Alles voor de spierballen: hoe veilig is de sportschool voor kinderen?

‘Ik wil sterker worden en wat meer volume, ik vind mezelf skinny”, zegt Melle van Beurden (13) uit Amstelveen. In de sportschool traint hij vandaag zijn bovenlichaam: „Schouders, triceps en borst. Ik doe een push-day, dus dan werk ik met alle apparaten waarbij je het gewicht duwt.” Drie keer per week gaat hij na school – hij zit in 2 vwo – naar de fitness.

Joris Donders (15) uit de Tilburgse Reeshof, traint sinds september zes keer per week. „Ik zie enorm verschil met toen ik begon. Meer spiermassa en mijn aderen zijn goed zichtbaar.” Hij is ook sterker, vertelt hij. Wat begon met 80 kilo deadliften – een oefening waarbij je onder meer de bovenbenen, buik en rugspieren traint – is nu 140 kilo. „Op TikTok volg ik bekende bodybuilders, zoals Alex Eubank en Joel Beukers. Zij zijn heel gespierd en dat vind ik er mooi uitzien.”

Renden doorgaans vooral twintigers, dertigers en veertigers zich in het zweet op de loopband, de laatste jaren weten ook steeds meer tieners de sportschool te vinden – en ook de apparaten met zware gewichten. Mede door populaire influencers met lijven die zo op de cover van Men’s Health kunnen, willen zij een zo ‘mannelijk’ mogelijk lichaam kweken, met sixpack en spierballen op de juiste plaatsen. Het aantal trainende tieners neemt toe, zeggen medewerkers van verschillende sportscholen verspreid over het land.

Zo is bij Multifit in Tilburg het aantal leden onder de 16 jaar verdubbeld ten opzichte van een jaar geleden, naar 122, zegt eigenaar Jan-Willem Mooren. Maik Fremeijer van Sportcentrum Pleizier in Amsterdam ziet ook een flinke toename van jonge sporters. Het valt hem op dat de leeftijd waarop ze willen beginnen steeds lager wordt. „Het begon met 16-jarigen, toen 15 en 14, maar nu komen ook kinderen van 12 en 13 jaar hier trainen.”

Minimumleeftijd

„Fitness is een hype onder middelbare scholieren”, zegt Carrol Buenting van Buenting Sport in Amstelveen. Jongeren willen flexibel zijn, zegt ze, niet verplicht trainen op vaste tijden, wat bij voetbal, hockey, turnen en tennis wel moet. Ze gaan trouwens niet naar ‘de sportschool’ maar naar „de gym”, zegt Buenting, of „gymmen” – uitgesproken op z’n Engels. Vijftien jaar geleden had zij één uur per week ‘Tienerfitness’ op het programma. Voor corona was dat twee uur geworden, maar sinds een paar maanden biedt ze het dagelijks aan. Tussen 16.45 en 18.00 uur trainen jongeren onder begeleiding van een instructeur. Die helpt bij het opstellen van een trainingsschema en let op dat oefeningen goed worden uitgevoerd, zegt ze.

Dat sporten goed en gezond is, zeker ook voor opgroeiende jeugd, zal niemand tegenspreken. Maar krachttraining is wel wat anders dan voetbal, hockey of atletiek. Veel sportscholen hanteren nog een minimumleeftijd van 18 of 16 jaar. Maar mede door de toegenomen interesse van de jeugd zijn er nu genoeg sportscholen waar kinderen jonger dan 16 zich kunnen aanmelden – met toestemming van de ouders en vaak op vaste trainingstijden.

Sommige ouders maken zich zorgen – want wat zijn de risico’s van op jonge leeftijd al aan gewichten hangen? Mag je een lijf dat nog in de groei is wel zo belasten? Remt intensief trainen de groei? En klopt hun zelfbeeld wel? Is een kind dat zo geobsedeerd is door een ‘perfect’ lijf niet veel te fanatiek bezig?

De verontrustende verhalen die her en der in media verschijnen over ‘bulken en cutten’ – extreem veel eiwitten en koolhydraten innemen om overtollig vet daarna snel weg te trainen, waarbij de opgebouwde spiermassa in stand blijft – en over bodybuilders die anabolen gebruiken, helpen bepaald niet. Sommige influencers, ook wel fitfluencers genoemd, promoten deze strategieën in hun filmpjes, met het risico dat jonge volgers hun tips één op één opvolgen. Wie googelt op tieners en krachttraining ziet dan ook – naast ontelbare sportscholen die zich aanbieden – meerdere artikelen waarin grote vraagtekens worden gezet bij het laten fitnessen van tieners.

