Het aantal abortussen in Nederland is opnieuw flink gestegen. Vorig jaar vonden er volgens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd 39.332 zwangerschapsafbrekingen plaats, bijna 10 procent meer dan de 35.647 in 2022.
Nadat het aantal abortussen vanaf 2012 steeds tussen de 30.000 en 33.000 schommelde, was er van 2021 naar 2022 ook al een toename van zo’n 15 procent.
De meeste zwangerschapsafbrekingen vonden plaats bij vrouwen tussen de 25 en 35 jaar. Ook bij tieners is een lichte stijging te zien. In totaal ondergingen vorig jaar 2.890 meisjes en jonge vrouwen tot 20 jaar een abortus, onder wie 107 meisjes jonger dan 15 jaar.
Verreweg de meeste zwangerschapsafbrekingen vonden plaats in het eerste trimester van 13 weken; zo’n 87 procent, blijkt uit de cijfers van de inspectie. De overige 13 procent vond plaats tussen de 13 weken en de maximaal toegestane termijn tot 24 weken.
De presidentsverkiezingen van dinsdag liepen op meer uit dan een gender reveal party. De Verenigde Staten kregen niet alleen te horen dat ze de volgende vier jaar alweer een boy – en niet voor het eerst een girl – als president krijgen. De uitslag toonde ook demografische ontwikkelingen binnen het Amerikaanse electoraat, sommige nieuw, andere al langer bekend. Vijf conclusies op basis van de exit-poll die onderzoeksbureau Emerson dinsdag hield onder ruim 22.000 kiezers.
1 De voorspelde genderkloof viel uiteindelijk best mee
Het was vooraf door veel enquêteurs voorspeld: dit zouden, in politiek jargon, zeer ‘gendered’ verkiezingen worden. Vrouwen zouden in ruime mate voor de Democratische kandidaat Kamala Harris kiezen, om haar als eerste vrouw (van kleur bovendien) het Witte Huis te laten veroveren. Maar misschien nog wel sterker om hun reproductieve rechten – toegang tot abortuszorg, anticonceptie, de morning-afterpil – te beschermen tegen Republikeinse pogingen hier verder aan te tornen.
Mannen zouden juist extra gemotiveerd zijn Trump te herkiezen. Omdat zij hem de economie en immigratiebeleid beter toevertrouwen. Maar ook omdat sommigen uit seksisme geen vrouw als president zouden dulden en een al decennia als succesvol zakengenie poserende alfaman zouden verkiezen.
Die genderkloof viel uiteindelijk best mee. Hij werd in ieder geval niet ruimer, laten de eerste onderzoeken onder kiezers zijn. Harris kreeg met 54 procent inderdaad het grootste deel van de vrouwen achter zich. Terwijl Trump met hetzelfde percentage de mannen voor zich won.
Maar de marge waarmee Harris de vrouwenstem won, verschilde niet sterk van de score van Joe Biden vier jaar geleden. Hij kreeg toen – middenin de coronapandemie, toen vooral vrouwen zich zorgen maakten over hoe Trumps het virus bagatelliseerde – 57 procent van de vrouwelijke kiezers achter zich. Dat is zelfs een krimp van 3 procentpunt, die echter niet significant is omdat hij binnen de statistische foutmarge valt.
2 De Afro-Amerikaanse stem verschoof niet heel sterk
Onder de mannen die dit jaar voor Trump warmlopen, zou een groeiend aantal jongeren en mannen van kleur zijn, werd vooraf voorspeld. De ex-president zette vol op de zogenoemde bro-vote in: hij poogde actief de zwarte en latino-mannen te verleiden, vooral die uit de lagere inkomensklassen. Door gratis knipbeurten in Puerto Ricaanse scheer-en-kapsalons in Pennsylvania of door te waarschuwen dat immigranten die recent de VS binnenkwamen vooral „zwarte banen” zouden afpakken.
Nadat een reeks peilingen liet zien dat dit effect zou sorteren, kwam Barack Obama met een vermaning. Amerika’s eerste zwarte president zei dat het ‘onacceptabel’ was dat brothers naar Trump neigden. Uit de exit-polls blijkt dat zijn steun onder zwarte Amerikanen gelijk bleef en onder mannen maar heel licht steeg. Die groei was er echter wel, terwijl Trump onder witte mannen juist enige steun verloor.
