De advocaten van Sefa Ö. zijn geschrokken van de hoogte van de strafeis. Zij zeggen dat het debat naar aanleiding van de rellen invloed heeft gehad op de zwaarte van de strafeis.
De verdediging stelt dat een uitspraak van PVV-leider Geert Wilders als beïnvloeding van het OM kan worden gezien. Wilders zei na de rellen: „Ze moeten worden vervolgd en een zo zwaar mogelijke straf krijgen en daarna het land uit worden gezet.” Beïnvloeding van het OM is een schending van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens; een schending die wat de advocaten betreft een strafkorting moet opleveren.
Het OM zegt in reactie daarop dat hun belangrijkste taak is om de feiten vast te stellen. De opvattingen van politici zijn daarbij niet leidend. „Wij houden natuurlijk wel rekening met de sfeer of reacties in de samenleving. Maar uiteindelijk gaat het om de feiten die door de politie zijn vastgesteld.” De advocaten van Ö stellen dat het motief van hun cliënt onduidelijk is en vinden dan ook dat er sprake is van een gewone geweldszaak en niet van antisemitisch geweld. Ö. zegt in zijn laatste woord dat hij geen slecht persoon is.
‘Nog niet alle slachtoffers bekend’
Er zijn in de rechtszaal ook twee advocaten aanwezig die in totaal zestig slachtoffers vertegenwoordigen. Het vergt veel onderzoek om vast te stellen wie betrokken is bij welke mishandeling, stelt een van de advocaten. En omdat het OM snel onderzoek is gaan doen, heeft nog niet elk slachtoffer de kans gehad zich te kunnen melden, stellen zij.
Omdat het OM heeft toegezegd dat slachtoffers schade kunnen claimen als later blijkt dat zij in deze specifieke zaak betrokken zijn, doen de advocaten geen verzoek om de zaak aan te houden.
Liveblog Rellen in Amsterdam
Strafeis voor twee verdachten tot nu toe: celstraf van zes maanden en twee jaar
Voor de tweede dag op rij behandelde de rechtbank in Amsterdam op donderdag strafzaken tegen verdachten die mogelijk betrokken waren bij de rellen na de voetbalwedstrijd tussen Ajax en het Israëlische Maccabi Tel Aviv. Een 26-jarige man uit Amsterdam en een 24-jarige man uit Den Haag moesten zich verantwoorden voor hun vermeende betrokkenheid.
Het Openbaar Ministerie (OM) eiste voor de Amsterdamse verdachte Karavan S. een maand gevangenisstraf, waarvan twee weken voorwaardelijk, en een werkstraf van 120 uur. De 26-jarige man liet in de WhatsApp-groep ‘Buurthuis 2’ weten op welke locaties in de Amsterdamse binnenstad Israëlische supporters te vinden waren.
Het OM vindt dat S. door het versturen van de berichten medeplichtig is aan openlijke geweldpleging, omdat de „oproepen, sfeer en informatie” uit de appgroep een „katalyserende werking” hadden op de Amsterdamse onlusten.
„Verdachte heeft het anderen makkelijk gemaakt met zijn informatie om geweld te plegen”, stelt de officier van justitie. „Tevens heeft hij het geweld en de discriminatie met zijn bijdragen ook genormaliseerd en vergoelijkt. Dit neemt het OM hem zeer kwalijk”. De officier woog ook de discriminerende uitingen van de verdachte over Joden mee in de eis.
S. is hotelmedewerker en stuurde de appberichten onder werktijd. Hij heeft bekend dat hij onder meer liet weten in de appgroep wanneer Maccabi-supporters het vliegtuig terugnamen naar Israël vanaf Schiphol.
De Amsterdammer, die op 11 november werd opgepakt, noemde zijn voorarrest van twee weken „een enorme hel.” Hij zegt spijt te hebben van zijn deelname aan de groepsapp.
‘Laten meeslepen’
Tegen Umutcan A., de 24-jarige man uit Den Haag, eiste het OM een celstraf van acht maanden waarvan drie maanden voorwaardelijk. Hij wordt verdacht van openlijke geweldpleging rondom de voetbalwedstrijd. A. zou iemand in het gezicht hebben getrapt op het Damrak. Verder stelt het OM dat de man met geweld een Maccabi-sjaal stal van een supporter van de Israëlische voetbalclub.
