Amsterdam is meest effectief met bestrijding van hiv-infectie

De hiv-bestrijding in Amsterdam is effectiever dan in de rest van het land. Dat blijkt uit cijfers die Stichting Hiv Monitoring (SHM) donderdag publiceert. De organisatie schat het landelijke aantal hiv-infecties in 2022 op 141. Dat betekent weliswaar een flinke daling van 85 procent sinds 2010, maar niet zo sterk als in de hoofdstad, die eerder dit jaar een spectaculaire daling van 95 procent bekendmaakte.

„In Amsterdam is de bekendheid van hiv-preventiepil PrEP groter”, zegt Ferdinand Wit, arts-onderzoeker bij SHM. „De stad begon ook al eerder met het verstrekken van PrEP. Daarnaast is de toegang tot soa-zorg laagdrempeliger en verwijzen huisartsen er eerder door voor een hiv-test. We hopen dat ook de rest van Nederland begrijpt: preventiemaatregelen werken als je ze toepast met lust, ijver en enthousiasme.”

Wat volgens Wit meespeelt, is de populatie. In Amsterdam wonen relatief veel witte, in Nederland geboren homo- en biseksuele mannen, terwijl andere steden te maken hebben met lastiger te bereiken groepen, zoals heteroseksuele risicogroepen en mensen met een migratieachtergrond. „Zij ervaren meer stigma en barrières tot soa-zorg.”

Lokale aanpak

„Een goede aanpak van hiv mag niet afhankelijk zijn van de plaats waar je woont”, zegt Mark Vermeulen, directeur van het Aidsfonds-Soa Aids Nederland in een verklaring. „Een lokale en regionale aanpak van hiv is dus nodig.”

Terwijl de daling van het aantal hiv-infecties steeds sneller gaat, vlakt die bij het aantal diagnoses juist af (tussen een infectie en een diagnose zit vaak jaren): in 2022 kregen 393 mensen te horen dat ze hiv hebben. In 2019, 2020 en 2021 waren dat er respectievelijk 614, 432 en 410. „Tijdens de coronacrisis hebben mogelijk minder mensen zich laten testen op hiv”, zegt Wit. „Daardoor is het aantal hiv-diagnoses in 2020 waarschijnlijk lager uitgevallen.” De naar Nederland gevluchte Oekraïners en Russen die al hiv hadden, zijn niet de oorzaak van de afvlakking. Zij zijn niet meegeteld.

Een steeds kleiner percentage hiv-diagnoses wordt gesteld bij mannen die seks hebben met mannen, in 2022 54 procent. Dat was lange tijd tweederde. Die daling heeft onder meer te maken met het verstrekken van PrEP en de bewustwordingscampagnes die met name op deze mannen zijn gericht. Bij heteroseksuele mannen, vrouwen en transgender personen wordt hiv ook later vastgesteld dan bij mannen die seks hebben met mannen. Een derde van de mensen met een late hiv-diagnose – waarbij het immuunsysteem al sterk verslechterd is – wordt binnen een jaar na de diagnose met een hiv-gerelateerde aandoening in het ziekenhuis opgenomen. In 2022 zijn 21 mensen overleden aan de gevolgen van aids, de ziekte die hiv veroorzaakt.

Lees ook
Amsterdam wil naar nul hiv-infecties

Virus onderdrukt

Nederland telt nu zo’n 24.400 mensen met hiv, van wie 94 procent is gediagnosticeerd. Van hen is 96 procent in behandeling, en van hén is bij 96 procent het virus succesvol onderdrukt; zij kunnen het virus daardoor niet meer overdragen. De uitdaging is het vinden van de naar schatting 1.400 mensen met een nog niet gediagnosticeerde hiv-infectie.

In de „last mile” van de epidemie zijn maatregelen nodig die op subgroepen zijn afgestemd, zegt onderzoeker Wit. Voor het eerst heeft SHM daarom gebruik gemaakt van CBS-microdata. Zo bleek dat een laag inkomen de kans verlaagt op het succesvol onderdrukken van het virus. „Als iemand veel andere problemen heeft, dan heeft de hiv-behandeling niet altijd de hoogste prioriteit.”