Goede opbouw essentieel

De hamvraag voorgelegd aan een arts: is het slecht voor een kind om aan krachttraining te doen? „Nee”, zegt Mirwais Mehrab (30) stellig, om er direct aan toe te voegen: „mits het gebeurt onder supervisie: goede begeleiding door coaches met ervaring in het trainen van jonge mensen.” Mehrab is sportarts in opleiding in het UMC Utrecht. Hij werkt voor de Nederlandse gewichthefbond en is voormalig Nederlands kampioen gewichtheffen. „De sport is absoluut niet gevaarlijk voor kinderen in de groei. Fysiek gezien heeft krachttraining geen nadelen. Integendeel: kinderen worden er juist weerbaarder van. Het vermindert bijvoorbeeld het risico op overbelastingblessures zoals voorstekruisbandblessures. En het leidt tot een hogere botdichtheid en dus sterkere botten.”

Belangrijk daarbij is wel, benadrukt hij, „dat jongeren niet direct maximaal trainen; een goede opbouw van het programma alsmede techniek en balans, zijn essentieel voor een veilige uitvoering”. In je eentje trainen met filmpjes als voorbeeld is dus niet verstandig.

Er zitten trouwens, zegt hij, ook voordelen aan jong beginnen: „Jongeren zijn flexibeler in aanleren dan ouderen, blessures zijn minder en milder. De belastbaarheid is juist vele malen beter. Als je jong begint, leg je een goed technisch fundament, daar kun je daar de rest van je leven de vruchten van plukken. Vergelijk het maar met leren fietsen.” Over de filmpjes van influencers maakt Mehrab zich geen zorgen. „Die zijn juist belangrijk voor kids – helemaal prima als ze daardoor geïnspireerd raken. Vervolgens is het belangrijk dat iemand met ervaring dat enthousiasme in het juiste vat weet te gieten.”

Zoals trainer Maik Fremeijer, die merkt dat de jongeren op YouTube en TikTok kijken naar idolen, lichamen die ze als voorbeeld zien. „Wij gebruiken dat juist om ze bij de les te houden. We vragen leerlingen om hun lievelingsfilmpje te laten zien – een filmpje met de drie beste oefeningen om een sixpack te krijgen bijvoorbeeld – en dan nemen we samen door of dat haalbaar is met hun leeftijd en lichaamsbouw.” Waar jongeren vaak wel nog wat hulp en inzicht bij kunnen gebruiken, ziet hij, is wát ze trainen. Jongens focussen op borst, buik en armen, vertelt hij, en meiden op billen en benen. „We moeten regelmatig bijsturen: jongens trainen vooral wat ze in de spiegel zien en vergeten de rug, terwijl de rugspier, als antagonist van de borstspier, ook getraind moet worden. Een gebalanceerd spierstelsel is minder blessuregevoelig.”

‘Negatief beeld neergezet’

Sportarts Mehrab kent de zorgen en paniekverhalen over kinderen in de sportschool, zoals dat fanatiek sporten slecht is voor een lijf dat nog in de groei is: „Er is sprake van een stigma: er wordt een heel negatief beeld neergezet door een mógelijk gevaar. Dat moet je omdraaien. We moeten het wél doen, alleen we moeten het góéd doen.”

Lees ook dit eerdere stuk: Train, eat, sleep, repeat. Hoe gezond is dat voor jongens?

Linda van den Berg (43), sportarts in het Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis, deelt de mening van Mehrab: „Trainen op basis van het eigen lichaamsgewicht kan geen kwaad, zoals squats [diep door je knieën zakken zodat je heupgewricht onder je knieën uitkomt], gewichten op je rug ter zwaarte van je eigen lichaamsgewicht en buikspieroefeningen.” Zelfs gewichtheffen kan bij kinderen – mits goed begeleid – geen kwaad, zegt ze. Het beeld dat krachttraining de groei zou remmen klopt niet, zegt Van den Berg. Een kind groeit met name vanuit de botten – volwassenen krijgen sneller spierblessures, legt ze uit, kinderen blesseren in plaats van de spieren zelf eerder de aanhechtingsplaatsen van spieren op de botten. „En dat is een vervelende blessure, maar heeft géén invloed op de lengtegroei.”