Harris kreeg nog altijd de overweldigende meerderheid (86 procent) van de zwarte kiezers achter zich, ongeveer evenveel als Biden. Die genoot onder zwarte kiezers in 2020 grote populariteit, onder meer omdat hij in 2008 als witte senior bereid was vicepresident te worden onder de twintig jaar jongere Obama.
3 De nieuwe Trump-kiezer was (opnieuw) een latino
Onder de latino’s voltrok zich een veel grotere verschuiving richting Trump: plus 13 procentpunt. Harris kreeg nog altijd de meerderheid (53 procent) van deze kiezers met een Latijns-Amerikaanse migratieachtergrond achter zich. Maar onder latino-mannen wist Trump zijn steun met 18 procentpunt te verbeteren. Onder latina’s was zijn winst bescheidener (6 procentpunten).
Voor de Republikeinen is dit een veelbelovende ontwikkeling. De Democraten geloofden lang dat de latino’s, of hispanics zoals ze in de VS vaak genoemd worden, voor hen een uiterst loyaal kiezersblok vormden. Het is dankzij immigratie en hoge geboortecijfers bovendien veruit de snelst groeiende etnische minderheid, die de Afro-Amerikanen landelijk al jaren voorbijgestreefd is.
Lees ook
deze podcast over de latino-vote
Omdat vooral eerstegeneratie-latino’s zeer sterk naar de Democraten neigden, werd de groep gezien als een slapende reus. Die hoefden de Democraten alleen nog even wakker te porren en dan zou die groep electoraal zwaarwegende staten als Arizona en Texas binnenslepen. Daar zijn latino’s de grootste minderheid. Trump, die bij elke presidentsrace weer meer latino-kiezers wint, lijkt de Democraten definitief uit de demografische wensdroom te hebben gewekt.
4 Generatie Z omarmt in toenemende mate de Republikeinen
De trend richting Trump was dit jaar het sterkst onder de jongere kiezers (18-29 jaar). Kozen deze Gen-Z’ers in 2020 met 61 procent relatief overtuigend voor Biden, dit jaar daalde dat tot 55 procent voor Harris. Onder millennials (30-44) verbeterde Trump zijn resultaat vergeleken met vier jaar geleden lichtjes, terwijl dat onder Gen-X (45-60) gelijk bleef. De enige leeftijdsgroep waar Harris aan steun won ten opzichte van Biden in 2020 waren de zestigplussers.
5 Hoger-onderwijsdiploma weer een duidelijke scheidslijn
Trump dankte zijn politieke doorbraak in 2016 grotendeels aan de onverwacht massale electorale steun van Amerikanen zonder hoger-onderwijsdiploma. Hun stem was lang relatief trouw naar de Democraten gegaan, maar ze wilden niet op Hillary Clinton stemmen. Biden wist een deel van deze (ex-)arbeiders in 2020 terug te winnen, maar dit jaar wist Trump hun steun weer te vergroten tot 54 procent (4 procentpunt meer dan in 2020). Harris won 57 procent van de kiezers die na de middelbare school wel een opleiding volgden, 2 procentpunt meer dan Biden.
In de nacht keek hij een aantal keer hoopvol op zijn telefoon. En toen René Koks wakker werd, kreeg hij van binnen „een blij gevoel”. „Misschien komt het een beetje cru over”, zegt hij voor zijn woning in Sint Willebrord. In de voortuin staan een scootertje en paarse anjers in ronde bloembakken. „Maar het is kiezen uit twee kwaden: Trump of de linkse Harris. En wij zijn hier niet zo links.”
Voor sommige Nederlanders voelt de overwinning van Donald Trump ook een beetje alsof ze zelf gewonnen hebben. Waar Trump dinsdag de Amerikaanse verkiezingen won, leidde eerder dit jaar zijn Nederlandse populistische geestverwant Geert Wilders de PVV naar een historische verkiezingszege. Wilders schaarde woensdag zijn partij onder dezelfde „patriottische” stroming als die van Trump. „Zijn beweging is ook onze beweging”.
