Afwachting, overleg en voorzichtigheid: Nederlandse staal- en aluminiumindustrie zet zich schrap voor Trumps heffingen

Een maand geleden kreeg Dries Knaapen, directeur van verpakkingsfabrikant Royal Vaassen (250 werknemers), een onaangenaam bericht van zijn douane-experts: hun producten stonden op een Amerikaanse lijst, over een maand zouden importheffingen van 25 procent gaan gelden.

Royal Vaassen maakt onder andere zuivelverpakkingen. „We plakken een rol plastic en een rol aluminium op elkaar”, legt Knaapen aan de telefoon uit. Die techniek, lamineren, dat doen maar weinig fabrikanten in de Verenigde Staten zelf. Ongeveer 10 procent van Knaapens omzet van 150 miljoen euro komt uit het land. „Maar de marges zijn er het hoogst.”

Royal Vaassen, gelegen in het gelijknamige plaatsje boven Apeldoorn, is een van de Nederlandse bedrijven die het voelen wanneer woensdag Amerikaanse importheffingen op staal, aluminium en aluminiumproducten ingaan. Althans, als het ook echt gebeurt: president Donald Trump blijkt nogal wispelturig in zijn heffingenliefde. Voortslepende onduidelijkheid over heffingen op producten uit Canada en Mexico – dan weer wel, dan weer niet, dan weer uitzonderingen – zorgt al dagenlang voor onrust op de Amerikaanse beurzen.

Dinsdagmiddag verraste de president de wereld weer door plots aanvullende heffingen aan te kondigen op Canadees staal en aluminium: vanaf woensdag gelden in principe heffingen van 50 procent.

Klanten zetten het door naar de consumenten

„Ik kan me er als privépersoon geweldig druk over maken”, zegt Knaapen van Royal Vaassen. „Maar ik kan het uiteindelijk niet beïnvloeden.” Hij heeft zijn klanten verteld dat hij de kosten van de heffingen niet kan dragen, daarvoor zijn de marges niet groot genoeg. „Dat begrijpen ze. Zij zetten het door naar de consumenten.”

Impact verwacht

Wat zou de impact zijn van de heffingen op Nederland? Branchevereniging voor de industrie FME laat weten dat het uit een vraag onder leden „in elk geval van een kleine twintig” bedrijven heeft begrepen dat zij impact verwachten. Het gaat bij deze bedrijven om een exportwaarde van ruim 900 miljoen euro.

Onder de bedrijven die getroffen kunnen worden – maar waarvan niet duidelijk is of ze in de FME-lijst zitten – zijn grote en bekende Nederlandse ondernemingen, zoals staalfabrikant Tata Steel en chipmachinefabrikant ASML. De Amerikaanse regering heeft een lijst gepubliceerd van productcategorieën waar de heffingen voor gaan gelden, waaronder ook chipmachines (vanwege aluminium). Nederland exporteert jaarlijks voor honderden miljoenen euro’s aan chipmachines, volgens Global Trade Alert, een database die precies bijhoudt wat er wereldwijd gebeurt op heffingengebied. ASML zelf wil geen commentaar geven op het feit dat deze categorie voorkomt in de lijst producten.

Global Trade Alert becijfert de getroffen Nederlandse goederenstroom op ongeveer 1,2 miljard euro. Naast staal en chipmachines zijn vliegtuigonderdelen een belangrijke categorie. GKN Fokker in Papendrecht, een van de grootste Nederlandse bedrijven in deze sector, laat via een woordvoerder weten dat het „te vroeg is hier iets over te zeggen”. „We houden de situatie nauwlettend in de gaten.”

Die reactie echoot een sentiment dat breder lijkt te leven in de Nederlandse industrie: tot de heffingen daadwerkelijk ingaan, is er afwachting, overleg (ook tussen Brussel en Washington) en voorzichtigheid, blijkt uit reacties, en willen bedrijven er niet te veel over kwijt. De brede reikwijdte van de heffingen wekt ongeloof: het gaat niet alleen om de basisproducten staal en aluminium, maar ook om afgeleide aluminiumproducten.

