopt. Schadepost: een dikke 25.000 euro.”

Communicatieadviseur Groen: „Ik wil benadrukken dat dit incidenten zijn. Dagelijks zijn er zo’n 2.000 mensen aan het werk. Het gaat bijna altijd gewoon goed.”

Bestuurder Yilmaz: „We hebben uitgezocht dat 30 procent van de werknemers die bij ons vertrekt, later weer bij ons komt werken. Daar zijn we trots op.”

Het merendeel van de arbeidsmigranten van RMS is niet in vaste dienst, maar werkt via tijdelijke contracten. Arbeidsmigranten zijn te afhankelijk van de werkgever, concludeerde voormalig SP-leider Emile Roemer in zijn rapport over arbeidsmigratie. Dezelfde conclusies trekken Nederlandse stichtingen die zich bezighouden met het bestrijden uitbuiting en mensenhandel.

Ook voor de huisvesting zijn arbeidsmigranten afhankelijk van uitzendbureaus. Uitzendbureau RMS heeft een aparte huisvestingstak, Ciseli, en dat bedrijf is nauw verweven met RMS. Ciseli bezit vierhonderd woningen in Nederland, Duitsland en België.

Waarom huisvest RMS arbeidsmigranten? Zou het niet beter zijn als jullie je uitsluitend richten op het vinden van werk voor ze?

Yilmaz: „Huisvesting is voor ons belangrijk. Een mooi, gezellig, schoon huisje is een pluspunt op je loon. Dat is het hele punt: als een arbeidsmigrant het naar z’n zin heeft, blijft ’ie langer. Als hij in een verrot huis woont, vertrekt hij.”

RMS vindt klachten over de kwaliteit van huisvesting van arbeidsmigranten „hypocriet”. RMS wil nieuwbouw plegen voor arbeidsmigranten, maar krijgt amper vergunningen. Manager huisvesting Dassen pakt een plastic map erbij en legt een grote plattegrond van camping De Zwaluw in Venray op tafel. RMS wil de camping kopen en voor 2,5 miljoen euro opknappen. Maar de gemeente ligt dwars.

Wim Dassen somt de plannen op: er moet een omheining om de camping komen, een verharde weg ernaartoe, nieuwe chalets, een parkeerterrein met bewaker én een toegangspas voor de bewoners. Althans: dat is wat RMS dolgraag wil. Dassen: „Wij zeggen: geef ons een plek waar we mensen fatsoenlijk kunnen huisvesten. Maar die vergunningen krijgen we niet.”

Yilmaz: „Ik denk dat [uitzendbureau] Otto die vergunning krijgt.”

Dassen: „Dat weet ik wel zeker.”

Hij roept in herinnering dat Frank van Gool, eigenaar van Otto Work Force, 100.000 euro doneerde aan de VVD. „De wethouder in Venray is ook van de VVD. Dus wij staan met 3-0 achter.”

Yilmaz: „Als ik daar aanklop, dan blijf ik toch een Turk. Als wij kunnen bouwen wat we willen, zouden er minder klachten zijn over ons. Maar we worden tegengewerkt.”

Zijn er niet meer arbeidsmigranten dan Nederland aankan? Te veel om fatsoenlijk op te vangen?

Yilmaz: „We hebben zo’n 700.000 arbeidsmigranten in Nederland. Kun je die allemaal opvangen nu? Nee. Dan doet de politiek iets niet goed, denk ik.”

Dassen pakt zijn telefoon er weer bij. Hij laat een WhatsAppbericht zien dat hij stuurde aan een Limburgse wijkagent, nadat hij die had gewezen op plekken waar arbeidsmigranten illegaal woonden. Dassen zegt dat hij weet dat er mensen op de vreemdste plekken verblijven: „In koelcellen met woningen ervoor, paardenstallen, twintig stapelbedden in een schuur: ik weet waar dat gebeurt.” Als hij zoiets naar de wijkagent appt. reageert deze: „Dat kan.” „Wij zijn heel makkelijk te controleren”, zegt Yilmaz. „Dat gebeurt ook vaak. Maar er zijn zoveel bedrijven die het slechter doen. Die gaan vrijuit.”

Dassen: „Als ik iets slechts wil doen, ga ik naar de KvK, neem vijftig mensen in dienst en stop alle sociale uitkeringen in mijn zak. Ik wil dat niet, maar er zijn zoveel louche uitzendbureaus die dat wel doen.”

Is de conclusie dat hoe jullie met arbeidsmigranten omgaan het hoogst haalbare is in Nederland?

Yilmaz: „Wij doen het gewoon goed.” Er zit een grens aan wat het dichtbevolkte Nederland aankan, zegt hij. Hij refereert aan het rapport van Emile Roemer, die in 2020 het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten leidde en met aanbevelingen kwam om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren. Zo stelde Roemer dat hun huisvesting en contract losgekoppeld moeten worden, dat malafide bestuurders moeten worden aangepakt en dat er een toelatingsstelsel moet komen voor uitzendbureaus. Een aantal aanbevelingen is uitgevoerd, onder meer via wetsvoorstellen, maar er is ook kritiek. Zo zou het toelatingssysteem volgens het Adviescollege toetsing regeldruk (ATR) een papieren tijger zijn.

Yilmaz: „Dat rapport van Roemer is goed, maar om het te laten slagen heb je meer huisvesting nodig. Die is er niet.”

Dassen: „Dan krijg je dat mensen in huisjes in wijken worden gepropt. Wij doen dat niet, maar dat gebeurt wel veel.”

Over de toekomst maakt RMS zich geen zorgen. De zaak van het OM tegen het uitzendbureau? Die gaan ze winnen, zeggen ze, een forensisch accountant heeft op verzoek van RMS vastgesteld dat er geen fraude is gepleegd; in juni gaat de zaak verder. En zeventig klachten bij de Arbeidsinspectie? Elke klacht is er een te veel, zeggen ze, maar op een totaal van duizenden werknemers is het een fractie. De zaak van de manager die een arbeidsmigrant zou hebben mishandeld? De arbeidsmigrant zou eerst zelf een vrouwelijke medewerkster grensoverschrijdend hebben bejegend, waarop zij aangifte deed.

Eigenaar Askin Reyhan zegt dat klachten over RMS erbij horen. „Ik ben zelf 25 jaar uitbener geweest. Dat stond ik vroeg op, dan had ik ook klachten.” RMS gaat stug door, zegt hij. „We staan onder grote druk. Maar we buigen niet. We geven niet op, want we hebben niks te verbergen.”

Delen





Mail de redactie