A. stelde in de rechtbank dat hij „naïef” was en zich liet meeslepen door anderen. Het OM noemt die verklaring van A. een „sterk verhaal”, omdat de verdachte in tekstberichten schreef over een „Jodenjacht.”
De Hagenaar heeft naar eigen zeggen „geen haat tegen Joden.” Hij zei geen verklaring te hebben waarom het in de betreffende nacht misging. „Ik heb op dat moment een hele domme keuze gemaakt, verkeerd gereageerd. Dat had ik niet moeten doen”, aldus A., die zich meldde bij de politie toen hij zichzelf terugzag bij het tv-programma Opsporing Verzocht.
De advocaten van Umutcan A. vinden dat „provocerende” Israëlische supporters het geweld rondom de voetbalwedstrijd hebben uitgelokt. Ze toonden een filmpje van het gedrag van Maccabi-supporters in de nacht voor de voetbalwedstrijd om die stelling te onderbouwen. Volgens het OM rechtvaardigt het gedrag van de Israëlische supporters niet het geweld van A. en medeverdachten.
Kind van de oorlog
Een dag eerder, op woensdag, moesten vijf verdachten zich verantwoorden voor hun vermeende betrokkenheid bij de rellen. Het OM eiste een celstraf van zes maanden waarvan drie maanden voorwaardelijk tegen de 19-jarige Lucas D. uit Monnickendam. De man zou openlijk geweld hebben gepleegd, illegaal vuurwerk bezitten en via sociale media hebben opgeroepen tot geweld.
Sefa Ö., een 32-jarige man van Koerdische komaf, hoorde een gevangenisstraf van twee jaar, waarvan zes maanden voorwaardelijk, tegen zich geëist worden. Hij wordt verdacht van openlijke geweldpleging in groepsverband.
Het OM eiste zes maanden cel, waarvan twee voorwaardelijk, tegen de 26-jarige Utrechter Rachid O. voor medeplichtigheid aan openlijke geweldpleging en groepsbelediging. In een appgroep zou hij ophitsende berichten hebben verstuurd over joden.
Verdachte Mohamad B., een 26-jarige in Syrië geboren man, wordt eveneens verdacht van openlijke geweldpleging, maar omdat zijn advocaat nader onderzoek wil doen naar de feiten, wordt de behandeling van de zaak uitgesteld.
Ook de inhoudelijke behandeling van de zaak van Mahmoud A., een 22-jarige Palestijnse asielzoeker, werd uitgesteld omdat de andere zaken op woensdag uitliepen. Daarnaast bepaalde de rechtbank dat de verdachte door een psycholoog moet worden onderzocht, gezien zijn heftige levensgeschiedenis. Daartoe had zijn advocaat Anis Boumanjal verzocht. „Mijn cliënt is een kind van de oorlog. Gezien alles wat hij heeft meegemaakt, sluit ik niet uit dat er sprake is van posttraumatische stress”, aldus Boumanjal. „ En dat kan van invloed zijn op de vraag of hij toerekeningsvatbaar is.”
De politieagent schrikt wanneer hij op een vroege novemberochtend inlogt via het digitale systeem. Al maanden zit zijn team een vermeende mensenhandelaar op de hielen, maar een paar uur voor ze hem willen arresteren, blijkt de man niet op zijn schuiladres in Den Haag te zijn. Via snelwegcamera’s traceert de politie zijn auto op de snelweg tussen Den Haag en Noordwijk.
Bij Noordwijk verlaat de auto de snelweg en lijkt hij een vakantiepark op te zijn gereden. Maar welk? Dicht bij elkaar bevinden zich vier parken met houten chaletjes. Via een truc achterhalen de rechercheurs de locatie van de vermeende uitbuiter. Een paar uur later wordt de man aangehouden – bij hem in het vakantiehuisje verblijven ook vier Colombiaanse vrouwen.
