Na een strijd van zes jaar heeft het gerechtshof in Den Haag vandaag uitspraak gedaan in het hoger beroep van afstandsmoeder Trudy Scheele-Gertsen (78) en Bureau Clara Wichmann (BCW) tegen de Nederlandse staat. Het hof concludeert dat de zaak van Scheele-Gertsen is verjaard, waardoor de staat niet aansprakelijk kan worden gesteld voor het leed dat duizenden ongehuwde vrouwen is aangedaan, toen ze tussen 1956 en 1984 hun pasgeboren baby’s moesten afstaan. Daarbij vindt het hof de getuigenissen van andere moeders te zeer uiteenlopen om hun collectieve actie inhoudelijk te kunnen beoordelen.
We hebben op de kaart gezet dat in Nederland duizenden baby’s zonder toestemming bij hun moeders werden weggehaald
De zaak ging om de vraag of de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) onrechtmatig heeft gehandeld door ongehuwde moeders onder druk te zetten om hun kinderen af te staan voor adoptie. Volgens Scheele-Gertsen en BCW werd bewust aangestuurd op adoptie, zonder dat moeders werden gewezen op praktische, financiële of juridische mogelijkheden om hun kind zelf op te voeden.
In 2022 oordeelde de rechtbank dat vijftig jaar na dato niet meer vastgesteld kon worden dat de RvdK tegenover Scheele-Gertsen juridisch verwijtbare fouten had gemaakt. De druk die moeders hadden ervaren, was volgens de rechter eerder het gevolg van sociale en religieuze verhoudingen.
Scheele-Gertsen en BCW ging in hoger beroep. In december 2024 beargumenteerden ze in hun pleidooi dat de wet destijds duidelijk was: moeder en kind hoorden bij elkaar en de RvdK had de plicht daarop toe te zien.
Opvallend
Ook de Verenigde Naties bemoeide zich met de zaak. In september 2024 stuurden twee VN-rapporteurs een bezorgde brief, waarin ze stelden dat „de Nederlandse overheid veel meer moest doen om afstandsmoeders te ondersteunen”. Ook werd in de brief vermeld dat moeders en kinderen bij dergelijk historisch onrecht recht hebben op herstel.
Ook het hof is dus van mening dat de zaak van Scheele-Gertsen is verjaard. Opvallend aan het oordeel is wel dat het hof de moeders nadrukkelijk als slachtoffers erkent en de staat bovendien oproept meer te doen in het erkenningstraject. „Dat de staat niet aansprakelijk kan worden gehouden, betekent niet dat het feit dat moeders van hun baby’s gescheiden zijn de schuld is van de moeders”, benadrukt de voorzitter.
Die zei ook dat „het Hof de hoop uitspreekt dat het vervolg van het buitengerechtelijk traject, zoals de gesprekken tussen de overheid en de moeders, met de grootst mogelijke zorgvuldigheid, voortvarendheid en transparantie zal worden voortgezet”. Volgens de voorzitter staat het buiten kijf dat dit een zwarte bladzijde betreft in de geschiedenis van Nederland: „Dit is een dossier vol leed, dat is invoelbaar en ons oordeel doet daar niets aan af.”
„Voor mij is het nu wel bekeken”, zegt Scheele-Gertsen na afloop. „Naast geld kost zo’n strijd bakken met energie, die is nu op.” Ze gaat met een dubbel gevoel naar huis: verdrietig, maar ze hebben wel iets bereikt, zegt Scheele-Gertsen. „Met deze zaak hebben we de geschiedenis op de kaart gezet. Dat in Nederland duizenden baby’s zonder toestemming bij hun moeders werden weggehaald, is iets wat de meeste mensen nu weten.”
Lees ook
Afstandsmoeders gaan uit ‘pure noodzaak’ in hoger beroep
Adoptie
In juni komt de commissie-De Winter met de resultaten van haar onderzoek naar afstand en adoptie in Nederland, maar Scheele-Gertsen is weinig hoopvol. „Het is voor ons oncontroleerbaar hoe dat onderzoeksproces precies is verlopen, ik vond het weinig transparant. Bovendien: als de rol van de RvdK niet is onderzocht, dan is het een herhaling van wat we al weten.”
Volgens Lisa-Marie Komp, advocaat van Scheele-Gertsen en BCW, is het „uitzonderlijk” dat het hof zich vandaag zo duidelijk uitsprak over het buitenrechtelijke traject. „Het is een duidelijke boodschap dat er moreel gezien een taak ligt voor de staat om dit op te lossen op een wijze dat het leed van de moeders wordt erkend.”
Komp noemt de uitspraak teleurstellend, maar spreekt ook haar bewondering uit voor wat de moeders is gelukt afgelopen jaren. „Vrouwen zoals Trudy Scheele-Gertsen en Will van Sebille – die jarenlang het gezicht was van stichting De Nederlandse Afstandsmoeder – zijn heel belangrijk voor onze maatschappij. Ze houden ons een spiegel voor door ons te laten zien waar het mis is gegaan. Daar horen wij van te leren, zodat het niet nog eens gebeurt.”
