Afbreken en weer opbouwen: zo wordt negen weken lang het station van Groningen non-stop gerenoveerd

„Met hoe meer we zijn, hoe veiliger we zijn.” Dat zegt Gergely Karácsony, de progressieve burgemeester van de Hongaarse hoofdstad Boedapest, over de Pride-demonstratie die zaterdag doorgaat in zijn stad.

Viktor Orbán, premier van EU-lidstaat Hongarije, heeft de Pride verboden. Wie deelneemt, riskeert een boete van 500 euro.

De burgemeester besluit zich niets van het verbod aan te trekken. Want: als je de mars verbiedt, werkt dat averechts en komen er massa’s mensen, redeneert hij. „Ik roep iedereen op om te komen”, zegt Karácsony.

Die oproep is internationaal massaal gehoord. Namens het Nederlandse kabinet loopt demissionair staatssecretaris Mariëlle Paul (VVD) mee. Ook de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema is aanwezig, evenals een Eurocommissaris en ruim zeventig Europarlementariërs.

Naast bestuurders en politici komen burgeractivisten uit meer dan dertig landen naar Boedapest, zo meldt de Hongaarse organisatie achter de Pride.

Wie zijn de andere Nederlanders die, ondanks de risico’s, zaterdag in Hongarije op de barricade staan? Waarom gaan ze, en hoe hebben zij zich voorbereid op de mogelijke risico’s?

NRC sprak enkele deelnemers die onderweg waren naar Boedapest.

Thomas Lamers (hij/hem, 35 jaar), dramaturg en theatermaker in Amsterdam

„Toen in 2021 de anti-homowet in Hongarije werd geïntroduceerd, en boeken, vlaggen of andere uitingen gerelateerd aan homoseksualiteit als ongewenste propaganda werden bestempeld, dacht ik: hoe kan ik als kunstenaar helpen? Toen heb ik met een collega een badge ontworpen met het logo van een radiator. Het Hongaarse woord voor homo, ‘meleg’, betekent ook ‘warm’.

„Het logo heb ik gedistribueerd als een soort undercover Pridevlag voor organisaties in Hongarije. Ik verwacht het logo tijdens de Pride wel een paar keer te zien. Nu ben ik ook in actie gekomen: ik heb geld opgehaald om de boetes van Hongaren te helpen betalen. De teller staat nu op 1.500 euro.

„Familie en vrienden hebben vaak tegen me gezegd: ‘Wees voorzichtig en laat je niet oppakken’. Ik heb het gevoel dat ik overgeïnformeerd ben over de risico’s, onder meer door de organisatie van de Pride zelf. Ik heb zonnebrand die niet op oliebasis is, want daar kan traangas goed aan hechten. Verder wordt aangeraden geen slippers of naaldhakken te dragen, want daarop kun je niet wegrennen. Het grootste gevaar zit in de twee geplande tegendemonstraties van neonazi’s die uit zijn op geweld. Die demonstraties zijn legaal en de Pride is illegaal. Dat breekt mijn hart.”

Hans Verhoeven (hij/hem, 60) ondernemer in Amsterdam

„Ik ben hier samen met een aantal mensen van Pride-Amsterdam. Maar niet alleen de regenboogcommunity is hier, ook lokale inwoners van Boedapest die daar geen onderdeel van zijn, ally’s ,sluiten zich bij ons aan.

„Om die reden ben ik ook hier met de Hongaren: We have your back, samen staan we sterker. Als je verandering wil in de maatschappij, dan moet je zorgen voor zichtbaarheid. Pride is bij uitstek een moment om dat te doen. De morele waarde waar de Europese Unie op gebouwd is, dreigt uit te hollen. Als we Orbán in de gelegenheid stellen bepaalde groepen, zoals de regenboog-community, uit te sluiten, dan staan we dat toe.

