De Britse reclamewaakhond beoordeelde de belofte als „misleidend”.
Beeld Getty Images
Vijftig bierdrinkers hadden zich heel even Sjakie moeten voelen, de hoofdpersoon van Sjakie en de chocoladefabriek, het wereldberoemde kinderboek van Roald Dahl. Met het verschil dat die hoopte op een gouden wikkel om zijn chocoladereep, en consumenten van het Schotse biermerk BrewDog op zoek moesten naar een gouden blikje.
Toen BrewDog zijn spectaculaire actie in het najaar van 2020 lanceerde, was dat volgens topman James Watt met het boek van Dahl in het achterhoofd. Maar waar de overwinning voor Sjakie zoet was – de winnaars kregen hun leven lang gratis chocolade – bleven de winnaars bij BrewDog vooral met een bittere nasmaak achter.
Oprichter Watt schreef in berichten op Twitter en Facebook dat zijn bedrijf vijftig „massief gouden blikjes” zou verstoppen in grootverpakkingen van een van zijn populairste biersoorten. De blikjes – volgens BrewDog zo’n 15.000 pond waard (17.000 euro) – mochten de winnaars houden. Daarnaast kregen ze 10.000 pond aan aandelen in BrewDog en een exclusieve rondleiding door de fabriek nabij de Schotse stad Aberdeen.
Alleen: de blikjes bleken later veel minder goud te bevatten. Ze bestonden voor een groot deel uit messing, met slechts een klein laagje goud eromheen. De helft van de winnaars voelde zich zo bekocht door de winactie dat ze een zaak aanspanden bij de Britse reclamewaakhond ASA. Maandagavond kondigde topman Watt aan dat hij met de ongelukkige vinders heeft geschikt.
Aanvankelijk hield BrewDog (286 miljoen pond omzet in 2021, ruim 2.000 werknemers) nog vol dat het weliswaar een fout had gemaakt, maar dat ook consumenten beter hadden moeten weten. Een blikje van massief goud, formaatje 33 centiliter, zou immers veel duurder zijn dan de gecommuniceerde 15.000 pond. Alleen aan materiaal zou zo’n blikje bijna een half miljoen euro kosten.
Online afstraffing
De ASA gaf het bedrijf daarin ongelijk. Volgens de toezichthouder is het „onwaarschijnlijk dat het grote publiek op de hoogte is van de goudprijs”. De ASA beoordeelde de uitingen eind 2021 daarom als „misleidend” en stelde dat BrewDog in de toekomst zulke „teleurstellende” winacties moest voorkomen.
Die uitspraak leidde tot „een serieuze afstraffing online”, schreef topman Watt maandag in een bericht op LinkedIn. Terecht, volgens hem. „Wat aanvankelijk een van onze beste reclamecampagnes ooit leek te worden, is geëindigd als een van onze slechtste.” Volgens Watt ging het uiteindelijk mis in drie tweets. In de overige 47 berichten over de actie had hij de woorden „massief goud” niet gebruikt.
De fout lag bij hemzelf, aldus Watt. Hij had niet goed begrepen hoe de gouden blikjes precies waren gemaakt. In een poging de teleurgestelde winnaars tegemoet te komen, besloot hij alle vijftig vinders een aanbod te doen: ze konden kun gouden blikje omruilen voor 15.000 pond aan contanten. Het merendeel van de winnaars ging op dat aanbod in.
Omgerekend waren het dus drie „heel dure foutieve tweets”, aldus Watt. De compensatie kostte hem netto 470.000 pond, „ruim tweeënhalf jaarsalarissen”, die hij uit eigen zak betaald zegt te hebben. „Omdat ik niet wilde dat het bedrijf zou lijden door mijn fout.”
Waarom Ajax voor de wedstrijd tegen Maccabi Tel Aviv een minuut stilte hield was mij een raadsel. Voor wie was dat minuutje? Was er een oude vedette gaan hemelen? Sjakie toch niet? Of was er iets anders? Het droeve ontslag van Erik in Manchester? De zoveelste terugkeer van Johan Derksen in zijn dagelijkse babbelboxje? Het verlies van Kamala? Het lot van de Oekraïners na de winst van oom Donald? Moesten we eerbied hebben voor Ajax zelf omdat ze sinds een week opeens weer weten wat voetballen is? Of was het voor de duizenden onschuldige slachtoffers in Gaza? Een cynische manier om de Israëlische tegenstander te treiteren. Nee, het was voor de ramp in Valencia.