Zijn achterban denkt daar iets anders over. In een Ipsos-peiling van oktober steunde slechts 28 procent van de PVV’ers Trump als presidentskandidaat, een meerderheid van 48 procent gaf de voorkeur aan Harris. Die achterban is te vinden in het Brabantse dorp Sint Willebrord. Bij de laatste verkiezingen stemde hier driekwart van de mensen PVV – meer dan waar dan ook in Nederland.
Grenzen
Ook René Koks in de voortuin stemt al jaren op Wilders, naar eigen zeggen uit „frustratie” over de voordelen die asielzoekers zouden krijgen in Nederland. Daarom is hij zo blij met Trump: die belooft immers óók dat hij de grenzen zal sluiten.
Maar de meeste PVV’ers in Sint Willebrord zitten niet te wachten op Trump. Op het parkeerterrein naast twee supermarkten, een snackbar en een oliebollentent noemen ze hem „een stripfiguur”, „een blaaskaak” en een „kinderachtige clown”. Al zeggen veel PVV-stemmers erbij „dat hij ook wel in dingen gelijk heeft”.
Zo prijst Lenie Suikerbuik, die met een boodschappentas uit de Aldi komt lopen, Trumps standpunt over immigratie. „Hij wil net als Wilders de poorten dichtgooien voor de buitenlanders. Daar heeft hij natuurlijk gelijk in”. Voor Suikerbuik was het reden om dit jaar PVV te stemmen. Op Trump zou ze nooit stemmen, zegt ze. „Nee zeg, met al die uitspattingen. En hoe hij met Poetin omgaat staat mij ook niet aan.”
Trump wil alles verscheuren. De hele NAVO
Fred van Oosterhout (76), blauwe trainingsbroek, zwart-wit geruite hoed, komt aanrijden in zijn scootmobiel. Uit zijn mandje haalt hij lege bierflesjes om in te leveren. Trump noemt hij een „rare snuiter”. Heel anders dan Wilders. „Trump wil alles verscheuren. De hele NAVO.” Dat gaat hem te ver.
Anderen zijn juist weer gecharmeerd van de buitenlandagenda van Trump. „Het spreekt mij aan dat hij een deal met Rusland wil maken”, zegt Gé (77) die lang moet nadenken voordat hij zijn voornaam wil geven, omdat hij niet herkenbaar wil zijn. Het is volgens hem tijd om het conflict te beëindigen en daarvoor dan maar delen van Oekraïne af te staan. „Dan wordt Oekraïne onze buffer met Rusland. Geen probleem. Hoeveel miljarden zijn er al wel niet naar die oorlog gegaan?”
In Sint Willebrord stemde bijna driekwart van de mensen op de PVV, meer dan waar dan ook in Nederland. Foto Walter Herfst
Veel extremer
Monique (61) met grijze stekelharen en een blauw fleecevest aan, vertelt dat ze zich ’s ochtends „kapot schrok” toen ze de verkiezingsuitslag zag. Dit jaar stemde ze nog op Wilders, „maar Trump is veel extremer.” Ze wijst naar haar dochter die naast haar staat, Cheyenne (23), met een neuspiercing en roze highlights. „Vraag het haar maar, zij is welbespraakter. Ze heeft hbo gedaan.”
„Hij staat bekend als een verkrachter, crimineel en racist”, legt Cheyenne uit.
Monique: „Hij is levensgevaarlijk”.
Met Wilders, zegt Monique, valt nog te praten. Die „is gewoon wat redelijker”. Ze stemt al PVV sinds de oprichting van de partij.
„Ik niet”, zegt Cheyenne. „Omdat Wilders neerbuigend doet over de lhbti-community. Net als Trump. En ik ben zelf biseksueel.”
„Ja”, zegt haar moeder. „Die griet is echt woke. Daarom botsen wij ook heel af en toe. Maar toen ze thuiskwam met een vriendinnetje, heb ik dat gewoon geaccepteerd.”
Cheyenne: „Gelukkig ben ik bi. Dat is voor de oudere generatie makkelijker te verteren dan een non-binair persoon.”
Een man die ’s middags met een boodschappentas in de auto stapt, is wel „helemaal blij” met de overwinning van Trump. „Want dan gaat m’n crypto stijgen.” Hij handelt in cryptovaluta en zegt dat de koers sinds de verkiezingsuitslag al met 80.000 euro is gestegen. „Dus nu ga ik weer snel terug naar m’n computer!” Hij slaat de deur dicht van zijn glimmende witte SUV.