„Ik ben niet zo snel bang, maar we moeten wel rekening houden met geweld. Ik neem een EHBO-kit mee, een bodycamera en een veiligheidsbril. Dat is wel iets anders dan de Pride in Amsterdam, waar de voorbereiding is welk kek t-shirtje je aan zal trekken. Is dat een reden om weg te blijven uit Boedapest? Zeker niet. Wij laten ons niet wegjagen.”

Nuria Jansen (zij/haar, 31), maatschappelijk werker in Amsterdam

„Toen vorige week bekend werd dat de politie de Pride wil verbieden, wist ik direct dat ik wel moest gaan. De aanwezigheid van mensen uit andere landen is belangrijk: het laat zien dat we niet wegkijken.

„In Nederland neem ik vaker deel aan demonstraties, ook de strijd voor lhbtqi+-rechten. Maar dit wordt mijn eerste internationale Pride.

„Elke Pride toont aan hoe het in een land gesteld is met de vrijheid om jezelf te zijn. In Boedepest voel ik een grotere urgentie dan de Nederlandse Pride. In Boedapest voeren we een strijd tegen het steeds verder inperken van fundamentele rechten.

„Over de veiligheid maak ik me niet meer zorgen dan bij een demonstratie in Nederland, ook daar gebruiken de autoriteiten regelmatig geweld. Veel van de angst die wordt verspreid is bedoeld om mensen weg te houden, maar juist daarom is het zo belangrijk om te gaan. Hoe meer mensen er zijn, hoe veiliger.”

Delen

Mail de redactie

Op de havenspoorweg in Pernis zitten dinsdagmiddag zo’n twaalf demonstranten. Enkelen hebben zich aan de rails vastgeketend zodat goederentreinen niet kunnen rijden. Agenten houden de wacht. De activisten dragen blauwe overalls, de meesten hebben een keffiyeh omgeslagen. Ook elders in de Rotterdamse haven blokkeerde dezelfde actiegroep, Geef Tegengas, die dag het goederenspoor.

Een van de activisten in Pernis, Nora Kimbele (21), vertelt waar de activisten van de vorig jaar opgerichte groep zich op richten: de „neokoloniale” NAVO, verscheping van wapens door „de logistieke sector”. „De boodschap is wat meer intersectioneel”, zegt ze – de acties richten zich op meerdere, overlappende wereldproblemen. „Ik wilde wat verder gaan daarin”, zegt ze op de vraag waarom ze zich aansloot.

Van geketende activisten op het spoor tot lawaaiprotesten in de stad: groepen als Geef Tegengas deinzen niet terug voor confrontatie

De twee spoorwegblokkades maakten afgelopen dinsdag deel uit van een reeks protestacties in Rotterdam – steeds met enkele tientallen tot honderd deelnemers – waarin pro-Palestina-demonstranten en Geef Tegengas hand in hand gingen. Op het Stadhuisplein werd een sit-in gehouden door de ‘Watermelon Crafting Rebels’, die groen-wit-roze watermeloenen haakten. In het centrum van Rotterdam hielden Geef Tegengas en ‘Vakbondsleden Solidair met Palestina’ een „lawaaidemonstratie”. ’s Avonds was er een protestmars en een demonstratie bij Rotterdam Centraal van weer vier ándere pro-Palestijnse actiegroepen.

Hoewel de groepen verschillende namen hebben en deels ook solo opereren – de spoorwegblokkade werd georganiseerd door alléén Geef Tegengas – trekken ze ook samen op. Niet toevallig vielen de acties van Geef Tegengas samen met de NAVO-top in Den Haag, maar in het algeheel richten de groepen zich dinsdag tegen het aanmeren in de Rotterdamse haven van de Izmir, een containerschip van de Deense rederij Maersk. Het schip, dat Rotterdam in mei ook al aandeed en naar verwachting vrijdag terugkomt, vervoert vanuit Israël „vliegtuigonderdelen die gebruikt worden in het internationale F35-programma”, zo schreef de Rotterdamse wethouder Robert Simons begin juni in een raadsbrief.