Wie had dit nou weer bedacht? Een laatste stuiptrekking van de licht seniele Amsterdamse raad van commissarissen, die tot opluchting van alle supporters eindelijk schijnt op te stappen?
En dan die rouwband. Is daar over vergaderd? Wie vond dat een goed idee? En hoezo Valencia? Omdat het halve bestuur daar in de buurt een tweede of derde huisje heeft? Omdat er nog weleens wat spelers een week op het strand van Alicante willen gaan liggen? Ik vond het een surrealistisch minuutje en vooral een nogal potsierlijke rouwband.
De overwinning was mooi en duidelijk. Zelfs Brobbey scoorde. Hij wist niet eens dat hij dat nog kon. Zijn rouwband kon af.
5-0 gewonnen. Mooi resultaat. Iedereen blij met de nieuwe trainer Farioli, die door mijn buurman steevast Ravioli wordt genoemd. Het mooie van Francesco is dat hij als een Rudolf Nurejev sierlijk staat te dansen als hij zijn ploeg coacht.
Nogmaals: 5-0 gewonnen, maar toen begon het echte gesodemieter. Een wel erg letterlijke herdenking van de Kristallnacht. Jonge jongens op scootertjes op Jodenjacht. Angstaanjagend. De oorlog die daar woedt kreeg een dependance in mijn eigen stadje.
Of ik verbaasd ben? Nee, ik lees kranten, kijk journaals en probeer dagelijks zo goed mogelijk op de hoogte te blijven. Ik denk dat ik weet wat er speelt in de wereld. Dus ook in Israël en Libanon. Daar vallen veel dooien. Schuldige en onschuldige slachtoffers. Dat weet u toch ook? Of vertel ik iets nieuws in dit zaterdagse stukje?
De discussie over dit conflict ga ik met bijna niemand meer aan. Domweg omdat het altijd ruzie wordt. De ene keer ben je een fascistische zionist en even later een verschrikkelijke antisemiet. Dat ben ik allebei niet. Ik ben voor vrede. Is dat in dit geval naïef? Nogal.
Gistermiddag luisterde ik naar onze burgemeester die deze gitzwarte nacht samen met twee andere deskundigen niet had zien aankomen. Dat vind ik raar. Heel raar zelfs. Het aangekondigde geweld gonst al weken door de stad. In de kroegen, de winkels en op straat. Het antisemitisme is terug. Niet alleen in Amsterdam. In heel Europa. Op scootertjes.
Had deze wedstrijd verboden moeten worden? Nee, maar het was misschien wel handiger geweest als de club uit Tel Aviv zijn publiek had thuisgelaten. Omdat dat een risico was. Maar nu hoor ik u roepen: „Hun harde kern doet niks.” Klopt! De voetballers van Maccabi deden trouwens ook niks.
Maar het gaat niet om de spelers of de supporters. Het gaat om Netanyahu en die idioten van Hamas en Hezbollah. En dat maffe Iran. En om Biden en Harris en Trump en de knettergekke kolonisten. En Musk die ongetwijfeld ook direct of indirect wapens levert. Misschien wel aan beide partijen. Of hij bespioneert de zaak via een van zijn duizend satellieten.
Maar het is raar dat de Amsterdamse burgemeester en de hoofdcommissaris van politie dit niet hebben zien aankomen. Of waren ze op het gemeentehuis te druk met weer een of ander nieuw debiel verkeersplan waardoor ik binnenkort mijn huis alleen nog via Den Helder of Zuidlaren kan bereiken? En dan ook nog met 30 kilometer per uur.
Scootertjes op Jodenjacht. Ik sliep vannacht slecht van de loeiende politiesirenes. En ik lag vooral wakker omdat ik het al heel lang aan zag komen. Hoelang? Misschien al mijn leven lang.
Nooit eerder had de Republikein Lewis Paul Bremer III op Donald Trump gestemd. Bij de vorige presidentsverkiezingen had hij de naam ‘Nikki Haley’ op het stembiljet geschreven, Trumps voormalige VN-ambassadeur en uitdager. Hij moest niets van hem hebben. Maar deze keer liet Bremer zich overtuigen, en koos hij voor Trump. „Ik had geen geweldige opties op het stembiljet”, zegt hij telefonisch vanuit zijn huis net buiten Washington. „Ik heb grote vraagtekens bij Trump, maar ik hoop dat hij zich zal omringen met de juiste adviseurs. Misschien valt het mee en is zijn verkiezing juist goed nieuws, ook voor Europa.”
