Crises bij Ajax kennen elk zo hun eigen feiten en omstandigheden, toch vertonen ze duidelijker patronen dan het huidige spel van het eerste elftal van de club. Terugkerend element, naast discussies over een tekort aan ‘Ajax-dna’ in de top van het personeelsbestand en het opmerkelijke fenomeen dat maatregelen om een crisis te beslechten bij Ajax doorgaans een averechts effect hebben: vroeg of laat komt de leiding van de profclub in botsing met de amateurvereniging Ajax, een verzameling van zo’n 800 meer of minder bekende leden en ereleden die in theorie op afstand staat, maar als grootaandeelhouder (73 procent) van de beursgenoteerde profclub van doorslaggevende invloed kan zijn.
Zeker in tijden van paniek. Dan is het wachten op een avond waarop de leden samenkomen om de regie te nemen, of in elk geval onderling uit te maken wie dat mogen gaan doen.
Zo was het al toen clubicoon Johan Cruijff nog leefde. Hij ontketende zijn ‘fluwelen revolutie’ – Cruijff wilde meer oud-voetballers als beleidsbepalers bij Ajax – op een ledenbijeenkomst in 2010, om ruim vijf jaar en vele bestuurswisselingen later na een mislukte machtssgreep op een ledenvergadering definitief de deur achter zich dicht te doen. En zo is het nog steeds, nu Ajax door bij tijd en wijle onnavolgbaar transferbeleid, ongelukkige trainerskeuzes en voortdurende bestuurlijke onrust het slechtste seizoen beleeft in bijna zestig jaar.
D-Day
Deze donderdagavond om acht uur komen de leden van de vereniging bij elkaar op jeugdcomplex De Toekomst voor wat in neutrale termen een ‘informatiebijeenkomst’ is genoemd, maar wat zomaar tot een harde en beslissende confrontatie kan leiden tussen de leden en de clubleiding. „Ik verwacht vuurwerk, het is D-day”, zegt een lid dat al jaren betrokken is bij het bestuur van de vereniging. Wat staat er op het spel? „Alles”, appt een ander actief lid.
Hoewel een agenda ontbreekt, is het begin van de avond min of meer voorspelbaar. De voorzitter van de raad van commissarissen, Michael van Praag (tevens lid en ‘erevoorzitter’ van de vereniging), zal uitleg geven over de schorsing en het voorgenomen ontslag op staande voet van algemeen directeur Alex Kroes. Kroes, die slechts zeventien dagen in functie is geweest, heeft voor zo’n 200.000 euro Ajax-aandelen gekocht op de dag dat hij wist dat hij hoogstwaarschijnlijk algemeen directeur zou worden, ontdekte de compliance-afdeling min of meer bij toeval. Handel met voorkennis dus, oordeelde de rvc na juridisch advies te hebben ingewonnen – een strafbaar feit. Dat maakt Kroes’ positie onhoudbaar, vinden de commissarissen, hoezeer zij dat ook zeggen te betreuren.
Vervolgens zal Ernst Boekhorst, voorzitter van het vertegenwoordigende orgaan van de vereniging (de bestuursraad), vertellen waarom zij vinden dat de commissarissen hun besluit moeten ‘heroverwegen’. De redenering: Kroes heeft misschien de beursregels overtreden, hoewel dat nog niet door de toezichthouder (AFM) of een rechter is vastgesteld, maar dat heeft hij niet gedaan om zichzelf te verrijken; de koers van het aandeel Ajax reageert niet of nauwelijks op bestuurlijke benoemingen. Zo bezien, gaat de redenering verder, is het dus zelfs de vraag of de kennis die Kroes had van zijn benoeming wel is te kwalificeren als voorwetenschap.
Belangrijker argument, dat ook wordt uitgedragen door de harde kern van de club: Ajax heeft Kroes, een voormalig zaakwaarnemer en ervaren dealmaker met een groot internationaal netwerk, keihard nodig om uit het wak te klimmen waarin het nu al maanden stuurloos ronddobbert. En snel ook. Over iets meer dan een maand gaat de transfermarkt open en wacht Ajax de moeilijke opdracht met relatief beperkte middelen de kwaliteitsarme selectie ingrijpend te verbouwen.
Lees ook
Hoe het naderende vertrek van directeur Alex Kroes Ajax opnieuw stuurloos dreigt te maken
Maar heroverwegen, daar willen de commissarissen niet aan. Ajax kán niet verder met een directeur die mogelijk gesanctioneerd of zelfs vervolgd wordt, vinden zij, ook al is misschien geen sprake van kwade opzet.
En dus dreigt de kwestie-Kroes uit te draaien op een machtsstrijd tussen de vereniging en de rvc, een strijd die zomaar kan ontbranden zodra Boekhorst en Van Praag zijn uitgesproken. Dan is het woord aan de zaal. Daarin ook aanwezig: verenigingslid Alex Kroes, hij doorliep de jeugdopleiding en speelt nu voor de amateurtak.
De nucleaire optie
De uitkomst van die strijd laat zich moeilijk voorspellen. Als de commissarissen bij hun beslissing blijven, wordt het ontslag definitief na een speciaal ingelaste aandeelhoudersvergadering op 21 mei. De vereniging kan formeel maar op een manier dwarsliggen: door de hele rvc naar huis te sturen. Dat wordt intern wel ‘de nucleaire optie’ genoemd. Vanwege de zwaarte van de ingreep, maar ook omdat de vereniging daarmee de regie uit handen geeft. In dat geval wijst de Ondernemingskamer, onderdeel van het gerechtshof in Amsterdam, nieuwe commissarissen aan.
Toch is zo’n scenario niet ondenkbaar. De onvrede binnen de vereniging over de rvc zit dieper dan alleen de affaire-Kroes. Donderdagavond zal het ook gaan over het KPMG-onderzoek naar mogelijke belangenverstrengeling rond de transfers van voormalig directeur voetbalzaken Sven Mislintat, uitgevoerd in opdracht van de rvc. Het KPMG-rapport is niet openbaar gemaakt, noch in vertrouwen gedeeld met de bestuursraad, terwijl de summiere conclusies die wél zijn gepubliceerd vooral nieuwe vragen oproepen. Waarom zijn de commissarissen, die toezicht hielden op Mislintat, zo weinig transparant, vragen verenigingsleden zich af?
De recente aankondiging dat drie van de zes commissarissen (Annette Mosman, Georgette Schlick en Cees van Oevelen) terugtreden zodra vervangers zijn gevonden – vanwege „te veel discussie rondom hun persoon” – heeft de onvrede niet kunnen wegnemen. Daarvoor volstaat, zo lijkt het, alleen een compromis waarbij Kroes voor de club blijft behouden, bijvoorbeeld als technisch adviseur of directeur zonder statutaire bevoegdheden. Maar of de commissarissen daartoe bereid zijn én of Kroes open staat voor zo’n oplossing, is zeer twijfelachtig.