Instagram

De protesten van Geef Tegengas hebben een ander karakter dan de massale Rode Lijn-marsen die in mei en juni in Den Haag gehouden werden. Bij een eerder protest van de groep tegen Maersk, werd een Israëlische vlag van een vlaggenmast getrokken en verbrand. Maar evenmin is het gelieerd aan de snelweg-blokkerende activisten van Extinction Rebellion (XR), dat zich ook steeds explicieter tegen het genocidale geweld in Gaza en mondiale onrechtvaardigheid richt.

Er zijn ook groepen die verder gaan dan Geef Tegengas. Begin juni gooiden activisten van PAL Action Nederland – weer een andere pro-Palestinagroep – ’s nachts zo’n twintig ruiten in van het Maersk-kantoor in Rotterdam en besmeurden twee Maersk-kantoren met rode verf. Vier mensen werden aangehouden. Geef Tegengas meldde op Instagram dat het „pal achter” de acties van PAL Action staat.

Wat is het doel van deze nieuwe, kleine actiegroepen die zich steeds luider manifesteren en boodschappen hebben die op het oog sterk uiteenlopen? Geef Tegengas, dat pas vorig jaar werd opgericht en in naam over protest tegen gas gaat, neemt meer risico dan grote klimaatbewegingen doen, zegt woordvoerder Isha Vogel (25). „We zien dat het klimaat heel snel verandert. We vinden het raar om daar op een zachte, trage manier op te reageren, als de economie zo snel door beweegt.”

Geef Tegengas is ontstaan uit klimaatactiegroep Fossielvrij NL. Die beweging, opgericht in 2013, roept publieke instellingen op de banden te verbreken met ‘fossiele’ bedrijven zoals Shell en ING. Klimaatactivisten van onder andere Fossielvrij NL organiseerden vorig jaar een protestkamp in Pernis tegen de aanvoer van LNG (vloeibaar aardgas) in de haven, onder de naam Geef Tegengas. Vandaaruit ontstond de actiegroep, om meer druk te zetten en „kapitalistische” bedrijven directer te raken, zegt Vogel.

„We pogen daarmee een systeem ten val te brengen in plaats van te verschuiven”, zegt ze. „Maersk is op dit moment een heel interessant doelwit, omdat het symbool staat voor waar we tegen vechten”. Ze noemt het internationale transportbedrijf een „plek waar kapitalisme, klimaatontwrichting en genocide samenkomen”.

Spoeddebat

Het was een Amerikaanse Palestinabeweging, zegt ze, die de Rotterdamse actiegroepen er in mei op wees dat het Maersk-schip met vliegtuigdelen naar Rotterdam zou komen. Uiteindelijk verzamelde een bont gezelschap van 61 actiegroepen en raadsleden van PvdA, GroenLinks en BIJ1 zich op woensdag 21 mei voor het stadhuis om het aanmeren van de Izmir in de haven, eerder die dag te veroordelen.

Wethouder Simons zei een dag later in een spoeddebat dat het schip geen militaire lading had, maar moest later toegeven dat dat tóch het geval was. De activisten die zich dinsdag in Rotterdam verzamelden, hopen dat burgemeester Carola Schouten het aanmeren van het schip met Israëlische F35-onderdelen ditmaal wél voorkomt.

Zoom in

Geef Tegengas blokkeerde dinsdag ook de havenspoorweg in Pernis om een bredere boodschap uit te dragen, zegt Nora Kimbele. Op die manier willen de activisten de band benadrukken tussen de logistieke sector en wapenhandel. Kimbele vindt bovendien anti-kapitalisme de rode draad. „Er zijn heel veel dingen die verkeerd gaan, en voor al die dingen kun je apart actie voeren. Maar kapitalisme is wel wat 90 procent van al die problemen veroorzaakt.”

Voor klimaatactivisten speelt de vraag: hoe krijg je het klimaat weer in het hart van het debat?