Wat opvalt is dat veel clubs vanwege de toegenomen interesse van tieners speciale trainingsuren aanbieden. Lyanne Vingerling van O2 Fitness in Ridderkerk: „Wij verplichten jongeren de eerste drie keer met begeleiding te sporten. We willen ook volwassen gedrag zien in de omgang met de apparaten en dat ze rustig trainen, zonder andere sporters tot last te zijn.” Ook in Ridderkerk sturen ze bij: „Jongetjes denken: hoe zwaarder ik train, hoe sterker ik word. Maar het gaat om uitvoering. Je lichaam erin gooien als je de biceps traint is minder effectief dan met lichter gewicht de oefening goed uitvoeren.”

Joris Donders kopieert de trainingsschema’s van bekende bodybuilders die hij op TikTok en Instagram volgt. Hij vindt het prettig dat er in de gym een beetje op hem wordt gelet: „De deadlift deed ik in het begin met een iets te bolle rug. Een van de trainers heeft me toen uitgelegd dat dat slecht is voor mijn onderrug.”

Tom (13) uit Amstelveen (wil niet met zijn achternaam in de krant) kijkt niet naar influencers. „Ik hou op een app bij welke oefeningen ik doe, hoe vaak en met welk gewicht. Ik wil gewoon twee keer per week bewegen en fitness kan ik goed combineren met dagen dat ik veel huiswerk heb of toetsen.”

Gelukkiger van sporten

Fysiek zien de deskundigen dus geen bezwaar. Maar zorgen van ouders gaan ook over het zelfbeeld van kinderen – is er risico dat ze doorslaan? Kinderen worden over het algemeen juist gelukkiger van sporten, zegt kindersportarts Van den Berg. „Het is vooral belangrijk dat kinderen op een sport gaan die ze leuk vinden. Dan gaan ze met plezier. Bedenk ook: als je ze op deze leeftijd verliest voor sporten, is het later heel moeilijk ze weer terug te krijgen.” Sport, vertelt ze, begint vaak in je jeugd, op een teamsport, „en dan zet het ofwel door, of er komt de klad in. Als ze eenmaal gaan studeren of werken komen ze in een heel ander levensritme – dan is het lastig om een nieuwe sport te gaan doen.”

Haar relaas wordt bevestigd door de 13-jarige Tom, die merkt dat fitness ook mentaal wat voor hem doet: „Ik ben zelfverzekerder en zit beter in mijn vel. Na het sporten heb ik meer rust in mijn hoofd waardoor ik beter kan leren.” Dat geldt ook voor Joris Donders uit 3 havo: „Meteen na school stop ik al mijn energie in het trainen. Daarna ben ik veel minder snel afgeleid en kan ik gefocust huiswerk maken.”

Hij weet dat de plaatjes die hij op sociale media ziet misschien geen realistisch doel zijn voor hem, op deze leeftijd. „Die mannen zijn twintigers en gebruiken misschien wel anabolen. Daar ga ik niet aan beginnen.” Regelmatig leest hij artikelen over krachttraining en voedingssupplementen. Hij zocht ook op internet op hoe zwaar je kan trainen als je lichaam nog in de groei is en weet dat hij nu nog niet tot het uiterste moet gaan. Hij gebruikt wel voedingssupplementen: een pre-workoutshake met cafeïne en een eiwitshake na de training. „Ik eet ook veel gezonder. Vroeger at ik hartstikke vaak chips en friet, nu nooit meer.”

Tot 18 jaar is het lichaam in staat voldoende eiwitten en vitaminen uit gezonde voeding te halen, zegt Van den Berg. „‘Bulken en cutten’ voegt niks toe en voedingssupplementen online bestellen raad ik af omdat je niet precies weet waar die van zijn gemaakt, of wat de verhoudingen zijn.”

Melle van Beurden gaat zover in elk geval niet: hij probeert meer eiwitten binnen te krijgen door kwark of een proteïnedrankje als tussendoortje. „Mijn ouders vinden het goed dat ik hier ben, liever in de sportschool dan achter de PlayStation.”