Politie en justitie hebben hun handen vol aan criminelen die vrouwenuit Latijns-Amerika naar Nederland halen voor illegale prostitutie. Afgelopen jaren werden verschillende van dit soort netwerken opgerold. Zo werd een Amsterdamse gepakt die vrouwen uit Colombia en Venezuela liet werken voor haar illegale prostitutiebedrijf en in 2021 werd een groot netwerk opgerold dat met name transgender vrouwen illegaal de prostitutie in hielp.
Vrijdag is het ‘wisseldag’ en worden de vrouwen door chauffeurs naar een ander park gereden
Met de arrestatie van de man eind november in het vakantiepark is, volgens het Openbaar Ministerie, een bende opgerold die het afgelopen halfjaar „ten minste tientallen” Colombiaanse vrouwen illegaal in de prostitutie heeft geholpen, en van wie een deel is uitgebuit.
Tussen 2022 en 2023 verdubbelde het aantal mensenhandelslachtoffers uit Latijns-Amerika, volgens een onderzoek van de nationaal rapporteur mensenhandel dat dinsdag is gepubliceerd: van 53 naar 124. Dit zijn slachtoffers die door onder meer de politie, marechaussee en de Arbeidsinspectie zijn aangemeld bij het Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel (CoMensha). In 2019 waren dit er nog 27. De slachtoffers komen vooral uit Colombia, Brazilië en Venezuela.
De Zuid-Amerikaanse vrouwen en trans personen ontvluchten „slechte omstandigheden in hun geboorteland en het vele (bende)geweld”, volgens het onderzoek van de rapporteur. De vrouwen worden in Europa van land naar land gestuurd. Een deel van hen deed in het thuisland hetzelfde werk.
Advertenties
Het onderzoek naar de Colombiaanse vrouwen uit het vakantiepark begint met een sekswerker die zich meldt bij de politie. Een pooier heeft 10.000 euro van haar gestolen. De man blijkt een bekende van de politie en hij is vaker met prostituees gesignaleerd.
De Colombiaanse vrouwen komen vaak uit arme gezinnen en komen op een toeristenvisum via Spanje naar Nederland. De handlangers van de vermeende uitbuiter maken online advertenties voor de vrouwen. Om extra klanten te trekken, bieden ze online zoveel mogelijk diensten aan, zegt Menno, operationeel specialist bij de politie en betrokken bij het onderzoek. Om veiligheidsredenen wil hij alleen bij zijn voornaam worden genoemd. „Poep- en plasseks, zonder condoom. Dingen die je de reguliere prostituee niet snel ziet doen.”
Een chauffeur brengt de vrouwen naar de chalets in een vakantiepark, waar ze de klanten ontvangen. Vrijdag is het ‘wisseldag’ en worden de vrouwen door de chauffeurs naar een ander park gereden. In een paar maanden tijd verslijt de man wel veertig parken, volgens politieman Menno.
Zo hoopte hij onder de radar te blijven, zegt de in mensenhandel gespecialiseerde officier van justitie Anne de Leeuw, die het onderzoek naar de Colombiaanse vrouwen leidt. De vermeende uitbuiter heeft bovendien geen vast verblijfadres en belt amper; orders verstuurt hij vooral via korte berichtjes op socialemediakanaal Snapchat. De man kon worden opgepakt doordat teams uit verschillende eenheden samenwerkten.
De Colombiaanse vrouwen komen uit arme gezinnen, spreken geen Engels – laat staan Nederlands. „Ze hebben vaak geen flauw idee waar Nederland ligt”, zegt Menno. Van hun inkomsten – 150 tot 200 euro per klant – staan ze de helft af aan de man. Volgens officier De Leeuw en politieman Menno heeft hij het afgelopen half jaar ruim een ton verdiend aan de vrouwen – mogelijk veel meer.
Slachtoffers vrezen voor represailles tegen familie en naasten in hun geboorteland en durven daarom geen aangifte te doen, schrijft de nationaal rapporteur en beaamt De Leeuw.
