‘Alsof je tegen een robot praat’, zeggen Surinamers die een visum voor Nederland aanvragen

Surinaamse sporters die geen wedstrijden in Nederland of andere Europese landen kunnen spelen, omdat hun een Schengen-visum wordt geweigerd. Wanhopige familieleden in Suriname die geen afscheid kunnen nemen als een geliefde in Nederland op sterven ligt. En huwelijksfeesten zonder de familie uit Suriname, omdat die geen visum kreeg.

Duizenden visumaanvragen van Surinamers worden jaarlijks geweigerd en vooral sinds de Nederlandse ambassade de behandeling heeft uitbesteed aan het externe bedrijf VFS Global, is de situatie volgens veel Surinamers sterk verslechterd. Uit onderzoek van NRC bleek vorige week dat bij controle van de visumaanvragen gebruik wordt gemaakt van profilerende software die mogelijk discriminatie in de hand werkt.

NRC sprak de afgelopen dagen een dozijn Surinamers telefonisch over hun ervaringen bij het indienen van een visum en ontving na een oproep via sociale media meer dan honderd reacties, app-berichten en e-mails waarin mensen hun slechte ervaringen deelden. „Het is alsof je tegen een robot praat. Je wordt genegeerd en voelt je een crimineel.”

Lees ook het NRC-onderzoek dat voorafging aan dit verhaal: ‘Pas op met deze visumaanvraag’, waarschuwt het algoritme dat discriminatie in de hand werkt. Het ministerie negeert kritiek

Een woordvoerder van het Ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat er in Suriname „helaas nog veel aanvragen onvolledig worden ingediend.”

Over de lange wachttijden zegt de woordvoerder: „De capaciteit van de centrale back office in Den Haag is de afgelopen tijd flink uitgebreid en nu voldoende om aan de vraag vanuit Suriname te voldoen. Probleem blijft dat er veel zogenaamde ‘no shows’ zijn: mensen die een afspraak maken maar niet komen opdagen. Samen met VFS bekijken we welke maatregelen we kunnen nemen om de no-shows terug te dringen en er voor te zorgen dat mensen makkelijker een afspraak kunnen maken.”

Priscilla Kensenhuis

‘Je voelt de argwaan’

Een dag voordat Priscilla Kensenhuis (49) telefonisch vanuit Paramaribo vol emotie vertelt over de „kille en onbehoorlijke” behandeling van haar laatste, afgewezen visumaanvraag, spreekt de Surinaamse president Chan Santokhi in de tuin van de residentie van de Nederlandse ambassadeur aanwezigen toe tijdens de Koningsdagreceptie. Opgetogen heeft Santokhi het over de „hernieuwde relatie tussen Suriname en Nederland”. Sinds zijn aantreden zijn de banden aangehaald met als hoogtepunt het bezoek van premier Mark Rutte vorig jaar september, voorafgaand aan de slavernijexcuses die hij in december aanbood. De relatie is volgens Santokhi gebaseerd op „gelijkwaardigheid en wederzijds respect”.

Maar voor Priscilla Kensenhuis zijn die mooie woorden inhoudsloos. De realiteit ervaart ze anders. „Mijn hele familie woont in Nederland. Net als heel veel Surinamers zijn onze familiebanden hecht. Maar als ik een visumaanvraag doe om ze te bezoeken, krijg ik het gevoel alsof ik een crimineel ben. Dat ik een gevaar ben. Want je wordt behandeld alsof je iets misdaan hebt. Ze gaan ervan uit dat ik wil blijven in Nederland en daar dan de illegaliteit in ga”, zegt ze.

Zoals Kensenhuis ervaren heel veel Surinamers de moeizame weg om een visum te krijgen voor Nederland. „Ook al voldoe je aan alles, heb je een eigen huis, een vaste baan en genoeg spaargeld zoals ik, en staat je familie in Nederland garant voor je, dan nog wordt het afgewezen. Zodra je het kantoor binnenkomt, voel je de argwaan.”

Kensenhuis wilde met haar partner afreizen naar Nederland voor een vakantie. Maar vooral om de familie te bezoeken na een moeilijke en emotionele tijd. Haar pleegdochter had eerder dat jaar haar moeder verloren en ze had Kensenhuis’ steun nodig. „Ik zou mijn pleegdochter geestelijk en spiritueel kunnen bijstaan’’, zegt Kensenhuis, die thuis is in winti-religie, en via Afro-Surinaamse rituelen haar tot rust zou kunnen brengen. „Het is absoluut niet zo dat ik in Nederland wil blijven maar dat is wel het gevoel dat je krijgt als je stukken gaat indienen bij VFS Global.”

Nadat haar vingerafdrukken werden afgenomen, ze haar documenten had ingediend en 125 euro had betaald, kon ze vertrekken. „Ik had het gevoel dat ik door een robot te woord werd gestaan. Je wordt nauwelijks begroet, er worden geen vragen gesteld, je wordt eigenlijk genegeerd.” De afwijzing die volgde kwam als een klap, maar Kensenhuis hoort de laatste tijd van zoveel mensen dat ze geen visum krijgen, dat ze vermoedt dat er meer speelt. „Ik weet niet of er discriminatie in het spel is, maar het lijkt wel alsof vooral Afro-Surinamers geen visum krijgen. Als ik dan nu hoor dat computers de selectie maken, verbaast me dat niets.”