Lees ook
Beleggers die vol inzetten op de ‘Trump trade’ doen woensdag goede zaken op de beurzen
Het stortregent in Dickson. Het plenst hier wel vaker in oktober, maar zelden twee dagen achter elkaar en zo striemend. En nooit, nooit eerder, bezweren de inwoners van het dorp, was het in deze maand zo koud. Ze hullen zich in winterkleding. Ze dragen bodywarmers, gevoerde nepleren jacks. Overdag is het amper 15 graden.
De 84-jarige weduwe Sesiria Ernesto komt afum Fanyel Dickson, het dorpshoofd, op het dorpsplein vertellen dat ze vannacht op haar rieten mat heeft liggen rillen. Terwijl dit altijd de warmste tijd van het jaar was: chilimwe, het hete seizoen. Tussen de 30 en 35 graden zou het overdag moeten zijn.
Dit is Dickson, of Dickisoni, zoals de meeste Malawiërs het uitspreken. Het dorp waar NRC al vaker over schreef. De eerste keer in 2002, toen er hongersnood heerste, en in 2005 met een reportage over alledaagse armoede. En nu omdat opnieuw honger dreigt in het dorp, chronisch, want de klimaatcrisis bedreigt kleinschalige landbouw in heel zuidelijk Afrika.
Zambia riep al in februari de noodtoestand uit. Daarna volgden Malawi, Zimbabwe en Namibië. Heel zuidelijk Afrika is begin dit jaar getroffen door de ergste droogte in meer dan honderd jaar. In sommige streken steeg de temperatuur vijf graden boven het gemiddelde. Het klimaatfenomeen El Niño, dat overal ter wereld het weer in de war gooit, versterkte de droogte op een aantal plaatsen. Elders zorgde het voor krachtiger cyclonen en meer overstromingen. Ruim dertig miljoen mensen in zuidelijk Afrika hebben tot april volgend jaar voedselhulp nodig. Meer dan ooit tevoren.
Alleen al in Malawi zijn de komende maanden 5,7 miljoen mensen afhankelijk van voedselhulp, ruim een kwart van de bevolking. Nog eens 6,7 miljoen Malawiërs weten niet zeker of ze in die periode genoeg te eten hebben. Eén op de zes kinderen is al ondervoed, bijna 10 procent van de volwassenen heeft ondergewicht.
En weer dreigt vanaf half maart volgend jaar een schrale oogst. Voor komend regenseizoen, tussen half november en half maart, wordt uitzonderlijk weer voorspeld. Waar het dit jaar langdurig droog bleef, valt waarschijnlijk begin volgend jaar te veel regen.
Foto Thoko Chikondi
De prijs van klimaatverandering
Malawi is een van de landen die het zwaarst door klimaatverandering worden getroffen. In de ND-GAIN Index van de Amerikaanse University of Notre Dame, die landen rangschikt op de mate waarin ze in staat zijn zich aan te passen aan de klimaatverandering, staat Malawi op plaats 167 van de 187. „Als de Malawische economie op het huidige lage niveau blijft groeien, leidt klimaatverandering tot een daling van het bruto nationaal product van 3 tot 9 procent in 2030”, schreef de Wereldbank in 2022 in een rapport. Per hoofd van de bevolking wordt het land jaarlijks armer. De economie groeit dit jaar met hooguit 2 procent, de bevolking met 2,6 procent.
De Wereldbank schat dat Malawi de komende jaren in totaal meer dan 46 miljard dollar moet uitgeven om zich aan te passen aan klimaatverandering. Dat kan het land, dat in een economische crisis verkeert en waar 72 procent van de bevolking onder de absolute armoedegrens leeft van 2,15 dollar per dag, niet opbrengen.
Foto Thoko Chikondi
De Malawische minister Khumbize Kandodo Chiponda schreef in een opiniestuk in The Guardian: „Miljoenen mensen in Malawi worden geconfronteerd met ongekende existentiële crises als gevolg van de ineenstorting van het klimaat. […] Zij die worden getroffen, leven in gemeenschappen die het minst in staat zijn om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering of om die te beperken. […] Zij betalen de hoogste prijs.” Afrika ten zuiden van de Sahara is verantwoordelijk voor minder dan 4 procent van de mondiale broeikasuitstoot die de opwarming van de aarde aanjaagt. China, de Verenigde Staten, de Europese Unie, India, Rusland en Japan tekenen samen voor 62 procent.