Eén vrouw heeft toch aangifte tegen de man gedaan van mensenhandel en een andere vrouw overweegt dit te doen. De Leeuw en politieman Menno hopen dat veertig in beslag genomen telefoons verder bewijsmateriaal opleveren.
Lees ook
VN: Mensen wereldwijd vaker slachtoffer van mensenhandel, vooral vrouwen en kinderen
Misdrijf
Niet alle Zuid-Amerikaanse slachtoffers vinden zelf dat ze worden uitgebuit, schrijft de rapporteur. Omdat het werk in Nederland „veiliger is, klanten respectvoller” zijn en ze beter worden betaald, zien de Latijns-Amerikaanse sekswerkers zich zelf niet altijd als slachtoffers, aldus de rapporteur. Hier lopen Menno en De Leeuw ook tegen aan in hun onderzoek.
De Colombiaanse vrouwen zitten niet opgesloten in de chalets, maar kunnen zonder vervoer nergens naartoe, zegt De Leeuw. Ook zijn ze qua inkomen woonlocatie afhankelijk van de uitbuiter. De Leeuw: „Dit zijn geen mondige Nederlandse prostituees, alles wordt voor ze bepaald: wanneer ze seks hebben, met wie en hoe vaak.” Dat de vrouwen het geen probleem vinden om de helft van hun loon af te dragen, omdat zij nog steeds een veelvoud verdienen van wat ze in hun thuisland overhouden, doet er volgens de officier juridisch niet toe. „Dit is uitbuiting.”
De vermeende uitbuiter heeft geen vast verblijfadres, belt amper; orders verstuurt hij vooral via berichtjes op Snapchat
In de rechtszaal zwakken collega-officieren bij Zuid-Amerikaanse mensenhandelzaken de tenlastelegging na verloop van tijd vaak af: van mensenhandel (twaalf jaar cel, en dertig jaar als het de dood tot gevolg heeft) naar mensensmokkel – een minder zwaar misdrijf, schrijft de rapporteur in haar rapport. Een gemiste kans: „Bij veel Latijns-Amerikaanse sekswerkers” zijn „sterke indicaties voor mensenhandel aanwezig”. Zo wordt „geen recht” gedaan „aan de situatie waarin deze slachtoffers zich bevinden”.
Volgens officier van justitie De Leeuw kan voorlichting aan baliemedewerkers in vakantieparken ervoor zorgen dat misstanden eerder worden ontdekt. Ze hoopt bovendien dat het oprollen van uitbuitingsbendes een afschrikkend effect heeft en dat andere uitbuiters Nederland mijden. De arrestatie in het vakantiepark is, volgens politieman Menno, een „druppel op de gloeiende plaat” in de bestrijding van mensenhandelnetwerken die Latijns-Amerikaanse vrouwen en trans personen ronselen. Er komen zoveel vrouwen deze kant op, zegt hij. Toch heeft het zin. „We hebben een paar meiden geholpen.”
Lees ook
Ondernemers lopen binnen door uitbuiting van arbeidsmigranten op asielschepen
Het wordt gezien als de grootste massazelfmoord uit de hedendaagse geschiedenis: de door de charismatische Amerikaanse sekteleider Jim Jones opgedrongen zelfdoding van ruim negenhonderd volgelingen, eind jaren zeventig diep in de jungle van het Zuid-Amerikaanse Guyana. Nu willen Guyanese toeristenorganisaties van Jonestown, zoals de plek werd genoemd, een toeristische attractie maken.
Gesteund door het ministerie van Toerisme van Guyana hoopt de branche hiermee het toerisme een impuls te geven, omdat de markt voor ‘morbide’ attracties groeiende is. Maar in Guyana zijn de meningen verdeeld.
Guyana was juist de laatste jaren een beetje afgekomen van het stigma ‘lugubere plek waar sekteleider Jones samen met zijn volgelingen massaal zelfmoord had gepleegd’. Dankzij olievondsten is het land uitgegroeid tot een van de snelst groeiende economieën van het continent.