Paul Bremer (83), in de jaren tachtig de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, is een Republikein van het uitstervende soort. Zijn naam is voor altijd verbonden aan het tijdperk dat de neoconservatieven de dienst uitmaakten in de partij, in de beginjaren van de nieuwe eeuw. Het was de tijd van de haviken, voorstander van een agressief interventionisme. De VS vielen na de aanslagen van 11 september 2001 Afghanistan (2001) en Irak (2003) binnen. Paul Bremer werd na de verovering van Irak door de Republikeinse president George W. Bush benoemd tot bewindvoerder in Bagdad. Daar maakte hij op 14 december 2003 de arrestatie bekend van de afgezette dictator Saddam Hussein. („Ladies and gentlemen, we got him.”)
Maar de neocons maken nu, in de Trump-tijd, niet meer de dienst uit in de Republikeinse Partij. Trump noemde de Irak-oorlog een vergissing, en maakte de interventionisten van destijds uit voor oorlogshitsers. Oorlogen kosten geld, zei Trump, en het uiteindelijke doel van de neocons, democratie verspreiden op Amerikaanse voorwaarden, past niet in zijn America First-doctrine. Dick Cheney, vicepresident onder Bush, en zijn dochter Liz stapten over naar de Democraten.
Paul Bremer, die na zijn terugkeer uit Irak ging schilderen, net als Bush overigens, bleef de partij trouw. Ondanks zijn reserves bij Trump. En zoals Bremer zijn er velen: wie niet weg is gegaan, heeft zich bekeerd tot het Trumpisme, of houdt zijn mond.
Voelt u zich als neoconservatief nog wel thuis in uw partij?
„Ja, maar je moet wel een dikke huid hebben. Ik noem mezelf trouwens altijd een ‘old con’, geen ‘neocon’. Ik geloof in de ideeën van Henry Kissinger over buitenlandse politiek.” Oud-minister van Buitenlandse Zaken Kissinger, die eind vorig jaar overleed, geloofde in een actieve Amerikaanse rol, maar wel met stabiliteit als einddoel, niet het stichten van een betere wereld.
Maar de tijd van Kissinger is echt wel voorbij in uw partij.
„De Republikeinse Partij is veranderd zoals de samenleving is veranderd. De partij is traditioneel internationaal georiënteerd. Maar er is ook altijd een tegenbeweging geweest. Toen de NAVO werd opgericht, in 1949, verzette een vleugel onder leiding van senator Robert Taft zich hier fel tegen. Ik hoop niet dat die vleugel het weer voor het zeggen krijgt.”
Hoort Trump bij die vleugel?
„Als dat zo is, dan zitten we echt in de problemen. Maar het gaat niet alleen om Trump, het gaat ook om de mensen om hem heen. Dat is tijdens zijn eerste termijn gebleken. Zij gaan het beleid vormgeven. En ik weet dat delen van zijn entourage geen rol voor Amerika in het buitenland zien, vooral aankomend vicepresident J.D. Vance.”
Vance zei dat de tijd voorbij is dat Amerika actief buitenlands beleid voert en de hele wereld naar zijn eigen beeld herschept. Dat is niet waar u voor staat.
Afgemeten: „Hij heeft controversiële dingen gezegd, ja.”
Heeft u dan wel het vertrouwen dat Trump naar de juiste mensen luistert, in uw ogen?
„Nee, ik ben niet erg optimistisch. In zijn eerste termijn zijn de verstandige mensen uit zijn regering allemaal vertrokken. Hij is steeds meer naar familie en naaste vrienden gaan luisteren.”
Toch stemde u op Trump, waarom was dat?
„Het is en blijft mijn partij. En de Democraten zijn zo radicaal links geworden. Ze vallen in allerlei uitspraken rechters van het Hooggerechtshof aan, willen de filibuster in de Senaat afschaffen [een vertragingstactiek voor de minderheid om wetsvoorstellen tegen te houden]. Dat is een aanval op de fundamenten van de Amerikaanse democratie.”
En de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 was dat niet?
„Het was diezelfde dag al duidelijk dat dat een kansloze missie was. Op geen enkele manier hadden de bestormers de democratie omver kunnen werpen of blijvend kunnen veranderen. Als je de spelregels verandert in Washington, zoals de Democraten wilden, doe je dat wel.”
Wat gaat Europa merken van de regering-Trump?