Hoewel een familielid haar nu aanspoort om opnieuw een visum aan te vragen en binnenkort op vakantie te komen, weigert ze. „Er ligt een garantiebrief klaar hier, maar ik wil niet weer naar dat kantoor gaan. Je voelt je een bedelaar als je daar steeds heen moet met je documenten. Bovendien kost het handenvol geld, want de 125 euro krijg ik niet terug als de aanvraag wordt afgewezen.”

Gitanyali Girjasing

‘Dit ontwricht families’

Toen de visumaanvraag van Gitanyali Girjasing (44) en haar dochter afgewezen werd en ze een bruiloft in Nederland misliep, liet ze het er niet bij zitten. „Ik kon me niet voorstellen dat mijn visum was afgewezen. Ik ben vaker naar Nederland gegaan, nooit problemen gehad!”, zegt Girjasing met verbijstering in haar stem.

Dat was voordat VFS Global de zaken overnam. „Vroeger ging je naar de Nederlandse ambassade en diende je daar je stukken in. Dan werd je uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek en vertelde je over je situatie. Er was persoonlijk contact en dat scheelt een hoop.”

Uit haar documenten blijkt dat ze een goede baan heeft als manager met een salaris van 20.000 Surinaamse dollar – door de inflatie is dat nu zo’n 500 euro, maar toen ze haar aanvraag indiende was het veel meer waard. „Ik heb een eigen huis en heb twee masterstudies gedaan. Ik wilde alleen maar naar de bruiloft in Nederland, meer niet.”

Toch kreeg ze een afwijzing met als reden dat „doel en omstandigheden van het verblijf niet voldoende aangetoond waren. Al had ik ook van mijn familie alle benodigde documenten, het maakt allemaal niets uit.”

Lees ook: Autoriteit Persoonsgegevens roept minister Hoekstra op het matje om inzet algoritme bij visa-uitgifte

Ze vermoedt dat ze vanwege haar profiel geweigerd is. Ze is alleenstaande moeder en volgens Girjasing zijn er meer alleenstaande vrouwen die geen visum krijgen. „Misschien is dat dan een berekening waardoor wij als ‘risicogroep’ worden aangemerkt.” Dat systeem noemt ze oneerlijk. „Het schept een verkeerd beeld van mij, puur alleen op basis van een computeruitslag, en niet om wie ik ben.”

Uit onvrede over de situatie diende ze een bezwaarschrift in bij president Santokhi en zocht ze contact met het Surinaamse ministerie van Buitenlandse Zaken, in de hoop dat de autoriteiten hun diplomatieke invloed zouden gebruiken. Tot nu toe heeft ze geen reactie gekregen.

Het steekt haar dat het omgekeerd voor Nederlanders juist steeds makkelijker wordt om naar Suriname te gaan. „Voor toeristen uit Nederland is het makkelijker geworden want de visumplicht voor hen is juist afgeschaft.” In Paramaribo wemelt het van de Nederlandse stagiaires die maandenlang zonder problemen in het land blijven voor hun stage. „Wij gooien alles open, iedereen mag binnen. Maar omgekeerd worden we als misdadigers behandeld. Ik heb toch geen strafblad?”, roept ze door de telefoon.

Girjasing raakte depressief van de situatie en was er „emotioneel kapot van”. „Hele families raken hierdoor ontwricht. Er wonen 350.000 Surinamers in Nederland en 600.000 mensen hier, iedereen heeft wel familie [in beide landen].” Nadat ze de bruiloft had gemist en niet naar Nederland kon, probeerde ze met haar dochter naar de VS te gaan voor een vakantie. „Dat ging heel makkelijk. Daar kom je met de documenten en heb je een persoonlijk gesprek met een medewerker. Binnen een half uur stond ik weer buiten. Met een Amerikaans visum dat vijf jaar geldig is in mijn paspoort!”

Derryl Elgin

‘Het lijkt op oplichterij’

In een jaar tijd besteedde Derryl Elgin (24) meer dan vijfhonderd euro aan visumaanvragen. Vier keer werd zijn visum afgewezen. Iedere keer kreeg hij een reactie van het visumkantoor dat tot afwijzing besloten was omdat zijn „reisdoel niet aannemelijk was gemaakt”. „Ik heb ze hotelreserveringen laten zien, uitnodigingen voor verjaardagen, garantiebrieven, loonstrookjes, alles. Een kwart van mijn familie woont daar! Een keer kreeg ik zelfs een beoordeling dat ik geen relatie had met de garantstellers, terwijl zowel mijn nicht als vriend garant voor me stonden.”

Elgin, werkzaam in accountancy, volgt daarnaast een studie en draagt zorg voor zijn oma. „Mijn leven, alles is hier.” Bij een afwijzing steekt VFS Global volgens hem ook nog eens de kop in het zand. „Ze zeggen dat zij geen bemoeienis hebben met het besluit van je visumaanvraag. Maar zodra je daar binnenkomt voel je al dat ze hun keuze maken: jij wel, jij niet”, zegt hij.

Dat aanvragers bovendien hun geld niet terugkrijgen bij een afwijzing, gaat volgens hem veel te ver. „Ze verdienen dik aan ons, het is eigenlijk oplichterij. Het is zelfs zo dat als je op zaterdag je visum in wil dienen, je nog meer betaalt. Dat wordt gezien als ‘primetime’ en dan betaal je 143 euro!”