Lees ook
In olieland Guyana maken paard en wagen plaats voor Landrovers
Jones, die in zijn zogeheten Peoples Temple evangelische en socialistische elementen verenigde, had behalve witte Amerikanen ook een grote Afro-Amerikaanse aanhang in de jaren zeventig in de Verenigde Staten. Toen het hem daar te heet onder de voeten werd wegens zijn kritiek op de Amerikaanse staat, zijn marxistisch-georiënteerde ideeën en beschuldigingen van drugsgebruik en seksueel misbruik, vluchtte hij naar Guyana, dat grenst aan Suriname, Brazilië en Venezuela.
Utopische commune
Diep in de jungle stichtte hij zijn ‘utopische commune’. Zijn Amerikaanse volgelingen – onder wie gezinnen met kinderen – volgden hem. Maar eenmaal in de van de buitenwereld afgesneden jungle, ontpopte Jones zich tot een dictatoriale leider met paranoïde waanideeën.
Op 18 november 1978 kregen zijn volgelingen te horen dat hun taak om „de hemel op aarde” te vinden was voltooid. Ook zouden ze door de CIA op de hielen worden gezeten, zei Jones. Collectieve zelfmoord was de enige uitweg.
De driehonderd aanwezige kinderen kregen als eerste het dodelijke cyanide vermengd met fruitdrank via een injectiespuit in de mond toegediend, waarna de rest van de mensen volgde. Sekteleden die weigerden werden gewurgd, Jones schoot zich naar alle waarschijnlijkheid zelf door de borst.
Amerikaanse militairen plaatsen lichamen in kisten na de collectieve zelfmoord van de Amerikaanse sekteleider Jim Jones en ruim 900 volgelingen in Guyana, november 1978. Foto AP
Guyanese toeristenorganisaties willen de plek waar dit drama zich heeft afgespeeld nu nieuw leven inblazen. De lokale touroperator Rose Sewcharran stelt in Guyanese media dat de ontwikkeling van het toerisme in Jonestown moet worden gezien binnen een wereldwijde trend. „Er zijn meerdere voorbeelden van toerisme op plaatsen waar vreselijke dingen zijn gebeurd, denk aan Auschwitz.”
‘Griezelig en bizar’
Maar het plan oogst in Guyana ook grote kritiek. In een open brief sprak de Guyanese rechtenprofessor Neville Bissember van een „griezelig en bizar” idee, dat volgens hem bovendien niets met Guyana te maken heeft. „Welk deel van de natuur of cultuur van Guyana wordt hiermee vertegenwoordigd, op deze plek waar de dood en andere mensenrechtenschendingen hebben plaatsgevonden tegenover een groep Amerikaanse staatsburgers?”, schreef hij. Tegenstanders wijzen ook op het risico dat de plek een bedevaartsoord kan worden voor hedendaagse Jonesfans.
Welk deel van de natuur of cultuur van Guyana wordt hiermee vertegenwoordigd?
Het is de bedoeling dat het alleen per vliegtuig en boot bereikbare Jonestown opgeknapt gaat worden en dat de woning van Jones gerestaureerd wordt. De door oerwoud overwoekerde resten van de vestigingsplaats moeten ook worden opgeknapt, voor zover dat mogelijk is.
Het Guyanese ministerie van Toerisme zegt zich bewust te zijn van de kritiek, maar steunt de plannen voor deze nieuwe toeristische trekpleister. „Het kan mogelijk zijn om mensen – met de juiste context – bewust te maken van de gruwelijkheden die er hebben plaatsgevonden, juist door ze naar de plek toe te brengen”, zei de Guyanese minister van Toerisme, Oneidge Walrond, tegen persbureau AP. „We hebben gezien hoe een land als Rwanda dat heeft gedaan met een vreselijke tragedie”, een verwijzing naar tours in dat land met betrekking tot de genocide van 1994.
De komende tijd worden de mogelijkheden om van de plek een toeristische attractie te maken onderzocht, volgend jaar moet begonnen worden met de werkzaamheden.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125489484-1392ce.jpg|https://images.nrc.nl/I_tWX0HrtwAQG7ynieYI-I6Qjps=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125489484-1392ce.jpg|https://images.nrc.nl/FDQoZGk1KJrJ_-UuAB8NBryNPcw=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125489484-1392ce.jpg)