In Malawi (ruim 21 miljoen inwoners) zijn vier op de vijf personen kleine boeren, met lapjes grond van minder dan een hectare. En zij betalen de prijs. Ze verbouwen overwegend maïs voor eigen consumptie. Nsima, klonten van gekookt maïsmeel, is hun basisvoeding. Geld voor basisbenodigdheden zoals zeep en zout verdienen ze met de verkoop van andere gewassen, zoals sojabonen of pinda’s. Wie zich kunstmest en bestrijdingsmiddelen kan permitteren, verbouwt tabak. Zowel maïs als tabak is extreem gevoelig voor het weer.
Een vrouw met een bord nsima, gekookt maismeel, het basisvoedsel.
Foto’s: Thoko Chikondi
Twee emmers vol geoost
Dickson ligt ruim tachtig kilometer van de hoofdstad. De laatste dertig kilometer voeren over stoffige, roodbruine zandwegen, vol bulten en kuilen. Het landschap ligt er kaal en kleurloos bij. Er wonen tegenwoordig zo’n 650 mensen, twee keer zoveel als in 2005. Het aantal bakstenen huizen met golfplaten daken is sindsdien flink toegenomen, een teken van welstand. Er klinken radio’s en mobiele telefoons.
Malieta Siment (50) woont in een lemen huis, met haar man en jongste zoon van twaalf. Haar vier andere kinderen zijn getrouwd. Twee wonen er in Dickson, twee in een naburig dorp. Ze hebben dit jaar niets geoogst, zegt ze. Van de onvolgroeide maïsstokken plukten ze de maïskolven die nog groen waren. Twee emmers vol. Die aten ze nog dezelfde maand.
Haar man verhuurt zich als dagloner op een van de omliggende plantages. Voor 2000 Malawische kwacha. Een euro per dag. Zo houden ze het hoofd voorlopig boven water, zolang de plantages nog werk hebben.
Als droogtes steeds vaker terugkeren, zoals voorspeld wordt, zijn wij verloren
En nee, zegt Malieta Siment, ze hebben geen reserves. Geen geiten of varkens die ze bij nood kunnen verkopen. „Als droogtes steeds vaker terugkeren, zoals voorspeld wordt, zijn wij verloren. Wat heeft boeren nog voor zin als je er niet van kunt leven? We kunnen niet anders. We kunnen nergens heen.”
Ruwweg een op de drie huishoudens in Dickson heeft geen maïs geoogst. De meeste andere bleven steken op 50 tot 200 kilo maïs. Een gezin met drie kinderen heeft per maand zo’n 75 kilo maïs nodig om drie maaltijden per dag te kunnen eten.
Andere jaren als er weinig geoogst was, konden inwoners van het dorp terugvallen op hun tuintjes op drassig lager gelegen terrein. Daar verbouwden ze groenten, tomaten, mosterdzaad. Maar dit jaar was ook de laaggelegen vlakte opgedroogd. Alleen een paar tuinen in de buurt van de bron ogen groen. Verder is het hier net zo dor en kaal als op de akkers.
Anodi Frank (24) uit Dickson en Agnes Levison (20) uit het dorp Chinanga wonen in het lemen huis van Franks overleden opa. Ze trouwden afgelopen juli.Foto Thoko Chikondi
Ossenkar en pick-up
Ze zijn in juli getrouwd: Anodi Frank (24) uit Dickson en Agnes Levison (20) uit het dorp Chinanga. Sindsdien wonen ze in het kleine lemen huis van zijn overleden opa, dat leeg stond. Dat heeft de familie zo beslist. De familie helpt hun straks ook aan een lap grond. Daar gaan ze in elk geval vanuit.
Het jonge paar heeft vertrouwen in de toekomst, ze hebben plannen. Maar naarmate ze die plannen uit de doeken doen, beginnen ze zichtbaar te twijfelen. Hoe realistisch zijn die plannen? Uiteindelijk zegt Anodi Frank: „We gaan het heel moeilijk krijgen de komende maanden.”