28 miljard euro

Daardoor zijn de heffingen niet te vergelijken met maatregelen van Trump uit zijn eerste termijn – en vallen bedrijven als Royal Vaassen er nu onder. De Europese Commissie rekende al uit dat de huidige voornemens 28 miljard euro aan Europese goederen raken, tegenover 7 miljard van de heffingen enkele jaren geleden: vier keer zoveel dus.

Voor staalfabrikant Tata Steel (9.000 werknemers in IJmuiden) komen de heffingen op een moment waarop de Europese staalmarkt al aanzienlijk te lijden heeft onder goedkoop Chinees staal. Tata Steel bezuinigt op het moment flink, maar is als een van de weinige Europese fabrikanten ook nog eens betrekkelijk groot in de VS. Er gaat jaarlijks voor honderden miljoenen euro’s aan staal de oceaan over, gemiddeld zo’n 12 procent van de omzet. Tata Steel maakt gespecialiseerde staaltypen waar grote Amerikaanse namen als US Steel en Cleveland-Cliffs zelf niet erg competent in zijn: verpakkingsstaal, maar ook staal voor brandstofleidingen in auto’s.

Tata Steel kreeg in de vorige termijn van Trump een uitzondering. Ook nu proberen klanten van het bedrijf in de VS de regering ervan te overtuigen een uitzondering te maken, vertelt Ronald de Haan, directeur Markets & Pricing: klanten moeten deze ‘exclusion’ aanvragen. Dat is de „troefkaart”, maar ook Tata Steel zelf probeert in Washington duidelijk te maken dat het een belangrijk product maakt. „Hoe kun je de regering daarvan overtuigen? Kijk naar hun slogan: Make America Great Again. Wij vertellen dat wij juist Amerikaanse banen opleveren, en zelf ook 270 werknemers daar hebben die ons staal bewerken.”

Tata Steel is ten dele ‘prijszetter’: omdat het een uniek product levert, kan het heffingen relatief gemakkelijk doorgeven aan de klant. Maar dat werkt lang niet feilloos: als staal te duur wordt, kan voedsel ook verpakt worden in glas, aluminium, plastic.

Slechts beperkte invloed

Op Europa als geheel zal de impact hoe dan ook beperkt zijn. Het gezaghebbende Duitse Kiel Instituut voor de Wereldeconomie meldde dinsdag dat de afname van het bbp in Europa verwaarloosbaar zal zijn. Dit omdat de heffingen slechts 5 procent van de totale export van de EU treffen.

In de VS zouden de gevolgen juist groot zijn. Prijzen zullen er stijgen, en Amerikaanse bedrijven die staal en aluminium gebruiken, krijgen te maken met hogere prijzen, waardoor hun concurrentiepositie verslechtert. De totale export van de VS kan met 1,4 procent afnemen. Economen van de Rabobank wezen begin deze week ook al op dit effect, waar Europese bedrijven die staal en aluminium verwerken juist van kunnen profiteren.

Ook Knaapen van Royal Vaassen verwacht niet direct dat zijn vraag uit de VS zal instorten. De machines van zijn klanten daar zijn afgesteld op zijn verpakkingsmateriaal. Maar mochten de heffingen langere tijd van kracht zijn, dan zal hij toch gaan denken aan „een alternatief”. „Kunnen wij een derde partij daar ons product laten maken?” Daar moet je nu wel over na gaan denken, aldus Knaapen.

Delen

Mail de redactie

Dinsdag 4 maart 2025 gaat de boeken in als de dag dat Amerika zijn buurlanden Mexico en Canada importheffingen van 25 procent oplegde. De VS confronteerden ook China met een nieuw pakket heffingen. President Donald Trump wil zo de tekorten van de VS in de handel met deze drie landen terugdringen, en geld ophalen voor de lastenverlichtingen die hij heeft beloofd. Canada en China hebben al gereageerd met eigen heffingen op import van Amerikaanse producten, Mexico bezint zich nog op tegenmaatregelen.

Hoe werken importheffingen eigenlijk, en wie betaalt de hogere kosten van de duurdere invoer?

1Wat zijn invoerheffingen?

Als een land ‘tarieven’ oplegt aan andere landen, betekent dit dat het de invoer van producten uit die landen extra belast. In Nederland spreekt de douane van invoerrechten, in Amerika heten ze tariffs. In de praktijk zijn het heffingen, meestal een percentage van de waarde van de ingevoerde producten. Soms kan een heffing ook een vast bedrag zijn op een product, geheven over de hoeveelheid en niet over de waarde – vergelijkbaar met accijnzen.