Geef Tegengas hoopt bedrijven direct te raken „waar het pijn doet, in de portemonnee”, zegt ze. In maart en april lag het goederenvervoer in de haven meermaals stil door de spoorwegblokkades van Geef Tegengas. Door een actie begin april liep het havenbedrijf bijna een half miljoen euro mis, meldde het Nieuwsblad Transport.

Radicalere acties zijn volgens de demonstranten van Geef Tegengas ook een kwestie van specialisatie. „Het kan anderen ook helpen dat er een radicalere flank is.” In andere Europese landen ontstonden al eerder radicale klimaatactiegroepen, zoals Just Stop Oil in het Verenigd Koninkrijk en Letzte Generation in Duitsland. Geef Tegengas kan gezien worden als een Nederlandse tegenhanger, die zich bovendien solidair verklaart met de Nederlandse pro-Palestinabeweging die uit tal van kleine groeperingen bestaat. Activisten uit verschillende groepen kennen elkaar veelal onderling, vertellen verschillende actievoerders dinsdag. Waarom trekken die niet binnen één organisatie met elkaar op?

Boycotten

Niels Mink, die op de Rotterdamse Blaak namens ‘collectief’ Vakbondsleden Solidair met Palestina een lawaaiprotest organiseert, denkt dat pro-Palestina-protest breder aanslaat bij verschillende groepen in de samenleving, (zoals bijvoorbeeld de studentenbeweging). De genocide in Gaza is volgens Mink een tastbaarder probleem dan het klimaat, waardoor de lat om met een nieuwe, kleine groep in actie te komen lager ligt. „Ik werk zelf in de supermarkt. Daar heb je dadels die uit Israël komen: dat is makkelijker te boycotten dan actie voeren tegen Aholds klimaatbeleid.”

De acties van Geef Tegengas zitten de grotere klimaatorganisaties niet in de weg, denkt Chris Julien, XR-activist en filosoof. „Het zijn allebei legitieme routes. Voor klimaatactivisten speelt de vraag: hoe krijg je het klimaat weer in het hart van het debat? Niet iedereen is daarvoor bereid om een kolentrein te stoppen. En in het geval van Maersk hebben hun acties wel geleid tot waarheidsvinding.” Toen na de eerste aanmering eind mei bleek dat het schip van Maersk inderdaad F35-onderdelen verscheept van Israël naar de VS, nam de gemeente Rotterdam een motie aan om de verscheping verder te onderzoeken.

Maersk is op dit moment een heel interessant doelwit, omdat het symbool staat voor waar we tegen vechten

Daarnaast kan XR, dat in de haven ook actievoert maar specifiek voor verduurzaming van de haven zelf, volgens Julien door de aanwezigheid van de „radicalere” Geef Tegengas zich onderscheiden als de redelijkere groep. „Dat heet het radicale flank-effect. Dan gaan mensen die zich niet in de zwaardere methode herkennen, wel op zoek naar hun eigen smaak in de ijssalon.” Dat ziet Julien niet als een positief of negatief fenomeen. „Je ziet het ook op rechts gebeuren. Hoe extremer de flanken zijn, hoe geaccepteerder mildere vormen van actie worden.”

Zoom in

Mink van Vakbondsleden Solidair met Palestina vindt bovendien dat de radicale acties de Palestina-protesten helpen. „Wij zijn hier om ‘gewoon’ te demonstreren, maar we steunen de mensen die dingen willen vernielen of bezetten wel. Want die escalerende acties dragen ook bij aan het bereiken van onze doelen.” Hij doelt op spoorblokkades van Geef Tegengas en de door Pal Action opgeëiste vernielingen bij het Rotterdamse Maersk-kantoor. „Sommige acties gaan tegen de wet in, niet iedereen wil zo ver gaan. Maar ook dan kunnen wij nu tegen de gemeente zeggen: mensen grijpen naar deze middelen omdat jullie niet handelen, luister naar ons. Dus het werkt wel.”

Delen

Mail de redactie