Er is één boer in het dorp die zeker geen honger zal lijden, dat is Hammard Anderson (46). Vijftig zakken maïs van elk 50 kilo heeft hij dit jaar geoogst, plus achttien balen tabak. Dat kon, zegt hij, „omdat ik mijn akkers liet bevloeien. Omdat ik over kapitaal beschik.”
We gaan het heel moeilijk krijgen de komende maanden
Hammard Anderson had genoeg kunstmest, genoeg vaten die hij bij de dorpspomp met water liet vullen. Hij had ook een ossenkar en een pick-up, een Mazda F8 uit 1992, om de vaten naar zijn land te brengen. Het werk liet hij doen door losse krachten, die hij meestal betaalde met maïs. Toch zegt ook hij: „Ik sta stil. Ik ga zelfs achteruit. Gelukkig val ik niet helemaal terug zoals de meesten in het dorp.”
Rosemary Makanga (52) zorgt voor haar jongste zoon Stephen van 14 en voor twee kleinkinderen, Rebecca van 8 en Bryan van 4. Ze zit half achter een doek die de toegang naar de slaapkamer verbergt. Op drie plaatsen druppelt de regen door het strooien dak op de vloer.
Vanochtend probeerde ze los werk te vinden, net zoals gisteren. Beide keren werd ze weggestuurd. Familieleden hebben haar een schotel kaf gegeven. Vanavond hebben ze in elk geval te eten. In januari, februari en maart zijn veel huishoudens gewend maaltijden over te slaan. Eerst het ontbijt, later het middageten. Dat noemen ze niet voor niets ‘de magere maanden’. „Met minderen zijn we nu al begonnen”, zegt Rosemary Makanga. De laatste tijd denkt ze steeds vaker aan haar tante die 22 jaar geleden tijdens de hongersnood overleed.
Rosemary Makanga (51) met haar kleinkinderen in haar huis in Dickson.Foto Thoko Chikondi
Lege maag
Het dorpscomité belegt een dorpsbijeenkomst. Ook de klimaatcrisis komt aan bod. Afum Fanyel Dickson vertelt over de mondiale klimaattop van de Verenigde Naties die half november in Azerbeidzjan plaatsvindt. Wat moeten de deelnemers over de nood in Dickson weten? Het blijft minutenlang stil.
Totdat een vrouw haar stem verheft, nadat ze door andere vrouwen is aangemoedigd. „Wat ze moeten weten? Dat wij honger lijden omdat het weer veranderd is. En dat de vrouwen het hier zwaar te verduren hebben. Als een man thuis komt van zijn zoektocht naar werk en het is hem niet gelukt, dus er is geen geld voor maïs, gaat hij zitten. Maar een vrouw kan niet zomaar toestaan dat haar kinderen met een lege maag naar bed gaan.”
Ze legt uit: „Een vrouw loopt in gedachten alle huizen na. Een schotel maïs of kaf, van wie kan ze die lenen? Wie heeft er misschien wat etensresten over? Bij wie kan ze een bankbiljet lenen van 200 kwacha [10 eurocent]? Al weet ze dat ze dat geld binnen een maand moet terugbetalen met 50 procent rente. En dan begint ze aan haar bedeltocht. Of ze slaagt, is nooit zeker.”
Ze krijgt onmiddellijk bijval. Er wordt gejoeld. Een van de mannen staat op. „Wij horen dat rijke landen zich aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. Laat ze ook arme landen helpen zich aan te passen. Laat ze alles doen wat in hun macht ligt om de opwarming van de aarde te beperken. Dat is in ieders belang.”
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data124094079-4dab66.png|https://images.nrc.nl/I0tqdztMF-9hP_VLzvwgXWJ83Ks=/1920x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data124094079-4dab66.png|https://images.nrc.nl/wRVxGQ7yMNDZdof-Ys_E62VQYxA=/5760x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data124094079-4dab66.png)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124096817-1c7092.jpg|https://images.nrc.nl/4TyfNs4z9zStYdF9goy4eWduKEo=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124096817-1c7092.jpg|https://images.nrc.nl/U58jEKEdYj3rapFu90dToVjeKUM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124096817-1c7092.jpg)