„Trump vindt dat Europa meer moet doen, en daar heeft hij gelijk in. Op een bepaalde manier kan hij de discussie met Europa loswrikken, denk ik. De Europese landen moeten eerlijk hun bijdragen aan de NAVO betalen, en veel assertiever zijn in bijvoorbeeld Oekraïne.”
In Europa bestaat de vrees dat Trump de steun voor Oekraïne gaat afschalen.
„Ik weet niet of die vrees terecht is. Hij zegt tegenstrijdige dingen. Maar laat de verkiezing van Trump dan een wake-upcall voor Europa zijn. De hele wereldorde is aan het verschuiven, en Europa mag best een beetje meedenken. We kunnen ons geen oorlog met Rusland permitteren. Bovendien hebben we ook China en Taiwan op ons bord, we kunnen niet alles.”
Wat moeten Europese landen zeggen als ze het gesprek met Trump aangaan?
„Iets als: ‘Van harte gefeliciteerd, meneer Trump. Knap gedaan. Wij vinden net als u dat we meer moeten doen voor onze veiligheid. En dit is ons plan om de Russen uit Oekraïne te verdrijven’.”
Ziet u dat als een realistisch scenario?
„Europa frustreert ons. Kissinger zei ooit al: wie moet ik bellen als ik Europa wil spreken? Dat is alleen maar erger geworden. Leiders van vooraanstaande landen staan door interne verdeeldheid zwak, zoals Duitsland en Frankrijk. Er is bovendien weinig respect geweest voor wat Trump bereikt heeft in zijn eerste termijn. Hij hielp bij de totstandkoming van de Abraham Akkoorden in 2020 [een verdrag dat Israël sloot met de golfstaten Bahrein en de VAE], maar werd niet gefeliciteerd. Hij gaf het bevel tot de liquidatie van [de Iraanse generaal] Qassem Soleimani, dat was een moedig besluit. Maar de Europese landen waren alleen maar boos over de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem.”
Welke rol ziet u voor Nederland?
„In de tijd van president Reagan, toen ik ambassadeur in Den Haag was, liep Nederland voorop in de discussie over de plaatsing van kruisraketten in Europa. Dat was moedig, en die rol zou Nederland weer kunnen spelen. De zwakte van Duitsland en Frankrijk biedt kansen voor Nederland. Premier Schoof zou een betrouwbaar aanspreekpunt voor de Amerikaanse regering kunnen worden, als hij zijn coalitie bij elkaar weet te houden. Geert Wilders is een onberekenbare factor in de Nederlandse politiek.”
Ziet u parallellen tussen Reagan en Trump?
„Reagan werd net als Trump nu onderschat, ook in Europa. Ze zagen hem als een B-acteur. En negeerden dat hij al veel politieke ervaring had. Hij had ook een stijl van harde taal, bedoeld om tegenstanders te intimideren. Hij kreeg een keer de vraag wat zijn strategie tegen de Sovjet-Unie was, en hij zei: ‘Wij winnen, zij verliezen.’ Die manier van spreken herken ik nu in Trump. Hij volgde een zwakke Democraat op, Jimmy Carter, zoals Trump nu de problemen van Biden moet oplossen.”
U gelooft nog altijd in een dominant Amerika op het wereldtoneel?
„We hebben na de val van het communisme de kans gemist om een nieuwe, stabiele wereldorde te stichten. Dat zou ik nog steeds graag zien. Maar daar heeft Amerika de hulp van Europese bondgenoten bij nodig, desnoods in alle stilte. Zolang we elkaar maar niet de les lezen over hoe de ander het moet doen.”
‘Net als aardbeien horen rozen in de winter eigenlijk ook niet in Nederland thuis”, zegt natuurschrijver Katja Staring. Zij publiceerde onlangs het boek Slow Flowers, over hoe bloemen milieuvriendelijker geteelt kunnen worden. Rozen worden in de winter veelal per vliegtuig aangevoerd vanuit landen als Kenia. Als ze wel uit Nederland komen, komen ze uit energie-intensieve kassen en worden vaak pesticiden gebruikt. „Maar het kán echt anders,” zegt Staring aan de telefoon. Voor haar boek sprak ze met pioniers, start-ups en andere nieuwkomers die experimenteren met alternatieven, als antwoord op de verschuivende bloemenmoraal.