Om te achterhalen welke producten aan heffingen zijn onderworpen, is een uiterst gedetailleerd systeem van productcodes opgesteld. Dit Harmonised System (HS) is ontwikkeld door de Werelddouaneorganisatie en wordt wereldwijd gebruikt. Elk product heeft daarin een eigen code.

2Hoe worden heffingen geïnd?

Bedrijven die producten invoeren die aan importheffingen onderhevig zijn, moeten dit zelf opgeven aan de eigen belastingdienst. De heffing wordt dus betaald door de importeur, niet door degene die de goederen exporteert, zoals Trump regelmatig suggereert. Een ondernemer die bijvoorbeeld onderdelen voor auto’s importeert uit Canada of Mexico, moet hier het juiste HS-nummer bij zoeken en de invoer doorgeven aan de fiscus. Die heft dan het verschuldigde percentage over de waarde van de geïmporteerde goederen.

In de VS int de Amerikaanse douane de heffing, met eventuele andere aanslagen, zodra de goederen de VS binnenkomen. De opbrengst van de heffingen is voor de overheid.

Om te weten welk tarief voor welk product geldt, maken de VS gebruik van het Harmonized Tariff Schedule (HTS). Die lijst geharmoniseerde tarieven (de laatste update dateert van vorige maand) telt bijna 4.400 pagina’s. De nieuwe tarieven voor Canada, Mexico en China waren dinsdagochtend nog niet door de United States International Trade Commission verwerkt in het systeem.

3Bij wie komt de rekening te liggen?

Importeurs van goederen betalen de heffingen aan de douane van hun eigen land. Zo draaien zij op voor de primaire rekening. Maar importeurs kunnen proberen het effect daarvan te dempen, bijvoorbeeld door exporteurs te bewegen hun verkoopprijzen te verlagen. Zo stijgen, in beider belang, de kosten van de betrokken producten in het ontvangende land niet te veel. De exporteur ‘neemt’ een stukje van de schade, en de invoerheffing wordt ook nog eens toegepast op een lagere invoerwaarde.

Dit is waar Trump op doelt als hij zegt dat het buitenland opdraait voor de invoerheffingen: exporteurs moeten hun prijs verlagen om marktaandeel te behouden. Als ze dat niet doen, zal de markt voor hun duurdere producten instorten. Consequentie is wel dat verlagen of handhaven van prijzen de winst van de exporteurs kan drukken en de economie van hun land kan raken.

4Maar uiteindelijk betaalt de consument die heffingen toch ook?

Zeker, importeurs berekenen de heffing (deels) door aan hun afnemers. Dat geldt met name voor sectoren waarin de winstmarges klein zijn, zoals de detailhandel. Dan betaalt de consument de prijs.

Trump stelde in zijn eerste regeerperiode (2017-2021) ook invoerheffingen in, onder meer op Chinese goederen. Verschillende onderzoeken tonen aan dat Amerikaanse consumenten de rekening daarvan hebben betaald. Daar kwam bij dat Amerikaanse producenten de prijs van bepaalde goederen straffeloos konden verhogen; geïmporteerde concurrerende goederen waren immers ook duurder geworden. Dat leverde Amerikaanse ondernemers meer winst op, en consumenten hogere prijzen. Een voorbeeld: Trump voerde in 2018 een heffing in van 20 tot 50 procent op wasmachines. Dat leidde tot een extra prijsstijging van 9 procent voor wasmachines in de VS, boven op de inflatie.

Ook nu hebben verschillende economische bureaus berekend dat de kosten voor Amerikaanse consumenten door de heffingen fors zullen stijgen. Suv’s en pick-uptrucks worden respectievelijk gemiddeld 9.000 en 8.000 dollar duurder. Elektrische auto’s worden het hardst geraakt: die kunnen tot 12.000 dollar in prijs stijgen.

Landen die tegenheffingen invoeren, zoals Canada en China nu hebben gedaan, leggen op eenzelfde wijze de rekening daarvoor bij hun eigen bevolking. Daarom zeggen economen ook dat een handelsoorlog slecht is voor iedereen.

Delen

Mail de redactie