Een innige omhelzing met zijn vrouw Stella en zijn vader John Shipton markeerden woensdag de terugkeer van Julian Assange in zijn vaderland. De oprichter van klokkenluidersplatform WikiLeaks landde kort voor 20.00 uur plaatselijke tijd op het vliegveld van de Australische hoofdstad Canberra.
Zo’n acht uur eerder was een formeel einde gekomen aan een jarenlange juridische strijd tussen Assange (52) en onder meer de Amerikaanse justitie, die hem beschuldigde van spionage en van computervredebreuk. WikiLeaks, het platform dat Assange leidde, publiceerde in 2010 honderdduizenden geheime documenten over onder meer de Amerikaanse oorlogen in Irak en Afghanistan. Die waren hem toegespeeld door Chelsea Manning, een inlichtingenanalist in het Amerikaanse leger die voor haar rol in het lek zelf 35 jaar celstraf kreeg. Manning werd in 2017 vrijgelaten door Barack Obama, vlak voor het einde van diens ambtstermijn.
In een overeenkomst met de Amerikaanse overheid bekende Assange schuld aan één geval van spionage, in ruil waarvoor rechter Ramona Manglona hem veroordeelde tot een celstraf van 62 maanden, de tijd die hij al had doorgebracht in de Londense gevangenis Belmarsh. Daarvóór schuilde Assange zeven jaar in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen, die hem in 2012 asiel had verleend.
„U zult als een vrij man deze rechtszaal kunnen verlaten”, zei Manglona. De rechtszitting, die ongeveer drie uur duurde, vond plaats op het eiland Saipan in de Noordelijke Marianen, een territorium van de Verenigde Staten dat relatief dicht bij Australië ligt. Direct na de uitspraak stapte Assange in een privévliegtuig naar Canberra.
Australische lobby
WikiLeaks organiseerde kort na Assanges aankomst in Australië een persconferentie, waarop hij zelf niet aanwezig was. Een geëmotioneerde Stella Assange – de advocaat met wie hij twee kinderen kreeg toen hij in de Ecuadoriaanse ambassade verbleef en later, in de Londense gevangenis, trouwde – vroeg begrip voor het feit dat haar echtgenoot de pers voorlopig niet te woord staat. „Hij heeft tijd nodig om te herstellen en weer aan zijn vrijheid te wennen.” Ze bedankte zijn aanhangers en de Australische regering voor de steun.
Assange is de Australische regering 487.000 euro schuldig voor de huur van het privévliegtuig waarmee hij naar huis werd gevlogen
Die maakte zich de voorbije jaren hard voor Assanges vrijlating. Premier Anthony Albanese kaartte de kwestie aan bij de Amerikaanse president Joe Biden, toen hij afgelopen najaar het Witte Huis bezocht. Biden zinspeelde er in april al op dat hij open stond voor een Australisch verzoek om de zaak te laten vallen. Beide landen hechten belang aan de historisch goede relatie. Zeker sinds Australië en de Verenigde Staten zich – met het Verenigd Koninkrijk – in 2021 verenigden in het militaire samenwerkingsverband Aukus.
Privévliegtuig
Assange mag als gevolg van zijn veroordeling niet meer in de Verenigde Staten komen, en heeft moeten toezeggen alle geheime informatie waarover WikiLeaks nog beschikt te vernietigen of over te dragen. Ook moest hij 100 dollar (omgerekend zo’n 94 euro) aan gerechtelijke kosten betalen. Dat bedrag valt echter in het niet bij de omgerekend 487.000 euro die hij de Australische regering schuldig is voor de huur van het privévliegtuig waarmee hij naar huis werd gevlogen. Assange mocht geen gebruik maken van een commerciële vlucht. Zijn vrouw Stella vroeg daarom op X om donaties. Woensdag was al bijna 430.000 euro binnen.
Lees ook
Zorgen over ‘criminaliseren journalistiek gedrag’ na schuldbekentenis Assange
Stella Assange waarschuwde op de persconferentie voor de precedentwerking van de overeenkomst. Haar man heeft altijd volgehouden dat hij journalistiek werk deed toen hij de Amerikaanse spionagewet overtrad, en daarom beschermd werd door de vrijheid van meningsuiting die de Amerikaanse grondwet garandeert. Ze herhaalde een gratieverzoek te zullen indienen om de veroordeling van tafel te krijgen.
Volgens juridisch commentator Charlie Savage is de deal inderdaad ongunstig voor de persvrijheid in de Verenigde Staten, maar had de zaak erger kunnen aflopen. Nu het niet tot een langdurige inhoudelijke rechtszaak komt, is het risico van tafel dat het Amerikaanse Hooggerechtshof – gedomineerd door conservatieve opperrechters – een sterk precedent schept, schrijft hij in The New York Times.