Sommige gemeenten, zoals Zutphen, Deventer en Amersfoort, geven geen bloemen meer bij festiviteiten, vanwege de milieuschade. Er zijn groeiende protesten van omwonenden van bloemenvelden vanwege zorgen over pesticiden. En het ongemak over het in- en uitvliegen van sierbloemen neemt toe. „Als mensen voor schone alternatieven kiezen, dan krijgen we steeds meer gezonde lucht, bodem, water, en een gezonde leefomgeving voor mens en dier”, zegt Staring.
Wat zijn de alternatieven?
1 Biologische bloemen
Het biologische aanbod is niet meer weg te denken uit de supermarkt, maar het is nog zoeken naar biologische bloemen. Volgens een inventarisatie van Staring teelt nog geen 2 procent van de sierbloemenkwekers biologisch. De onafhankelijke toezichthouder Skal controleert of bloemen die biologisch worden genoemd dat echt zijn. Biologische sierteeltproducten herken je aan een logo van een groen blaadje, met daarin de sterren van de EU-landen. Je weet zo bijvoorbeeld zeker dat er geen synthetische gewasbeschermingsmiddelen tegen onkruid en insecten zijn gespoten.
Online ontstaan samenwerkingsverbanden van bloemisten die meer biologisch aanbod willen, zoals Wilderful. „We zijn nu met een groep van veertien bloemisten en acht biologische kwekers,” zegt oprichter Silke Tijkotte via LinkedIn. Op de website zijn verschillende bossen te bestellen met een biologisch keurmerk. Ook onlinewinkel Bloomon heeft op de site een sectie voor biologische bloemen.
Daar moet je wel meer voor over hebben: een beetje boeket biologische bloemen kost al snel 35 euro. Dat is een derde duurder dan vergelijkbare niet-biologische boeketten.
2 Seizoensgebonden boeketten
Biologisch geteelde bloemen zijn meer seizoensgebonden dan bloemen uit de intensieve sierteelt. In de donkere maanden blijven volgens Katja Staring vooral rozenbottels, groenblijvende planten en droogbloemen over. Dat vergt dus ook dat mensen, afhankelijk van het seizoen, hun verwachtingen bijstellen.
Daar tegenover staat dat het lente- en zomeraanbod juist groeit: er is bijvoorbeeld een stijgend aantal biologische pluktuinen in Nederland. Dat zijn veelal biologische bloemenvelden waar mensen tegen betaling hun eigen boeketje kunnen komen plukken. Op de website Biotuinwijzer.nl staat een overzicht van alle locaties in Nederland, het zijn er inmiddels zo’n 500. Dat is echter lang niet genoeg om aan de totale vraag aan boeketten te voldoen en daadwerkelijk te concurreren met de intensieve bloementeelt waar miljarden in omgaan.
3 Plantjes in plaats van bloemen
„Bosjes bloemen blijven wegwerpproducten, hoe milieuvriendelijk je ze ook maakt”, zegt Suzanne van Straaten aan de telefoon, zij is mede-oprichter van Sprinklr.co, een aanbieder van biologische zadenmixen, bloembollen en planten. Daarom biedt haar webshop ook geen boeketten aan, maar wel andere groene cadeauopties. Biologische zadenmixen, zadenpakketjes voor een pluktuintje in eigen tuin of op het balkon, en biologische bloembollen bijvoorbeeld. Al voldoet nog niet alles wat Sprinklr verkoopt aan de eisen van Skal voor het keurmerk biologisch.
Volgens Van Straaten zijn populaire kamerplantjes zoals de pannenkoekplant, de polkadot begonia en de drakenklimop (ook wel bekend als de epipremnum) goed in een biologisch variant te krijgen.
De Vogelbescherming verkoopt op zijn website ook diverse biologische zaden- en bollenmixen voor tuinplanten en -bloemen die goed zijn voor vogels en insecten.
Katja Staring daagt mensen uit om creatiever te zijn: „Je kunt met Valentijnsdag bijvoorbeeld eens geen rozen maar sneeuwklokjes geven.”
4 Kunstbloemen
Volgens Milieu Centraal, een consumentenorganisatie voor verduurzaming, zijn kunstbloemen wat betreft het pesticidengebruik beter dan intensief geteelde sierbloemen. Maar voor de rest is het moeilijk, zo niet onmogelijk, om exact na te gaan of kunstbloemen nou veel beter zijn voor milieu en klimaat dan traditionele bloementeelt.
Bij de start-up Reflower, die zichzelf een ‘duurzame bloemenbieb’ noemt, biedt een abonnement op steeds wisselende kunstboeketten. Tot nu toe alleen in Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95450746-2f703f.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data59048343-1bbf67.jpg)
